Δημοκρατία και ατομικισμός

 

 

«Κοινός τόπος της πολιτικής φιλοσοφίας που εμπνέεται από τον φιλελευθερισμό, είναι να αντιπαραθέτει μια “ελευθερία των Αρχαίων” σε μια “ελευθερία των Νεωτερικών”. (…) Το να αναφερθούμε στον Tocqueville, σημαίνει ότι υπερβαίνουμε τον συγκυριακό χαρακτήρα της αντιπαράθεσης αυτών των δύο ελευθεριών. Πράγματι, η αναφορά σε αυτόν προσθέτει την ιδέα ότι η γαλλική Επανάσταση πρέπει να κατανοηθεί ως ένα επεισόδιο ενός κινήματος που διατρανώνει αξίες, τις οποίες ο Tocqueville ονομάζει δημοκρατικές και τις χαρακτηρίζει ως ατομικισμό.

Στο περίφημο κείμενό του Η δημοκρατία στην Αμερική, εξηγεί πώς αυτή η λέξη “ατομικισμός”, μια λέξη καινούργια κατά την εποχή όπου γράφει, αποκρίνεται στην ανάγκη να εκφραστεί μια νέα ιδέα. Οι πατεράδες μας, λέει, ονόμαζαν “εγωισμό” το ηθικό ελάττωμα που συνίσταται στο να βάζει κανείς τον εαυτό του πάνω απ’ όλους. Το “συναίσθημα” που  εμείς ονομάζουμε “ατομικισμό”, τούς ήταν άγνωστο. Μόνο σε εμάς εντοπίζεται η ιδέα, την οποία όλοι συμμερίζονται, ότι ένας άνθρωπος δεν οφείλει στη “μείζονα κοινωνία”, μέσα στην οποία καταλαμβάνει μια καθορισμένη θέση, ούτε την ίδια του την ύπαρξη ούτε όλα αυτά που την καθιστούν άξια, αλλά ότι αντλεί αποκλειστικά και μόνο από τον εαυτό του αυτό που είναι και αξίζει — οπότε, κατά συνέπεια,  μπορεί να είναι αυτάρκης μέσα στη “μικρή κοινωνία”, την οποία θα σχηματίσει με την (συζυγική) οικογένειά του και τους φίλους του.»

Βενσάν Ντεκόμπ, Το υποκείμενο ως συμπλήρωμα 

(υπό έκδοση)