Πλατφόρμα για ένα "Εργαστήριο Αντισωμάτων" εναντίον της έκθεσης "Bodies"

H αποτρόπαια έκθεση BODIES στην Τεχνόπολη!

Το Φεβρουάριο του 2009 ήρθε και στην Αθήνα η διαβόητη έκθεση «Bodies» υπό την αιγίδα του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων, του Δήμου Αθηναίων και του Πολιτισμικού Οργανισμού του Δήμου Αθηναίων, με τη συνεργασία της Τεχνόπολις του Δήμου Αθηναίων.

Όπως αναφέρει η ίδια η παρουσίασή της, παρουσιάζονται σε αυτήν «αληθινά ανθρώπινα σώματα στην ολότητα τους ή ανά μέρη, που έχουν διεξοδικά διαχωριστεί και διατηρηθεί μέσω μιας πρωτοποριακής διαδικασίας».

Το πιο καυτό ερώτημα στην όλη υπόθεση με την έκθεση «Bodies» δεν είναι το γιατί κάποιοι άνθρωποι εμπνεύστηκαν και έφτιαξαν αυτόν τον περιοδεύοντα θίασο γλυπτών πτωμάτων, αλλά γιατί η κοινωνία μας ― με επικεφαλής τους δημόσιους φορείς στους οποίους απευθύνθηκαν για να εξασφαλίσουν αίθουσα και υποστήριξη, αλλά και τους λεγόμενους πνευματικούς της ανθρώπους ― δεν αντέδρασε άμεσα και δεν τους έστειλε από εκεί που ήρθαν.

Πού οφείλεται αυτή η κοινωνική έλλειψη αντανακλαστικών απέναντι σ’ αυτό το προχωρημένο βιοπολιτικό πείραμα αναισθητοποίησης, που εκπροσωπεί η συγκεκριμένη έκθεση;

Την απάντηση θα την εντοπίσουμε εύκολα, αν αναδείξουμε τους πέντε ιδεολογικούς πυλώνες της διαφημιστικής εκστρατείας της έκθεσης και των εγκωμιαστικών (ή συγκρατημένα ευνοϊκών) άρθρων και ρεπορτάζ υπέρ αυτής.

Πραγματικά, η έκθεση αυτή επικαλείται και διατυμπανίζει ότι στηρίζεται σε πέντε εξαίσιους πυλώνες: 

1. Σε μια πρωτοποριακή τεχνική, τη λεγόμενη «πλαστινοποίηση», εν προκειμένω για την επ’ αόριστον συντήρηση των πτωμάτων·

2. Στην αισθητική δημιουργία, ακριβώς διότι η ιδέα της παρουσίασης γδαρμένων και τεμαχισμένων ανθρώπινων κορμιών (αλλά ζωντανών και μάλιστα των ίδιων των καλλιτεχνών), ή πάλι πλαστικοποιημένων πτωμάτων ζώων, υπήρξε μια από τις πολυδιαφημισμένες (με τον ίδιο μάλιστα σλόγκαν-δόλωμα: «αμφιλεγόμενες») πρόσφατες εμπνεύσεις πρωτοπόρων, υποτίθεται, καλλιτεχνών·

3. Στον εκδημοκρατισμό της γνώσης, εν προκειμένω της ανατομίας, υποτίθεται, καθώς η διαφημιστική προπαγάνδα (ξεκινώντας από τον σκαπανέα αυτών των εκθέσεων, Γερμανό ανατόμο Γκίντερ φον Χάγκενς) μιλάει για κατάργηση ενός «προνομίου» (!), που «μέχρι σήμερα απολάμβαναν μόνο οι φοιτητές της Ιατρικής»· και

4. Στο σπάσιμο των ταμπού, δηλαδή συγκεκριμένα της φρίκης που προκαλεί η θέα ενός γδαρμένου και πετσοκομμένου ανθρώπινου πτώματος, και από εκεί των αναστολών απέναντι στην εμπορευματοποίηση των πάντων· και

τέλος, σαν ύστατο αμυντικό τείχος κατά των πιο αποφασιστικών αντιρρήσεων:

5. Στα ανθρώπινα δικαιώματα, «μεθερμηνευμένα» βέβαια σαν ατομικά δικαιώματα, σαν δικαιώματα όχι του ανθρώπου αλλά του ατόμου: το δικαίωμα λ.χ. «όποιος θέλει να δει την έκθεση, να τη δει κι όποιος δεν θέλει, απλώς να μην πάει», έτσι απλά κι όμορφα, χωρίς εντάσεις, χωρίς τριβές, χωρίς διχογνωμίες, σαν ο καθένας να ζει κυριολεκτικά στον κόσμο του.

Λίγο υποψιασμένος να είναι κανείς, καταλαβαίνει λοιπόν αμέσως πού οφείλεται η έλλειψη αντανακλαστικών της κοινωνίας μας, των θεσμικών φορέων της και των πνευματικών ανθρώπων της απέναντι σε τούτη την περιφερόμενη έκθεση πτωμάτων. Οφείλεται ακριβώς στο γεγονός, ότι αυτοί οι πέντε ιδεολογικοί πυλώνες της έκθεσης (που εύκολα θα τους εντοπίσει κανείς στη διαφημιστική εκστρατεία οποιουδήποτε εμπορεύματος αιχμής) είναι οι κεντρικοί πυλώνες της κυρίαρχης ιδεολογίας σήμερα ― μιας ιδεολογίας, που βρίσκεται πλέον πέρα από την παραδοσιακή πολιτική σκηνή (κι αντιπαλότητα) της νεωτερικότητας, με τη Δεξιά της και την Αριστερά της, καθώς πάνω σε τούτους τους πυλώνες έχτισαν κι αυτές οι δυο ή ανακαίνισαν και τα δικά τους «σπίτια».

Τεχνική πρόοδος-Αισθητική-Εκδημοκρατισμός της γνώσης-Σπάσιμο των ταμπού-Ατομικά δικαιώματα! Έτσι παρουσιάζεται ελκυστική η πρόταση που ενσαρκώνουν εκθέσεις σαν και τούτη. Ώστε όποιος διαφωνεί, να θεωρείται ντε φάκτο φονταμενταλιστής, θρησκόληπτος, ανεδαφικός, παρωχημένος, ηθικιστής, εξτρεμιστής, ελαφρόμυαλος.

Με αυτά μας καλεί επομένως ν’ αναμετρηθούμε η ευαισθητοποίηση και η σθεναρή κριτική στάση απέναντι στην έκθεση αυτή. Ώστε ν’ αντιληφθούμε, να διακρίνουμε και να προτείνουμε, από την δική μας πλευρά, ότι:

1. Η τεχνική πρόοδος δεν αποτελεί αυτή καθαυτή ένα θετικό παράγοντα στην ανθρώπινη ζωή και ότι, χωρίς την τήρηση κριτικών αποστάσεων ασφάλειας από το μύθο της, οι κοινωνίες παραδίνονται σε μια τυφλή ισχύ, που μοναδική αρχή της είναι η ισοπέδωση των εμποδίων που συναντά στο διάβα της, ακόμη και αν αυτά είναι άνθρωποι·

2. Η αισθητική δημιουργία δεν είναι δυνατόν να υποκαταστήσει την ηθική επιλογή (που ουσιαστικά είναι μια και μοναδική: εάν θα φερθώ στους άλλους σαν να είναι άνθρωποι ή σαν να ’ναι πράγματα) και ότι η σημερινή απορρόφηση της ηθικής από την αισθητική («ό,τι είναι αισθητικό, είναι καλό»), ενισχυμένη μάλιστα στη νιοστή με την συνδρομή της τεχνικής/τεχνολογίας, αποτελεί το καλύτερο όπλο για τη χειραγώγηση του μοντέρνου ανθρώπου, που δεν του λένε τίποτα οι εντολές της παραδοσιακής ηθικής·

3. Όταν η ενταγμένη στο ανθρωπιστικό πλαίσιο και σκοπό της (λ.χ. τη θεραπεία ασθενών) γνώση καταγγέλλεται ως δήθεν «προνόμιο» κι όταν, άσκοπη κι απλαισίωτη πια, ταυτίζεται, αφελώς ή πονηρά, με την απλή πληροφορία («επιμορφωτική», ή «ψυχαγωγική», ή και τα δυο παρέα), τότε δεν έχουμε να κάνουμε με εκδημοκρατισμό αλλά με εκχυδαϊσμό της γνώσης, από τον οποίο δεν μπορούν να προκύψουν παρά συγχυσμένα μυαλά με σοβαρές πολιτικές επιπτώσεις στην ελευθερία των ανθρώπων·

4. Μέσα στο πλαίσιο αυτό και με το συνδυασμό των τριών προηγουμένων παραγόντων, το σύνθημα για «σπάσιμο των ταμπού» οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στη διάλυση κάθε ψυχικού και νοητικού φίλτρου κοσκινίσματος των παρεχόμενων από την κυρίαρχη προπαγάνδα δελεαστικών προτάσεων και πληροφοριών, έτσι ώστε τα «ανοιχτά μυαλά» να είναι πραγματικότητα ανοιχτοί σκουπιδοντενεκέδες, που πρόθυμα και δίχως δεύτερες σκέψεις καταπίνουν οτιδήποτε «εντυπωσιακό» και «δελεαστικό» τούς πετάξει ο κόσμος του εμπορεύματος·

5. Τέλος, όταν τα δικαιώματα απογυμνώνονται από την κοινωνική διάσταση της ανθρώπινης ύπαρξης και «μεθερμηνεύονται» σαν δικαιώματα του ατόμου, τότε καταρρέει κάθε έννοια δικαιοσύνης, και η ίδια η σκέψη της, με αποτέλεσμα μιαπολιτική αφασία που αφήνει ορθάνοιχτη την πόρτα της κοινωνίας στον εκκολαπτόμενο χωροφύλακα της μεταμοντέρνας παιδικής χαράς «Η ωραία Αγορά»: τον Τεχνοφασισμό.

Οπότε, πίσω από το λούστρο με το οποίο τους παρουσιάζουν, αυτοί είναι στην πραγματικότητα οι πέντε πυλώνες της σημερινής κυρίαρχης ιδεολογίας: Τεχνική καθυπόταξη-Αναισθητική-Εκχυδαϊσμός της γνώσης-Διάπλαση ανοιχτών σκουπιδοντενεκέδων-Πολιτική αφασία! Υπέρ της των πάντων εμπορευματοποίησης.

Με αυτό το ιδεολογικό υλικό χτίστηκαν οι εκθέσεις τύπου «Bodies» και στην αποδοχή των προτάσεων αυτού του υλικού οφείλεται η αδράνεια της κοινωνίας μας απέναντί σε αυτές. Η κριτική απόρριψή τους είναι, επομένως, ο στενός δρόμος που ίσως μας οδηγήσει στο ξέφωτο.

Απρίλιος 2009,

Γιάννης Δ. Ιωαννίδης

o Hollowsky

Γλώσσα, έκφραση, συνείδηση

Ερνστ Κασσίρερ

"(...) Η πρωταρχική λειτουργία των γλωσσικών εννοιών δεν συνίσταται στη σύγκριση εμπειριών και την επιλογή ορισμένων κοινών χαρακτηριστικών, αλλά στη συμπύκνωση αυτών των εμπειριών, στην απόσταξή τους μπορούμε να πούμε. Αλλά ο τρόπος αυτής τής συμπύκνωσης εξαρτάται πάντα από το προς τα πού στρέφεται το ενδιαφέρον τού υποκειμένου, και καθορίζεται όχι τόσο από το περιεχόμενο τής εμπειρίας όσο από την τελεολογική σκοπιά από την οποία αντικρίζεται. Μόνον ό,τι μοιάζει σημαντικό για την επιθυμία και τη βούλησή μας, την ελπίδα και την ανησυχία μας, τη δράση και τη δημιουργία μας, μόνον αυτό δέχεται τη σφραγίδα τού λεκτικού 'νοήματος' (...)

Διότι μόνον ό,τι συνδέεται κατά κάποιον τρόπο προς το εστιακό σημείο τής βούλησης και τής τάξης, μόνον ό,τι αποδεικνύεται ουσιαστικό για το συνολικό σχήμα τής ζωής και τής δραστηριότητας, επιλέγεται μέσ' από την ενιαία ροή των αισθητηριακών εντυπώσεων και 'επισημαίνεται' ανάμεσά τους - δηλαδή παίρνει έναν ιδιαίτερο γλωσσικό τονισμό, ένα όνομα. Οι απαρχές αυτής τής διαδικασίας 'επισήμανσης' πρέπει αναμφίβολα να αποδοθούν και στα ζώα (...)

Αλλά [στα ζώα] μια τέτοια παρουσία καλύπτει πάντα μόνο τη συγκεκριμένη στιγμή κατά την οποία η ορμή προκαλείται, διεγείρεται άμεσα. Μόλις το ερέθισμα ελαττωθεί, και η επιθυμία εκπληρωθεί, ο κόσμος τού Είναι, η τάξη των αντιλήψεων καταρρέει και πάλι. Όταν ένα νέο ερέθισμα φθάσει στη συνείδηση τού ζώου, ο κόσμος αυτός ξαναγεννιέται αλλά παραμένει πάντα στα στενά όρια των τρεχουσών ορμών και διεγέρσεων. (...)

Το παρελθόν δεν διατηρείται παρά αμυδρά μόνο, το μέλλον δεν γίνεται μια εικόνα, μια προοπτική. Μόνο η συμβολική έκφραση μπορεί να προσφέρει τη δυνατότητα της προοπτικής και της ανασκόπησης, διότι μόνο με σύμβολα μπορούν όχι μόνο να γίνουν διακρίσεις αλλά και να μονιμοποιηθούν στη συνείδηση. Ό,τι δημιούργησε κάποτε ο νους, ό,τι έχει επιλεγεί από τη σύνολη σφαίρα τής συνείδησης, δεν χάνεται ξανά όταν η αρθρωμένη λέξη έχει τη σφραγίδα της πάνω του και τού έχει δώσει την οριστική του μορφή."

Ernst Cassirer, Γλώσσα και Μύθος (1946)

εκδόσεις ΕΡΑΣΜΟΣ, 1989