Εύχομαι ολόψυχα να διαψευσθώ, αλλά από όσα βλέπω, ακόμα και από αντιδράσεις για τα τεκταινόμενα στην Ουκρανία, πολύ φοβάμαι ότι οι λαοί ετοιμάζονται ολοένα και γρηγορότερα ψυχικά και διανοητικά για έναν ηπειρωτικό, ίσως ακόμα και παγκόσμιο, πόλεμο.
Τι με οδηγεί προς μια τέτοια σκοτεινή εκτίμηση; Ένα πλήθος από μικρές ενδείξεις, που μπορώ να συνοψίσω στο ότι, στους διάφορους εξηγητικούς λόγους που κυκλοφορούν και διασπείρονται, τείνει να αυξάνεται ο βαθμός αφαίρεσης του πλαισίου της σύγκρουσης. Πιο απλά: παρουσιάζονται ολοένα και πιο ευρείς λόγοι αιτιολόγησής της.
Ένας παράγοντας που ίσως ωθεί σε αυτό, είναι ο εξής. Μια κοινωνία, ένας πολιτισμός, σε παρακμή τείνει να επιστρέψει «φονταμενταλιστικά» στη μορφή σύγκρουσης μέσα από την οποία γεννήθηκε ως ένα διακριτό «εμείς», έτσι ώστε να αντλήσει από την αναβίωσή της το ψυχικό και ιδεολογικό σθένος που τώρα της λείπει.
Αν όμως εκείνη η γενέθλια σύγκρουση εμπεριείχε ένα βαθμό μύθου, τώρα, που καλείται να παίξει με την αναβίωσή της ένα είδος έσχατου διεγερτικού για ένα κόσμο που αργοπεθαίνει, το μυθικό στοιχείο οργιάζει. Και φοβάμαι ότι αυτός ο παράγοντας εκτροχιασμού έχει ήδη εμπλακεί, από όλες τις πλευρές, στα σημερινά.