Κάτι λάθος υπάρχει στον ορίζοντα | Κρίση 24

Henri Lefebvre (1901-1991)

«Υπάρχει σε τούτη τη χώρα μια τρομακτική, μια κραυγαλέα αντίφαση ανάμεσα στον αέρα των πραγμάτων και τα σύμβολα της ισχύος. 

Σε αυτή την ήσυχη κωμόπολη, τίποτα δεν θυμίζει τον πόλεμο, το τραγικό αίσθημα της ζωής, τη θέληση για δύναμη. 

Ανάμεσα από τα βαριά, λιτά αστικά αρχοντόσπιτα, που διάκοσμός τους είναι η ίδια η κατασκευαστική τους δομή, ο αέρας είναι ποτισμένος με τη γλυκιά μυρωδιά από τις φλαμουριές. Στο διπλανό κανάλι, χιλιάδες βάτραχοι κρώζουν ασταμάτητα. Στο δρόμο περνούν παπάδες, νεαρά κορίτσια, φυλακισμένοι, κυνηγιάρικα σκυλιά. Από ένα χρυσοπράσινο καμπαναριό σημαίνουν οι καμπάνες. 

Κάπου υπάρχει κάτι λάθος…  

Και να που σε μια στροφή του δρόμου, το εντόπισα. Το λάθος. Ήταν ένα μνημείο, δεν ξέρω τίνος πολέμου, ποιας νίκης. Ένα κατασκεύασμα από ατσάλι και πέτρα, ένα σύμπλεγμα από αετούς με νύχια γαμψά και κοφτερά σπαθιά, συσπασμένα μούσκλια και σφιγμένα πρόσωπα …

Έτσι είδε τη Γερμανία την επομένη του πολέμου ο Πιέρ Κουρτάντ (στο Action, Ιούλιος 1945). Όμως το λάθος που εντόπισε, δεν είναι αποκλειστικά γερμανικό. Είναι παγκόσμιο. Είναι ένα λάθος σχετικά με την ανθρώπινη ισχύ, που έγινε ισχύς ορισμένων μόνο ανθρώπων. Είναι το λάθος για την ισχύ όταν αυτή αποσπάται από τη ζωή και μετατίθεται στο πεδίο της κρατικής δεσποτείας. Είναι το λάθος της αλλοτριωμένης ισχύος. Και δεν χαρακτηρίζει μόνο τη Γερμανία η αντίφαση ανάμεσα στην επώδυνη ή γελοία κατάσταση της ‘‘ιδιωτικής’’ ζωής (ακόμα και των προνομιούχων) κι αυτή την ισχύ, που γίνεται ‘‘δημόσια’’ μόνο σε παράλογα εξωτερικές μορφές και εκδηλώσεις.

Στα εργοστάσια με την εκπληκτική τεχνολογία τους (‘‘ιδιωτικές’’ ιδιοκτησίες κι αυτά!), αντιστοιχούν ετούτα τα μνημεία που ενσαρκώνουν μαγικά το κύρος του Κράτους και τη δύναμη των Κυρίων −μα και γιορτές, τελετουργίες κι ιεροτελεστίες γεμάτες μια πλαστή μεγαλοπρέπεια … κι ακόμα, ιδέες αποκρυφιστικές, μεγαλοπαρμένες θεωρίες κι ‘‘επίσημες’’ αφαιρέσεις, που μοναδική τους έγνοια και νόημα είναι να λένε, να εκφράζουν και να μαρτυρούν τη ‘‘θέληση για δύναμη’’.

Θέληση για δύναμη; Είναι η πραγματική ισχύς, που αποσπάστηκε από την κοινότητα (που και αυτή ράγισε και κατακερματίστηκε στα μυριάδες κομμάτια των εξατομικευμένων ‘‘ιδιωτών’’) κι έγινε ισχύς πάνω στους ανθρώπους, ισχύς υπεράνω των ανθρώπων, αντί να είναι απλά και μόνο ισχύς πάνω στα πράγματα. Κι είναι ακριβώς ετούτη η αποσπασμένη ισχύς που γυρεύει συνειδητά να μετατρέψει τους ανθρώπους σε εξατομικευμένα, ‘‘ιδιωτικά’’ πράγματα, σε οικονομικοπολιτικά εργαλεία. […]

Μέσα στη σύγχρονη ‘‘ανθρώπινη άμμο’’ βέβαια, ο κάθε κόκκος, που μοιάζει τόσο τερατωδώς μ’ όλους τους άλλους, φαντάζεται πως είναι απίστευτα πρωτότυπος, ακόμα και μοναδικός! Μα ο ατομικισμός οδηγεί στην αποπροσωποποίηση του ατόμου. Αυτή είναι η διαλεκτική κατάληξη της ‘‘ιδιωτικής’’ συνείδησης και της εσωτερικής αντίφασής της: το ανθρώπινο ον διαχωρισμένο απ’ το ανθρώπινο.

Ανρί Λεφέρβ, Η κριτική της καθημερινής ζωής, τόμος Α΄ 
(πρώτη έκδοση 1947)

Σημ. HS Απόσπασμα από ένα πολύ σημαντικό βιβλίο, που εξέφρασε κι επηρέασε βαθιά όλα τα μεταπολεμικά επαναστατικά ρεύματα, με πρώτους τους καταστασιακούς, που έκαναν την «κριτική της καθημερινής ζωής» ένα από τα κυριότερα θεωρητικά, μεθοδολογικά και πρακτικά τους εργαλεία −και είναι μια ιδέα που παραμένει εξόχως επίκαιρη. 

 

Αξίζει με την ευκαιρία να ξαναθυμηθούμε το σχετικό κείμενο του Γκυ Ντεμπόρ, Προοπτικές για συνειδητές αλλαγές μέσα στην καθημερινή ζωή (Internationale Situationniste, τχ. 6, Αύγουστος 1961) −υπάρχει σε ελληνική μετάφραση στην ανθολογία Το ξεπέρασμα της τέχνης (εκδ. Ύψιλον/βιβλία, 1986)−, αλλά και τα όσα έγραφε σχετικά ο Λεφέβρ Μηδενισμός και αμφισβήτηση. Περισσότερα εδώ. Ο Πιέρ Κουρτάντ (1915-1963) υπήρξε επιφανές μέλος του ΚΚ Γαλλίας από το Β’ παγκόσμιο πόλεμο έως το θάνατό του, και Action ήταν ο τίτλος του εβδομαδιαίου φιλοΚΚ περιοδικού, στο οποίο έγραφε μετά τη λήξη του πολέμου.