Η καταστροφή της μνήμης

Γκ. Άντερς (1902-1992)

<<Στις 7 Αυγούστου [του 1945], δηλαδή μια μέρα μετά τη Χιροσίμα και δυο μέρες πριν από το Ναγκασάκι, συνειδητοποίησα πως η 6η Αυγούστου ήταν η πρώτη μέρα μιας νέας εποχής για την ανθρωπότητα. Από αυτή τη μέρα κι έπειτα, η ανθρωπότητα ήταν πλέον ικανή να εξοντώσει τον εαυτό της! (...)

Δεν ισχυρίζομαι πως ο άνθρωπος είναι σήμερα χειρότερος από παλιά. Λέω απλώς ότι οι πράξεις του γίνονται γιγάντιες εξαιτίας των τεράστιων τεχνικών μέσων που έχει στη διάθεσή του. (...)

Βρισκόμαστε πια σε μια καινούργια φάση. Ο άνθρωπος είδε πόσο ασύλληπτου μεγέθους πράγματα μπορούν να καταφέρουν τα τεχνικά μέσα −αυτά του επέτρεψαν να διαπράξει αυτά τα τερατώδη εγκλήματα−, και εκστασιασμένος απαιτεί πλέον να έχει το δικαίωμα να κάνει όλα όσα αυτά μπορούν να κάνουν. (...)

Τη Χιροσίμα την έχτισαν ξανά. Ολόκληρη. Τον πασίγνωστο θόλο, τον μουμιοποίησαν. Το αποτέλεσμα όλων αυτών ήταν μια διπλή άρνηση. Το είχα επισημάνει παλιότερα στο δήμαρχο της Χιροσίμα, επικρίνοντάς τον: «Καταστρέψατε την καταστροφή. Κανένα σημερινό παιδί δεν ξέρει πια πώς ακριβώς μοιάζει ο όλεθρος. Καταστρέψατε τη δύναμη της μνήμης!». Αλλά ήταν ήδη πολύ αργά. 

 

Ποτέ δεν είχα ξαναδεί στη ζωή μου μια τέτοια «απώθηση» (όχι μόνο ψυχολογική αλλά και υλική). Ήταν τόσο ακραία, ώστε ακόμα και εκείνοι οι κάτοικοι της πόλης που απουσίαζαν την φρικτή ημέρα της έκρηξης, δεν ήθελαν μετά να έχουν καμιά σχέση με τα επιζώντα θύματα επειδή τους την θύμιζαν. 

Το γεγονός ότι στιγμάτισαν και εξοστράκισαν ανθρώπους που ήταν θύματα (οι πιο φτωχοί από αυτούς ζουν σήμερα μαζί σε οικοτροφεία αποφεύγοντας τον έξω κόσμο), είναι ένα από τα πιο φρικώδη συμβάντα του μεταπόλεμου. (...) >>

Günter Anders - συνέντευξη στον Mathias Grepfrath, 1977
μετάφραση δική μου από το 
G. Anders, Et si je suis déséspéré, que voulez-vous que j’ y fasse?, 
(εκδ. Allia, 2001)

Σημ. HS. Ο Γκύντερ Άντερς, Γερμανός φιλόσοφος και αγωνιστής, μαθητής του Κασσίρερ, του Χούσερλ και του Χάιντεγκερ, ασχολήθηκε ιδιαίτερα με το πρόβλημα της ηθικής ύπαρξης του ανθρώπου στην εποχή της τεχνολογίας. Φίλος του Μπέρτολντ Μπρεχτ και πρώτος σύζυγος της Άννας Άρεντ, το 1930 εγκαταλείπει την καθαρή φιλοσοφία και αφιερώνεται στον αγώνα εναντίον του ναζισμού. Το 1933 καταφεύγει στο Παρίσι, όπου συναντά τον Βάλτερ Μπένγιαμιν, τον Στέφαν Τσβάιχ και τον Άλφρεντ Ντέμπλιν. Στη συνέχεια καταφεύγει στις ΗΠΑ, όπου μαζί με τον Χορκχάιμερ, τον Αντόρνο και τον Μαρκούζε συμμετέχει στο Ινστιτούτο Κοινωνικών Ερευνών, που έγινε αργότερα γνωστό με το όνομα Σχολή της Φρανκφούρτης. Μετά τον πόλεμο επιστρέφει στη Βιέννη και συνεχίζει τους αγώνες του, εστιάζοντας ιδιαίτερα στο πρόβλημα του πυρηνικού ολέθρου. Το σημαντικό βιβλίο του, Die Antiquiertheit des Menschen, ενέπνευσε μεταξύ άλλων και τον Γκυ Ντεμπόρ για τη συγγραφή της Κοινωνίας του Θεάματος. Στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις της Εστίας το συγκλονιστικό βιβλίο του Εμείς οι γιοί του Άιχμαν.