Ο Αισθητισμός και ο Φασισμός (περί ΑΓΡΑΣ)

(κείμενο του φίλου μας Φώτη Τερζάκη - επειδή μερικά πράγματα δεν χωνεύονται εύκολα)

ΠΕΡΙ ΑΓΡΑΣ

Η αχίλλειος πτέρνα των διανοουμένων, γνωστό από παλιά, είναι ο κρυφός έρωτάς τους για την ισχύ. Και αυτή, από τον καιρό του Πλάτωνα μέχρι τις ημέρες τού Τζοβάνι Τζεντίλε και τον Χάιντεγκερ, είχε κατά κανόνα τη μορφή τής πολιτικής εξουσίας. Η εν λόγω ροπή δεν έχει βεβαίως εκριζωθεί· τελευταία εκδήλωσή της στα καθ’ ημάς ήταν το περυσινό, μετά την εξέγερση του Δεκεμβρίου, μανιφέστο κομφορμισμού και πνευματικής υποτέλειας εκ μέρους των έξι του Παντείου και των τριών της ελεύθερης αγοράς του πνεύματος. Στις ημέρες μας όμως εμφανίζει μια ενδιαφέρουσα παραλλαγή: η ισχύς στην οποία το πνεύμα προσκολλάται σαν περικοκλάδα δεν είναι μόνο, ή κυρίως, αυτή των πολιτικών ––η οποία στον ολοκληρωτικό καπιταλισμό γίνεται όλο και περισσότερο θεαματική και κούφια–– αλλά εκείνη των επιχειρηματιών. Οι διανοούμενοι γίνονται αυλοκόλακες των εκδοτών, είτε του μεγάλου τύπου είτε ακόμα και ατομικών επιχειρήσεων με τις οποίες θεωρούν εγγενώς διαπλεγμένα τα συμφέροντά τους. Έτσι φτάσαμε στο σημείο να προβαίνουν σε δημόσιες διακηρύξεις στήριξής τους ακόμα και σε περίπτωση εργασιακών διαφορών των εκδοτών με τους υπαλλήλους τους. Το ήθος αυτό εγκαινίασαν τα δύο (αρσενικού και θηλυκού γένους) φερέφωνα των εκδόσεων Πατάκη, που σήμερα βρίσκουν επάξιους συνεχιστές στους 49 (μάλλον αυτή τη στιγμή σπρώχνονται και άλλοι να προσχωρήσουν) υπασπιστές τού Σταύρου Πετσόπουλου των εκδόσεων Άγρα.

Και σαν να μην ήταν αυτό αρκετή κατάπτωση, η «αριστερή» εφημερίδα Αυγή ––δηλαδή, ο διευθυντής της–– όχι μόνο δίνει βήμα δημόσιας έκφρασης σε κάτι που θα έπρεπε ν’ αντιμετωπίζεται ως στίγμα των αυταποκαλούμενων πνευματικών ανθρώπων, αλλά φτάνει στο σημείο να αρνηθεί τη δημοσίευση κειμένου του Κώστα Δεσποινιάδη ο οποίος ασκεί εύλογη κριτική στη στάση των «πρόθυμων» διανοουμένων. Ιδού το ανταγωνιστικό πλεονέκτημα των «αριστερών» εργοδοτών, και ιδού η ανανεωτική ερμηνεία του παλιού εκείνου καλού σταλινισμού που σήμερα είναι κάπως εκτός μόδας!

Δεν χρειάζεται να μπω στις πραγματολογικές λεπτομέρειες του συμβάντος –τα κείμενα υποστήριξης του απολυμένου συνδικαλιστή Ντίνου Παλαιστίδη, η δήλωση των 49, η ανακοίνωση των εργαζομένων-απεργών της Άγρας, το κείμενο του Κώστα Δεσποινιάδη και η καταγγελία των μεθοδεύσεων της Αυγής βρίσκονται αναρτημένα σε πολλούς ιστοτόπους του διαδικτύου και όλοι έχουν ή μπορούν ν’ αποκτήσουν πρόσβαση. Είμαι σε θέση να γνωρίζω προσωπικά τον Ντίνο Παλαιστίδη και την ακεραιότητά του ως βιβλιοϋπαλλήλου και αντιεξουσιαστή συνδικαλιστή, το γεγονός επίσης ότι ο ίδιος ο εκδότης της Άγρας δήλωνε σε χρόνο ανύποπτο, πριν ξεσπάσει η κρίση, πόσα του οφείλει η επιχείρηση, τα όσα διαδραματίστηκαν μεταξύ 

εργοδότη και χωρίς να γνωρίζουν, όπως είναι παραπάνω από βέβαιο, τα πραγματικά δεδομένα της υπόθεσης; Τί δηλώνει από άποψη ηθική και κοινωνική μία τέτοια πρακτική; Και ποια η διαδικαστική νομιμότητα του εγχειρήματος, όταν είναι σε όλους πρόδηλο ότι στη συντριπτική τους πλειοψηφία έχουν εμπράγματο συμφέρον στις εκδόσεις Άγρα – που σημαίνει ότι ο εκδότης της έχει στη διάθεσή του μέσα να εκβιάσει την υποστήριξή τους;

Ή μήπως απευθύνονται στο λεγόμενο αναγνωστικό κοινό, με σκοπό να διασώσουν το καλό όνομα και τη φήμη του εκδοτικού με τον δικαιολογημένο φόβο ότι ο θόρυβος μπορεί να επηρεάσει αρνητικά τις πωλήσεις του; Αν αυτό είναι ένα από τα κίνητρά τους, τί διαφοροποιεί την πράξη τους από τη στρατηγική της εμπορικής διαφήμισης; Νομίζουν ότι αυτό τιμά τους ίδιους ως καλλιτέχνες, συγγραφείς ή ακαδημαϊκούς; 

Κι εν πάση περιπτώσει, ως σκεπτόμενοι άνθρωποι θα όφειλαν ν’ αναλογιστούν τον τερατώδη ανορθολογισμό που εμπερικλείει το επιχείρημά τους: από την διαπίστωση ότι το εκδοτικό της Άγρας έχει προσφέρει ποιοτικά βιβλία στην ελληνική αγορά και από τον έπαινο της αισθητικής του αρτιότητας συνάγουν ότι ο εκδότης δεν μπορεί να έχει άδικο απέναντι στους εργαζομένους του (!) Από την εποχή τουλάχιστον του Καντ μία τέτοια σύγχυση αισθητικών και ηθικών κριτηρίων αποτελεί ένδειξη αφέλειας και κατά κάποιον τρόπο βαρβαρισμού: από πότε, δηλαδή, η αισθητική εκλέπτυνση εμποδίζει κάποιον (μιλάω γενικά και υποθετικά, για να μην παρεξηγηθούμε!) να είναι κάθαρμα στις προσωπικές του σχέσεις; Και σε τελευταία ανάλυση αν όχι οι άλλοι, τουλάχιστον ο ίδιος ο εκδότης της Άγρας, που έχει επανειλημμένως παρουσιαστεί ως λάτρης του Βάλτερ Μπένγιαμιν, θα έπρεπε να έχει διαβάσει, και να θυμάται, τις σχέσεις που ο Μπένγιαμιν επεσήμανε διορατικά μεταξύ αισθητισμού και φασισμού.

ΦΩΤΗΣ ΤΕΡΖΑΚΗΣ