Πες μου πώς τρως

 

«Η σύγκριση βρίσκεται στην καρδιά της δομικής ανθρωπολογίας. Ας επιστρέψουμε στο παράδειγμα των θεσμών που διέπουν το γεύμα. Η υλιστική προσέγγιση ήταν : πες μου τι τρως και θα σου πω ποιος είσαι. Η δομιστική προσέγγιση θα είναι μάλλον : μη μου πεις μόνο τι τρως, αλλά και τι θα μπορούσες να φας · τι θα έτρωγες αν ήσουν μονάχα ένα φυσικό ον, αλλά δεν το τρως για λόγους αρχής επειδή είσαι ένα ον πολιτισμού.

Αυτό που παρουσιάζεται πάνω στο τραπέζι του φαγητού σε μια ορισμένη περίσταση και σε ένα ορισμένο στάδιο του γεύματος, είναι αυτό που δεν θα μπορούσε να παρουσιαστεί σε μια ίδια περίσταση και στο ίδιο στάδιο, όχι επειδή δεν μπορεί να το βρει κανείς στην αγορά, ή επειδή υπάρχει οικονομική στενότητα, αλλά για λόγους συμμόρφωσης με την τάξη των πραγμάτων. Αυτό που παρουσιάζεται πάνω στο τραπέζι του φαγητού παίρνει την αξία του, ή τη σημασία του, μέσα στο σύστημα σε αντίθεση με αυτό που αποκλείεται.

Για να το πούμε στο ιδίωμα της οντολογίας : η παρουσία έχει ένα νόημα επειδή η παρουσία κάποιου πράγματος συνεπάγεται την απουσία κάποιου άλλου πράγματος, και μάλιστα όχι την απουσία κάποιου άλλου πράγματος γενικά, αλλά την απουσία ενός συγκεκριμένου τύπου πράγματος όπως το ορίζουν οι κανόνες της κουλτούρας.»

 

Vincent Descombes, «Philosophy and anthropology after structuralism», Paragraph, τόμος 14, τχ 3, 1991, σσ. 226-227.

 

Σημ. HS. Όσο πλησιάζουμε προς την έκδοση του βιβλίου του Ντεκόμπ, Le complément de sujet (2004), θα πυκνώνουμε τις αναρτήσεις που αφορούν αυτόν τον μεγάλο σύγχρονο φιλόσοφο.

 

 

Φιλοσοφία - Θεωρία - Πρακτική

 

 

Έστω ότι αναζητούμε κάποιον Ν. Μπορούμε να τον εντοπίσουμε αν δεν έχουμε μία ιδέα για το πώς είναι αυτός; Μπορούμε να τον αναζητήσουμε αν, ξέροντας σε ικανό βαθμό πώς είναι, δεν μελετήσουμε πού συχνάζει, πότε, κ.λπ; Μπορούμε να τον βρούμε αν, έχοντας μελετήσει πώς είναι και πώς κινείται, δεν κατέβουμε να τον ψάξουμε στους δρόμους της πόλης ή τελοσπάντων εκεί που μπορεί πράγματι να βρίσκεται;

Οπότε :

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ : Προσπαθούμε να ξεκαθαρίσουμε αν ο Ν. υπάρχει (και δεν ματαιοπονούμε) και πώς υπάρχει, ποιος είναι, τα χαρακτηριστικά του, ποια από αυτά είναι συγκυριακά και ποια πιο ουσιώδη γνωρίσματά του, ποιες είναι οι συνήθειές του, ο τύπος του, η κατασταστική θέση του μέσα στον κόσμο, καθώς επίσης να ελέγξουμε τη λογική εγκυρότητα όλων αυτών των όρων και των διακρίσεων, αν π.χ. ανήκει σε ένα τύπο ύπαρξης διαφορετικό από των μυθικών πλασμάτων, κ.λπ.

ΘΕΩΡΙΑ : Με βάση τα παραπάνω, αναλύουμε και ψάχνουμε ποια είναι τα πιθανότερα μέρη όπου συχνάζει ο Ν., ποιες είναι οι καταλληλότερες ώρες για να τον εντοπίσουμε, ποιος μπορεί να είναι ο καλύτερος τρόπος για να τον προσεγγίσουμε, κ.λπ.

ΠΡΑΚΤΙΚΗ : Έχοντας υπόψη τα δύο προηγούμενα, κατεβαίνουμε στο πεδίο επιστρατεύοντας τον πρακτικό συλλογισμό μας και κινούμαστε όσο καλύτερα μπορούμε για να τον βρούμε βάση των ευκαιριών που μας δίνονται σε αυτό το πεδίο καθώς και των δυνατοτήτων και δυνάμεών μας για πράξη.

Κανένα λοιπόν από τα παραπάνω, φιλοσοφία - θεωρία - πρακτική, δεν έχει αξία από μόνο του.

Δημοκρατία και ατομικισμός

 

 

«Κοινός τόπος της πολιτικής φιλοσοφίας που εμπνέεται από τον φιλελευθερισμό, είναι να αντιπαραθέτει μια “ελευθερία των Αρχαίων” σε μια “ελευθερία των Νεωτερικών”. (…) Το να αναφερθούμε στον Tocqueville, σημαίνει ότι υπερβαίνουμε τον συγκυριακό χαρακτήρα της αντιπαράθεσης αυτών των δύο ελευθεριών. Πράγματι, η αναφορά σε αυτόν προσθέτει την ιδέα ότι η γαλλική Επανάσταση πρέπει να κατανοηθεί ως ένα επεισόδιο ενός κινήματος που διατρανώνει αξίες, τις οποίες ο Tocqueville ονομάζει δημοκρατικές και τις χαρακτηρίζει ως ατομικισμό.

Στο περίφημο κείμενό του Η δημοκρατία στην Αμερική, εξηγεί πώς αυτή η λέξη “ατομικισμός”, μια λέξη καινούργια κατά την εποχή όπου γράφει, αποκρίνεται στην ανάγκη να εκφραστεί μια νέα ιδέα. Οι πατεράδες μας, λέει, ονόμαζαν “εγωισμό” το ηθικό ελάττωμα που συνίσταται στο να βάζει κανείς τον εαυτό του πάνω απ’ όλους. Το “συναίσθημα” που  εμείς ονομάζουμε “ατομικισμό”, τούς ήταν άγνωστο. Μόνο σε εμάς εντοπίζεται η ιδέα, την οποία όλοι συμμερίζονται, ότι ένας άνθρωπος δεν οφείλει στη “μείζονα κοινωνία”, μέσα στην οποία καταλαμβάνει μια καθορισμένη θέση, ούτε την ίδια του την ύπαρξη ούτε όλα αυτά που την καθιστούν άξια, αλλά ότι αντλεί αποκλειστικά και μόνο από τον εαυτό του αυτό που είναι και αξίζει — οπότε, κατά συνέπεια,  μπορεί να είναι αυτάρκης μέσα στη “μικρή κοινωνία”, την οποία θα σχηματίσει με την (συζυγική) οικογένειά του και τους φίλους του.»

Βενσάν Ντεκόμπ, Το υποκείμενο ως συμπλήρωμα 

(υπό έκδοση)