«Εγώ
είμαι μόνος και αυτοί είναι όλοι μαζί... Αυτό είναι το υπόγειο ρητό. Ο
ήρωας θέλει να εκφράσει την περηφάνεια και τον πόνο τού να είναι μοναδικός, πιστεύει
ότι εγγίζει την απόλυτη ιδιομορφία, αλλά καταλήγει σε μια καθολικής ισχύος
αρχή, σε ένα τύπο που η ανωνυμία τον καθιστά σχεδόν αλγεβρικό.
Αυτό το άπληστο στόμα που κλείνει μέσα του το Τίποτα, αυτή η αιωνίως επαναλαμβανόμενη προσπάθεια του Σίσυφου συνοψίζει άριστα την ιστορία του σύγχρονου ατομικισμού.
Ο συμβολισμός, ο σουρεαλισμός, ο υπαρξισμός, προσπάθησαν διαδοχικά να δώσουν ένα περιεχόμενο στην υπόγεια φόρμουλα. Όμως αυτά τα εγχειρήματα επιτυγχάνουν στο μέτρο που αποτυγχάνουν. Πρέπει να αποτυγχάνουν για να επιτρέπουν στα πλήθη να επαναλαμβάνουν εν χορώ: Εγώ είμαι μόνος και αυτοί είναι όλοι μαζί... Το ρομαντικό έργο θέτει σε κυκλοφορία ένα σύνολο από εικόνες και σύμβολα, που προορίζονται όχι για την επικοινωνία αλλά για την καθολική απομόνωση... Όπως και οι άλλες κοινωνικές δυνάμεις της εποχής μας, έτσι και η λογοτεχνία τείνει προς την ομοιομορφία ακόμη και όταν πιστεύει ότι την καταπολεμά, διότι η οδός της ισοπέδωσης είναι μια via negativa.
Το μυαλό μας πηγαίνει στην αμερικανική βιομηχανία, η οποία "εξατομικεύει" τα προϊόντα μαζικής παραγωγής. Μια ολόκληρη νεολαία "εξατομικεύει" με ελάχιστα έξοδα το ανώνυμο άγχος της, ταυτιζόμενη με τον ίδιο ήρωα ενάντια σε όλους τους υπόλοιπους ανθρώπους. (…) Καθένας είναι για τον εαυτό του ο πίθος των Δαναΐδων, που προσπαθεί μάταια να γεμίσει.»
Αυτό το άπληστο στόμα που κλείνει μέσα του το Τίποτα, αυτή η αιωνίως επαναλαμβανόμενη προσπάθεια του Σίσυφου συνοψίζει άριστα την ιστορία του σύγχρονου ατομικισμού.
Ο συμβολισμός, ο σουρεαλισμός, ο υπαρξισμός, προσπάθησαν διαδοχικά να δώσουν ένα περιεχόμενο στην υπόγεια φόρμουλα. Όμως αυτά τα εγχειρήματα επιτυγχάνουν στο μέτρο που αποτυγχάνουν. Πρέπει να αποτυγχάνουν για να επιτρέπουν στα πλήθη να επαναλαμβάνουν εν χορώ: Εγώ είμαι μόνος και αυτοί είναι όλοι μαζί... Το ρομαντικό έργο θέτει σε κυκλοφορία ένα σύνολο από εικόνες και σύμβολα, που προορίζονται όχι για την επικοινωνία αλλά για την καθολική απομόνωση... Όπως και οι άλλες κοινωνικές δυνάμεις της εποχής μας, έτσι και η λογοτεχνία τείνει προς την ομοιομορφία ακόμη και όταν πιστεύει ότι την καταπολεμά, διότι η οδός της ισοπέδωσης είναι μια via negativa.
Το μυαλό μας πηγαίνει στην αμερικανική βιομηχανία, η οποία "εξατομικεύει" τα προϊόντα μαζικής παραγωγής. Μια ολόκληρη νεολαία "εξατομικεύει" με ελάχιστα έξοδα το ανώνυμο άγχος της, ταυτιζόμενη με τον ίδιο ήρωα ενάντια σε όλους τους υπόλοιπους ανθρώπους. (…) Καθένας είναι για τον εαυτό του ο πίθος των Δαναΐδων, που προσπαθεί μάταια να γεμίσει.»
Ρενέ
Ζιράρ, Ρομαντικό ψεύδος και μυθιστορηματική αλήθεια (1961)
μετάφραση
Κατερίνα Κολλέτ, εκδόσεις ΙΝΔΙΚΤΟΣ, 2001
Αν δεν έμπαινε "σφήνα" ο Δον Κιχώτης ,ο άνθρωπος θα είχε δύο επιλογές.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕίτε έναν θεό είτε ένα είδωλό
Η αισθητική της σιωπής είναι ο τελευταίος ρομαντικός μύθος...
ΑπάντησηΔιαγραφήΠοτέ δεν γράφτηκαν τόσα πολλά κείμενα, πάντοτε όμως για να αποδειχτεί πως η επικοινωνία δεν είναι δυνατή, ούτε καν ευκταία.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑντιγράφοντας "ελεύθερα" από το βιβλίο του Ζιράρ υπενθυμίζω τους αντίποδες του ρομαντισμού, τις γελοιογραφικές περιγραφές του Ντοστογιέφσκι που τόσο μας αφορούν όλους.
ΑπάντησηΔιαγραφήΖούμε στην παράξενη αυτή περιοχή του ατομισμού. Ανάμεσα στην μοναξιά και την επικοινωνία. Σαγηνευμένοι δίχως να μπορούμε να διαλέξουμε τον ένα από τους δύο αυτούς πόλους της ελευθερίας και της αυτονομίας που κολακευόμαστε πως απολαμβάνουμε δεδομένου ότι οι δύο αυτοί πόλοι βρίσκονται σε ίση απόσταση από αυτήν της τελικής διαμονής μας.
Επιλέγουμε έτσι του Μυθους πότε της μοναξιάς και πότε της συλλογικές μορφές της κοινωνικής ύπαρξης.
("Το Υπόγειο" είναι ένα μυθιστόρημα του Ντοστογιέφσκι που αν διαβαστεί με προσοχή οι υποδείξεις του Ρενε. είναι απόλυτα περιττές. Γραμμένο το 1864 δημιουργώντας ένα πορτραίτο "επιστημονικής φαντασίας" για την εποχή του, πλάθει το πορτραίτο του σημερινού ατόμου και ολόκληρης της παραδοξολογίας του. Δώστε λίγο χρόνο στην ανάγνωσή του γιατί αξίζει 100% τον κόπο-είναι μόλις 160 σελίδες αλλά είναι συνταρακτικό!)
Αφού βάζετε ωραία αποσπάσματα από το βιβλίο αυτό του Ζιράρ, να προσθέσω κι εγώ:
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο ρομαντικό πάθος είναι το ακριβώς αντίθετο από αυτό που ισχυρίζεται πως είναι. Δεν είναι παράδοση άνευ όρων στον Άλλο, αλλά ανελέητος πόλεμος που διεξάγουν δυο αντίπαλες ματαιοδοξίες. Ο εγωιστικός έρωτας του Τριστάνου και της Ιζόλδης, των πρώτων ρομαντικών ηρώων [και έκτοτε πρότυπο του "έρωτα" στην εποχή μας, το οποίο μαθηματικά οδήγησε στον ξεπεσμό του ερωτικού κανιβαλισμού των life-style εντύπων, σημ. HS] , αναγγέλλει ένα μέλλον διχόνοιας. Ο Ντενί ντε Ρουζεμόν [άλλο φοβερό βιβλίο! θα πούμε και γι' αυτό κάποια στιγμή, σημ. HS] αναλύει το μύθο με απόλυτη ακρίβεια και αποκαλύπτει την αλήθεια, την οποία αποκρύπτει ο ποιητής: την αλήθεια των μυθιστοριογράφων. Ο Τριστάνος και η Ιζόλδη "αγαπιούνται, όμως ο καθένας αγαπά τον άλλον ξεκινώντας από τον εαυτό του και όχι ξεκινώντας από τον άλλο. Έτσι η δυστυχίας τους πηγάζει από μια ψευδή αμοιβαιότητα, κρύβει ένα διπλό ναρκισισμό. Σε τέτοιο βαθμό ώστε, μέσα από το υπερβολικό τους πάθος, ορισμένες στιγμές νιώθουμε να έρχεται στην επιφάνεια ένα είδος μίσους για το αγαπημένο πρόσωπο".
@ Celtic,
ΑπάντησηΔιαγραφήλες: Ζούμε στην παράξενη αυτή περιοχή του ατομισμού. Ανάμεσα στην μοναξιά και την επικοινωνία.
Θα έλεγα πως ο Ζιράρ το πιάνει καλύτερα, όταν λέει
Ο ήρωας θέλει να εκφράσει την περηφάνεια και τον πόνο του να είναι μοναδικός, πιστεύει ότι εγγίζει την απόλυτη ιδιομορφία, αλλά καταλήγει σε μια καθολικής ισχύος αρχή, σε ένα τύπο που η ανωνυμία τον καθιστά σχεδόν αλγεβρικό
Στην πραγματικότητα ζούμε σε μια κοινωνία που ταυτίζει την ατομικότητα με την ιδιωτεία και το συλλογικό με το Σύστημα. Θα επανέλθω και αργότερα σε αυτό ... για πολλοστή φορά.
Τελικά δεν ισχύει το
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ ΚΟΛΑΣΗ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΓΑΛΛΟΙ!
Ελλύλ και Ζιράρ τα λένε περίφημα.
Ευχαριστούμε.
Για να είμαι συνεπής με τα Ζιραρικά γραφόμενα, "σε ίση απόσταση" από την μοναξιά και την επικοινωνία.(αλλά μάλλον ισχύει και το "μεταξυ"
ΑπάντησηΔιαγραφήκαι με την έννοια του "μεταξύ Αλιακμονως και Στρυμόνος" ή του "Between a rock and a hard place"
όπου ο Αλιακμων και ο Στρυμόνας είναι το πραγματικό, ενω το μεταξύ είναι το αιώνιο ρομαντικό πανηγύρι των αλληλοεπικαλύψεων.
Ναι κατα κει, προς τα γιορτινά και τα πάρτυ η κόλαση είναι και παραείναι οι Γάλλοι.
(υπάρχει πλήθος "γιορτινών" "σκοτεινών" "ερμητικών" "πολεοδόμολόγων" "επαναστατών" "επαναστατημένων" κτλ)
Eξαιρετικό όντως το βιβλίο του Ζιράρ, σχεδόν κάθε του σελίδα αξίζει σχολιασμό (σκέφτομαι το κεφάλαιο περί σαδισμού, όπου περιγράφονται άψογα τα σημερινά ερωτικά ήθη και έθιμα).
ΑπάντησηΔιαγραφήΕνδιαφέρον 8α είχε πάντως κι ένα σχόλιο-συζήτηση για την "τελική αποκάλυψη" του χριστιανισμού, που κατέχει κεντρική θέση στο όλο έργο του Ζιράρ.
@anon 5:14
ΑπάντησηΔιαγραφήoh no!
@ anon 5:14 οι ανθρωποι αγαπουν παθολογικά τις ετικέτες. γιατι αυτές τους απαλλάσσουν από το κοπο να κάτσουν και να σκεφτούν οι ίδιοι ελευθερα. προτιμάνε λοιπόν οι άνθρωποι τις ετικετες γιατί με αυτές βολεύεται το βασικό κίνητρο τους, που ειναι η ενστιχτώδης επιβίωση και άρα το "ν' ανήκουν κάπου", σε καποια ομαδα ή αγέλη. χάρη στις ετικέτες "εντοπίζουν" τους φίλους και τους εχθρούς τους αμέσως, χωρίς σκέψη. αυτό τους εξυπηρετεί τέλεια γιατί ιδανικό της επιβίωσης είναι αυτό ακριβώς, η ενστικτώδης ανπόκριση, δηλαδή το να εντοπίζεις στο συντομότερο δυνατό χρόνο τον φίλο και τον εχθρό. γι' αυτό το λόγο ακόμα και ανθρωποι που θέλουν να θεωρούν τον εαυτό τους "σκεπτόμενο", στη πραγματικότητα δεν σκέφτονται αλλά αναζητούν με πάθος μια ετικέτα για να κατατάξουν τους άλλους. δεν έχει επομένως κανένα νόημα να μιλήσει κανείς για το χριστιανισμό του ζιράρ (ή για τον υλισμό του μαρξ, ή για τον ιδεαλισμό του χεγγελ, κοκ) αν πρώτα δεν γνωρίσει τι έχει σκεφτεί ο ζιράρ, αν πρώτα δεν αναζητήσει να γνωρίσει τις σκέψεις του ζιράρ, απροκατάληπτα και χωρίς ετικέτα. εχω γνωρίσει διανοητικά υγιείς ανθρώπους που αρνήθηκαν με πείσμα να μελετήσουν το ζιράρ μόνο και μόνο επειδή άκουσαν πως είναι χριστιανός! τους έφτασε η ετικέτα για να τον κατατάξουν. ένστιχτα αγελαία...
ΑπάντησηΔιαγραφή@ Ανδρέας
ΑπάντησηΔιαγραφήΣυμφωνούμε φίλε μου, ούτε κόλλησα ετικέτα, ούτε βέβαια δήλωσα εγώ προσωπικά χριστιανός. Απλά θεωρώ ότι θα είχε ενδιαφέρον να συζητηθεί αυτό το κεντρικό σημείο της σκέψης του, όχι όμως για να επακολουθήσει σύρραξη των δύο αντίπαλων σχηματισμών (κάτι που θα ήταν πολύ ρομαντικό...)
Και ναι, όπως λες υπάρχουν όντως πολλοί που βγάζουν σπυριά στο άκουσμα του ονόματος Ζιράρ. Στη Γαλλία κυκλοφορεί μάλιστα ολόκληρο βιβλιο που επιτίθεται στην θεωρία του Ζ. Ο (ειρωνικός)τίτλος: Το σπίρτο που νόμιζε ότι ήταν φάρος (Un allumé qui se prend pour un phare, Rene Pommier)
http://www.amazon.fr/Ren%C3%A9-Girard-allum%C3%A9-prend-phare/dp/2841745147/ref=sr_1_10?s=books&ie=UTF8&qid=1301009543&sr=1-10
Εννοείται ότι το παραπάνω σχόλιο είναι του anon 5:14....
ΑπάντησηΔιαγραφή@ anon 5:14 για να μην υπάρξει παρεξήγηση, δεν είπα ότι εσύ κόλλησες ετικέτα στον ζιράρ. είπα ότι ο κίνδυνος να γίνει κάτι τέτοιο - ακριβώς επειδή βολεύει τα αγελαία ένστιχτά μας - είναι τεράστιος. και γι' αυτό, καμιά συζήτηση για το χριστιανισμό του ζιράρ δεν μπορεί να γίνει αν δεν έχουν εξασφαλιστεί μια σειρά από προϋποθέσεις, που θα αποκλείουν αυστηρά την ετικετοποίηση οποιουδήποτε τύπου. κυριότερη από αυτές τις προϋποθέσεις είναι η μελέτη των έργων του και η συνολική αντίληψή τους.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑνδρέα,
ΑπάντησηΔιαγραφήπαρ' όλο που συμφωνώ ΑΠΟΛΥΤΑ με αυτά που λες για τις ταμπέλες και το αγελαίο ένστικτο
- οι ανθρωποι αγαπουν παθολογικά τις ετικέτες. γιατι αυτές τους απαλλάσσουν από το κοπο να κάτσουν και να σκεφτούν οι ίδιοι ελευθερα. προτιμάνε λοιπόν οι άνθρωποι τις ετικετες γιατί με αυτές βολεύεται το βασικό κίνητρο τους, που ειναι η ενστιχτώδης επιβίωση και άρα το "ν' ανήκουν κάπου", σε καποια ομαδα ή αγέλη [κ.λπ.] -
δεν μπορώ να πω το ίδιο για το τελικό σου συμπέρασμα - ότι δηλαδή, εξαιτίας του φόβου ετικετοποίησής του, για το χριστιανισμό του Ζιράρ δεν μπορούμε να συζητήσουμε παρά μόνο αν έχουμε συνολική αντίληψη του έργου του.
Νομίζω πως όσοι έχουν χοντρή ανάγκη να βολεύονται με ταμπέλες, δεν πρόκειται να ασχοληθούν ΕΤΣΙ ΚΙ ΑΛΛΙΩΣ με την απόκτηση μιας συνολικής αντίληψης του έργου του Ζιράρ (ή οποιουδήποτε). Σιγά μην καθήσουν να κοπιάσουν όσοι ζητάνε βολικά πράγματα!
Την ίδια στιγμή, όσοι δεν έχουν χοντρή ανάγκη να βολεύονται με ταμπέλες, όσοι διατηρούν ένα φιλέρευνο πνεύμα και δεν βγάζουν φλύκταινες με το που ακούνε κάποιες λέξεις και έννοιες, μπορούν - πιστεύω - να παρακολουθήσουν και να συμμετάσχουν με ειλικρινές ενδιαφέρον σε μια τέτοια συζήτηση χωρίς οπωσδήποτε να έχουν συνολική αντίληψη του έργου του Ζιράρ.
Σε τελική ανάλυση, το ότι ο Ζιράρ οφείλει -όπως λέει ο ίδιος- στα Ευαγγέλια την "πλήρη αποκάλυψη του θυματικού μηχανισμού", είναι κάτι που δεν μπορεί παρά να θέσει σε κατάσταση διερώτησης, προσοχής και επαγρύπνησης ένα ζωντανό πνεύμα.