Τέχνη και Πολιτική: απάντηση σε ερωτήσεις

Στο ενδέκατο τεύχος του Φρμκ!

 

Τέχνη και πολιτική. Ένα από τα πλέον αμφιλεγόμενα ζητήματα του μετα- γενικά.μια συζήτηση για το πολιτικό στην τέχνη με 17 ποιητές και ποιήτριες, εικαστικούς και επιμελητ(ρι)ες τέχνης, που απαντούν στο ερώτημα:

Πώς θα ορίζατε το πολιτικό στην τέχνη σήμερα; Υπάρχει «καλή» ή «κακή» πολιτική τέχνη; Με ποιον τρόπο παίρνετε πολιτική θέση στο έργο σας;

Απαντούν οι: Στέργιος Μήτας, Ευτυχία Παναγιώτου, Δήμητρα Κωτούλα, Μάριος Χατζηπροκοπίου, Mαρία Τοπάλη, Θοδωρής Ρακόπουλος, Λένια Ζαφειροπούλου, Κυριάκος Συφιλτζόγλου, Ιορδάνης Παπαδόπουλος, Κώστας Χριστόπουλος, Γιάννης Κωνσταντινίδης, Ελπίδα Καραμπά, Δέσποινα Ζευκιλή, Ζήσης Κοτιώνης, Νάντια Καλαρά, Λίνα Θεοδώρου, Γιάννης Ισιδώρου.

Να η δική μου απάντηση:

Το «πολιτικό» ως περιεχόμενο στην τέχνη είναι «αίτημα των καιρών». υπάρχει η τέχνη που ως προς το περιεχόμενό της αντιτίθεται, σατιρίζει, κριτικάρει το πολιτικό περιεχόμενο. Είναι η αντι-πολιτική τέχνη. Η τέχνη είναι πάντοτε αντι-πολιτική. 

Τα τραγικά αδιέξοδα που δημιουργεί το μετά τα 60's διαρκώς εντεινόμενο αίτημα για «πολιτικό περιεχόμενο» στην τέχνη μοιάζουν αξεπέραστα. Οι καλλιτέχνες, τις περισσότερες φορές αδαείς σχετικά και με τους στοιχειώδεις ορισμούς αυτού του «πολιτικού», οδηγούνται σε προβληματικές που αδυνατούν να διαχειριστούν και να επιλύσουν. Γίνονται υπηρέτες του και δημιουργούν μέσα σε ένα σύννεφο ανοησίας. Έχοντας περάσει το μεγαλύτερο μέρος της ζωής τους σε προαύλια ακαδημιών και ιδρυμάτων, εκθέτουν πληροφορίες και δεδομένα που έχοντας πριν μπερδέψει τους δασκάλους τους και κατόπιν τους ίδιους, μπερδεύουν τέλος και το κοινό τους. Αυτή η εν τέλει επιβεβλημένη πρακτική έχει ως αποτέλεσμα και το πολιτικό και το αισθητικό να περιθωριοποιούνται ταυτόχρονα. Δίνεται έτσι ο χώρος για την ανάδυση του υποκειμένου ως ενός απρόσωπου αυτοαναφορικού ατόμου. 

Αν υποθέσουμε πως η τέχνη είναι δημιουργία ανισοτήτων (Β. Σκλόφσκι) και πολιτική είναι το σύνολο διαδικασιών (και των μέτρων) που λαμβάνουν ομάδες ανθρώπων ώστε να διακρίνουν το κοινό τους συμφέρον, να το διευρύνουν και να ζήσουν αρμονικά, εύλογα καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι η «πολιτική τέχνη» συνιστά αντίφαση όρων. 

«Πολιτική τέχνη» είναι σήμερα η προπαγάνδα του εμπορεύματος. Η διαφήμιση. 

«Πολιτική τέχνη» είναι σήμερα η προπαγάνδα των «σκοπών» και των «δικαιωμάτων». 

Η πολιτική πράξη βρίσκεται στο κέντρο της κοινωνίας, τη στιγμή που η καλλιτεχνική βρίσκεται στο περιθώριο ή στο όριό της (κάποτε και εκτός). Η πολιτική και η καλλιτεχνική πράξη έχουν τη σχέση μιας γόνιμης αψιμαχίας. Η πολιτική επαναφομοιώνει την τέχνη, τη χρησιμοποιεί, και από τον μοντερνισμό κι έπειτα και τους ίδιους τους καλλιτέχνες, τη στιγμή που οι επόμενοι σκάβουν τάφρους και αναχώματα, οχυρώνοντας την κριτική τους. 

Δεν υπάρχει καλή και κακή πολιτική τέχνη. Η τέχνη μπορεί να έχει πολιτικό περιεχόμενο και έχει πάντοτε πολιτικές ερμηνείες, αλλά δεν μπορεί να κάνει πολιτική. Η καλλιτεχνική πράξη είναι πράξη απόδοσης νοήματος, ενώ η πολιτική είναι πράξη της διαχείρισής του. Η αισθητικοποίηση της πολιτικής είναι πράξη πολέμου. Η πολιτικοποίηση της τέχνης είναι στα επείγοντα ζητούμενα της σοσιαλιστικής ιδεολογίας από τα 1920. 

Καθώς δεν υπάρχει σαφές όριο, παρά ένα φάσμα πολιτικο-αισθητικό, η πολιτική χρησιμοποιεί τις ποιητικές μεθόδους τη στιγμή που η τέχνη περιλαμβάνει το πολιτικό στα περιεχόμενά της. Στο έργο μου συχνά χρησιμοποιώ κομμάτια από τα δομικά στοιχεία του πολιτικού. Τα μανιφέστα και οι διδασκαλίες, τα κηρύγματα είναι ξεκάθαρα πολιτικά κείμενα που ιδιοποιούνται ποιητικές πρακτικές. Η σύνταξή τους αποτελεί πολιτική πράξη. Αυτή η ιδιοποίηση από την εκάστοτε προπαγάνδα των ποιητικοκαλλιτεχνικών πρακτικών με ενδιαφέρει πάρα πολύ. 

Περισσότερο, όμως, με ενδιαφέρει μια αντιστροφή της προοπτικής του κηρύγματος, η απονοηματοδότησή του, η αποδόμησή του και η έκθεση της χειραγωγητικής του λειτουργίας. Χρησιμοποιώ, λοιπόν, κατά κόρον τις τεχνικές μορφές του, ώστε να δημιουργώ άσκοπα και άχρηστα αντικείμενα, εικόνες και αφηγήσεις.

Η πολιτική προ-τοποθέτηση στην καλλιτεχνική διαδικασία οδηγεί σε φαιδρότητες (βλ. από την καριέρα ως το gentrification). Δεν θα μπορούσε να υπάρξει πολιτική δίχως το τραγικό θέατρο από όπου και αυτή αναδύεται. 

Η τέχνη προηγείται της πολιτικής!

 =================================

Το [ΦΡΜΚ] κυκλοφορεί σε κεντρικά βιβλιοπωλεία σε όλη την Ελλάδα.

[φρμκ] Φάρμακο | Εξαμηνιαίο περιοδικό για την διερεύνηση του ποιητικού φαινομένου

Ιθάκης 24 11257 Αθήνα | ηλ. διεύθ.: frmkpoetry@gmail.com | ιστότοπος: www.frmk.gr