Stardust 2022

 

Έχοντας από χρόνια εμπεδώσει σιγά σιγά ότι είμαι μια εξελιγμένη αμοιβάδα, ένας σάκκος πρωτοπλάσματος και μια τυχαία δέσμη υπερχορδών, δεν δυσκολεύτηκα διόλου να δεχτώ, αυτές τις μέρες και με ενθουσιασμό, ότι είμαι και αστρόσκονη ... που μπορεί να σημαίνει ότι είμαι και σαλάμι!

 

Στη φωτογραφία ένα κομμάτι από ισπανικό σαλάμι chorizo, που ο χιουμορίστας αστροφυσικός Etienne Clein, διευθυντής στην Επιτροπή Εναλλακτικών Ενεργειών και Ατομικής Ενέργειας της Γαλλίας, παρουσίασε ως φωτογραφία δήθεν του "Proxima Centauri, του κοντινότερου άστρου στον Ήλιο μας".

 

O πεζογράφος Mark Twain δίνει συνέντευξη στο δημοσιογράφο Samuel Clemens*

 

S.C. Έχετε αδέλφια;
M.T. Έχω έναν αδελφό. Τον Bill. Ο καημένος ο Bill!
S.C. Έχει πεθάνει;
M.T. Αυτό δεν μπορέσαμε ποτέ να το εξακριβώσουμε. Βλέπετε ο Bill κι εγώ
ήμασταν δίδυμοι. Μια μέρα, ενώ η τροφός μάς έπλενε και τους δύο μαζί στην ίδια
μπανιέρα, ο ένας πνίγηκε. Καθώς μοιάζαμε σαν δυο σταγόνες νερό,
δεν μπόρεσε ποτέ να διαπιστωθεί η ταυτότητά του.

 

*Ο Samuel Langhorne Clemens, γνωστός με το ψευδώνυμό του Mark Twain, ήταν Αμερικανός συγγραφέας, χιουμορίστας, επιχειρηματίας, εκδότης και λέκτορας.

Ο μοναχικός θάνατος της Χάτυ Κάρολ (1964) Mετάφραση – Επίμετρο: Ορφέας Απέργης

 

(Kids Playing in the Courtyard of a Building),
1961,Henri Ballot. Gelatin silver print, 9.5 x 7 in.
Copyright Instituto Moreira Salles Collection

 

 

Ο Γουίλιαμ Ζανζίνγκερ σκότωσε τη φτωχή την Χάτυ Κάρολ
μ’ ένα μπαστούνι που το έπαιζε με το δάχτυλο που φόραγε το διαμαντένιο δαχτυλίδι
σε μια κοσμική εκδήλωση, σ’ ένα ξενοδοχείο της Βαλτιμόρης
και φωνάξανε τους μπάτσους και του πήρανε το όπλο
και τον πήγανε στο τμήμα
και του απαγγείλανε κατηγορία για πρώτου βαθμού ανθρωποκτονία
Αλλά όλοι εσείς που είσαστε με το αίσχος φιλοσοφικοί
Και κάνετε σε όλους τους φόβους κριτική
Πάρτε το, το κουρέλι από το πρόσωπό σας μακριά
Τώρα δεν είναι η ώρα για δάκρυα
Ο Γουίλιαμ Ζανζίνγκερ που στα 24 του
είναι ιδιοκτήτης φυτείας καπνού 2.400 στρεμμάτων
με πλούσιους γονείς που του παρέχουν και τον προστατεύουν
και διασυνδέσεις με πολιτικούς στο Μέρυλαντ
αντέδρασε σ’ αυτό που έκανε σηκώνοντας τους ώμους
και με βρισίδι και χαμογελάκι και γρυλίζοντας σα σκύλος
πήρε μονάχα μερικά λεπτά να βγει μ’ εγγύηση
Αλλά όλοι εσείς που είσαστε με το αίσχος φιλοσοφικοί
Και κάνετε σε όλους τους φόβους κριτική
Πάρτε το, το κουρέλι από το πρόσωπό σας μακριά
Τώρα δεν είναι η ώρα για δάκρυα
Η Χάτυ Κάρολ ήταν σερβιτόρα
51 χρονώ’, μάνα 10 παιδιώ’
που μάζευε τα πιάτα κι έβγαζε τα σκουπίδια
και που ποτέ δεν έκατσε στην κορυφή του τραπεζιού
και που ούτε μίλησε ποτέ στους κύριους και στις κυρίες του τραπεζιού
που απλά μάζευε τ’ αποφάγια αυτού του τραπεζιού
και άδειαζε τα τασάκια, σερβιτόρα άλλου επίπεδου
αυτή φονεύτηκε με ένα χτύπημα, σκοτώθηκε απ’ το μπαστούνι
που έσκισε τον αέρα και μέσα στο δωμάτιο τη βρήκε
προορισμένο κι αποφασισμένο να καταστρέψει τους πράους
κι εκείνη τίποτα δεν του ’χε κάνει του Γουίλιαμ Ζανζίνγκερ
Αλλά όλοι εσείς που είσαστε με το αίσχος φιλοσοφικοί
Και κάνετε σε όλους τους φόβους κριτική
Πάρτε το, το κουρέλι από το πρόσωπό σας μακριά
Τώρα δεν είναι η ώρα για δάκρυα
Στην αίθουσα ακροάσεων ο δικαστής κοπάναγε με το σφυρί του
να δείξει ότι όλοι είναι ίσοι απέναντι στο νόμο
και ότι το παιχνίδι δεν είναι στημένο ούτε υπάρχει βύσμα
και ότι ακόμα κι η αριστοκρατία δικάζεται σωστά
αφού τους κυνηγήσουν και τους πιάσουνε οι μπάτσοι
και ότι η κλίμακα του νόμου δεν έχει κορυφή και πάτο
και κοίταξε τον άνθρωπο που είχε κάνει φόνο χωρίς λόγο
που απλώς έτσι αισθάνθηκε χωρίς προειδοποίηση
και μίλησε ο δικαστής μέσα απ’ την τήβεννό του, με βαθιά φωνή σεβαστική
και έκρινε αυστηρά, για μεταμέλεια και κολασμό
καταδικάζοντας τον Γουίλιαμ Ζανζίνγκερ σε ποινή φυλάκισης έξι μηνώ’
Ωχού – αλλά όλοι εσείς που είσαστε με το αίσχος φιλοσοφικοί
Και κάνετε σε όλους τους φόβους κριτική
Φέρτε το, το κουρέλι, κολλήστε το στη μούρη σας σφιχτά,

Γιατί τώρα είναι η ώρα για δάκρυα.

Περίφημο νεανικό τραγούδι του Μπομπ Ντύλαν, που βασίζεται σε πραγματικό περιστατικό, τον φόνο της μαύρης σερβιτόρας Χάτυ Κάρολ από τον Γουίλιαμ Ζάντζινγκερ, πλούσιο κληρονόμο μιας δυναστείας γαιοκτημόνων του Μέρυλαντ (ο Ντύλαν παραλλάσσει ελαφρώς το όνομά του, κάνοντάς το «Ζανζίνγκερ»).
Ο φόνος έγινε όπως ακριβώς τον περιγράφει ο Ντύλαν, χωρίς λόγο, και με
αφορμή ότι η Χάτυ καθυστερούσε να φέρει στον Ζάντζιγκερ το ποτό του. Ο
φονιάς ήταν μεθυσμένος εκείνο το βράδυ και είχε ήδη βιαιοπραγήσει εναντίον και άλλων μαύρων, αποκαλώντας τους “niggers” –φριχτή προσβολή για ένα μαύρο στην Αμερική– και βρίζοντάς τους με σιχαμερό τρόπο. Το δικαστήριο, eπειδή έκρινε ότι ο θάνατος της Χάτυ προήλθε από εγκεφαλικό που δεν προ- κλήθηκε ευθέως από το χτύπημα, καταδίκασε το δράστη για ανθρωποκτονία εξ αμελείας (manslaughter) σε φυλάκιση μόλις έξι μηνών, με αναστολή τριών μηνών για να έχει τον χρόνο, όπως αναφερόταν στο σχετικό σκεπτικό, να επιβλέψει τη συγκομιδή των καπνών του κτήματός του!
Ο Ντύλαν, επιστρέφοντας στη Νέα Υόρκη από την Πορεία προς τη Ουάσιγκτον (March on Washington) του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, στις 28 Αυγούστου του 1963, διάβασε και άκουσε για την εκδίκαση αυτής της υπόθεσης και έγραψε αμέσως το τραγούδι, που παρέμεινε ένα από τα αγαπημένα του, αφού ακόμα το παίζει σε πολλές συναυλίες και το έχει περιλάβει σε πολλά άλμπουμ με επιτυχίες του, μετά τον πρώτο δίσκο όπου περιλήφθηκε, το κλασικό άλμπουμ του 1964 The Times They Are a-Changin’.
Στο αυτοβιογραφικό του αφήγημα Chronicles: Volume One, ο Ντύλαν περιγράφει πώς είχε επηρεαστεί, γράφοντας τους στίχους και τη μουσική για αυτό και μερικά ακόμα νεανικά τραγούδια, από τους Μπρεχτ και Βάιλ, ειδικά από το πασίγνωστο
“Seeräuber-Jenny” (Τζένη-η Πειρατής). Αξίζει κανείς να διαβάσει την αφήγηση του Ντύλαν, αλλά και το κεφάλαιο που αφιερώνει στο τραγούδι αυτό, αναλύοντάς το και ως ποίημα, ο μείζων φιλόλογος Christopher Ricks, στο εξαιρετικό βιβλίο του Dylan’s Visions of Sin (2003). Σήμερα –την εποχή του Black lives Matter και του “I can’t breathe”– το τραγούδι αυτό είναι πιο επίκαιρο από ποτέ.

(αναδημοσίευση από το περιοδικό ΦΡΜΚ, τευχος 16-17 με αφιέρωμα στην ποίηση-ντοκουμέντο)

Ενώπιον του πολέμου

Εύχομαι ολόψυχα να διαψευσθώ, αλλά από όσα βλέπω, ακόμα και από αντιδράσεις για τα τεκταινόμενα στην Ουκρανία, πολύ φοβάμαι ότι οι λαοί ετοιμάζονται ολοένα και γρηγορότερα ψυχικά και διανοητικά για έναν ηπειρωτικό, ίσως ακόμα και παγκόσμιο, πόλεμο.

Τι με οδηγεί προς μια τέτοια σκοτεινή εκτίμηση; Ένα πλήθος από μικρές ενδείξεις, που μπορώ να συνοψίσω στο ότι, στους διάφορους εξηγητικούς λόγους που κυκλοφορούν και διασπείρονται, τείνει να αυξάνεται ο βαθμός αφαίρεσης του πλαισίου της σύγκρουσης. Πιο απλά: παρουσιάζονται ολοένα και πιο ευρείς λόγοι αιτιολόγησής της.

Ένας παράγοντας που ίσως ωθεί σε αυτό, είναι ο εξής. Μια κοινωνία, ένας πολιτισμός, σε παρακμή τείνει να επιστρέψει «φονταμενταλιστικά» στη μορφή σύγκρουσης μέσα από την οποία γεννήθηκε ως ένα διακριτό «εμείς», έτσι ώστε να αντλήσει από την αναβίωσή της το ψυχικό και ιδεολογικό σθένος που τώρα της λείπει.

Αν όμως εκείνη η γενέθλια σύγκρουση εμπεριείχε ένα βαθμό μύθου, τώρα, που καλείται να παίξει με την αναβίωσή της ένα είδος έσχατου διεγερτικού για ένα κόσμο που αργοπεθαίνει, το μυθικό στοιχείο οργιάζει. Και φοβάμαι ότι αυτός ο παράγοντας εκτροχιασμού έχει ήδη εμπλακεί, από όλες τις πλευρές, στα σημερινά.

 

 

Πόλεμος

 

 

Όταν προσπαθείς να κατανοήσεις και να εξηγήσεις πράξεις και γεγονότα που δεν πυροδότησες ο ίδιος, ούτε και μετέχεις στη διαμόρφωσή τους, έχεις την τάση να υιοθετείς τη ματιά ενός «επιτελάρχη», ενώ δεν έχεις ούτε και διευθύνεις κανένα επιτελείο.

Αυτό είναι ανθρώπινο, αρκεί να μην ξεχνάς τρία πράγματα:

1) Τα παραπάνω.

2) Ότι η κατανόηση των πράξεων υπακούει στους όρους της θεωρίας, που επιβάλλουν μια κατά το δυνατόν «απρόσωπη» ματιά αφού ενδιαφέρεται για το πώς έχουν τα πράγματα αυτά καθαυτά, ενώ

3) η διαμόρφωση και η τέλεση των πράξεων υπακούει στους όρους του πρακτικού συλλογισμού, που είναι πάντοτε προσωπικός αφού εμπλέκει το πώς εσύ ο ίδιος θέλεις να αλλάξεις κάτι στο πώς έχουν τα πράγματα.