Ο μύθος του homo faber | Μανιφέστα 46

«Σε όλα τα στάδια, οι τεχνολογικές επεκτάσεις και μετασχηματισμοί του ανθρώπου αποσκοπούσαν λιγότερο στην άμεση αύξηση της διαθέσιμης ποσότητας της τροφής ή του ελέγχου της Φύσης, και περισσότερο στη χρησιμοποίηση των τεράστιων  εσωτερικών πόρων του και την έκφραση των λανθανουσών υπεροργανικών δυνατοτήτων του. Όταν δεν απειλούνταν από ένα εχθρικό περιβάλλον, η πλούσια, υπερενεργητική ─αν και συχνά ανορθολογική και δυσκολοκυβερνήσιμη─ νευρική οργάνωση του ανθρώπου πιθανό να ήταν μπελάς μάλλον παρά βοήθεια την επιβίωσή του. Αν πράγματι συνέβαινε αυτό, ο έλεγχός του πάνω στο ψυχοκοινωνικό περιβάλλον του μέσω της επεξεργασίας ενός κοινού συμβολικού πολιτισμού, ήταν πιο επιτακτική ανάγκη από τον έλεγχο πάνω στο εξωτερικό περιβάλλον.

Πάνω σε αυτή τη βάση, η εμφάνιση της γλώσσας ─που ήταν μια επίπονη κορύφωση των πιο στοιχειωδών μορφών έκφρασης και μεταβίβασης του νοήματος που διέθετε ο άνθρωπος─ ήταν ασύγκριτα σπουδαιότερη για την περαιτέρω ανθρώπινη ανάπτυξη από την κατασκευή μιας τεράστιας ποσότητας χειροπελέκεων. (…) Διότι μόνο όταν η γνώση και η πρακτική μπόρεσαν να ‘‘αποθηκευτούν’’ σε συμβολικές μορφές και άρχισαν να περνούν από στόμα σε στόμα κι από γενιά σε γενιά, κατέστη δυνατό να διαφυλαχτούν όλες οι πολιτισμικές κατακτήσεις και να μη σβήνουν μαζί με τη στιγμή που περνούσε ή με τη γενιά που χανόταν. (…)

Επομένως, όταν θεωρούμε τον άνθρωπο σαν ζώο που κατασκευάζει εργαλεία, παραλείπουμε τα κυριότερα κεφάλαια της ανθρώπινης προϊστορίας, στα οποία έλαβε χώρα μια αποφασιστικής σημασίας ανάπτυξη. Σε αντίθεση προς αυτό το στερεότυπο, στο οποίο δεσπόζει το εργαλείο, υποστηρίζω ότι ο άνθρωπος είναι κατά κύριο λόγο ζώο που χρησιμοποιεί το μυαλό του, κατασκευάζει σύμβολα και κυριαρχεί τον εαυτό του· και το κύριο κέντρο όλων των δραστηριοτήτων του βρίσκεται στον ίδιο του τον εαυτό. Αν ο άνθρωπος δεν έκανε τίποτα στον εαυτό του, δεν θα μπορούσε να κάνει και πολλά πράγματα στον κόσμο που τον περιβάλλει.»

Λιούις Μάμφορντ, «Τεχνική και ανθρώπινη φύση»,

στο Η φωτιά του Προμηθέα,

(μτφρ. Ζήσης Σαρίκας)