"Ήδη από την αρχή του 20ού αιώνα ο Max Weber , στον οποίο χρωστάμε την καλύτερη ως τώρα ανάλυση του γραφειοκρατικού φαινομένου , είχε δείξει μέσα στην μοντέρνα οικονομική και πολιτική γραφειοκρατία την παρουσία μιας γενικής τάσης της κοινωνικής εξέλιξης που η ολοκληρωτική της πραγματοποίηση επρόκειτο να σημάνει την στείρωση της δημόσιας ζωής, την εξουδετέρωση κάθε αυθόρμητης κοινωνικής δραστηριότητας κι ένα σημαντικό περιορισμό της ατομικής ελευθερίας. Για τον M. Weber , η αποξένωση των παραγωγών από τα παραγωγικά μέσα - που για τον Μαρξ είναι το κύριο χαρακτηριστικό της μοντέρνας κοινωνίας -είναι απλώς μια ειδική περίπτωση αυτής της γενικής αποξένωσης του ανθρώπου από τα μέσα της κοινωνικής του ζωής και ανάπτυξης που απορρέει από την προϊούσα γραφειοκρατικοποίηση της σύγχρονης εποχής. Ήδη από το 1905, ο Weber προέβλεπε πως στην περίπτωση μιας κατάρρευσης του τσαρισμού κατά την διάρκεια ενός ευρωπαϊκού πολέμου, η μαζική επανάσταση δε θα κανε παρά να φέρει μια ολοκληρωτική "ανήκουστη" γραφειοκρατικοποίηση όλης της οργάνωσης της ρωσικής κοινωνίας και δήλωνε ότι η άμεση ιστορική εξέλιξη επρόκειτο να πραγματοποιήσει "όχι την δικτατορία του Προλεταριάτου αλλά τη Δικτατορία των υπαλλήλων", ένα ανώνυμο καθεστώς μες στο οποίο η εξαφάνιση της πολιτικής ζωής και η αχρήστευση της γενικής καλλιέργειας θα φέρει στην επιφάνεια ένα νέο τύπο ανθρώπου τεχνικοποιημένου, επαγγελματικά ειδικευμένου και προσανατολισμένου προς την εκτέλεση μιας ειδικής λειτουργίας, μέσα στην προσχεδιασμένη από την γραφειοκρατική μηχανή οικονομία."
Κώστας Παπαϊωάννου, Ο άνθρωπος και ο ίσκιος του (1951)
έλεος με τον Weber και τον Παπαϊωάννου! Με άλλα λόγια η επανάσταση ήταν καταδικασμένη να οδηγήσει σε κάτι χειρότερο από τον τσαρισμο;
ΑπάντησηΔιαγραφήΠιο αντιδραστική ανοησία δεν έχω ξαναακούσει
Πρώτα-πρώτα ανώνυμε, δεν είπε κανείς ότι η "δικτατορία των υπαλλήλων" - που κάποιοι την ανακάλυψαν μετά την εξέγερση στην Ουγγαρία το '56 - ήταν κάτι "χειρότερο από τον τσαρισμό", όπως ισχυρίζεσαι.
ΑπάντησηΔιαγραφήΈπειτα, αντιδραστικό ξε-αντιδραστικό, αυτό έγινε! Η τύφλωση δεν βοηθάει για ν' αλλάξουν τα πράγματα. Το θέμα είναι για ποιο λόγο έγινε αυτό. Κι ο Παπαϊωάννου μας έχει βοηθήσει να το καταλάβουμε. Δεν είναι ο μόνος ασφαλώς. Όμως είναι ίσως ο πιο ουσιαστικός, αυτός που είδε τα πράγματα κάτω από την επιφάνεια.
Διάβασε την ΨΥΧΡΗ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ (Ύψιλον).
Προς τι το "έλεος" ανώνυμε?
ΑπάντησηΔιαγραφήΣε ζάλισαν με τον Weber και τον Παπαιωάννου?
Τους ακούς συχνά και κουράστικες?
Έχεις μάλλον πολλά να διαβάσεις ανώνυμε για να ξεχωρίσεις το "αντιδραστικό" από το "ξε-αντιδραστικό" :-) ,και την ανοησία από τον ουσιαστικό λόγο.
Μην μπερδεύεσε.
[...]Έπειτα, αντιδραστικό ξε-αντιδραστικό, αυτό έγινε![...]
Μαγιακόφσκι, δε γνωρίζω τα κριτήρια για τη σύγκριση που επιχειρείς σχετικά με τον τσαρισμό και τη δικτατορία των "υπαλλήλων", αλλά, από την άποψη των θυμάτων και της ανθρώπινης οδύνης που προκάλεσε αυτό το επαίσχυντο γραφειοκρατικό καθεστώς (με την ανοχή και πολλών αριστερών διανοούμενων) ήταν όχι χειρότερο, αλλά ΠΟΛΥ χειρότερο του τσαρισμού!
ΑπάντησηΔιαγραφήΑνεπρόκοπε νομίζω ότι οι πληροφορίες που έχουμε σχετικά με τις αισχρότητες του γραφειοκρατικού καπιταλισμού είναι απλά πρόσφατες και επίκαιρες και για αυτό βαρύνουν περισσότερο. Έγιναν όσο να ναι και κάτω από την μύτη μας.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο φυσάμε και δεν κρυώνει, και κάποιοι από μας δεν μπορούν ακόμη να το χωνέψουν και (αφελώς) ελπίζουν πως όλα αυτά δεν είναι παρά η "αντιδραστική προπαγάνδα" που λέει κι ο Ανώνυμος.
Παρ'όλα αυτά νομίζω ότι κι ο τσαρισμός δεν ήταν όπως το θέτεις πολύ καλύτερος. Μην το παρακάνουμε.
Λοιπόν για να ξεκαθαρίσω ορισμένα πράγματα που νομίζω σκοπίμως διαστρεβλώνονται:
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο επιφώνημα "έλεος" δεν πάει στο αν αυτό που ακολούθησε ήταν όντως χειρότερο από τον τσαρισμό ή όχι, το οποίο είναι συζητήσιμο, αλλά στο αν η επανάσταση ήταν ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΜΕΝΗ να οδηγήσει εκεί.
Συγγνώμη δηλάδη, αλλά η αποστροφή: "αυτό έγινε" και επομένως, "δεν υπήρχε άλλη πιθανότητα" μου θυμίζει τους χειρότερους σοβιετικούς ντετερμινιστές μαρξιστές. Υποτίθεται πως ο Παπαϊωάννου αλλά και εσείς, είστε ένθερμοι πολέμιοι του ντετερμινισμού, στον οποίο τσουβαλιάζετε συλλήβδην όλη τη μαρξιστική θεωρία και τις τρομερές αντιφάσεις και τις διχογνωμίες που την χαρακτηρίζουν.
Μην τρελαθούμε δηλαδή!
Επιπλέον, για να λέμε και την αλήθεια, ο Weber παρόλο που είναι ένας ιδιαίτερα σημαντικός αστός στοχαστής, δεν έκανε κριτική από τα αριστέρα, αλλά από τα δεξιά καθώς θεωρούσε πως ο σοσιαλισμός ήταν αδύνατος λόγω της κατάργησης των τιμών και του "ορθολογικού υπολογισμού"!
Anonymous των 9:21,
ΑπάντησηΔιαγραφή1. Τα περί "σκόπιμης διαστρέβλωσης" στη στρούγκα που 'χεις μάθει να σκέφτεσαι - ξέρεις, εκεί που κάθε αντίρρηση ή ακόμα και κάθε λάθος κατανόηση θεωρείται αυτόματα ύποπτη.
2. Το να προβλέψει κανείς ότι μια ιστορική διαδικασία θα βγάλει π.χ. στη "δικτατορία των υπαλλήλων", δεν σημαίνει ότι τη θεωρεί "καταδικασμένη" να βγάλει εκεί.
3. Έτσι κι αλλιώς όταν έχουμε να κάνουμε με ΤΕΤΕΛΕΣΜΕΝΑ ιστορικά γεγονότα δεν έχει κανένα νόημα να σκεφτόμαστε αν ήταν "καταδικασμένη" ή όχι η ιστορική δυναμική να οδηγήσει σε αυτά. Ό,τι έγινε, έγινε. Νόημα έχει να καταλάβουμε γιατί έγινε όπως έγινε, γιατί οδήγησε εκεί που οδήγησε. Ώστε να προσπαθήσουμε ν' αποφύγουμε τα λάθη εκείνα. Και να δούμε το σκουλήκι μέσα στο μήλο, που ίσως τώρα βαστάμε στα χέρια μας.
4. Όταν λέμε "ότι έγινε, έγινε", δεν θέλουμε να πούμε ΑΛΛΑ ΟΥΤΕ ΚΑΙ ΝΑ ΜΗΝ ΠΟΥΜΕ ότι "δεν υπήρχε πιθανότητα να γίνει κάτι άλλο"! Το αν υπήρχε τέτοια πιθανότητα ή όχι, είναι για όσους γουστάρουν διανοητικές γαργάρες για να περνάει η ώρα. Για εκείνους που θέλουν ΝΑ ΔΙΔΑΧΤΟΥΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ, δεν έχει καμμιά σημασία και κανένα ενδιαφέρον.
(για το αν οι hf τσουβαλιάζουν, όπως λες, "συλλήβδην όλη τη μαρξιστική θεωρία και τις τρομερές αντιφάσεις και τις διχογνωμίες που την χαρακτηρίζουν", αρμόδιοι να σου απαντήσουν είναι αυτοί - νομίζω όμως πως τους ... τσουβαλιάζεις συλλήβδην!)
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαλά τα λες Μαγιακόφσκι!
ΑπάντησηΔιαγραφήΕκεί που γράφεις: "Το αν υπήρχε τέτοια πιθανότητα ή όχι, είναι για όσους γουστάρουν διανοητικές γαργάρες για να περνάει η ώρα" ...
... να προσθέσω: ή όσους γουστάρουν να μη διδάσκονται από την ιστορία προκειμένου να συνεχίζουν αδιατάρακτα αυτό που κάνουν - πράγμα συνηθισμένο για όσους θέλουν ν' αλλάξουν τους πάντες και τα πάντα εκτός από τον ίδιο τους τον εαυτό.
Όσο για το τσουβάλιασμα που υποτίθεται ότι κάνουμε οι hf στη μαρξιστική θεωρία: εγώ τουλάχιστον δεν έχω ν' απαντήσω σε κάτι το τόσο γενικό. Ας μας κατεβάσει ο Anonymous τη δική του άποψη για "τις τρομερές αντιφάσεις της μαρξιστικής θεωρίας", να τη δούμε, και μετά ίσως να συζητήσουμε. Με αφοριστικές ταμπέλες κουβέντα δεν γίνεται.
1. Συγγνώμη, αλλά ο ισχυρισμός πως "η μαζική επανάσταση δε θα κανε παρά να φέρει μια ολοκληρωτική "ανήκουστη" γραφειοκρατικοποίηση όλης της οργάνωσης της ρωσικής κοινωνίας" σημαίνει πως δεν υπήρχε καμία άλλη δυνατότητα για την επανάσταση παρά να φέρει την "ολοκληρωτική γραφειοκρατικοποίηση" (sic), δηλαδή ένας άλλος τρόπος να πεις ότι η επανάσταση ήταν καταδικασμένη να εγκαθιδρύσει τον ολοκληρωτισμό. Αυτός ο ισχυρισμός, (και μάλιστα από το 1905!) ακυρώνει το σύνολο των πραγματικών συγκρούσεων και αγώνων των ανθρώπων σε εκείνη την πολύ ταραγμένη εποχή σχετικά με την έκβαση της επαναστατικής διαδικασίας.
ΑπάντησηΔιαγραφή2. Το ερώτημα του αν ήταν κάτι καταδικασμένο να γίνει ή όχι δεν το έθεσα εγώ αλλά το ίδιο το απόσπασμα. Η μελέτη του τι, γιατί και πως έγινε σημαίνει καταρχάς την αναγνώριση των αντιτιθέμενων και αντιφατικών πρακτικών, ιδεών και συγκρούσεων της εποχής εκείνης και όχι το να ξεμπερδεύουμε γρήγορα με τη χρήση πολυφορεμένων εννοιών όπως ο "ολοκληρωτισμός" και η "γραφειοκρατία" που σήμερα έχουν χάσει οποιαδήποτε αναλυτική δύναμη και αξία, όπως δείχνει η χρήση τους από κάθε λογής θιασώτες του νεοφιλελεύθερου καπιταλισμού τύπου Ανδρουλάκη, υποστηρικτών της "Άγρας", κλπ. Το να διδαχτείς από την ιστορία σημαίνει να πας πίσω από την επιφάνεια όσων έχουν γραφτεί από τους "νικητές" και να αναζητήσεις αυτό που έμεινε "υπόγειο", "υπόρρητο" και "άφατο" μέσα στην καθημερινή ζωή και τους αγώνες των ανθρώπων.
3. Επιπλέον, οι προβλέψεις περί κυριαρχίας του "γραφειοκρατικού καπιταλισμού" της ΕΣΣΔ και του "ανατολικού μπλοκ" από τον Καστοριάδη και τους λοιπούς διαψεύστηκαν με τον πιο οικτρό τρόπο.
Anonymous,
ΑπάντησηΔιαγραφή1. Αυτός ο ισχυρισμός - για την ακρίβεια: για "πρόβλεψη" λέει το απόσπασμα - δεν "ακυρώνει το σύνολο των πραγματικών συγκρούσεων και αγώνων των ανθρώπων σε εκείνη την πολύ ταραγμένη εποχή", αλλά λέει ποια (θα) ήταν Η ΣΥΝΙΣΤΑΜΕΝΗ τους. Το να διακρίνεις τη συνισταμένη ενός συνόλου δυνάμεων, ή τον καθοριστικό παράγοντα μιας εξέλιξης ανάμεσα σ' ένα σύνολο παραγόντων, δεν σημαίνει πως ακυρώνεις τις επιμέρους συνιστάμενες και τους επιμέρους παράγοντες.
Επιπλέον, αυτή τη συνισταμένη την "προέβλεψε" ο Βέμπερ με βάση μια εκτίμηση για το ποια είναι η "γενική τάση της κοινωνικής εξέλιξης". Δηλαδή όχι μόνο η τάση της ρώσικης επανάστασης αλλά μια γενικότερη τάση, που συνδέεται, γι' αυτόν, με την "αποξένωση του ανθρώπου από τα μέσα της κοινωνικής ζωής του" εξαιρίας της γενικευμένης "γραφειοκρατικοποίησης της σύγχρονης εποχής".
Μια τέτοια εκτίμηση δεν είναι κατ' ανάγκη "αντιδραστική", όπως δεν είναι κατ' ανάγκη "επαναστατική" η εκτίμηση ότι μια ιστορική διαδικασία θα οδηγήσει "νομοτελειακά" στην εγκαθίδρυση της κομμουνιστικής αταξικής κοινωνίας. Γιατί κάλλιστα η πρώτη εκτίμηση μπορεί να δράσει σαν ξυπνητήρι, εντείνοντας την εγρήγορσή μας, ενώ η δεύτερη να αποκοιμίζει, φουσκώνοντας τις ελπίδες μας.
2. Η μελέτη της ιστορίας, για όσους θέλουν να διδαχτούν από αυτήν, δεν είναι απλά μελέτη "των αντιτιθέμενων και αντιφατικών πρακτικών, ιδεών και συγκρούσεων της εποχής" που εξετάζει κανείς. Είναι μελέτη όλων αυτών ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟ ΦΩΣ ΤΩΝ ΕΚΑΣΤΟΤΕ "ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΩΝ" ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ! Δηλαδή κάτω από το φως του ΠΟΥ ΚΑΤΕΛΗΞΑΝ, ΠΟΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΕΓΚΑΘΙΔΡΥΣΑΝ ΤΕΛΙΚΑ, όλες αυτές οι αντιφάσεις και συγκρούσεις μιας δεδομένης εποχής.
Ειδάλλως αν δηλαδή (θεωρήσουμε πως) η ιστορία είναι μόνο αντιφάσεις, αντιθέσεις και συγκρούσεις, τότε δεν έχουμε (ή δεν θέλουμε) να διδαχτούμε ΤΙΠΟΤΑ από αυτήν - γιατί το "η ιστορία είναι πεδίο αντιθέσεων και συγκρούσεων" δεν είναι φυσικά δίδαγμα, είναι μια γενική ταυτολογία και χαίρω πολύ τι μάθαμε...
Μελετάμε λοιπόν τις αντιφάσεις, τις αντιτιθέμενες πρακτικές και τις συγκρούσεις π.χ. της ρώσικης επανάστασης ΚΑΤΩ ΑΠΟ ΤΟ ΦΩΣ του ότι βγήκε τελικά ΜΙΑ ΟΡΙΣΜΕΝΗ ΣΥΝΙΣΤΑΜΕΝΗ, η γνωστή μας ΕΣΣΔ. Αυτό δεν παραγνωρίζει ότι κάποιες συνιστάμενες εξοντώθηκαν από άλλες. Καθόλου. Ίσα-ίσα δείχνει ποια ήταν η ΓΕΝΙΚΗ ΤΑΣΗ που επικράτησε και μας βοηθάει να τη διακρίνουμε ακόμα και μέσα στις συγκρουόμενες συνιστάμενες εκείνης της ιστορικής διαδικασίας.
Έξω από αυτό, η αναζήτηση των "υπόγειων", "άρρητων" και "άφατων" στα συντελεσμένα ιστορικά γεγονότα δεν είναι παρά μια ρομαντική νεκρολογία.
3. Ο όρος "γραφειοκρατικοποίηση" δεν είναι λαθεμένος, είναι ανεπαρκής. Βλέπει μια όψη του πράγματος, αλλά όχι την πιο καίρια - αν και ο όρος "αποξένωση του ανθρώπου από τα μέσα της κοινωνικής του ζωής" είναι πολύ ακριβής.
Η γραφειοκρατικοποίηση δεν είναι πράγματι παρά ένα αποτέλεσμα μιας γενικότερης τάσης της τεχνικής κοινωνίας σε ανατολή και δύση. Αφορά τη μορφή της εξουσίας, που ασκείται με ιδανικό την εκμηχάνιση των πολιτικών διαδικασιών. Ως προς αυτό περιγράφει μια σημαντική όψη και της ΕΣΣΔ και του παρόντος. Αλλά μόνο μια όψη έκφρασης της γενικότερης τάσης.
Αλλά ο όρος "ολοκληρωτισμός" είναι πάντα λειτουργικότατος αρκεί να μην τον παραδίδει κανείς στους απόστολους του νεοφιλευθερισμού. Υπάρχει στο ένθετο της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας ένα ωραίο άρθρο του Ζαν Κλοντ Μισεά πάνω σε αυτό το θέμα.
διόρθωση: συνιστώσες αντί του γκάου συνιστάμενες.
ΑπάντησηΔιαγραφήΈλεος και τρισέλεος hollow sky! ;-)
ΑπάντησηΔιαγραφή1. Η μηχανιστική αντίληψη της ιστορίας περί "συνισταμένης αντιτιθέμενων τάσεων" είναι αυτή ακριβώς που τσουβαλιάζει και ακυρώνει την ύπαρξη των αντιθέσεων και των συγκρούσεων. Και ακόμα χειρότερα, αποτελεί μια αντίληψη "συμφιλίωσης" με τα "αποτελέσματα" της ιστορίας. Από την άλλη μεριά η δική μου προσέγγιση δεν σχετίζεται με μια κάποια αντίληψη "σύνθεσης" και ομογενοποίησης του ιστορικού χρόνου αλλά μπορεί να συνοψιστεί στην 6η θέση του Μπένγιαμιν για την έννοια της ιστορίας:
"Ανασύνθεση του παρελθόντος δεν σημαίνει αναγνώρισή του "με τον τρόπο που υπήρξε πραγματικά". Σημαίνει το άρπαγμα μιας μνήμης καθώς αστράφτει σε μια στιγμή κινδύνου. Για τον ιστορικό υλισμό το ζήτημα είναι να συλλάβει μια εικόνα του παρελθόντος, καθώς αυτή εμφανίζεται απροσδόκητα στο ιστορικό υποκείμενο τη στιγμή του κινδύνου. Ο κίνδυνος απειλεί τόσο το περιεχόμενο της παράδοσης όσο και τους παραλήπτες του. Και για τους δύο είναι ο ίδιος: να γίνουν όργανα της κυρίαρχης τάξης. Κάθε εποχή πρέπει να κάνει τη δύσκολη προσπάθεια για την εκ νέου αρπαγή της παράδοσης από τον κoνφoρμισμό, που είναι έτoιμoς να την καταδυναστεύσει. Γιατί ο Μεσίας δεν έρχεται μόνο σαν λυτρωτής, αλλά και σαν νικητής του αντίχριστου. Το χάρισμα να αναζωπυρώνει τη σπίθα της ελπίδας στο παρελθόν έχει εκείνος μόvο ο ιστορικός που είναι απόλυτα πεισμένος ότι ούτε ακόμη και οι νεκροί δεν θα 'ναι ασφαλείς από τον εχθρό, εάν αυτός νικήσει. Και ο εχθρός αυτός δεν έχει πάψει να νικά."
2. Είναι τουλάχιστον αστείο να υπονοείται εμμέσως μια κριτική στη "νομοτελειακή" λογική περί εγκαθίδρυσης της αταξικής κομμουνιστικής κοινωνίας και από την άλλη μεριά να γίνεται αναφορά σε μια "γενική τάση της κοινωνικής εξέλιξης" που αποδείχτηκε αναπόδραστη και σχετίζεται με την "αποξένωση" κτλ.
Επιπλέον, θα πρότεινα να μην πετάμε τη μπάλα στην εξέδρα γιατί αυτό που συζητάμε τώρα δεν είναι η "νομοτελειακότητα" της επανάστασης αλλά ο αντίστροφος βεμπεριανός ντετερμινισμός.
3. Το να λέγεται ότι η εγκαθίδρυση του σοβιετικού καθεστώτος διακρίνεται μέσα στις "συνιστώσες" (sic) της ιστορικής διαδικασίας και επομένως και σε εκείνες που του αντιπαρατέθηκαν αποτελει ακριβώς αυτή την άρνηση και την ακύρωσή τους στην οποία αναφέρθηκα.
4. Η διαπίστωση περί της ύπαρξης της τάσης "αποξένωσης του ανθρώπου από τα μέσα της κοινωνικής του ζωής" αν μένει σε αυτό και δεν φέρνει στο φως και τον διαρκή αγώνα ενάντια σε αυτή αποτελεί μια θετική και όχι μια κριτική σκοπιά και επομένως συμβάλλει στην αποδοχή της υπάρχουσας τάξης πραγμάτων και όχι στην ανατροπή της.
Anonymous,
ΑπάντησηΔιαγραφή1. Όταν μια ιστορική διαδικασία εκβάλλει στην εγκαθίδρυση μιας ορισμένης κοινωνικής μορφής - εν προκειμένω της ΕΣΣΔ - , ασφαλώς και είναι νόμιμο, εύλογο και διόλου "μηχανιστικό" (βρήκαμε τώρα παραμύθα) να εξετάζουμε αυτή τη διαδικασία κάτω από το φως αυτής της συγκεκριμένης εξέλιξής της. Ειδάλλως δεν κάνουμε ιστορία, δεν μελετάμε την ιστορία για να διδαχτούμε κάτι συγκεκριμένο από αυτήν, αλλά ... ζεν, όπου τα πάντα είναι "ρευστά".
Και είναι αστείο να λες, ότι αυτή η μέθοδος αποτελεί "αντίληψη συμφιλίωσης με τ' αποτελέσματα της ιστορίας". Είναι σαν να λες, ότι αν αναγνωρίσω ότι έπαθα βαρυστομαχιά επειδή έφαγα τον αγλέορα, "συμφιλιώνομαι" με τη βαρυστομαχιά και με τον αγλέορα!
2. Ξαναδιάβασε τι έγραψα γιατί εδώ είσαι παρέα με τη μπάλα στην εξέδρα :-)
3. Πάλι ξαναδιάβασε τι έγραψα: "Αυτό δεν παραγνωρίζει ότι κάποιες συνιστάμενες εξοντώθηκαν από άλλες. Καθόλου. Ίσα-ίσα δείχνει ποια ήταν η ΓΕΝΙΚΗ ΤΑΣΗ που επικράτησε και μας βοηθάει να τη διακρίνουμε ακόμα και μέσα στις συγκρουόμενες συνιστάμενες εκείνης της ιστορικής διαδικασίας".
Π.χ.: Ο μαρξισμός αντιπαρατέθηκε στον καπιταλισμό αλλά ωστόσο έφερε μέσα του - και μετέφερε στην εργατική τάξη - την ιδέα της βιομηχανικής/τεχνικής επίλυσης των κοινωνικών ζητημάτων, έστω κι αν, ασφαλώς, δεν έφερε μέσα του μόνο αυτή την ιδέα.
Αυτό, αποτελεί "άρνηση και ακύρωση" του μαρξισμού;;;!!!
4. Ε, καλά, κάτι είπες τώρα!
1.Ανώνυμε είχα καιρό να ακούσω το "αστός στοχαστής".
ΑπάντησηΔιαγραφή2.Η έκτη θέση του Walter είναι σκέτο ποίημα.
Λατρεύω τον αστικό στοχασμό του έτσι κι αλλιώς, και ευχαριστούμε που μας τον υπενθυμίζεις.
Συνεχίζω με την Θέση XVI
Ο ιστορικός υλιστής δεν μπορεί να παραιτηθεί από την αντίληψη ενός παρόντος -που δεν αποτελεί σημείο μετάβασης- στο οποίο ο χρόνος πιστοποιείται και στέκει ακίνητος. Γιατί αυτή η αντίληψη οριοθετεί εκείνο ακριβώς το παρόν, στο οποίο αυτός, για το άτομό του, γράφει ιστορία. O ιστορικισμός δίνει την "αιώνια" εικόνα του παρελθόντος· ο ιστορικός υλισμός παρέχει μια μοναδική εμπειρία με το παρελθόν. Ο ιστορικός υλιστής αφήνει τους άλλους να εξαντληθούν με την πόρνη που ονομάζεται "Μια φορά κι ένα καιρό" στο μπουρδέλο του ιστορικισμού. Παραμένει κύριος των δυνάμεών του: ώριμος αρκετά για να ανατινάξει το συνεχές της ιστoρίας.
από
http://www.sarajevomag.gr/vivliothiki/benjamin.html
http://www.critical-art.net/books/digital/
ΑπάντησηΔιαγραφή1. Το παράδειγμα που φέρνεις με τη βαρυστομαχιά είναι ενδεικτικό της μηχανιστικής-αιτιοκρατικής προσέγγισής σου πάνω στα πράγματα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑναρωτιέμαι πάντως για μια ακόμη φορά πως συνεχίζεις να μην αντιλαμβάνεσαι ότι το γεγονός πως τα πράγματα κατέληξαν με ένα συγκεκριμένο τρόπο δε σημαίνει ούτε ότι αυτός ήταν ο μόνος δυνατός, ούτε ότι χαρακτηρίζει σαν γενική-κυρίαρχη τάση όλες τις συνιστώσες της σύγκρουσης.
Και αυτό διότι, ο καπιταλισμός είναι κοινωνική σχέση, μια συγκρουσιακή/αντιφατική σχέση που φέρνει στο εσωτερικό της τους δυνητικούς νεκροθάφτες του.. Επομένως, δεν αντιπαρατέθηκε ο "μαρξισμός" στον "καπιταλισμό".
Ο μαρξισμός σαν θεωρητικό σώμα/πολιτική τάση είναι κι αυτός μια έκφραση αυτής της αντιφατικής σχέσης και με αυτή την έννοια είναι και ο ίδιος αντιφατικός, φέρει στο ίδιο το εσωτερικό του την ταξική πάλη.
Το να εκμηδενίζεις την ύπαρξη των αντιθέσεων/αντιφάσεων μπροστά στην κυριαρχία της "γενικής τάσης της αλλοτρίωσης/γραφειοκρατικοποίησης/κλπ" είναι ακριβώς αυτό που σου είπα: συμφιλίωση με το αποτέλεσμα της σύγκρουσης, παραδοχή του λόγου των νικητών.
@izi
1. Το ότι ο Benjamin είναι ένας "αστός στοχαστής" τύπου Weber είναι κάτι που πράγματι ακούω για πρώτη φορά. Από όσο ξέρω o Μπενγιαμιν δεν κατέλαβε ποτέ κάποια ακαδημαϊκή έδρα και επιπλέον έζησε μεγάλες δυσκολίες λόγω ακριβώς της πολιτικής στράτευσής του. Ήταν πραγματικός αρνητής της τάξης του.
2. Η 16η θέση που τσιτάρεις, νομίζω επιβεβαιώνει επίσης αυτό που λέω.
Anonymous,
ΑπάντησηΔιαγραφή"Το παράδειγμα που φέρνεις με τη βαρυστομαχιά είναι ενδεικτικό της μηχανιστικής-αιτιοκρατικής προσέγγισής σου πάνω στα πράγματα."
Καλό! Έγραψε! :-)))
"Αναρωτιέμαι πάντως για μια ακόμη φορά πως συνεχίζεις...
Πώς αναρωτιέσαι βρε; Αφού ξέρεις: η προσέγγισή μου στα πράγματα είναι μηχανιστική-αιτιοκρατική! :-pp
...να μην αντιλαμβάνεσαι ότι το γεγονός πως τα πράγματα κατέληξαν με ένα συγκεκριμένο τρόπο δε σημαίνει ούτε ότι αυτός ήταν ο μόνος δυνατός,"
Μα τα χίλια στρουμφάκια! Δεν είπα, ότι το πού κατέληξαν τα πράγματα σημαίνει πως αυτό ήταν το μόνο δυνατό! Είπα ότι ήταν αυτό που έγινε τελικά (ελπίζω μόνο να μη διαφωνείς ότι η ιστορική διαδικασία της ρώσικης επανάστασης κατέληξε στην ΕΣΣΔ που όλοι αγαπήσαμε, γιατί τότε τζάμπα συζητάμε).
Το γεγονός ότι δεν ήταν, ίσως, το μόνο δυνατό να γίνει, δεν αναιρεί καθόλου - για όποιον θέλει να διδαχτεί από την ιστορία - ότι από τα Χ δυνατά, αυτό τελικά ήταν το δυνατό που δεν έμεινε απλά δυνατό αλλά ΕΓΙΝΕ καθορίζοντας τη μορφή της νέας κοινωνίας (ΕΣΣΔ).
"ούτε ότι χαρακτηρίζει σαν γενική-κυρίαρχη τάση όλες τις συνιστώσες της σύγκρουσης."
Καράμπα! Δεν είπα ότι χαρακτηρίζει όλες τις συνιστώσες της σύγκρουσης. Είπα κάτι πολύ διαφορετικό από το "χαρακτηρίζει": ότι μπορούμε να διακρίνουμε αυτή τη γενική τάση στις συνιστώσες της ιστορικής δυναμικής. Δηλαδή, δεν σημαίνει ότι η γενική τάση ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΖΕΙ π.χ. μια αντίπαλη συνιστώσα - σημαίνει απλά ότι μπορεί, ίσως, να τη διακρίνουμε και σε αυτήν.
"Ο μαρξισμός σαν θεωρητικό σώμα/πολιτική τάση είναι κι αυτός μια έκφραση αυτής της αντιφατικής σχέσης και με αυτή την έννοια είναι και ο ίδιος αντιφατικός, φέρει στο ίδιο το εσωτερικό του την ταξική πάλη"
Μα την αγία Αντίφαση και την ιερή Γενική Τάση! Πώς δεν το είχα αντιληφτεί! Το ότι λ.χ. ο Μπένγιαμιν έπρεπε να ψάχνει με μεγεθυντικό φακό μπας και βρει στο Μαρξ κανένα απόσπασμα που να πηγαίνει κόντρα στον "προοδευτισμό", δεν σημαίνει τίποτα. Δεν υπάρχουν γενικές τάσεις, υπάρχουν μόνο αντιφάσεις...
Το να εκμηδενίζεις την ύπαρξη των αντιθέσεων/αντιφάσεων μπροστά στην κυριαρχία της "γενικής τάσης της αλλοτρίωσης/γραφειοκρατικοποίησης/κλπ"
Έτσι νομίζεις.
1.Καλά τότε, "αρνητής αστός στοχαστής".
ΑπάντησηΔιαγραφήΕγώ πάντως από ότι ξέρω δεν αρνήθηκε και καμία θέση, απλά δεν τον δεχόντουσαν, οπότε θα μπορούσε να χαρακτηριστεί με τα δικά σου πάντα μέτρα αντί για "αρνητής αστός στοχαστής"* και ως "αποτυχημένος αστός στοχαστής" σχετικά με τον "έλεος Weber" που ταν αστός στοχαστής με τα όλα του.
2. Μα για αυτό το έκανα.
Για επιβεβαίωση.
*Για ξαναρίξε μια ματια στη γουικιπιντια, γιατι δεν νομίζω να έζησε μεγάλες δυσκολίες λόγω ακριβώς της πολιτικής στράτευσής του. Περίπου μπορεί αλλά ακριβώς αποκλείεται :-)))
Ιζι,
ΑπάντησηΔιαγραφή2. ωραίος κι εσύ! Έβαλες τον Μπένγιαμιν να επιβεβαιώσει τον ... Μπένγιαμιν!
:-))
@izi
ΑπάντησηΔιαγραφήδυο πραγματάκια για τον Μπένγιαμιν:
-όπως και στην περίπτωση του Μαρξ, έτσι και στου Μπένγιαμιν, ο λόγος που τους απέκλεισαν από τα πανεπιστήμια είχε να κάνει με το ριζοσπαστικό ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ των έργων τους. Και επομένως πλήρωσαν την πολιτική τους στράτευση με τον αποκλεισμό τους.
-ο Μπένγιαμιν δεν ετύγχανε καμίας οικονομικής αρωγής από την πλούσια οικογένειά του λόγω της πολιτικής στάσης του. Για αυτό το λόγο ήταν αναγκασμένος να ζητά οικονομική βοήθεια από τη σχολή της Φραγκφούρτης.
-η έννοια του "αστού στοχαστή" δε σχετίζεται με το αν προέρχεται από την αστική τάξη, αλλά τι υπηρετεί το έργο του. Ο Μπένγιαμιν λοιπόν δεν ήταν "αστός στοχαστής" αλλά ριζοσπάστης.
-την αθλιότητα (;) περί "ακαδημαϊκής αποτυχίας" δεν τη σχολιάζω.
@hollow sky
δυο σημεία μονάχα:
-χαίρομαι που παραδέχεσαι ότι υπήρχαν και άλλες δυνατότητες, σε αντίθεση με ότι υποστηρίζει ο Weber και ο Παπαϊωάννου. Το ερώτημα αν υπήρχε άλλη δυνατότητα ή όχι δεν είναι φυσικά άνευ νοήματος, όπως υποστηρίχτηκε αρχικά από κάποιους άλλους, διότι πολύ απλά σχετίζεται με την ανάλυση του επαναστατικού κινήματος και των διάφορων τάσεων και πρακτικών που υπήρχαν στο εσωτερικό του. Η παραδοχή ότι δεν υπήρχε καμιά άλλη δυνατότητα έχει χρησιμοποιηθεί δε για να δικαιολογήσει μεταμοντέρνες θέσεις του τύπου: "κάθε επανάσταση είναι καταδικασμένη να οδηγήσει στον ολοκληρωτισμό"
-περί γενικής τάσης-συνισταμένης-καθοριστικού παράγοντα: αν ο "καθοριστικός παράγοντας" μπορεί να διακριθεί και στις αντίπαλες συνιστώσες, λίγη διαφορά έχει από το να πεις ότι τις χαρακτηρίζει εφόσον σε τελική ανάλυση ήταν καθοριστικός... Σε κάθε περίπτωση πάντως υποβιβάζει τις όποιες άλλες προοπτικές ανοίχτηκαν.
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από έναν διαχειριστή ιστολογίου.
ΑπάντησηΔιαγραφήΔυστυχώς Pavlov αυτός που ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ το παράκανε ήταν το καθεστώς που εγκαθίδρυσε η επανάσταση των άξεστων χωριατών ποδηγετημένη από το κόμμα της "εργατικής" τάξης (βλ. Οκτωβριανή). Τις πληροφορίες μπορούσαμε - ΑΝ ΘΕΛΑΜΕ - να τις πάρουμε ήδη από το 1918 όταν, για παράδειγμα, εκτελέστηκαν ΧΩΡΙΣ ΔΙΚΗ δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι που θεωρούνταν πολιτικοί αντίπαλοι, όμηροι και αιχμάλωτοι πολέμου, όταν κατεστάλησαν με αιματηρό τρόπο διαδηλώσεις και απεργίες, όταν πνίγηκε στο αίμα η Κροστάνδη το '21 ή όταν ο (Max) Τρότσκι δήλωνε ότι η καταναγκαστική εργασία θα 'πρεπε να θεωρείται η βασική μέθοδος της σοσιαλιστικής εργασίας (!). Είναι το καθεστώς δλδ που πήρε σε πρωτόγονη μορφή τα τσαρικά στρατόπεδα καταναγκαστικής εργασίας, τα αύξησε και τα μεταμόρφωσε στα κτηνώδη γνωστά στρατόπεδα Γκούλαγκ, όπου γράφτηκαν μερικές από τις πιο μαύρες σελίδες της ανθρώπινης ιστορίας (κυκλοφόρησε πρόσφατα ένα πολύ καλό βιβλίο σχετικά). Μην ξεχνάμε ότι πολύ πριν το Arbeit Macht Frei ήρθε η "εργασία - δόξα και τιμή" (!). Μήπως είναι τυχαίο ότι αυτό το καθεστώς που ιεροποίησε την Τεχνική ως μεθόδου άσκησης εξουσίας (είναι γνωστά τα "επιστημονικά" ερωτηματολόγια που συντάσονταν πριν από κάθε μαζική μετακίνηση πληθυσμού) αποτέλεσε πρότυπο για τους Ναζί, καθ' ομολογία του Ρούντολφ Ες?
ΑπάντησηΔιαγραφήΕίναι αυτό το (απάνθρωπο, ψυχρά εκτελεστικό και κτηνώδες) καθεστώς που σε αντίθεση με όσα συνέβαιναν πριν επί Τσάρου, έστηνε δίκες-παρωδίες πολιτικών κρατουμένων, των οποίων η τύχη ήταν προδιαγεγραμμένη.
Οι θανατικές εκτελέσεις ανθρώπων? Μέσα σε εκατό περίπου χρόνια τσαρισμού (1825-1917) εκτελέστηκαν 3.932 πολιτικοί κρατούμενοι (έναντι 6.360 καταδικών - μιλάμε για μεγαλοψυχία, δλδ), ενώ την περίοδο του μεγάλου Τρόμου (1937-1939) εκτελέστηκαν πάνω από 700.000 άνθρωποι (1.000 άνθρωποι τη μέρα!).
Είναι το καθεστώς που θεσμοποίησε το χαφιεδισμό και την καθημερινή τρομοκρατία, όπου εκτός από την "αποξένωση από τα μέσα της κοινωνικής ζωής" μπορούσε οποιαδήποτε στιγμή να σε αποξενώσει και από τη βιολογική! Ένα καθεστώς, εν ολίγοις, που θα μπορούσε να συγκριθεί άνετα μόνο με το ναζισμό! Για να μη μιλήσουμε, για όσα άλλα "ωραία" έγιναν κατά την "εξαγωγή της επανάστασης"...
Και ρωτώ, ο αφελής, τι είδους κοινωνιοψυχολογικοί μηχανισμοί λειτουργούσαν σε όλους αυτούς τους διανοούμενους ή μη που ευαγγελίζονταν "την απελευθέρωση του ανθρώπου (sorry, εργατικής τάξης)" και υπηρετούσαν (όπως ο Λούκατς για παράδειγμα) την πιο σαδιστική εξουσία, ακόμη κι εις βάρος των συναδέλφων/συνανθρώπων τους? Τι είναι αυτό που κάνει τους ανθρώπους τόσο τυφλούς απέναντι ακόμη και στην πιο βάναυση εξουσία (ένα ιστορικό ανάλογο συμβαίνει, κατά τη γνώμη μου, σήμερα με το Ισλάμ),δεν αντιδρούν, ξεφεύγουν σε ρητορικά σχήματα εκλογίκευσης ή ακόμη χειρότερα, την υπηρετούν πειθήνια? Και από αυτήν την άποψη, η οπτική ενός Weber μπορεί να είναι λιγότερο "αντιδραστική", όπως λέει o hollow sky, από την οπτική ενός "επαναστάτη"!
Υ.Γ. ΔΕ χρησιμοποιώ θετικούς όρους σε απάνθρωπα καθεστώτα (δηλ. τσαρισμό, υπαρκτό σοσιαλισμό κ.λπ.) όταν τα συγκρίνω. Απλά, αν πραγματικά θέλουμε να διδαχθούμε από την ιστορία και να βρούμε τι φταίει, θα πρέπει καταρχήν να τοποθετούμε στις σωστές διαστάσεις κάθε ιστορικό γεγονός!
ανεπρόκοπε τα περί "άξεστων χωριατών", οι αριθμητικές συγκρίσεις κλπ προδίδουν το ήθος σου και τις προθέσεις σου.
ΑπάντησηΔιαγραφήνα σου θυμίσω ότι στη μακάβρια αριθμητική σου ξέχασες να αναφέρεις τα εγκλήματα της αποικιοκρατίας, τις διάφορες γενοκτονίες και εθνοκαθάρσεις και τα υπόλοιπα εγκλήματα του καπιταλισμού, κρατικού ή μη.
Anonymous των 10:39,
ΑπάντησηΔιαγραφήσ' εκείνους τους μεταμοντέρνους, που λένε ότι "κάθε επανάσταση οδηγεί στον ολοκληρωτισμό", απαντάς ότι ο κόσμος τον οποίο υπερασπίζονται χτίστηκε πάνω σε μια επανάσταση, την αστική ... και τελειώνεις γιατί έχεις κι άλλα πράματα να κάνεις. Μην αγχώνεσαι δηλαδή με σαχλαμάρες, στις οποίες μπορεί κανείς ν' απαντήσει με δυο αράδες.
Στο θέμα μας τώρα, φυσικά μπορούμε να πούμε ότι κατά τη διαδικασία που οδήγησε τελικά στην εγκαθίδρυση της ΕΣΣΔ, υπήρχαν και άλλες δυνατότητες [αλλά να τις εντοπίζουμε, όχι να τις επινοούμε!]. Μπορούμε ίσως να πούμε, ότι όσα ήταν τα αντιμαχόμενα στρατόπεδα και οι συγκρουόμενες τάσεις, τόσες ήταν και οι δυνατότητες [με αυτή την έννοια, βέβαια, υπήρχε και η δυνατότητα παλινόρθωσης του τσαρισμού, έτσι δεν είναι;].
Αυτό όμως δεν αναιρεί καθόλου (ούτε είναι ασύμβατο με - ούτε κι αποτελεί "υποβιβασμό" των άλλων προοπτικών -) το να αναγνωρίσουμε μια "γενική τάση", που έκλεισε τις δυνατότητες με τρόπο ώστε να εγκαθιδρυθεί τελικά μια ορισμένη μορφή κοινωνίας, εν προκειμένω την ΕΣΣΔ.
Νομίζω ότι ο φόβος σου μήπως κατηγορηθεί η επανάσταση, σε οδηγεί στην αναζήτηση και ανάδειξη μιας περιοχής (ή τάξης, ή πράξης) εντελώς "αμόλυντης" από την αλλοτρίωση και γι' αυτό αντιδράς σε αυτά που είπα για συνισταμμένη κλπ.
Εγώ δεν το βλέπω έτσι. Για μένα, χωρίς την επίγνωση του όποιου βαθμού ώσμωσής μας με την αλλοτρίωση, δεν πάμε πουθενά.
Αγαπητε ανώνυμε, οτιδήποτε και να τσίταρα θα επιβεβαίωνε την θέση σου στην οποία κρατιέσαι με νύχια και με δόντια.Χαλάρωσε γιατί έτοιμος είσαι να κατηγορήσεις τους πάντες για αντικομμουνισμό.(αυτο για να προλάβω το πιθανό τελευταίο σου χαράκωμα:-)))
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαι αθλιότητα είναι η αντίφαση όρου που χρησιμοποιείς για να χαρακτηρίσεις τους Βεμπερ και Παπαιωάνου με το "αστός στοχαστής" διότι ο αστός αυτός που εκφράζει με το πνεύμα και τον λόγο του την κυρίαρχη ιδεολογία αποκλείεται να είναι και στοχαστής να βουτά δηλαδή την σκέψη του στο τυχαίο.
Ο Βέμπερ ο Παπαιωάνου ήταν πράγματι στοχαστές.
Για τον Μπενγιαμιν λοιπόν αυτό που είπα το είπα με τους δικούς σου περιορισμούς.
Το "αστός στοχαστής" θα το καταλάβαινα σε μια "προεπαναστατική" περίοδο του 19ου. Ναι τότε η χρήση των όρων θα είχε σαφές νόημα. Σήμερα στον 21ο και σε σαφώς προεπαναστατική περίοδο θα μπορούσες να έχεις περισσότερη φαντασία.
Ανώνυμε, το λοιπόν, ελπίζω να βρεθούμε στους δρόμους, κάπου έξω.
Πιστεύω ότι "στα δύσκολα" θα είμαστε στο ίδιο "ανάπτυγμα"
(αν μπορέσεις να το δεις γιατί ως τώρα βλέπεις πλευρές)
Ελπίζω να μην είσαι από αυτούς που τους βάζουν να κάνουν κύκλους γύρω από την ομόνοια και μετά τους στέλνουν πίσω στον μίζερο κόσμο των επαναστατικών "επικαίρων" και του καναπέ των δόσεων.
Ριζοσπαστικοποίησε την σκέψη σου :-)))
@ανεπροκοπε
κάνεις έναν λάθος υπολογισμό, νομίζω ότι και ο Τσαρισμός καθάρισε κι αυτός όσους προλάβαινε.Υπολόγισε ότι δημιούργησε συνθήκες υποσιτισμού και λοιμού που σκότωναν χιλιάδες.
Εννοώ ότι η βιομηχανοποίηση, η ιδέα του "μαζικού" είναι αυτή που εκτόξευσε τους αριθμούς και όχι κάποια διαφορετική βούληση της εξουσίας.
Ήταν θέμα δυνατοτήτων και όχι κάποιου έκπτωτου από την "νέα ιδεολογία" ανθρωπισμού όπως ίσως υπονοείς.
Το λέω βιαστικά αυτό, ίσως και να μην έχω δίκιο.
...Αποκλείεται να είσαι από αυτούς που τους βάζουν να κάνουν κύκλους γύρω από την ομόνοια... αυτοί δεν γνωρίζουν καν τον Μπένγιαμιν.
ΑπάντησηΔιαγραφήΓράψε λάθος :-)))
"Μια η ντουντούκα τέσσερις εμείς"
Το ήθος και οι προθέσεις μου (!) νομίζω, ανώνυμε, ότι είναι κάπως δύσκολο να διαπιστωθούν σ’ ένα blog και ιδιαίτερα από έναν ανώνυμο, δε νομίζεις? Διαισθάνομαι, παρ’ όλα αυτά, ότι στήνεται ένα αόρατο κατηγορητήριο εις βάρος μου, με κατηγορίες συνήθεις στο σταλινισμό, όπου μόνο η ταμπέλα του «αντεπαναστάτη» λείπει… Και γνωρίζω καλά, τι τύχη θα είχα στη σταλινική Ε.Σ.Σ.Δ. με αυτές τις κατηγορίες!
ΑπάντησηΔιαγραφήΑπό την άλλη, όμως, θα πρέπει να αναγνωρίσω την απρέπειά μου να μιλήσω για «άξεστους χωριάτες» δίνοντας την εντύπωση ότι μιλάω για όλα τα επαναστατημένα τμήματα του πληθυσμού. Σίγουρα, δεν εννοώ τους λίγους εργάτες με επαναστατική συνείδηση που συμμετείχαν σε εργατικά συμβούλια, ούτε και τους αναρχικούς και κομμουνιστές αγρότες που πάλευαν (και πάλεψαν μέχρι τέλους) για την εγκαθίδρυση μιας γνήσια αταξικής κοινωνίας (όχι φυσικά αλά Στάλιν) αλλά εκείνο το πλατύ κομμάτι του αγροτικού πληθυσμού – τους μουζίκους – που αποτέλεσαν αυτοί και τα τέκνα τους στον Κόκκινο Στρατό τη θρυαλλίδα για την πτώση του Τσάρου.
«Ο αγροτικός πληθυσμός ήταν μεσαιωνικός ως προς τα ήθη και τα έθιμα, ασιατικός ως προς τους πόθους του και προϊστορικός ως προς τις αντιλήψεις του για τη ζωή. Οι αγρότες πίστευαν ότι οι Ιάπωνες είχαν κερδίσει τον πόλεμο στην Μαντζουρία (1905) με τη μορφή μικροβίων που έμπαιναν στα άρβυλα των Ρώσων στρατιωτών, τους δάγκωναν το πόδι και προκαλούσαν έτσι το θάνατο τους.
Όταν έπεφτε επιδημία σε μια περιοχή , συχνά σκότωναν τους γιατρούς επειδή "είχαν δηλητηριάσει τις πληγές και προκαλέσει την εξάπλωση της ασθένειας".
Καίνε πάντα με ενθουσιασμό τις μάγισσες. Ξεθάβουν ένα πτώμα για να κατευνάσουν ένα πνεύμα. Γδύνουν εντελώς τις άπιστες γυναίκες, τις δένουν πίσω από ένα κάρο και τις τριγυρίζουν στο χωριό», λέει ο δρ. Ε. Ντιλόν για την κατάσταση των αγροτών το 1914.
Δυστυχώς, αν δε θέλουμε να καταφεύγουμε σε ωραιοποιήσεις, αυτή ήταν η κατάσταση των αγροτών το 1917!
Επίσης, ανώνυμε, αναφέρεις τη μακάβρια αριθμητική μου ως ενδεικτική του ήθους μου και των προθέσεών μου και μου ζητάς επιπλέον να αναφέρω «τα εγκλήματα της αποικιοκρατίας, τις διάφορες γενοκτονίες και εθνοκαθάρσεις και τα υπόλοιπα εγκλήματα του καπιταλισμού, κρατικού ή μη». Μα, πρώτα απ’ όλα, δεν αναφέρω μόνο μακάβριους, στ’ αλήθεια, αριθμούς. Αν το κάνω, το κάνω για να δείξω το πραγματικά τερατώδες αυτού του πολιτικού συστήματος. Οι αριθμοί από παλιά χρησίμευαν στην αναπαράσταση της φυσικής πραγματικότητας, είτε μας αρέσει είτε όχι. Όσο για τα υπόλοιπα εγκλήματα, δε θα ΄χα πρόβλημα να αναφερθώ σ’ αυτά αλλά, βλέπεις το θέμα μας είναι το «ολοκληρωτικό καθεστώς της πρώην Ε.Σ.Σ.Δ»! Γιατί να ξεφύγουμε απ’ αυτό το θέμα? Ποιον αλήθεια συμφέρει?
Izi,
ΑπάντησηΔιαγραφήΘα διαφωνήσω μαζί σου. Αν και η αλήθεια είναι κάπου στη μέση, δηλαδή, ναι, ο τελευταίος τσάρος, ο Νικόλαος, αν δεν αισθανόταν τόσο πιεσμένος, εξασθενημένος και απομονωμένος από το λαό (ιδίως μετά το 1905) ίσως να κατέφευγε σε μεγαλύτερες εκκαθαρίσεις, όμως, είχε τη δυνατότητα, αν το ήθελε πραγματικά, να εξοντώσει πολλούς πολιτικούς κρατούμενους στην εξορία, όπως ο Λένιν, ο Τρότσκι και ο Στάλιν, αλλά δεν το έκανε. Για να πάρεις μια ιδέα για την αυστηρότητα αυτού του ποινικού συστήματος ο Τρότσκι έκανε τις δυο του κόρες στην εξορία! Αντίθετα, όπως όλοι γνωρίζουμε, οι τρεις πιο πάνω δε συμπεριφέρθηκαν με την ίδια «αβρότητα» στους πολιτικούς τους αντιπάλους.
Από τη βαναυσότητα του τσαρικού καθεστώτος έλειπαν, κατά τη γνώμη μου, δυο βασικοί παράγοντες, υπαρκτοί στον «υπαρκτό»: o ψυχρός υπολογισμός και η συστηματικότητα στην εκτέλεση. Αν υφίσταντο, τότε για παράδειγμα, οι δίκες θα ήταν ένα θέατρο και δε θα έδιναν ούτε τη δυνατότητα υπεράσπισης από δικηγόρο, δημοσιοποίησης, άσκησης έφεσης κ.λπ., όπως γινόταν στην πραγματικότητα. Οι εξορίες θα ήταν, επίσης, χωρίς γυρισμό κι όχι να σου επιτρέπουν και την αναπαραγωγή!
Τώρα, για το θέμα του υποσιτισμού που αναφέρεις, λυπάμαι που θα το πω αλλά στην περίοδο της Μεγάλης Πείνας του 1932-33, γράφτηκε μια από τις μελανότερες σελίδες της σοβιετικής ιστορίας, όπου υπολογίζεται ότι έχασαν τη ζωή τους πάνω από 6 εκ. άνθρωποι (εδώ θα με μαλώσει ο ανώνυμος) λόγω της κολλεκτιβοποίησης από το Στάλιν. Είναι η εποχή που ο Μπουχάριν μίλαγε για τη «στρατιωτική και φεουδαρχική εκμετάλλευση της αγροτιάς»!
Ανεπρόκοπε, αν δεν κατέχεις ένα θέμα καλύτερα να μη λες μπούρδες αναπαράγοντας προπαγανδιστικές αφηγήσεις της κατώτερης υποστάθμης ενάντια στην "πλέμπα", τύπου Ε. Ντίλον.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕκτίθεσαι ανεπανόρθωτα όταν αναπαράγεις ρατσιστικούς χαρακτηρισμούς του τύπου "μεσαιωνικός", "ασιατικός", "προϊστορικός" που δεν εκφράζουν τίποτε παραπάνω από τη λογική ενός αποικιοκράτη που έρχεται να φωτίσει τον οπισθοδρομικό ιθαγενή πληθυσμό.
Θα σου πρότεινα να κάνεις μια αναζήτηση στη βιβλιογραφία για την παράδοση του αγροτικού Μιρ ή να ψάξεις πως ο Κροπότκιν οδηγήθηκε στον αναρχισμό, μέσα από τις εμπειρίες που αποκόμισε στα ταξίδια που έκανε στη ρώσικη ύπαιθρο ως γεωγράφος.
Επιπλέον, να με συγχωρνάς αλλά επειδή εγώ ξεκίνησα αυτή τη συζήτηση, το θέμα που ήθελα να θέσω δεν ήταν καθόλου το κρατικοκαπιταλιστικό καθεστώς της ΕΣΣΔ με την πίστη του στην πρόοδο, την εφαρμογή της επιστήμης και του μανατζμεντ, τον εξηλεκτρισμό και την ανάπτυξη του κρατικού ελέγχου-πρόνοιας, που οδήγησαν εκεί που οδήγησαν, αλλά αν ήταν καταδικασμένη η επανάσταση να οδηγήσει εκεί.
Ανώνυμε, καλύτερα να αφήσεις στην άκρη κατηγορίες για ρατσισμό κ.λπ. που μάλλον εσένα εκθέτουν… Πρώτα απ’ όλα, στο τακτοποιημένο σύμπαν σου πως θα μπορούσε να είχε θέση ένας Ντιλόν όταν δεν έχει ούτε ένας Βέμπερ? Ένα παλιό ρητό λέει, όμως, ότι ο συνετός μαθαίνει περισσότερα από τον εχθρό του απ’ ό,τι ο ανόητος από τους φίλους του!
ΑπάντησηΔιαγραφήΓια το ζήτημα του αναλφαβητισμού (πάνω από 90% στον αγροτικό πληθυσμό) και της υλικής και πνευματικής εξαθλίωσης των αγροτών είχε μιλήσει και ο Λένιν, μεταξύ άλλων, ή κάνω λάθος? Αλλά κανείς απ’ όλους αυτούς δεν υπονοούσε ότι η πνευματική καθυστέρηση, οι προλήψεις ή οι αναχρονιστικές αντιλήψεις αποκλείουν ταυτόχρονα την έκφραση π.χ. του αισθήματος αλληλεγγύης (ή αλληλοβοήθειας, κατά Κροπότκιν), του θάρρους ή της θέλησης για ελευθερία!
Για το αρχικό σχόλιο, είπες «η επανάσταση ήταν καταδικασμένη να οδηγήσει σε κάτι χειρότερο από τον τσαρισμό;», ο Μαγιακόφσκι είπε «δεν είπε κανείς ότι η "δικτατορία των υπαλλήλων" ήταν κάτι "χειρότερο από τον τσαρισμό"» κι εγώ λέω «ήταν όχι χειρότερο, αλλά ΠΟΛΥ χειρότερο του τσαρισμού!». Βγάλε συμπέρασμα, επομένως… Ωστόσο, ακόμη κι αν είμαι εκτός αρχικού σχολίου (που δεν είμαι) δε θα μου απαγορέψει η εξοχότητά σου, επειδή ΕΣΥ ξεκίνησες αυτή τη συζήτηση, να μην απαντήσω σε κάτι που είπε κάποιος άλλος!
Για να συνεισφέρω, ίσως, στην κουβέντα περί αγροτιάς ... αντιγράφω όχι από Βέμπερ, ούτε καν από Λένιν, αλλά από τον ρώσο αναρχικό ΒΟΛΙΝ (1882-1945) και το δίτομο βιβλίο του "Η Άγνωστη Επανάσταση" (εκδόσεις ΔΙΕΘΝΗΣ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ), που μιλάει για τη ρώσικη επανάσταση:
ΑπάντησηΔιαγραφή"Ακριβώς εδώ πρέπει να σημειώσουμε πως δεν υπήρχε καμιά αντίφαση ανάμεσα στις εξεγέρσεις των αγροτών ενάντια στους αφέντες του και τους καταπιεστές από τη μια, και την τυφλή αφοσίωσή τους στον 'πατερούλη' τους τον τσάρο από την άλλη. Τα αγροτικά κινήματα, το έχουμε κιόλας πει, κατευθύνονταν πάντα ενάντια στους άμεσους καταπιεστές, τους τσιφλικάδες (πομέστικους), τους ευγενείς, τους γαιοκτήμονες, την αστυνομία. Δεν περνούσε ποτέ από το νου των αγροτών η ιδέα να αναζητήσουν βαθύτερα τη ρίζα του κακού, στο ίδιο το τσαρικό καθεστώς δηλαδή, που προσωποποίησή του ήταν ο τσάρος, μέγας προστάτης των ευγενών και υπερπρονομιούχος ο ίδιος. Θεωρούσαν τον τσάρο κάτι σαν είδωλο, σαν πλάσμα ανώτερο, πάνω από τους καινούς θνητούς και τα μικροσυμφέροντά τους [...] Η αγροτική μάζα είχε πειστεί πως αν λαός και τσάρος κατόρθωναν να συνομιλήσουν χωρίς μεσάζοντες, τότε ο τσάρος, που τον εξαπατούσαν οι προνομιούχοι του, θα καταλάβαινε αυτοστιγμεί την αλήθεια, θα ξεφορτωνόταν τους κακούς συμβουλάτορές του κι όλο το άτιμο ανθρωπομάνι γύρω του, θα έσκυβε πάνω στις δυστυχίες των δουλευτάδων της γης, θα τους λύτρωνε από το ζυγό και θα τους άφηνε όλη αυτή την καλή γη που δικαιωματικά πρέπει ν' ανήκει σ' αυτούς που τη δουλεύουν [...] Αυτός ο μύθος του τσάρου ήταν το κύριο γεγονός της ζωής του ρώσικου λαού το 19ο αιώνα. Αν το αγνοήσουμε, δεν θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε τα γεγονότα που ακολούθησαν" (σελ. 21-22).
Να σημειώσω ότι ο Βολίν ερμηνεύει σε μεγάλο βαθμό την εξέλιξη μετά το '17 με βάση τα παραπάνω.
(συνέχεια από τον Βολίν)
ΑπάντησηΔιαγραφήΟυσιαστικό ενδιαφέρον, για άλλους λόγους, έχει και κάτι που λέει στο 2ο τόμο:
"Εδώ και χιλιετηρίδες τρεις βασικοί όροι εμπόδιζαν την ελεύθερη εργασία, δηλαδή τη συναδέρφωση και την ευτυχία των ανθρώπων: α) η κατάσταση της τεχνικής (ο άνθρωπος δεν είχε στην κατοχή του τις τεράστιες δυνάμεις της Φύσης, που τώρα είναι κύριός τους)` β) η οικονομική κατάσταση πραγμάτων που απέρρεε από την προηγούμενη (η ανεπάρκεια των προϊόντων της ανθρώπινης εργασίας και, σαν συνέπεια, η 'συναλλακτική' οικονομία, το χρήμα, το κέρδος και με δυο λόγια το καπιταλιστικό σύστημα παραγωγής και κατανομής που βασίζεται στη σπάνη των προϊόντων της εργασίας)` γ) ο ηθικός παράγοντας, που με τη σειρά του ακολουθούσε τους δυο πρώτους (αμάθεια, αποκτήνωση, υποταγή, παραίτηση από μέρους των ανθρώπινων μαζών)."
Παραπέποντας στην προηγούμενη ανάρτησή μας (Ομιλία για την Τεχνική...), είναι από αυτά ξεκάθαρο σε ποιο βαθμό οι επαναστατικές ιδέες εκείνης της κρίσιμης εποχής παρέμεναν υποτελείς της κυρίαρχης καπιταλιστικής κοσμοαντίληψης!
Ή αλλιώς: να, αγαπητέ Anonymous, πώς η "γενική τάση" ανιχνεύεται ακόμα και μέσα στις συνιστώσες που πάλευαν για ένα άλλο κόσμο...
@ανεπρόκοπος
ΑπάντησηΔιαγραφή- O E.J. Dillon ήταν ανταποκριτής της Daily Telegraph στη Ρωσία και φίλος και συνεργάτης του υψηλά ιστάμενου αξιωματάχου του τσαρικού κράτους Sergei Witte, ακόμα και σε διεθνείς συνδιασκέψεις. Σου λένε τίποτα αυτά για το αν ήταν ιμπεριαλιστής;
- Σχετικά τώρα με τον αναλφαβητισμό, τις προλήψεις κλπ, (για τα οποία μίλαγε και ο Λένιν μάλιστα! Οποία αντίφαση!), ουδέποτε το αμφισβήτησα ότι υπήρχαν. Από την αναγνώριση όμως αυτού του γεγονότος μέχρι την καταγγελία των "άξεστων μουζίκων" για τα δεινά της επανάστασης υπάρχει άβυσσος. Οι παραδόσεις της αγροτικής κοινότητας αποτέλεσαν σε ΟΛΗ την ευρώπη τη σπορά για να φυτρώσουν αργότερα τα επαναστατικά άνθη και ακόμα-ακόμα και αυτή η ίδια η αυτοοργάνωση των εργατών.
- Πρέπει επίσης να σου υπενθυμίσω ότι το ζήτημα πως "ξεφεύγουμε από το θέμα" το έβαλες εσύ και όχι εγώ. Έχεις θράσος να με εγκαλείς επομένως και για αυτό.
@hollow sky
- δυστυχώς, κ. hollow sky, η ενασχόληση με τα γραπτά που σε διακρίνει, σε κάνει να ταυτίζεις το επαναστατικό κίνημα με τις οργανώσεις και τους θεωρητικούς του. Επαναλαμβάνω λοιπόν:
- το γεγονός ότι το πραγματικό μαζικό επαναστατικό κίνημα ήταν αντιφατικό, αποτυπωνόταν και στα γραπτά και τις ιδέες των θεωρητικών και των οργανώσεων. Μάλιστα, οι διανοούμενοι, σπουδαγμένοι στα πανεπιστήμια της εποχής εκείνης στη μεγάλη πλειοψηφία τους, έκλιναν περισσότερο στην ευρέως διαδεδομένη αντίληψη εκείνης της εποχής περί της πίστης στην πρόοδο και την επιστήμη.
-Όπως τσιτάρεις Βολίν, θα μπορούσα να σου παραθέσω αποσπάσματα από ρώσους ποπουλιστές που έχουν αντίθετο νόημα, τις θέσεις της μειοψηφίας στη Λίγκα των Κομμουνιστών, τους υποστηριχτές των λουδίτικων ενεργειών, κλπ.
Δεν έχει όμως κανένα νόημα να συνεχίσουμε σε αυτό το μοτίβο, καθώς απλώς επιβεβαιώνει αυτό που έλεγα από την αρχή, περί της ύπαρξης αντιθέσεων και αντιφάσεων.
κ. Anonymous,
ΑπάντησηΔιαγραφήδυστυχώς η ενασχόλησή σου με τα γραπτά που σε διακρίνει, δεν σε βοηθάει να διαβάζεις με καθαρό μυαλό τι γράφω - συχνά, βλέπεις, το πολύ το διάβασμα ενισχύει την ξεροκεφαλιά.
Σε καμιά στιγμή λοιπόν δεν είπα ότι δεν υπήρχαν αντιφάσεις κι αντιθέσεις, ούτε κι ότι όόόόλο το κίνημα ήταν εγκλωβισμένο μέσα σε μια ορισμένη γενική τάση.
Απεναντίας, έδειξα ποιά ακριβώς ήταν η αντίφαση - συγκεκριμένα, ανάμεσα στον αγώνα για τη συγκρότηση μιας ελεύθερης κοινωνίας και την πρακτικότατη αντίληψη ότι η ελευθερία αποτελεί ένα απλό "εποικοδόμημα" ή "επακόλουθο", η οποία αποτελούσε (και αποτελεί) τη γενική τάση των καιρών.
Όπως επίσης πολύ συγκεκριμένα είπα, ότι όποιος θέλει να μάθει από την ιστορία (κι όχι να τη βλέπει σαν αφορμή για ρομαντικές γαργάρες), οφείλει, όταν εξετάζει μια ορισμένη εποχή και το πού οδήγησε, να διακρίνει τις αντιθέσεις κάτω από το φως της συγκεκριμένης κατάληξης.
Να παρατηρήσω ότι, από την πλευρά σου, μιλάς όλη την ώρα για αντιφάσεις κι αντιθέσεις εντελώς αφηρημένα, δηλαδή (1) χωρίς να τις τοποθετείς μέσα στο ιστορικό πλαίσιο για το οποίο συζητάμε και (2) χωρίς καν να έχεις αναφέρει για ποιες ακριβώς αντιφάσεις κι αντιθέσεις μιλάς.
Εκτός κι αν νομίζεις ότι αρκεί να επαναλαμβάνεις "το κίνημα, το κίνημα, το κίνημα" μαζί με ολίγη από Μπένγιαμιν, οπότε πάω πάσο.
Δυστυχώς ανώνυμε, θα συμφωνήσω απόλυτα με τον hollow sky για την ξεροκεφαλιά σου (ειρήσθω εν παρόδω, συμφωνώ και στα υπόλοιπα λεγόμενά του). Αυτό φαίνεται από τον τρόπο που χειρίζεσαι ένα ασήμαντο σχετικά ζήτημα. Για να (ξανα)συνοψίσουμε: είναι αλήθεια ότι εσύ ξεκίνησες ένα σχόλιο σχετικά με τη θέση (πρόβλεψη) του Βέμπερ σχετικά με την έκβαση της ρώσικης επανάστασης. Ως εδώ καλά. Είναι αλήθεια, επίσης, ότι εγώ έκανα ένα σχόλιο σε απάντηση που έδωσε κάποιος άλλος σχετικά με μια πτυχή του σχόλιου σου. Ωραία και καλά. Όμως είναι επίσης αλήθεια ότι σε αυτό το θέμα που «έβαλα» εγώ – όπως λες – έρχεσαι και με διόλου ευγενικούς υπαινιγμούς απαντάς επ’ αυτού. Όταν εγώ λέω ότι το θέμα (μου ή μας, τι σημασία έχει, αφού απαντάς?) είναι το «ολοκληρωτικό καθεστώς της πρώην Ε.Σ.Σ.Δ» ΕΣΥ με επαναφέρεις αργότερα στην τάξη με περιπαικτικό ύφος λέγοντάς μου «να με συγχωρνάς αλλά επειδή εγώ ξεκίνησα αυτή τη συζήτηση, το θέμα που ήθελα να θέσω δεν ήταν καθόλου το κρατικοκαπιταλιστικό καθεστώς της ΕΣΣΔ με την πίστη του στην πρόοδο, την εφαρμογή της επιστήμης και του μάνατζμεντ, τον εξηλεκτρισμό και την ανάπτυξη του κρατικού ελέγχου-πρόνοιας, που οδήγησαν εκεί που οδήγησαν, αλλά αν ήταν καταδικασμένη η επανάσταση να οδηγήσει εκεί». Για όποιον έχει στοιχειώδη αντίληψη, φτάνει να κοιτάξει το διάλογό μας για να καταλάβει ποιος έχει θράσος και ποιος εγκαλεί ποιον!
ΑπάντησηΔιαγραφήΤώρα, τα υπόλοιπα που λες, με βρίσκουν παγερά αδιάφορο: στη μανιχαϊκή λογική σου είναι τόσο απόλυτα συνδεδεμένα ο ιμπεριαλισμός με το ψέμα και η επανάσταση με την αλήθεια που δεν έχω τι άλλο να συζητήσω. Όπως επίσης, αλήθεια είναι ότι αυτή η λογική δεν μπορεί να οδηγήσει μακριά.
Να συμπληρώσω μόνο ότι ο ιμπεριαλιστής Ντιλόν, μια δεκαετία μετά, έπλεξε σε ένα βιβλίο του το εγκώμιο της σοβιετικής κοινωνίας!!! Σχετικά με την αγροτική τάξη κατά την Οκτωβριανή Επανάσταση, να σου θυμίσω ακόμη ότι οι αγρότες είχαν αρκετά ανεπτυγμένο το αίσθημα της ατομικής ιδιοκτησίας τους – κάτι που μέχρι το 1928 είχε γίνει σεβαστό από το παντοδύναμο κόμμα! Τέλος, αυτό το «οι παραδόσεις της αγροτικής κοινότητας αποτέλεσαν σε ΟΛΗ την ευρώπη τη σπορά για να φυτρώσουν αργότερα τα επαναστατικά άνθη και ακόμα-ακόμα και αυτή η ίδια η αυτοοργάνωση των εργατών» είναι πολύ καλό για τηλεοπτική διαφήμιση αλλά δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα όταν ΟΛΟΙ γνωρίζουμε ότι στην συντριπτική τους πλειοψηφία οι αγρότες ήταν (και είναι) τα πιο συντηρητικά τμήματα σε κάθε επανάσταση. Αυτό δε θα το διαβάσεις στον Κροπότκιν και τον Μπένγιαμιν, μπορείς όμως να το διαβάσεις στον Μαρξ.
(Μετά τον Βιολίν, ποιος άλλος έχει σειρά??)
Συγνώμη για την κακοποίηση λόγω κεκτημένης ταχύτητας (Βολίν κι όχι Βιολίν)!
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο ότι "ο ιμπεριαλιστής Ντιλόν, μια δεκαετία μετά, έπλεξε σε ένα βιβλίο του το εγκώμιο της σοβιετικής κοινωνίας!!!" όπως άλλωστε και άλλοι δυτικοί μηχανικοί, μάνατζερς και διανοούμενοι που εντυπωσιάστηκαν από την επιτυχία εφαρμογής των ταιηλορικών μεθόδων στη σοβιετική βιομηχανία, που για να μην ξεχνιόμαστε είναι μέθοδοι ελέγχου και καταγραφής των κινήσεων των εργαζόμενων, καθώς και από την παραγωγικότητα και την ευταξία της σοβιετικής κοινωνίας, ενισχύει την άποψη μου για την ποιότητα των κρίσεων του. Άλλωστε, σε αυτό το πλαίσιο εξηγούνται και οι απόψεις του περί "καθυστερημένων, αναλφάβητων και άξεστων μουζίκων". Οι λειτουργοί της "ανατολικής" και της "δυτικής" μορφής του καπιταλισμού συμφωνούσαν σε πολύ περισσότερα πράγματα απ' όσα νομίζουν οι περισσότεροι.
ΑπάντησηΔιαγραφήΈχουν χυθεί τόνοι μελάνης σχετικά με το ζήτημα της αγροτικής ιδιοκτησίας στη Ρωσία, το οποίο αποτέλεσε αντικείμενο πολιτικών και κοινωνικών αντιπαραθέσεων από τα μέσα του 19ου αιώνα και μετά. Σαφώς, με την "απελευθέρωση" των δουλοπάροικων το 1859 αν θυμάμαι καλά, και το μοίρασμα ενός μέρους των γαιών αναπτύχθηκε το αίσθημα της ατομικής ιδιοκτησίας στους "απελευθερώθεντες" μουζίκους, ειδικά σε αυτούς που "πέτυχαν" και δεν οδηγήθηκαν στην προλεταριοποίηση και την αναζήτηση μισθωτής εργασίας.
Επειδή το εύρος των ιστορικών σου γνώσεων είναι απ' ό,τι φαίνεται σχετικά περιορισμένο, θα σου συνιστούσα πριν αναπαράγεις τα επιχειρήματα της πιο χυδαίας πλευράς του μαρξισμού περί "οπισθοδρομικότητας των αγροτών" να εξετάσεις τις εξεγέρσεις των χωρικών την εποχή της μεταρρύθμισης στη Γερμανία αλλά και αλλού καθώς και άλλους μαρξιστές ιστορικούς όπως ο E.P. Thomson και το έργο του "the making of the english working class". Υπάρχει μια ολόκληρη σχολή που έχει ασχοληθεί με αυτά τα ζητήματα...
Επίσης θα σου συνέστηνα να εξετάσεις την αλληλογραφία Μαρξ-Ζάσουλιτς. Στη βιβλιογραφία επί του θέματος Θα ανακαλύψεις ότι ο ίδιος ο Μαρξ αμφιταλαντευόταν εντονότατα τα τελευταία χρόνια της ζωής του πάνω στο ζήτημα της αναγκαιότητας του καπιταλισμού ως "ιστορικού σταδίου" προς την αταξική κοινωνία που υποτίθεται διαλύει την οπισθοδρομικότητα του Ancien Regime.
Για αυτό το λόγο αφιερώθηκε στη μελέτη ανθρωπολόγων της εποχής του όπως ο Morgan.
@hollow sky
ΑπάντησηΔιαγραφή"Να παρατηρήσω ότι, από την πλευρά σου, μιλάς όλη την ώρα για αντιφάσεις κι αντιθέσεις εντελώς αφηρημένα, δηλαδή (1) χωρίς να τις τοποθετείς μέσα στο ιστορικό πλαίσιο για το οποίο συζητάμε και (2) χωρίς καν να έχεις αναφέρει για ποιες ακριβώς αντιφάσεις κι αντιθέσεις μιλάς."
Έχουν δημοσιευτεί αρκετά βιβλία που εξετάζουν την πραγματική καθημερινή πρακτική και κουλτούρα των προλετάριων τόσο σε περιόδους αγώνα όσο και σε περιόδους "ηρεμίας" το 19ο και τις αρχές τους 20ου αιώνα, που δείχνουν ότι καθόλου δεν ταυτίζονταν με τις οργανώσεις τους (και τις διάφορες ιδεολογίες τους) στη μεγάλη τους πλειοψηφία ακόμα και αν απο καιρό εις καιρούν τις στήριζαν. Για παράδειγμα, η "ηθική της εργασίας" και η "εξύμνηση της εργατικής φιγούρας" από σοσιαλδημοκράτες, μπολσεβίκους και αναρχικούς είχε πολύ μεγάλη απόσταση από την αντιπάθεια που έδειχναν οι περισσότεροι εργάτες για τη δουλειά και τις μορφές αντίστασης που σχετίζονταν με αυτήν... Π.χ. βλ. τη δουλειά του Karl Heinz Roth. Δεν μπορώ φυσικά στα πλαίσια σχολίων σε ένα blog να αφιερώσω περισσότερο χρόνο για μια βαθύτερη και εκτενέστερη ανάλυση!
Ανώνυμε…
ΑπάντησηΔιαγραφήΠριν βιαστείς να υπερθεματίσεις για τον Ντιλόν, κατάλαβε ότι εγώ ό,τι είπα το είπα για να δείξω ότι ένας άνθρωπος – του οποίου τις απόψεις προσωπικά δε συμμερίζομαι αναφανδόν - που χαρακτηρίζεται από σένα ως αποικιοκράτης και ιμπεριαλιστής, «φίλος και συνεργάτης του υψηλά ιστάμενου αξιωματούχου του τσαρικού κράτους Sergei Witte» μπορούσε κάλλιστα να έχει ΚΑΙ φιλοσοβιετική πλευρά. Τώρα, το αν εσύ θέλεις σώνει και καλά να πιστεύεις ότι ΟΛΑ όσα λέει για την πνευματική και ηθική κατάσταση του αγροτικού κόσμου της τσαρικής Ρωσίας, τα οποία, σημειωτέον, συμφωνούν λίγο έως πολύ με όσα λένε και άλλοι – «μη ιμπεριαλιστές και αποικιοκράτες», είναι έπεα πτερόεντα, δικαίωμά σου…
ΟΜΩΣ,
Αντί να προτείνεις «τις εξεγέρσεις των χωρικών την εποχή της μεταρρύθμισης στη Γερμανία αλλά και αλλού» (που, στην ουσία, δεν ήταν παρά επαναστάσεις κατά της φεουδαρχίας και των ευγενών της εποχής) θα ήταν καλύτερο να δεις το ρόλο των αγροτών στην κατάπνιξη της επανάστασης στη Γαλλία το 1848 αλλά και σε μετέπειτα εξεγέρσεις. Επίσης, αντί να αντιτίθεσαι στα «επιχειρήματα της πιο χυδαίας πλευράς του μαρξισμού», όπως λες, καλά θα ήταν να διαβάσεις τον Μαρξ, ξεκινώντας π.χ. από το «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» (όπου αποκαλεί τον αγρότη, όχι μόνο συντηρητικό, αλλά και αντιδραστικό όταν θέλει να αντιστρέψει το τροχό της ιστορίας), τον «Εμφύλιο Πόλεμο Στη Γαλλία» (όπου μιλά για την τάξη που «αντιπροσωπεύει τη βαρβαρότητα χωρίς πολιτισμό») αλλά και την επιστολή του Μαρξ στη Βέρα Ζασούλιτς το 1881, που εσύ προτείνεις, όπου ανέφερε ότι η Ρωσία είναι η μόνη Ευρωπαϊκή χώρα στην οποία η αγροτική κοινότητα διατηρήθηκε σε εθνική κλίμακα και ότι αυτή ακριβώς η αγροτική κοινότητα χαρακτηρίζεται από «έλλειψη διασυνδέσεων ανάμεσα στη ζωή της μιας κοινότητας με τη ζωή των άλλων, αυτός ο τοπικά δεμένος μικρόκοσμος, ο οποίος δεν απαντάται παντού ως σύμφυτο χαρακτηριστικό γνώρισμα αυτού του τύπου, ο οποίος όμως παντού όπου ανευρίσκεται, ανεγείρει υπεράνω των κοινοτήτων έναν συγκεντροποιημένο δεσποτισμό».
Ειδικότερα, δε, για τον αντιφατικό χαρακτήρα της ρώσικης επανάστασης, η οποία για τους εργάτες της πόλης είχε αντικαπιταλιστικό προσανατολισμό, ενώ για τη μεγάλη πλειοψηφία του πληθυσμού που ήταν αγρότες παρέμενε σε ένα αστικοδημοκρατικό ορίζοντα με κύριο στόχο τη διανομή της γης, έχουν μιλήσει κι άλλοι θεωρητικοί και σίγουρα δεν αποτελούσε προνόμιο μόνο των «λειτουργών» που αναφέρεις.
Τέλος, επειδή μάλλον με πονηρό σκοπό λες ότι «ο ίδιος ο Μαρξ αμφιταλαντευόταν εντονότατα τα τελευταία χρόνια της ζωής του πάνω στο ζήτημα της αναγκαιότητας του καπιταλισμού ως "ιστορικού σταδίου" προς την αταξική κοινωνία», ο Μαρξ πράγματι διερευνούσε την πιθανότητα αλλά όχι αρνούμενος κατά βάση το επιστημονικό πλαίσιο ιστορικής εξέλιξης που πρότεινε. Θα σου πρότεινα να (ξανα)διαβάσεις τον τελευταίο πρόλογο του Μαρξ στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο, όπου θέτει το ερώτημα: «Μπορεί άραγε η ρωσική Όμπστσινα, αυτή η σε μεγάλο πια βαθμό υπονομευμένη μορφή της παμπάλαιας κοινοκτημοσύνης της γης, να περάσει κατευθείαν στην ανώτερη, στην κομμουνιστική μορφή της κοινής γαιοκτησίας; Ή αντίθετα θα πρέπει να διατρέξει πρώτα την ίδια πορεία διάλυσης που χαρακτηρίζει την ιστορική εξέλιξη της Δύσης;» και απαντάει: «Αν η ρωσική επανάσταση αποτελέσει το σύνθημα για μια προλεταριακή επανάσταση στη Δύση, έτσι που οι δυο μαζί να συμπληρώνουν η μια την άλλη, τότε η τωρινή ρωσική κοινή ιδιοκτησία της γης μπορεί να χρησιμεύσει σαν αφετηρία για μια κομμουνιστική εξέλιξη».
ΟΛΟΙ γνωρίζουμε σήμερα πόσο έπαιξε αυτή η πιθανότητα!
Για το κίνητρο ανάγνωσης του Μόργκαν αρκεί να διαβάσει κανείς τον Ένγκελς στην «Καταγωγή της Οικογένειας…».
Οι Ρώσοι δουλοπάροικοι «χειραφετήθηκαν» το 1861.
@ανεπρόκοπο
ΑπάντησηΔιαγραφήπρος στιγμήν τρία μόνο σύντομα σχόλια:
- επειδή σου αρέσει να τσιτάρεις όπως θες, ξέχασες τη συνέχεια του αποσπάσματος που παραθέτεις περί "δεσποτισμού", "απομόνωσης" κλπ, που παρεμπιπτόντως αποτελεί κομμάτι του πρώτου προσχεδίου και όχι της τελικής επιστολής του Μαρξ προς στη Ζάσουλιτς [!!!], το οποίο συνεχίζει ως εξής (στα αγγλικά, γιατί δε νομίζω να έχει μεταφραστεί στα ελληνικά):
The federation of Russian republics of the North proves that this isolation, which seems to have been originally imposed by the vast expanse of the territory, was largely consolidated by the political destinies which Russia had to suffer after the Mongol invasion. Today it is an obstacle which could easily be eliminated. It would simply be necessary to replace the volost, the government body, with an assembly of peasants elected by the communes themselves, serving as the economic and administrative organ for their interests. [δική μου η έμφαση!].
- Και εδώ πρέπει να τονιστεί πως ο Μαρξ έγραψε 4 προσχέδια στην απάντησή του στη Ζάσουλιτς προτού συγγράψει την τελική επιστολή και αυτό αποτελεί νομίζω σαφή απόδειξη της ταλάντευσής του. Για περισσότερα βλ. Jay Bergman, Vera Zasulich: a biography ή το άρθρο του Shizuma Hinada, On the meaning in our time of the drafts of Marx's letter to Vera Zasulich. Τσιτάρω μόνο ένα απόσπασμα από την τελική επιστολή σε μετάφραση από τα γαλλικά στα αγγλικά που παρατίθεται στη βιογραφία της Zasulich που προανέφερα
In the process under way in the West, the squeezing out of the small landholder involves the transformation of one form of private property into another. In the case of the Russian peasant, however, the issue would involve the transformation of communal property into private property.
Thus the analysis presented in Capital presents no special arguments for or against the peasant commune's vitality, but investigations that I have carried out on the basis of materials extracted from primary sources
have convinced me that the commune constitutes the point of support of a social regeneration of Russia. However, before it can begin to play this role, the
poisonous influences that attack it from all sides must be eliminated, and its norman, free development ensured. [η έμφαση του μεταφραστή]
- δεν μπορώ να καταλάβω τι νομίζεις πως καταφέρνεις λέγοντας ότι "οι εξεγέρσεις των χωρικών... δεν ήταν παρά επαναστάσεις κατά της φεουδαρχίας" όταν είναι γνωστό πως έστω και με ένα στρεβλό θεολογικό τρόπο στις εξεγέρσεις αυτές είχε εκφραστεί η κομμουνιστική τάση.
Επιφυλάσσομαι για τα υπόλοιπα λέγοντας μόνο ότι άλλο πράγμα η κοινή αγροτική ιδιοκτησία και άλλο η ατομική αγροτική ιδιοκτησία και η συνείδηση που της αντιστοιχεί...
Είναι αστεία πάντως η αντιστροφή των ρόλων που έχει συμβεί σε αυτή τη συζήτηση! Ένας άνθρωπος βαθιά επηρεασμένος από τον Μαρξ όπως εγώ να κριτικάρω τη ντετερμινιστική πλευρά της θεωρίας του απέναντι σε ανθρώπους που στο παρελθόν τον έχουν συλλήβδην αποκηρύξει χρησιμοποιώντας "αντι-ντετερμινιστικά" επιχειρήματα!!!
Νομίζω αυτό από μόνο του λέει πολλά...
Και κάτι ακόμα περί του κινήτρου ανάγνωσης του Morgan. Τσιτάρω πάλι από το πρώτο προσχέδιο:
ΑπάντησηΔιαγραφήAnother circumstance favouring the preservation of the Russian commune (by the path of development) is the fact that it is not only contemporaneous with capitalist production but has outlasted the era when this social system still appeared to be intact; that it now finds it, on the contrary, in Western Europe as well as in the United States, engaged in battle both with science, with the popular masses, and with the very productive forces which it engenders. In a word, it finds it in a crisis which will only end in its elimination, in the return of modern societies to the “archaic” type of communal property, a form in which, in the words of an American writer [L H Morgan] quite free from any suspicion of revolutionary tendencies and subsidised in his work by the Washington government, “the new system” towards which modern society tends “will be a revival in a superior form of an archaic social type”.
Σε αυτό λοιπόν αναφέρεται ο Μαρξ όταν λέει στην τελική του επιστολή προς τη Ζάσουλιτς πως οι έρευνες του σε πρωτογενείς πηγές τον έχουν οδηγήσει στο να θεωρεί την αγροτική κομμούνα το σημείο στήριξης της κοινωνικής αναγέννησης στη Ρωσία.
Τέλος, ακόμα και ο πρόλογος του Κομμουνιστικού Μανιφέστου στη ρωσική έκδοση του 1882 που αναφέρεις είναι και αυτός ασαφής...
ΑπάντησηΔιαγραφήΣυγκεκριμένα λέει πως:
"Η μόνη απάντηση που μπορεί να δοθεί σήμερα σ' αυτό είναι: Αν η ρωσική επανάσταση αποτελέσει το σύνθημα για μια προλεταριακή επανάσταση στη Δύση, έτσι που οι δυο μαζί να συμπληρώνουν η μια την άλλη, τότε η τωρινή ρωσική κοινή ιδιοκτησία της γης μπορεί να χρησιμεύσει σαν αφετηρία για μια κομμουνιστική εξέλιξη."
Εκφράσεις του τύπου: "η μόνη απάντηση που μπορεί να δοθεί σήμερα", "αν η ρωσική επανάσταση", "μπορεί να χρησιμεύσει", κλπ συνεχίζουν να δείχνουν την αμφισημία.
Το τι συνέβη τελικά και αν αυτό ήταν αναπόφευκτο, νομίζω ήταν το θέμα όλης της προηγούμενης διαμάχης σε αυτό το blog. Σε κάθε περίπτωση πάντως δεν μιλάμε για χοντροκομμένες φαιδρότητες του τύπου "οι άξεστοι χωριάτες" που "ποδηγετήθηκαν" τις οποίες χρησιμοποίησες στα προηγούμενα σχόλια σου και αναγκάστηκες να μαζέψεις όπως-όπως.
Μιά διόρθωση:
ΑπάντησηΔιαγραφήΟι τόμοι της "άγνωστης επανάστασης" του Βολίν είναι τρεις τον αριθμό κι όχι δύο. Απλά η διεθνής βιβλιοθήκη έχει εκδόσει μόνο τους δύο. Ο τρίτος τόμος που αφορά την καταστολή της εξέγερσης στην Κροστάνδη παραμένει αμετάφραστος και ανέκδοτος.
*Επίσης... το κάνατε μπουρδέλο το θέμα. Πολλά θραύσματα/παραθέματα που υποδηλώνουν περισσότερο τις αναγωγές τους παρά εξυπηρετούν κάτι με την αυταξία τους. Εσείς ξέρε(σ)τε...
Εκείνο που μένει είναι η "ξεροκεφαλιά"...
@ Anonymous της 30/03, 2:57,
ΑπάντησηΔιαγραφήμα δεν είπα, ότι οι εργαζόμενοι ακολουθούσαν κατά γράμμα "στην καθημερινή πρακτική και κουλτούρα τους" τις ιδεολογικές κατευθύνσεις των οργανώσεων. Αυτό δεν συμβαίνει, άλλωστε, ποτέ!
Το θέμα είναι άλλο. Είναι τι γίνεται με την πολιτική έκφραση αυτής της καθημερινής πρακτικής και κουλτούρας. Αν δηλαδή κατορθώνει να σαρκωθεί πολιτικά (άρα και σε πολιτικό λόγο!) έτσι, ώστε να διεκδικήσει αυτή την "πόλη" ... ή αν, αντίθετα, το πεδίο της πολιτικής το εγκαταλείπει ή το χάνει από τους εκφραστές άλλων, ανελεύθερων, φιλοδοξιών.
Έχω την αίσθηση, ότι αυτό το κρίσιμο ζήτημα σου διεφεύγει εντελώς - υποτιμάς άραγε το πολιτικό έναντι του καθημερινού;
Να συμπληρώσω και τα εξής. "Πρόβλεψη" της κατάληξης μιας ιστορικής διαδικασίας δεν είναι απαραίτητα μια μοιρολατρική/αντιδραστική προδίκαση της. Μπορεί κανείς να την "προβλέψει" με τον εξής, θεμιτό για μένα, τρόπο: λέγοντας 1. "Βλέπω σε αυτήν μια ορισμένη τάση π.χ. τεχνολατρικού γραφειοκρατισμού" και 2. "Αν αυτή επικρατήσει, τότε η όλη διαδικασία θα οδηγηθεί σε κ.λπ.".
Μια τέτοια εκτίμηση, όχι μόνο δεν είναι αντιδραστική, αλλά βοηθάει σε μια καλύτερη εκτίμηση μιας σειράς δυνάμεων...
... π.χ. στο να δούμε σε ποιο βαθμό μια ορισμένη "άρνηση της εργασίας" υπολογίζει και στηρίζεται υπερβολικά στην τεχνολογία (αυτοματοποίηση, κ.ο.κ.), με αποτέλεσμα να αποτελεί δυναμικό φορέα απελευθέρωσης μεν από ένα ορισμένο καθεστώς "κτηνώδους εργασίας", αλλά παραπέρα υποδούλωσης σε ένα "τεχνικό σύστημα".