Εις μνημόσυνον ζωής...

Ρενέ Ζιράρ

(25/12/1923 - 4/11/2015)

«Μας λένε ότι δεν υπάρχει γλώσσα άλλη από τις θανάσιμες εξισώσεις της επιστήμης από τη μια πλευρά, και από μια αγόρευση, η οποία αναγνωρίζει την ίδια της τη ματαιότητα και αρνείται ασκητικά στον εαυτό της την καθολική διάσταση από την άλλη. Για τα άνευ προηγουμένου συμβάντα των οποίων είμεθα μάρτυρες −την επιταχυνόμενη συγκέντρωση της ανθρωπότητας σε ένα μοναδικό πλανητικό χωριό−, όπως φαίνεται, δεν υπάρχει, λένε, τίποτα που θα μπορούσαμε να πούμε, δεν υπάρχει τίποτε το οριστικό ή έστω συνεκτικό. Όλα αυτά φαίνεται σαν να μην παρουσιάζουν κανένα ενδιαφέρον. Υποχρεωνόμαστε να υποκλιθούμε μπροστά στα συστήματα του απειρομέγιστου και του απειροελάχιστου, γιατί αυτά είναι σε θέση, λένε, να αποδείξουν την εκρηκτική τους δύναμη.

Ωστόσο δεν υπάρχει θέση για καμμία σκέψη σε ανθρώπινη κλίμακα, για κανένα στοχασμό ικανό να προσεγγίσει κατά μέτωπο το αίνιγμα μιας ιστορικής κατάστασης άνευ προηγουμένου: του θανάτου όλων των πολιτισμών.

Το να καταδικάζεται η ανθρωπότητα στην απουσία νοήματος και στο μηδέν τη στιγμή ακριβώς που έχει εφοδιαστεί με μέσα, τα οποία μπορούν να αφανίσουν τα πάντα εν ριπή οφθαλμού∙ και το να εξαρτάται το μέλλον του ανθρώπινου οικοσυστήματος από άτομα, τα οποία δεν έχουν οδηγό άλλο από τις επιθυμίες τους και τα ‘‘ένστικτα θανάτου’’ τους −όλα αυτά είναι μια προοπτική διόλου καθησυχαστική, η οποία, ωστόσο, μαρτυρεί πολλά για την ανικανότητα της νεωτερικής επιστήμης και των νεωτερικών ιδεολογιών να ελέγξουν τις δυνάμειες που έθεσαν στη διάθεσή τους.

Ο απόλυτος σκεπτικισμός, ο γνωσιολογικός μηδενισμός, προβάλλεται συχνά πλέον με τρόπο το ίδιο δογματικό όσο και οι ποικίλοι δογματισμοί που προηγήθηκαν. Η σύγχρονη σκέψη απορρίπτει πλέον κάθε βέβαιη γνώση και αυθεντία, αλλά με ένα τόνο βεβαιότητας και αυθεντίας κατηγορηματικότερο από ποτέ.

Ο νεωτερικός κόσμος έχει απαλλαχθεί από μια μορφή πουριτανισμού μόνο και μόνο για να παραδοθεί σε μιαν άλλη. Και αυτή τη φορά, εκείνο που επιδιώκουν να στερήσουν από τους ανθρώπους δεν είναι η σεξουαλικότητα, αλλά κάτι από το οποίο οι άνθρωποι έχουν ακόμη περισσότερη ανάγκη: το νόημα.

Ο άνθρωπος δεν ζει μόνο με άρτον ή σεξουαλικότητα. Η σημερινή σκέψη είναι η χειρότερη μορφή ευνουχισμού: ο ευνουχισμός του σημαινομένου. Όλοι οι άνθρωποι είναι τώρα σε συνεχή επιφυλακή για να συλλάβουν επ’ αυτοφόρω τον διπλανό τους να πιστεύει σε κάτι, ο,τιδήποτε.

Αγωνιστήκαμε εναντίον του πουριτανισμού των πατέρων μας για να πέσουμε σε ένα πουριτανισμό πολύ χειρότερο απ’ τον δικό τους, τον πουριτανισμό του νοήματος, που νεκρώνει ό,τι κι αν αγγίξει∙ ένα πουριτανισμό που αποστεώνει όλα τα κείμενα και σκορπίζει παντού την πιο θανάσιμη πλήξη, ακόμη και εν μέσω των πιο καινοφανών καταστάσεων.»

Ρενέ Ζιράρ, Κεκρυμμένα από καταβολής (1978),

απόσπασμα από τη μνημειώδη μετάφραση του Κωνσταντίνου Γκότση,

ο οποίος είχε επιμεληθεί και την ελληνική έκδοση (1994)