26 Αυγούστου 2013

Ο εξισωτισμός της ευθύνης

Στιγμιότυπο από πάρτυ που οργάνωσε ο αμερικάνικος στρατός  στην Ουάσινκτων, λίγους μήνες μετα την ρίψη της ατομικής βόμβας στην Χιροσίμα και το Ναγκασάκι , για την κοινοποίηση της έναρξης του προγράμματος πυρηνικών δοκιμών στο κορραλιογενες νησί Μπικίνι. Εκεί δοκιμάστηκε και η πρώτη θερμοπυρηνική υδρογονόβομβα.

 
1.
Όταν ο "πολίτης" συναινεί και συνεργάζεται, για να "πάει μπροστά ο τόπος του".
Όταν επαινεί και θαυμάζει τα μεγάλα καθαρά και καλοφωτισμένα βουλεβάρτα.
Όταν στηρίζει την ανάπτυξη, την καινοτομία, την τάξη, την νομιμότητα, την "Πρόοδο"!

Καλοί κι υπεύθυνοι πολίτες ήταν που φρόντιζαν για την εύρυθμη λειτουργία
στα στρατόπεδα συγκέντρωσης στην καρδιά της Γερμανίας.
Ειλικρινείς ζηλωτές της καινοτομίας, της προόδου της νομιμότητας και της τάξης.
Τι πιο καινοτόμο και ειλικρινές εξάλλου από μια νομιμότατη βιομηχανία θανάτου;
Δεν πρόκειται για καταναγκασμό, ούτε για τον "α-πολιτικό μηδενισμό" του γοητευτικού τυχοδιώκτη.
Με έπεισε στο λεπτό για αυτό ένας καλός φίλος τις προάλλες. (*)

Έχουμε να κάνουμε με ιδιοτελή συναίνεση και υποστήριξη.
Πολλές φορές με φανατισμό.
Συνεργασία !
Οι περισσότεροι από τους καλούς αυτούς πολίτες, που ανεβοκατέβαζαν μοχλούς και πατούσαν κουμπιά, εκτελέστηκαν από τους νικητές.
Πριν κρεμαστούν, μας άφησαν απίστευτες μαρτυρίες που επιβεβαιώθηκαν και αργότερα.
Τα στρατόπεδα θα ήταν αδύνατον να λειτουργήσουν, είπαν, χωρίς την συνεργασία των ίδιων των αιχμαλώτων.
Πρώτου μεγέθους απανθρωπιά να στρέφεις τον άνθρωπο εξαπατώντας τον απειλώντας τον βασανίζοντάς τον, ενάντια στην ίδια τη ζωή του!
Ανήκουστο;
"Υπεύθυνους" έχουν μόνο οι ηττημένοι, οι υποτελείς, οι αιχμάλωτοι.
Στα ναζιστικά στρατόπεδα η "θεωρία του υπεύθυνου" έφτασε στο ακρότατο σημείο της.
Όσο απίστευτο κι αν ακούγεται, κάποιοι  συγκινούνται  με τον "άξιο τίτλο" του "υπεύθυνου" ακόμη κι αν βαδίζουν προς το θάνατο πριν την ώρα τους. Ανταποκρίνονται εθελοντικά ακόμη κι αν αυτή η "ευθύνη" τους κάνει βασανιστές και φονιάδες των συνανθρώπων τους, των αδερφών τους και των συντρόφων τους.

 https://dangerousminds.net/comments/the_ordinary_faces_of_evil_mugshots_of_female_nazi

2.
Οι κυρίαρχοι από την άλλη δεν αναγνωρίζουν καμία ευθύνη πέραν αυτής "απέναντι στον εαυτό τους".
Ο εαυτός αυτός είναι η απάνθρωπη περίπτωση.
Ένας εαυτός μηχανή, που είναι έτοιμος να εκλογικεύσει όσα εξυπηρετούν τα συμφέροντα και την διεύρυνση της κυριαρχίας τους.
Λίγο αργότερα, λίγο πριν ή πάντα, όταν με μία λάμψη χάθηκαν 80.000 άμαχοι.
Δεν τιμωρήθηκε ποτέ κανείς.
Από παράσημα αντιθέτως πολλά.
Οι κυρίαρχοι δεν έχουν υπεύθυνους στις τάξεις τους.
Έχουν ηγέτες, ελευθερωτές, ανανεωτές, ιδιοφυΐες, ριζοσπάστες, γενναίους, εκπολιτιστές, σοφούς νομοθέτες, ευεργέτες, μεγάλους καλλιτέχνες, ποιητές, εθνάρχες, εξομολογητές, πνευματικούς ανθρώπους ...

Έχουν και την προπαγάνδα περί ευθύνης.
Παντού.
Κι εδώ ακόμη, στην "χαώδη" κι "ανοργάνωτη" νοτιοανατολική γωνιά αλλά και "φάρο του ευρωπαϊκού πολιτισμού!"
Η επίσημη ορθόδοξη εκκλησία, η κρατική εκπαίδευση, τα ΜΜΕ, και ένα πλήθος κουρελο-διανοούμενων έχουν αναλάβει τη βρομοδουλειά. Τον συνεχή βομβαρδισμό, σε αμέτρητες παραλλαγές, με την παλιά και σίγουρη ιστορία του "υπεύθυνου πολίτη" και της "ευθύνης" του.

3.
Αποδιώχτε την απελπισία!
Είναι καιρός, και θα αντιδράσουμε ερμηνεύοντας και χτυπώντας ό,τι μας αφήνει άναυδους και μας γονατίζει τόσο αμείλικτα.

=====================
Προσεχώς:
Πέραν της ευθύνης. Αφηγήσεις για ένα εύρυθμο, κοινωφελές λειτουργικό σύστημα κάπου εκεί μακριά. Νανουρίσματα περι "κακοδιαχείρησης" και ιστορίες για αγρίους, σχετικά με "τρόπους", για το πώς οι "υπάρχουσες δομές" θα λειτουργήσουν καλύτερα για όλους (εξαιρουμένων τεσσάρων-πέντε ίσως κι έξι,  το πολύ εξιμισι, δισεκατομμυρίων ανθρώπων).
...

(*) πολλές φορές δεν χωράει το μυαλό σου (ή δεν συμφέρει να το παραδεχτείς φοβούμενος τις συνέπειες) το οτί κάποιοι φίλοι άλλαξαν "μπαϊράκι" και ιδιωτεύουν πάνω στο πτώμα του αστισμού και της μνησικακίας του.
Ερμηνεύεις λοιπόν την στάση τους αποδίδοντας τους αναστατώσεις ψυχολογικού τύπου, μια διαφαινόμενη μαλάκυνση,  ή κάποια αφέλεια, μια παροδική επιπολαιότητα, ή έναν "απολιτικό μηδενισμό".
Τότε για να βγεις από την αυταπάτη που βολεύει τον εγωισμό σου και  εσένα τον ίδιο, χρειάζεται ένας άλλος φίλος να σου υπενθυμίσει τον βαθμό της ιδιοτέλειας τους.  Ας κάνουμε μια εφήμερη εξαίρεση "για φίλους" κι ας αναμείνουμε, το δυνατόν συγκαταβατικοί, μέχρι νεωτέρας φυσικά, διότι ως γνωστόν "προτιμούμε να αλλάξουμε τους φίλους μας παρά τις ιδέες μας".



23 Αυγούστου 2013

Τέσσερα παιδιά για πούλημα. Πληροφορίες εντός!


1948! Το σχέδιο Μάρσαλ, και η συμφωνία  για στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ προς την βασιλική χωροφυλακή και στρατό αποδίδει άμεσα την αποκατάσταση της συνταγματικής μοναρχίας στην χώρα της Ελλάδας. Η εμφύλια διαμάχη  λαμβάνει τέλος με την ήττα του Δημοκρατικού Στρατού λίγο  μετά. Το σχέδιο Μάρσαλ κατέθετε για το 1948 οικονομική στήριξη στην μοναρχία του Παύλου και της Φρειδερίκης ύψους 175 εκ. δολαρίων. Όσα δηλαδή ήταν πάνω κάτω τα μικτά κέρδη εκείνης της χρονιάς για την κινηματογραφική βιομηχανία των ΗΠΑ. Στο Σικάγο, μεγαλούπολη της αναδυόμενης υπερδύναμης, αυτή την ίδια χρονιά κάποιοι πουλούσαν τα παιδιά τους από ανάγκη.

15 Αυγούστου 2013

Ιστορίες ευθύνης: Η σύλληψη του λαθρεπιβάτη





Έχουμε αναφερθεί και παλιότερα, και θα αναφερθούμε και πάλι,  στο είδος αυτό των ανθρώπων που θα "τολμούσαν" να αναλάβουν την ευθύνη. Την ευθύνη που λατρεύουν.
Ας γράψω πριν, στα γρηγορα, μια μικρή ιστορία και θα επανέλθουμε στο υπεύθυνο είδος.

Ένα ζεστό μεσημέρι του Σεπτεμβρίου,
κοντά στην γωνία των οδών Φωκίωνος και Δροσοπούλου.


Οι δύο ελεγκτές τού ζήτησαν το εισιτήριο, αυτός δεν καταλάβαινε ούτε λέξη, έβγαλε να δείξει τα χαρτιά του, τον κατέβασαν με το ζόρι, κρατούσε τα χαρτιά στο χέρι (αν μου συνέβαινε κάτι ανάλογο όντας στο πρώτο δεκαήμερό μου μετανάστης στο Ισλαμαμπάντ, θα ήμουν βέβαιος πως με απαγάγουν). Μόλις βγήκαν από το λεωφορείο κι οι τρείς, ο μικρός έκανε να φύγει, αυτοί τον κυνήγησαν και τον κράτησαν, ο μικρός προσπάθησε να τους ξεφύγει, ένας διερχόμενος εμπλέκεται και τον γρονθοκοπεί, τον ακινητοποιούν και οι τεσσερις στο έδαφος, ο περαστικός αποδεικνύεται πως είναι μπάτσος, καλεί "βοήθεια" από το κοντινό τμήμα της οδού Θήρας, ακούω πίσω μου φωνές και βλέπω αυτή την σκηνή, σκέφτομαι ότι έχει γίνει κάτι "χοντρό", οι ελεγκτές τρέμουν κρατώντας τον κάτω, καμία ψυχραιμία, είναι το ίδιο φοβισμένοι με τον μικρό, ο μπάτσος στο μεταξύ έχει απομακρυνθεί, ένας κύριος που έχει βγει από το καφέ της γωνίας δηλώνει ποινικολόγος (?) και προσπαθεί να καθησυχάσει τον πιτσιρικά.

Ένα περίεργο κουβάρι τριών χοντρών ανθρώπων.
Ο μικρός, όταν πάω από πάνω του, κρατάει ακόμη τα χαρτιά στο χέρι, είναι τσαλακωμένα και σκισμένα, δεν τους άφησε να τα πάρουν, από ό,τι φαίνεται για αυτά πάλεψε, οι ελεγκτές τον βρίζουν και τον πιέζουν σε χέρια και πόδια. Όταν τους ρωτάω (μέχρι στιγμής δεν έχω καταλάβει τι είναι αυτός ο ανθρώπινος σωρός, υποθέτω ότι τους έχει επιτεθεί με κάποιο όπλο), μου λένε: "Δεν είχε εισιτήριο" και "έπρεπε να δεις πώς μας όρμησε"!
Συνεχίζουν σε μεγάλη ταραχή. Μιλάμε, ενώ είναι και οι τρεις κάτω. Κάποιος φωνάζει: "Ρίχτου κι άλλες του Πακιστανού".  Μένω άναυδος όταν καταλαβαίνω πως είναι ελεγκτές!
Μια κυρία που στο μεταξύ έχει πλησιάσει από δίπλα, αφηγείται προς τον ποινικολόγο τη σειρά των γεγονότων έκπληκτη.
"Για ένα εισιτήριο το κάνετε αυτό;", λέω.
"Μας επιτέθηκε", μου λέει ο ένας και ξαναγυρίζοντας προς αυτόν λέει:
"Οι έλληνες πληρώνουν ρε αρχίδι"

Πολλά περνούν από το μυαλό μου...

Ο μικρός με κοιτάζει και κουνάει τα χαρτιά με το χέρι προς το μέρος μου όσο μπορεί, δεν μιλάει, θέλει να τα πάρω.
Γονατίζω δίπλα του, τα παίρνω, τα διπλώνω και τα φυλάω. Με νοήματα προσπαθώ να του εξηγήσω πως εγώ και ο κύριος ποινικολόγος είμαστε μαζί του και να μη φοβάται. Τραγέλαφος. Στράφι. Κοιτάζω τα χαρτιά, καταλαβαίνω λίγα, είναι από το Πακισταν. Είναι με πρόσφατη ημερομηνία. Καινούρια χαρτιά. Έχουν τσαλακωθεί και σκιστεί, αλλά τα διπλώνω στις τσακίσεις τους και τα πατικώνω με το χέρι στα σκαλάκια της πολυκατοικίας όσο μπορώ. Ο μικρός δεν τα χάνει από τα μάτια του. Ο ποινικολόγος ηρεμεί τα πράγματα. Σηκώνονται. Ο παραβάτης κάθεται στα σκαλάκια φρουρούμενος από τους δύο ελεγκτές. Δεν με χάνει από τα μάτια του, αλλά έχει ηρεμήσει. Ο ποινικολόγος λέει ψυχρά "είναι εντάξει, σε μισή ώρα θα τον έχουν αφήσει".
Έρχονται οι μπάτσοι και περνούν με όλη τη σχετική βία στον πιτσιρικά τις χειροπέδες, αυτός δεν μπορεί να μιλήσει, με κοιτάζει απεγνωσμένα και μου κάνει νόημα να μιλήσω εγώ. Να δείξω τα χαρτιά. Να πω πως είναι "νόμιμος".
Να μιλήσω σε ποιόν;
"Τα χαρτιά του φαίνονται εντάξει", λέω σε έναν από αυτούς και του τα δίνω. Τα παίρνει. "Ναι, καλά! Κάτσε και θα δεις τι άπλυτα θα του βρούμε όταν τον πάμε μέσα. Δεν τους ξέρεις αυτούς", λέει το ένστολο σαΐνι.
Ο μπάτσος με τα πολιτικά αφηγείται το "κατόρθωμά" του περήφανος στους συναδέλφους του. Λέει: "Οι πολίτες κάθονταν και κοιτούσαν σα τα πρόβατα".

Σκέφτομαι ένα γλυπτικό σύμπλεγμα με αυτό το θέμα να στολίζει την πλατεία Βικτωρίας.
Το συμπλεκόμενο τρίο πεσμένο στο πεζοδρόμιο, οι μπάτσοι με τα αλεξίσφαιρα και τα γκλόκ που πλησιάζουν, ένας καλοντυμένος κύριος (ο ποινικολόγος), η κυρία με το καροτσάκι της λαϊκής, ένας πιτσιρικάς με ένα σκυλάκι, ένας περαστικός που αναμεταδίδει την σκηνή στο κινητό του γελώντας...

"Η σύλληψη του λαθρεπιβάτη"
(ή κι ένας πιο προχωρημένος τίτλος:
"Δεν τους ξέρεις αυτούς!")


13 Αυγούστου 2013

Δοκιμασίες του πνεύματος | Νόημα και Ελευθερία στα δύσκολα


«Η αναζήτηση του ανθρώπου για νόημα και σκοπό αποτελεί πρωταρχική δύναμη στη ζωή του και όχι “δευτερογενή εκλογίκευση” ενστικτικών παρορμήσεων. 

Ο σκοπός αυτός είναι μοναδικός και ειδικός, υπό την έννοια ότι πρέπει να μπορεί να εκπληρώνεται αποκλειστικά από το ίδιο το άτομο∙ και τότε μόνον αποκτά ο σκοπός αυτός αξία, εφόσον πηγάζει από τη θέληση του ίδιου του ατόμου να τον εκπληρώνει.  Μερικοί συγγραφείς ισχυρίζονται πως οι σκοποί που θέτει ο άνθρωπος στη ζωή του και οι ηθικές αξίες του “δεν είναι τίποτε άλλο παρά αμυντικοί μηχανισμοί και εξ αντιδράσεως σχηματισμοί ή εξιδανικεύσεις”. Εγώ πάντως δεν θα ήθελα να ζω μόνο και μόνο χάριν των “αμυντικών μηχανισμών”, ούτε και θα ήμουν διατεθειμένος να πεθάνω μόνο και μόνο χάριν των “εξ αντιδράσεως σχηματισμών” μου. Τελοσπάντων ο άνθρωπος είναι ικανός να ζει, ακόμα και να πεθαίνει, χάριν των ιδανικών και των ηθικών αξιών στις οποίες πιστεύει! Μάλιστα για την πλειονότητα των ανθρώπων η θέληση για ένα σκοπό στη ζωή αποτελεί γεγονός και όχι απλώς αφηρημένη πίστη. […]

Βέβαια, είναι δυνατό να υπάρχουν περιπτώσεις όπου το ενδιαφέρον του ατόμου για ιδανικά και αξίες δεν είναι στην πραγματικότητα παρά μια συγκάλυψη καταχωνιασμένων εσωτερικών συγκρούσεων. Αλλά ακόμα κι αν συμβαίνει αυτό, θα έλεγα ότι οι περιπτώσεις αυτές αντιπροσωπεύουν μάλλον την εξαίρεση και όχι τον κανόνα. Σε τέτοιες περιπτώσεις δικαιολογείται μια ψυχοδυναμική ερμηνεία, η οποία θα απέβλεπε στο να ανακαλύψουμε ποιοι είναι οι υπολανθάνοντες ασυνείδητοι παράγοντες, γιατί στην πραγματικότητα εδώ έχουμε να κάνουμε με ψευδοαξίες (ένα καλό παράδειγμα είναι αυτό του φανατικού) και σαν τέτοιες πρέπει να “ξεμασκαρευτούν”.
  
Ωστόσο, η αφαίρεση αυτού του προσωπείου, ή η απογύμνωση, θα πρέπει να σταματάει μόλις το άτομο έρθει αντιμέτωπο με ό,τι το αυθεντικό και γνήσιο υπάρχει μέσα του, όπως π.χ. τον πόθο του για μια ζωή με περισσότερο νόημα. Αν η απογύμνωση αυτή δεν σταματήσει την ώρα που πρέπει, τότε εκείνος που επιτελεί το έργο του “ξεσκεπάσματος” προδίδει απλώς τη δική του θέληση να υποτιμά τις πνευματικές φιλοδοξίες του άλλου. […] 

Η ψυχοδυναμική έρευνα στο τομέα των αξιών είναι ασφαλώς θεμιτή. Το ερώτημα είναι, κατά πόσον είναι πάντοτε πρόσφορη. Κάθε αποκλειστικά ψυχοδυναμική έρευνα μπορεί καταρχήν να μας αποκαλύψει απλώς τι είναι μια ωθούσα δύναμη στον άνθρωπο. Όμως οι αξίες δεν ωθούν τον άνθρωπο αλλά μάλλον τον έλκουν. […] 

Το γεγονός ότι ο άνθρωπος έλκεται από τις αξίες, κλείνει μέσα σου την ελευθερία της βούλησης: την ελευθερία του ανθρώπου να δδιαλέξει ανάμεσα στην αποδοχή ή την απόρριψη μιας προσφοράς, π.χ. να πραγματοποιήσει έναν εν δυνάμει σκοπό ή να χάσει αυτή την ευκαιρία. Γι’ αυτό και δεν μπορούμε να λέμε ότι υπάρχει στον άνθρωπο “ηθική παρόρμηση”, ή ακόμα και “θρησκευτική παρόρμηση”, με την έννοια που θα λέγαμε ότι ο άνθρωπος “κατεθύνεται από πρωτόγονα ένστικτα”. Ο άνθρωπος ουδέποτε ωθείται σε ηθική συμπεριφορά. Σε κάθε περίπτωση, αποφασίζει ο ίδιος αν θα συμπεριφερθεί ηθικά ή όχι. Και δεν συμπεριφέρεται ηθικά για να ικανοποιήσει κάποια “ηθική παρόρμησή” του, ούτε για να έχει ήσυχη τη συνείδησή του. Ο άνθρωπος συμπεριφέρεται ηθικά χάριν ενός σκοπού στον οποίον αφιερώνεται π.χ. για κάποιο πρόσωπο που αγαπά, ή χάριν του Θεού στον οποίο πιστεύει. […]

Πρέπει πάντοτε να έχουμε υπόψη μας ότι ο λόγος ή ο “σκοπός” που βάζει ο άνθρωπος στη ζωή του, δεν είναι κάτι που πηγάζει μονάχα από την ύπαρξή του αλλά κάτι που έρχεται αντιμέτωπο με την ύπαρξη. Αν ο λόγος ή σκοπός ζωής δεν ήταν τίποτε άλλο παρά μια απλή επιθυμία του ανθρώπου να αυτοεκφράζεται, ή τίποτα περισσότερο παρά να προβάλλει ευσεβείς πόθους, τότε ο σκοπός αυτός δεν θα μπορούσε να καλεί και να επιστρατεύει τον άνθρωπο. […]»

 Βίκτορ Φρανκλ, Αναζητώντας νόημα ζωής και ελευθερίας σ’ ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης (1946),
μετάφραση Τάκης Ευδόκας, Κίκα Χριστοφίδου, εκδ. ΤΑΜΑΣΟΣ (1979)


 
Σημ. HS. Ο Βίκτορ Φρανκλ (1905-1997), από τους πρωτοπόρους και βαθύτερους ανατόμους του «υπαρξιακού κενού» του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού, συμπύκνωσε σε αυτό το βιβλίο του τις εμπειρίες, τις παρατηρήσεις και τα συμπεράσματά του από τον εγκλεισμό του στο Άουσβιτς. 

Ζωτικής σημασίας ήταν η διαπίστωσή του ότι «μόνον οι κρατούμενοι εκείνοι που άφηναν να κλονιστεί το εσωτερικό πνευματικό και ηθικό στήριγμά τους, αυτοί τελικά υπέκυπταν στις εκφυλιστικές επιδράσεις του στρατοπέδου». Από όπου και το κεντρικό ερώτημά του: «Από τι θα μπορούσε λοιπόν ή θα έπρεπε να αποτελείται αυτό το “εσωτερικό στήριγμα”;». Από εδώ συμπέρανε τα όσα παραθέτουμε στην ανάρτηση, που υπήρξαν το θεμέλιο πάνω στο οποίο δημιούργησε τη «λογοθεραπεία», μια μορφή υπαρξιακής ανάλυσης που ονομάστηκε και «η Τρίτη Βιεννέζικη Σχολή Ψυχοθεραπείας». 


Θα πρότεινα, μαζί με την ανάρτηση αυτή να διαβαστούν η αμέσως προηγούμενη καθώς και η Προς Ναυαγούς αφιερωμένη πέρσι τον Ιούνιο.

10 Αυγούστου 2013

Άνθρωπος και συμβολικό πεδίο

«Προφανώς ο κόσμος του ανθρώπου δεν αποτελεί εξαίρεση των βιολογικών εκείνων κανόνων, που διέπουν τη ζωή όλων των άλλων οργανισμών. Ωστόσο μέσα στον ανθρώπινο κόσμο βρίσκουμε ένα καινούργιο χαρακτηριστικό που εμφανίζεται σα διακριτικό σημείο της ανθρώπινης ζωής. Ο λειτουργικός κύκλος του ανθρώπου δε διευρύνεται μοναχά ποσοτικά∙ έχει υποστεί και μια ποιοτική αλλαγή. 

Πράγματι, ο άνθρωπος έχει ανακαλύψει μια καινούργια μέθοδο προσαρμογής του εαυτού του στο περιβάλλον του. Ανάμεσα στο υποδεκτικό και στο δραστικό σύστημα, που συναπαντιούνται σ’ όλα τα ζωικά είδη, στον άνθρωπο βρίσκουμε κι έναν τρίτο κρίκο, που μπορούμε να χαρακτηρίσουμε συμβολικό σύστημα. Το καινούργιο τούτο απόχτημα μεταμορφώνει ολόκληρη την ανθρώπινη ζωή. Σε σύγκριση με τα άλλα ζώα, ο άνθρωπος δε ζει μονάχα μέσα σ’ ευρύτερη πραγματικότητα∙ ζει, ας πούμε έτσι, μέσα σε μια καινούργια διάσταση της πραγματικότητας. 


Υπάρχει ολοφάνερη διαφορά ανάμεσα στις οργανικές αντιδράσεις και στις ανθρώπινες ανταποκρίσεις. Στην πρώτη περίπτωση δίνεται άμεση και κατευθείαν απάντηση σ’ ένα εξωτερικό ερέθισμα∙ στη δεύτερη περίπτωση η απάντηση αργοπορεί. Διακόπτεται κι επιβραδύνεται από ένα αργό και πολύπλοκο προτσέσο σκέψης. […]

Είναι ασφαλώς αναμφισβήτητο ότι τα ζώα δεν αντιδρούν πάντοτε στα ερεθίσματα με άμεσο τρόπο κι ότι έχουν τη δυνατότητα της έμμεσης αντίδρασης. […] Μεγάλο δε μέρος κάθε ανθρώπινης έκφρασης ανήκει στο πρώτο και θεμελιωδέστερο στρώμα της γλώσσας, στο οποίο ανήκει και η γλώσσα των ζώων και είναι πρόδηλα η γλώσσα των συγκινήσεων. Υπάρχει όμως και μια μορφή ομιλίας που μάς παρουσιάζει έναν ολότελα διαφορετικό τύπο. Εδώ η λέξη δεν είναι διόλου απλό επιφώνημα∙ δεν είναι αθέλητη έκφραση συναισθήματος, παρά μέρος μιας πρότασης με ορισμένη συντακτική και λογική δομή. […]

Εδώ αγγίζουμε το κρίσιμο σημείο όλο του προβλήματός μας. Η διαφορά προτατικής και συγκινησιακής γλώσσας είναι το ορόσημο ανάμεσα στον άνθρωπο και στο ζωικό κόσμο. Σ’ όλη τη φιλολογία του θέματος δε φαίνεται να υπάρχει ούτε μία τελειωτική απόδειξη ότι κάποιο ζώο έκαμε ποτέ το αποφασιστικό βήμα από την υποκειμενική στην αντικειμενική, από τη συγκινησιακή στην προτατική γλώσσα. […]

Η γενική θεωρία της εξέλιξης με καμιά έννοια δεν εμποδίζει την αναγνώριση αυτού του γεγονότος. Ακόμα και στον τομέα των φαινομένων της οργανικής φύσης, μάθαμε ότι η εξέλιξη δεν αποκλείει μια μορφή πρωτότυπης δημιουργίας. Το γεγονός της αιφνίδιας μεταλλαγής και της νεοφυούς εξέλιξης πρέπει να γίνει αποδεκτό. Η σύγχρονη βιολογία άλλωστε δεν μιλάει πια για εξέλιξη με την έννοια του προγενέστερου δαρβινισμού, ούτε κι εξηγεί με τον ίδιο τρόπο τις αιτίες της εξέλιξης. Πρόθυμα μπορούμε να παραδεχτούμε πως οι ανθρωποειδείς πίθηκοι έκαμαν ένα σημαντικό βήμα στην ανάπτυξη ορισμένων συμβολικών προτσέσων, αλλά και πάλι θα πρέπει να επιμείνουμε ότι δεν πάτησαν το κατώφλι του ανθρώπινου κόσμου. Σα να λέμε, μπήκαν σ’ ένα αδιέξοδο.
Για χάρη της καθαρής διατύπωσης του προβλήματος, πρέπει να διακρίνουμε προσεχτικά ανάμεσα σε σημεία και σε σύμβολα. Φαίνεται επιβεβαιωμένο γεγονός τα’ ότι μπορούμε να βρούμε στη συμπεριφορά των ζώων μάλλον πολύπλοκα συστήματα σημείων και σημάτων. Μπορούμε ακόμα να πούμε ότι μερικά ζώα, ιδιαίτερα εξημερωμένα, είναι εξαιρετικά ευαίσθητα στα σημεία. Ο σκύλος θ’ αντιδράσει και στις παραμικρότερες αλλαγές της συμπεριφοράς του αφέντη του∙ θα ξεχωρίσει ακόμα και τις εκφράσεις της ανθρώπινης φυσιογνωμίας ή τις διακυμάνσεις της ανθρώπινης φωνής. Όμως τα φαινόμενα αυτά απέχουν παρασάγγες από την κατανόηση της συμβολικής και ανθρώπινης ομιλίας. […]
Τα σύμβολα −με την κύρια έννοια του όρου− δε μπορούν ν’ αναχθούν σε απλά σήματα. Τα σύμβολα και τα σημεία ανήκουν σε δυο διαφορετικούς κόσμους διαπραγμάτευσης: το σήμα είναι μέρος του φυσικού κόσμου του είναι, ενώ το σύμβολο είναι μέρος του ανθρώπινου κόσμου του νοήματος. Τα σήματα είναι ‘τελεστές’, ενώ τα σύμβολα είναι ‘προσδιοριστές’. Τα σήματα, ακόμα κι όταν κατανοούνται και χρησιμοποιούνται σαν τέτοια, διαθέτουν πάντοτε ένα είδος φυσικού ή υποστατικού είναι, ενώ τα σύμβολα έχουν μόνο λειτουργική αξία. […]
Κοντολογίς, ο άνθρωπος δε ζει πια μέσα σ’ ένα σύμπαν καθαρά φυσικό, παρά σ’ ένα σύμπαν συμβολικό. Γλώσσα, μύθος, τέχνη και θρησκεία είναι μέρη αυτού του σύμπαντος. Είναι τα ποικίλα νήματα που υφαίνουν το συμβολικό δίχτυ, το μπλεγμένο υφάδι της ανθρώπινης εμπειρίας. Όλη η ανθρώπινη πρόοδος στη σκέψη και στην εμπειρία εκλεπτύνει και ισχυροποιεί αυτό το δίχτυ. […]»
Έρνστ Κασσίρερ, Δοκίμιο για τον άνθρωπο /
Εισαγωγή στη φιλοσοφία του ανθρώπινου πολιτισμού (1944),
μετάφραση Παναγιώτης Κονδύλης (ΚΑΛΒΟΣ, 1985)



Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...

Ετικέτες

1000 ρέγγες (7) 1100 (1) 1789 (2) 1837 (1) 1846 (1) 1848 (1) 1850 (1) 1871 (1) 1900 (2) 1907 (1) 190cm (4) 1917 (12) 1919 (1) 1936 (2) 1939 (1) 1940 (1) 1943 (2) 1944 (1) 1946 (1) 1947 (1) 1950 (2) 1952 (1) 1957 (1) 1965 (3) 1967 (1) 1968 (5) 1969 (1) 1978 (2) 1980 (1) 1983 (1) 2003 (1) 2006 (1) 2008 (9) 2015 (1) Α. Μπορντίγκα/A. Bordiga (1) Α. Σβιατόγκορ/А. Святогор (1) Α.Ι. (7) Α.Κέννυ/A. Kenny (1) Α.Κοντ/A.Comte (1) Α.Ντ.Μονκρετιέν/A.de Montchretien (1) αγάπη (5) Αγγλία (3) Αγία Πετρούπολη (1) Αδάμ Σμιθ/Adam Smith (9) Αθήνα (13) Αιδ. Μπίλι/Rev Billy (1) Άινσταϊν (1) Αισχύλος (1) Άκης Πάνου (1) Ακρόπολη (2) Αλαίν Καγιέ/Alain Caillé (1) Άλαν Τιούρινγκ/Alan Turing (2) Άλασνταιρ Μακιντάιρ/Alasdair MacIntyre (1) Αλβέρτος ο Μέγας (1) Αλέκα Παπαρήγα (1) Αλέξανδρος Κοζέβ/Alexandre Kojève (2) Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1) Αλέξανδρος Σμέμαν/Александр Шмеман (1) Αλέξανδρος Σοκούροφ/Алекса́ндр Соку́ров (1) Αλέξανδρος Τομπάζης (1) Αλέξανδρος Τρόκκι/Alexander Trocchi (1) Αλεξάντερ Μπέρκμαν/Александр Беркман (3) Αλέξης Ασλάνογλου (2) Αλέξης Καλοφωλιάς (1) Αλέξης ντε Τοκβίλ/Alexis deTocqueville (3) αλήθεια (27) Αληthεια (2) Αλκιβιάδης (1) αλλοτρίωση (61) Αλμπέρ Καμύ/Albert Camus (2) Άλμπερτ Σπέερ/Albert Speer (2) Άλμπερτ Φίνεϊ/Albert Finney (1) Αλμπέρτο Καβαλκάντι/Alberto Cavalcanti (2) Άλμπρεχτ Ντύρερ/Albrecht Duhrer (1) Άλντους Χάξλεϊ/Aldus Haxley (1) Αλταμίρα (6) Αλφειός (1) Αναξίμανδρος (1) ανάπτυξη (17) αναρχισμός (11) Ανδρέας Εμπειρίκος (1) Ανδρέας Παπανδρέου (1) ανθρώπινα πιράνχας (33) ανθρωπολογία (3) Άννα Άρεντ/Hannah Arendt (8) Άννα Ιβάνοβνα Μπελιάι/Анна Ивановна Беляй (1) Άννα Κοκκίνου (1) Ανρί Ντεμπριγιώ/Henry Debrillaut (1) Ανρί Λεφέβρ/Henri Lefebre (4) Ανρί Μισώ/Henry Michaux (2) Άνσελμ Γιάπε/Anselm Jappe (1) Άνταμ Κέρτις/Adam Curtis (1) Αντίνοος (1) Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ/Antoine de Saint-Exupéry (1) Αντρέ Κερτέζ/André Kertész (1) Αντρέ Ορλεάν/André Orléan (5) Άντυ Γουώρχολ/Andy Warhol (2) Αντώνης Κουτρουμπής (1) αξία (13) Άρβο Περτ/Arvo Pärt (2) Αργυριάδης-Καλούμενος-Μπάτσης (1) Άρης Αλεξάνδρου (3) Άρης Κωνσταντινίδης (1) Άρης Μπερλής (1) Άρθουρ Λένινγκ/Arthur Lehning (1) Αρθούρος Σοπενχάουερ/Arthur Schopenhauer (3) Αριστοτέλης (14) Άσγκερ Γιόρν/Asger Jorn (22) Άυν Ραντ/Ayn Rand (3) Αφρική (2) Β. Γκ. Ζέμπαλντ/W. G. Sebald (2) Β.Α. Μότσαρτ/W.A/ Mozart (1) Βαγγέλης Αρτέμης (2) Βαλεντίν Βολόσινοφ/Валенти́н Воло́шинов (1) Βάλτερ Μπένγιαμιν/Walter Benjamin (6) Βανς Πάκαρντ/Vance Packard (2) Βασίλης Ηλιακόπουλος (2) Βασίλης Στρατιώτης (1) Βενετιά (1) Βενσάν Ντεκόμπ/Vincent (1) Βενσάν Ντεκόμπ/Vincent Descombes (18) Βέρνερ Χέρτσογκ/Werner Herzog (1) Βερολίνο (3) βία (20) Βιετνάμ (2) Βίκτωρ Μπούλλα/Виктор Буллаa (1) Βίκτωρ Ουγκώ/Victor Hugo (1) Βίκτωρ Σερζ/Ви́ктор Киба́льчич (1) Βίκτωρ Σκλόφκσι/Ви́ктор Шкло́вский (3) Βίκτωρ Φρανκλ/Victor Frankl (2) Βίλεμ Φλούσερ/Vilem Flusser (1) Βίνσεντ Μπράουν/Vincent Browne (1) βιοτεχνολογία (6) Βλαδίμιρος Λένιν/Влади́мир Ле́нин (6) Βλαντίμιρ Μαγιακόφκι/Влади́мир Маяко́вский (2) βοηθήματα μνήμης (11) Γαλλία (8) Γένεσις (1) Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος (4) Γερμανία (9) Γιάννηδες (1) Γιάννης Γρηγοριάδης (9) Γιάννης Ισιδώρου (4) Γιάννης Κάτρης (1) Γιάννης Πεδιώτης (3) Γιάννης Ρίτσος (3) Γιάννης Σκαρίμπας (3) Γιάννης Τσέγκος (1) Γιόζεφ Μπλοχ/Joseph Bloch (1) Γιόζεφ Ντίτζγκεν/Josef Dietzgen (1) γιορτή (18) Γιούργκεν Χάμπερμας/Jurgen Habermas (2) Γιόχαν Γκριμονπρέ/Johan Grimonprez (1) Γιόχαν Χουιζίνγκα/Johan Huizinga (3) Γιώργος Γαϊτάνος (1) Γιώργος Μακρής (1) Γιώργος Νικολαΐδης (1) Γιώργος Σεφέρης (2) Γιώργος Χαντζής (1) Γκ. Κ. Τσέστερτον/G.K. Chesterton (5) Γκαίτε/Goethe (1) Γκέοργκ Ζίμελ/Georg Simmel (4) Γκετζ Άλυ/Götz Aly (1) Γκι Αμπέιγ/Guy Abeille (1) Γκίλμπερτ Ράιλ/Gilbert Ryle (3) Γκιόργκι Λίγκετι/György Ligeti (1) Γκιόργκι Λούκατς/György Lukács (4) Γκουίντο Καβαλκάντι/Guido Cavalcanti (1) Γκυ Ντεμπόρ/Guy Debord (23) Γκύντερ Άντερς/Günther Anders (9) γλώσσα (21) Γουάλας Στήβενς/Wallace Stevens (1) Γουδή (1) Γουίλιαμ Ήγγλετον/William Eggleton (1) Γουίλιαμ Μπάροους/William Burroughs (2) Γουίλιαμ Σαίξπηρ/William Shakespeare (3) Γούντι Άλλεν/Woody Allen (1) Γρηγόρης Βαλτινός (1) Δανία του Βορρά (2) Δανία του Νότου (5) Δελφοί (1) Δέσποινα Ζευκιλή (1) Δημήτρης Δημητριάδης (1) Δημήτρης Καραγιάννης (1) Δημήτρις Βεργέτης (1) δημιουργικότητα (8) Διεθνής (1) δικαιοσύνη (12) δοκιμασίες (3) Δουβλίνο (1) Δραπετσώνα (1) δυσφορία (30) Ε. Άνσκομπ/E. Anscombe (4) Ε. Βιλ/E. Will (1) Έ. Λ. Μάστερς / Ε. L. Masters (1) Ε.Ε. Κάμινγκς/E.E. Cummings (1) Ε.Χ. Γονατάς (1) Έζρα Πάουντ/Ezdra Pound (1) εικονική δημόσια σφαίρα (5) εικονογραφημένα κείμενα (10) εκπομπές (58) Ελβετία (1) Έλεν Κέλλερ/Helen Keller (1) Ελένη Ηλιοπούλου (1) Ελένη Μπέλλου (1) Ελευθερία (42) Ελευθεριακός (1) Ελίας Κανέττι/Elias Canetti (1) Εμίλ Μπενβενίστ/Emile Beneveniste (1) Εμίλ Ντυρκέμ/Emile Durkheim (1) Εμίλ Σιοράν/Emil Cioran (1) Έμιλυ Ντίκινσον/Emily Dickinson (2) Εμμανουήλ Καντ/Emmanuel Kant (2) Εμμανουήλ Λεβινάς/Emmanuel Levinas (3) Εμμανουήλ Μουνιέ/Emmanuel Mounier (1) Έντσο Τραβέρσο/Enzo Traverso (1) εξατομίκευση (46) εξέγερση (10) εξουσία (38) επανάσταση (25) επαναστατικός χαρτοπολτός (4) επιβίωση (5) επιστήμη (23) Έρασμος/Erasmus (1) εργασία (23) Ερίκ Σατί/Eric Satie (1) Έρικ Χομπσμπάουμ/Eric Hobsbaum (1) Έρνεστ Γκέλνερ/Ernest Gellner (1) Ερνστ Γιούνγκερ/Ernst Junger (2) Ερνστ Κασσίρερ/Ernst Cassirer (3) Ερνστ Μπλοχ/Ernst Bloch (1) ΕΡΩΔΙΟΣ (1) ΕΣΗΕΑ (2) ΕΣΣΔ (1) Ετιέν Ντε λα Μποεσί/Etien De la Boetie (1) Ευγένιος Ενρικέζ/Eugène Enriquez (1) Ευγένιος Ζαμιάτιν/Евге́ний Замя́тинn (1) Ευγένιος Ιονέσκο/Eugene Ionesco (1) ευρωπαϊκή προοπτική (49) ευτυχία (11) Ζ.-Ζ. Ρουσσώ/J.-J. Rousseau (1) Ζ.-Π. Βουαγιέ/J.-P. Voyer (5) Ζ.-Π. Ντιτέιγ/J.-P. Duteuil (1) Ζ.-Π. Ντυπουΐ/J.-P. Dupuy (1) Ζ.-Π. Σαρτρ/J.-P. Sartre (2) Ζακ Ελλύλ/Jacques Ellul (29) Ζακ Λακάν/Jacques Lacan (6) Ζακ Μπουβρές/Jacques Bouveresse (2) Ζακ Ντεριντά/Jacques Derrida (2) Ζακ Πρεβέρ/Jacques Prévert (2) Ζακ Σαπίρ/Jacques Sapir (2) Ζαν Ιτάρ/Jean Itard (1) Ζαν Μορώ/Jeanne Moreau (1) Ζαν Μπωντριγιάρ/Jean Baudrillard (1) Ζαν-Λυκ Γκοντάρ/Jean Luc Godard (3) Ζαν-Πιέρ Βερνάν/Jean Pierre Vernant (1) Ζαπατίστας (1) Ζάχα Χαντίντ/Zahā Ḥadīd (1) Ζάχος Παπαζαχαρίου (1) Ζεράρ Νταβί/Gerard Davy (1) Ζερμαίν Γκρηρ/Germaine Greer (1) Ζήσης Κοτιώνης (2) Ζήσης Σαρίκας (5) Ζιλ Ντελέζ/Gilles Deleuze (2) Ζιλ Ντωβέ/Gilles Dauve (1) Ζορ Βον/Zohr Vaughan (1) Ζύγκμουντ Μπάουμαν/Zygmunt Bauman (3) Ζυλ Ντωβέ/Gilles Dauvé (3) ζωή (46) Ζωρζ Μπατάιγ/Georges Bataille (1) ηθική (34) ΗΠΑ (19) Θανάσης Σβώλος (1) Θάτσερ/Thatcher (1) θέαμα/spectacle (14) Θένια Κουτρουμπή (1) Θεολόγος Βοσταντζόγλου (1) Θεός (16) Θεοφάνης Μελάς (2) Θεσσαλονίκη (2) Θήοντορ Ρόζακ/Theodore Roszak (1) θλίψη (12) Θοδωρής Χιώτης (1) Θόδωρος Ζιάκας (1) Θουκυδίδης (2) Ι.Θ. Κακριδής (1) Ίαν Χάκινγκ/Ian Hacking (3) Ιβάν Παβλόφ/Ива́н Па́влов (1) Ιβάν Τουργκένιεφ/Иван Тургенев (1) Ίγγα Κρεστενσεν/Inger Christensen (1) ιδρύματα τέχνης (7) ικέτες και ξένιοι (6) Ιλιάδα (1) Ιράν (1) Ισαάκ Μπ. Σίνγκερ/Isaac B. Singer (1) Ισπανία (1) Ισπαχάν (1) ιστορία (41) ισχύς (22) Ιχάμπ Χασσάν/Ihab Hassan (1) Ιωάννα Τσιβάκου (1) Ιωάννης ο Θεολόγος (1) Ιωσήφ Στάλιν/Ио́сиф Ста́лин (2) Κ.Π. Καβάφης (3) Κ.Σ. Λιούις/C.S. Lewis (4) Κάθλην Ρέιν/Kathleen Raine (1) καλλιτέχνες (24) Καλοκαίρι (8) Κάρελ Φουνκ/Karel Funk (1) Κάρεν Κίλιμνικ/Karen Kilimnik (1) Καρλ Γκέοργκ Μπύχνερ/Karl Georg Büchner (1) Καρλ Κορς/Karl Korsch (3) Καρλ Κράους/Karl Kraus (3) Καρλ Μαρξ/Karl Marx (33) Καρλ Πολάνυι/Karl Polanyi (2) Καρλ Σμιτ/Karl Schmidt (1) Καρλομάγνος (1) Κάρολος Δαρβίνος/Charles Darwin (1) Καρτέσιος/Descartes (7) Καταστασιακή Διεθνής/Internationale Situationniste (9) καταστασιακοί/situationnistes (20) Κατερίνα Αθανασίου (1) Κατερίνα Ηλιοπούλου (8) Κέβιν Κέλι/Kevin Kelly (2) Κεν Λόουτς/Ken Loach (1) Κεν Ρόμπινσον/Ken Robinson (1) Κένεθ Γκέργκεν/Kenneth Gergen (1) κενό (18) κεφαλαιοκρατία (38) Κίνα (1) Κλάους Κάρστενσον/Claus Carstensen (1) Κλερ Οζιάς/Claire Auzias (1) Κλωντ Λεβί-Στρώς/Claude Lévi-Strauss (4) Κομμούνα (1) κομμουνισμός (10) Κόνσταντ/Constant Niewenhuys (1) Κοπεγχάγη (1) Κόρα Ντάιαμοντ/Cora Diamond (1) Κορνήλιος Καστοριάδης (10) Κουρτ Βάιλ/Kurt Weil (1) Κουρτ Σβίττερς/Kurt Schwitters (1) κράτος (14) κρίση (33) Κριστιάν Ντελακαμπάιν/Christiane Delacampaigne (1) Κριστίν Λαγκάρντ/Christine Laguarde (1) Κριστόφ Κισλόφσκι/Krzysztof Kieslowski (1) Κρίστοφερ Λας/Christopher Lasch (4) Κροστάνδη (1) κυριαρχία (13) Κωνσταντίνος Καραμανλής (1) Κωνσταντίνος Ματσούκας (1) Κώστας Βάρναλης (1) Κώστας Δεσποινιάδης (4) Κώστας Κολημένος (1) Κώστας Παπαϊωάννου (7) Κώστας Χριστοδούλου (1) Κωστής Βελόνης (1) Κωστής Παπαγιώργης (2) Λ. Βίττγκενσταϊν/L. Wittgenstein (16) Λα Μετρί/ La Mettrie (1) Λάζαρος Αρσενίου (3) Λάκι Λουτσιάνο/Lucky Luciano (1) Λάμπρος Κωνσταντάρας (1) Λάο Τσε/老子 (1) Λαρς φον Τρίερ/Lars von Trier (1) λενινισμός (6) Λεξικό Κριαρά (1) Λεξικό Liddell-Scott (2) Λέο Στράους/Leo Strauss (1) Λεόν Βαλράς/Léon Walras (2) Λέσχη Φιλελεύθερης Ανάγνωσης (1) Λετονία (1) Λετριστές/Lettristes (1) Λέων Σεστώφ/Лев Шесто́в (2) Λέων Τρότσκι/Лев Тро́цкий (3) Λιούις Μάμφορντ/Lewis Mumford (10) λογική (3) Λογιόλα/Loyola (1) Λόγος (26) λογοτεχνία (25) Λονδίνο (3) Λουί Αραγκόν/Louis Aragon (1) Λουί Μαλ/Louis Mal (1) Λουΐ ντε Σαιν Ζυστ/Louis de Saint Juste (1) Λουί Ντυμόν/Louis Dumont (7) Λουίς Αλτουσέρ/Louis Althusser (1) Λουίς Μπουνιουέλ/Louis Buñuel (3) Λουσιέν Μαλζόν/Lucien Malson (1) Λουσίντα και Ντέιβις Μάτλοκ/L & D Matlock (1) Λυγκέας (2) Λωτρεαμόν/Lautréamont (7) Μ. Γκωσέ/M. Gauchet (1) Μάης '68 (1) Μάικ Κέλυ/Mike Kelley (1) Μάικλ Χάρντ/Michael Hardt (1) Μάκης Μηλάτος (1) Μακιαβέλλι/Machiavelli (4) Μάλκολμ Λόουρι/Malcolm Lowry (1) Μάλκολμ Χ/Malcolm X (1) μανιφέστα (65) Μανόλης Λαμπρίδης (1) Μανώλης Αναγνωστάκης (3) Μαξ Βέμπερ/Max Weber (2) Μαξ Ήστμαν/Max Eastman (1) Μαρακές (1) Μάρθα Γκέλχορν/Martha Gellhorn (1) Μαρί ντε Ενζέλ/Marie de Hennezel (1) Μαρίνα Τσβετάγιεβα/Мари́на Цвета́ева (3) Μάρσαλ Σάλινς/Marshall Sahlins (5) Μαρσέλ Μαριέν/Marcel Mariën (1) Μαρσέλ Μως/Marcel Mauss (1) Μαρσέλ Ντυσάν/Marcel Duchamp (1) Μάρτζορι Πέρλοφ/Marjorie Perloff (1) Μάρτζορι Ρόουλινγκ/Marjorie Rowling (1) Μάρτιν Λούθερ Κινγκ/M.L. King (1) Μάρτιν Μπούμπερ/Martin Buber (1) Μάρτιν Χάιντεγγερ/Martin Heidegger (5) μελαγχολία (5) Μελούνα (1) Μέριλυν (1) Μεσαίωνας (7) Μέση Ανατολή (1) μεταμοντέρνο (10) μεταμορφωτική δύναμη (34) μηδέν (11) μηδενισμός (35) Μηνάς Εμμανουήλ (1) Μίλτος Θεοδοσίου (2) Μίλτος Σαχτούρης (2) Μίλτων Φρίντμαν/Milton Friedmann (1) Μιριέλ Μπαρμπερί/Muriel Barbery (1) Μισέλ Αλιετά/Michel Aglietta (1) Μισέλ Ουελμπέκ/Michel Houellebecq (3) Μισέλ Πικολί/Michel Piccoli (1) Μισέλ Σερ/Michel Serres (1) Μισέλ Τουρνιέ/Michel Tournier (2) Μισέλ Φουκώ/Michel Foucault (12) ΜΙΤ (1) Μίχαελ Λέβι/Michael Loewy (2) Μιχαήλ Θερβάντες/Miguel Cervantes (1) Μιχαήλ Μπακούνιν/Михаил Бакунин (2) Μιχαήλ Μπαχτίν/Михаи́л Бахти́н (1) Μιχαηλάγγελος Αντονιόνι/Michelangelo Antonioni (2) Μιχάλης Πάγκαλος (1) Μόμπυ Ντικ (1) Μόρις Ντρούρι/Maurice Drury (1) μουσική (36) Μουσταφά Καγιάτι/Mustafa Khayati (1) μοφερισμός/mofferism (6) Μπαρούχ Σπινόζα/Baruch Spinoza (1) Μπάρυ Άνσγουωρθ/Barry Unsworth (1) Μπέλα Ταρ/Béla Tarr (1) Μπέρναρντ Μάντεβιλ/Bernard Mandeville (1) Μπέρτολντ Μπρεχτ/Bertold Brecht (3) Μπίφο Μπεράρντι/Bifo Berardi (2) Μπλεζ Πασκάλ/Blaise Pascal (1) Μπομπ Ντύλαν/Bon Dylan (1) Μπρέτον Γουντς (1) Μπριζίτ Μπαρντό/Brigitte Bardot (2) Μύκονος (1) μυστικισμός (1) Μωρίς Μερλώ-Ποντύ/Maurice Merleau-Ponty (2) Ν.Α. Μπερντγιάεφ/ Н/ А. Бердя́ев (1) Ν.Γ. Πεντζίκης (1) Ναζίμ Χικμέτ (1) ναζιστοφασισμός (29) ναρκισσισμός (10) Νασρεντίν Χότζας (1) ναυαγοί (2) Νέα Ζηλανδία (1) Νέα Υόρκη (2) Νεάντερταλ (1) νεοφιλελευθερισμός (12) Νίκος Εγγονόπουλος (3) Νίκος Ζαχαριάδης (2) Νίκος Καρούζος (4) Νίκος Μπελογιάννης (1) Νίκος Σκοπλάκης (1) Νίκος Buccanier Κούρκουλος (7) Νόαμ Τσόμσκι/Noam Chomsky (1) Νόρμπερτ Ελίας/Norbert Elias (1) νους (24) Νούτσιο Όρντινε/Nuccio Ordine (1) Ντ. Ουίγκινς/D. Wiggins (2) Ντ. Χάνκοκ/D. Hancock (1) Ντέιβιντ Λυντς/David Lynch (3) Ντέιβιντ Μπομ/David Bohm (1) Ντέιβιντ Ρικάρντο/David Ricardo (4) Ντέιβιντ Χιούμ/David Hume (4) Ντέσμοντ Μόρις/Desmont Morris (1) Ντμίτρι Πρίγκοφ/Дми́трий При́гов (1) Ντον Ντελίλο/Don Delillo (2) Ντόναλντ Γουίνικοτ/Donald Winnicott (2) Ντονέλα Μήντοους/Donella Meadows (1) Ξενοδοχείο των Ξένων (2) Ξενοφών (3) ξεψάρωμα (3) Ο. Σ. Βίκτορ/H. St Victor (1) Οδύσσεια (2) οικονομία (52) Οκτάβιο Πας/Octavio Paz (2) Όλγα Γερογιαννάκη (1) όλεθρος (29) Όμηρος (1) ομιλίες (13) ΟΟΣΑ (1) Ορφέας Απέργης (2) Όσκαρ Ουάιλντ/Oskar Wilde (2) Ουίσταν Ώντεν/Wystan Auden (3) Ουόλτ Ουΐτμαν/Walt Whitman (1) Π.Α.Ρενουάρ/P.A.Renoir (1) Π.Μ.Σ. Χάκερ/P.M.S. Hacker (6) παιδεία (7) παιχνίδι (7) Παναγιώτης Κονδύλης (10) Παπάγος (1) παπαρολογία (7) παράδοση (4) παραμύθιασμα (2) Παρίσι (1) Πάρνηθα (1) Πασκάλ Ενζέλ/Pascal Engel (1) Πάσχος Μανδραβέλης (3) Πέδρο Ματέο/Pedro Mateo (1) Πέπη Ρηγοπούλου (1) περιπέτεια (3) Πέτρος Αρτάνης (1) Πέτρος Κορνήλιος/Pierre Corneille (1) Πέτρος Παπαθανασίου (1) Πήτερ Γκητς/P.T. Geach (2) Πήτερ Κρηφτ/Peter Kreeft (1) Πήτερ Μπρουκ/Peter Brook (1) Πήτερ Ουίντς/Peter Winch (2) Πήτερ Ουότκινς/Peter Watkins (1) Πιέρ Μανάν/Pierre Manent (1) Πιέρ Μπουρντιέ/Pierre Bourdieu (1) Πιέρ-Ζοζέφ Προυντόν/Pierre-Joseph Proudhon (1) Πλαστήρας (2) Πλάτωνας (4) πλουραλισμός (1) ποίηση (68) πολεμικά κείμενα (11) πόλεμος (26) πόλη (25) πολιτική (49) Ποτάμι (1) προαίρεση (1) προεκλογικά μηνύματα (9) προλεταριάτο (47) Προμηθέας (1) προπαγάνδα (57) Πωλ Βιριλιό/Paul Virilio (1) Πωλ Βαλερύ/Paul Valery (1) Πωλ Ζοριόν/Paul Jorion (1) Πωλ Ζωγραφάκης (1) Πωλ Λαφάργκ/Paul Lafargue (2) Πωλ Ρικέρ/Paul Ricoeur (2) Ρ. ΜακΝαμάρα/R. MacNamara (3) Ραούλ Βανεγκέμ/Raoul Vaneigem (6) Ραούλ Σουρίτα/Raul Zurita (1) Ρας Ρίις/Rush Rhees (1) Ράσελ Τζάκομπι/Russel Jacobi (3) Ρέι Μπράντμπερι/Ray Bradbury (1) Ρέιμοντ Κάρβερ/Raymond Carver (1) Ρενέ Ζιράρ/René Girard (10) Ρενέ Κλερ/ René Clair (1) Ρισελιέ/Richelieu (1) Ρίτα Γκαβέρα (1) Ρίτσαρντ Κόμπντεν/Richard Cobden (1) Ρίτσαρντ Μοράν/Richard Moran (1) Ρίτσαρντ Ρόρτι/Richard Rorty (7) Ροβεσπιέρος (1) Ρόζα Λούξεμπουργκ/Rosa Luxembourg (3) Ρόζενταλ-Γιούντιν (1) ρομαντισμός (4) Ρομπέρ Αντέλμ/Robert Antelme (1) Ρόμπερτ Οπενχάϊμερ/Robert Oppenheimer (1) Ρόμπερτ Ρέντφορντ/Robert Redford (1) Ρόμπερτ Φρανκ/Robert Frank (1) Ρόμπερτ Χας/Robert Hass (2) Ρομπέρτο Χουαρόθ/Roberto Juarroz (1) Ρουμανία (1) Ρωσία (3) Σ. Μπενβενούτο/S. Benvenuto (1) Σ. Πιρόν/S. Piron (1) Σαίξπηρ/Shakespeare (1) Σαν Φρανσίσκο (1) σαπουνόφουσκες (10) Σαρλ Μπωντλέρ/Charles Baudeilaire (1) Σαρλ Μπωντλέρ/Charles Baudeilaire (1) Σαρλ Πεγκί/Charles Péguy (1) Σαρλ Φουριέ/Charles Fourier (1) Σβετλάνα Αλεξίεβιτς/Светлана Алексиевич (1) Σέρεν Κίρκεγκωρ/Søren Kierkegaard (5) Σεσίλ Ιγγλέση Μαργέλου (1) Σέσιλ ντε Μιλ/Cecil DeMille (1) σθένος (4) Σιμόν Βέιλ/Simone Weil (6) Σιμόν Λέις/Simon Leys (1) σινεμά (44) Σίνεντ Ο'Κόνορ/Sinead O'Connor (1) Σίντνεϊ Λιουμέτ/Sidney Lumet (1) Σίσυφος (1) σκεπτικισμός (6) Σκιπίων ο Αφρικανός (1) σκουπιδοντενεκέδες (1) Σλαβόι Ζίζεκ/Slavoj Žižek (4) Σόνια (1) σοσιαλδημοκρατία (7) Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα (1) Σουηδία (3) Σουν Τζου/ 孫子 (1) σουρεαλισμός (7) σοφία (6) Σπύρος Κυριαζόπουλος (7) σταλινισμός (14) Σταμάτης Γονίδης (1) Σταμάτης Πολενάκης (1) Στάνλεϊ Κάβελ/Stanley Cavell (2) Στάνλεϊ Κιούμπρικ/Stanley Kubrick (1) Στάντις Λώουντερ/Standish Lawder (2) Στέλιος Κούλογλου (1) Στέλιος Ράμφος (1) Στεφάν Λαβινιότ/Stéphane Lavignotte (1) Στέφανος Λουπάσκο/Stephan Lupasco (4) Στέφανoς Ροζάνης (8) Στήβεν Πίνκερ/Steven Pinker (2) στρατόπεδα εργασίας (10) στρατόπερα αναψυχής (1) Σύλβια Πλαθ/Sylvia Plath (1) Σύλλογος Υπαλλήλων Βιβλίου-Χάρτου (3) Σύνταγμα (1) σχετικισμός (2) Σωκράτης (4) σώμα (3) Τ.Κ.Παπατσώνης (2) Τ.Σ. Έλλιοτ/T.S. Elliot (3) Τάκης Μίχας (2) Ταλίν (1) Τάλκοτ Πάρσονς/Talcott Parsons (1) Τάσος Λάγγης (2) Τέοντορ Αντόρνο/Theodor Adorno (1) τέχνη (71) τεχνικό σύστημα (40) τεχνοκρατία (28) τεχνολογικός μεσσιανισμός (41) τεχνοσάχλα (16) Τζ. Μπένθαμ/J. Bentham (1) Τζ. Ρ. Σάουλ/J. R. Saul (8) Τζ. Σενμπάουμσφελντ/G. Schönbaumsfeld (1) Τζ. Στ. Μιλλ/J. St. Mill (1) Τζ.Ρ.Ρ. Τόλκιν/J.R.R. Tolkien (1) Τζακ Α. Γκόλντστοουν/Jack A. Goldstone (1) Τζέημς Μπάλντουιν/James Baldwin (1) Τζέφρεϊ Χερφ/Jeffrey Herf (1) Τζον Γκρέι/John Gray (1) Τζον Κ. Γκαλμπρέιθ/John K. Galbraith (1) Τζον Λοκ/John Locke (3) Τζον Μ. Κούτσι/John M. Coetzee (2) Τζον Ρωλς/John Rawls (2) Τζον Σερλ/John Searle (6) Τζον Στάινμπεκ/John Steinbeck (1) Τζον Φ. Κέννεντυ/John F. Kennedy (3) Τζον Φόουλς/John Fowles (1) Τζον Χιούστον/John Houston (1) Τζον Ώστιν/John Austin (1) Τζορτζ Όργουελ/George Orwell (4) Τζορτζ Στάινερ/George Steiner (2) Τζόρτζιο Αγκάμπεν/Giorgio Agamben (4) Τζουζέπε Πίνοτ-Γκαλίτσιο/Giuseppe Pinot-Gallizio (1) Τζούλια Κρίστεβα/Julia Cristeva (1) Τομά Λεπετιέ/Thomas Lepeltier (1) Τομάς Ιμπάνιεθ/Tomás Ibáñez (1) Τόμας Πίντσον/ Thomas Pynchon (1) Τόμας Ρηντ/Thomas Reid (2) Τόμας Χομπς/Thomas Hobbes (4) Τόνι Νέγκρι/Toni Negri (2) Τόνι Σουάρτζ/Tony Schwartz (1) τραγωδία (10) Τρανσχιουμανισμός (1) Τριλεκτική (11) Τριστάν Τζαρά/Tristan Tzara (1) Τρόικα (21) Τσαρλς Ντέιβενπορτ/Charles Davenport (1) Τσαρλς Ράιτ Μιλλς/Charles Wright Mills (1) Τσαρλς Σ. Περς/Charles S. Peirce (1) Τσαρλς Τέιλορ/Charles Taylor (1) Τσαρλς Φορτ/Charles Fort (1) τυραννία (14) Υβ Λε Μανάκ/Yves Le Manach (9) Υβ Μισώ/Yves Michaud (1) υλισμός (13) υπαρξισμός (3) υποκείμενο (29) υπομονή (2) Φ. Ε. Ρεϊνάλ/F. E. Reynal (1) Φ. Σελίν/. Céline (1) Φ.Ντ. Πητ/F.D.Peat (1) Φαινομενολογία (1) Φελίξ Γκουαταρί/Félix Guattari (1) Φερνάντο Αρρραμπάλ/Fernando Arrabal (1) Φερνάντο Πεσσόα/Fernando Pessoa (2) Φθινόπωρο (1) Φίγκαρο (1) Φίλιπ Λάρκιν/Philip Larkin (1) Φιλοσοφία (78) Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι/Фёдор Достоевский (5) Φλαν Ο' Μπράϊαν/Flann O' Brien (1) Φουκουσίμα (3) Φρ. Ένγκελς/Fr. Engels (7) Φρ. Νίτσε/Fr. Nietsche (11) Φρ. Σιμιάν/Fr. Simiand (1) Φρ. Φουρκέ/Fr. Fourquet (1) Φράνσις Μπέικον/Francis Bacon (1) Φρανσουά Γκρουά/François Grua (1) Φρανσουά Καραντέκ/François Caradec (1) Φρανσουά Λυοτάρ/François Lyotard (1) Φρανσουά Φουρκέ/François Fourquet (1) Φραντς Κάφκα/Frantz Kafka (2) Φρέντερικ Τέιλορ/Frederick Taylor (1) Φρέντερικ Τζέιμσον/Frederick Jameson (1) Φρήντριχ Γιάκομπι/Friedrich Jacobi (1) Φρήντριχ Έμπερτ/Fredrich Ebert (1) Φρήντριχ Μουρνάου/Friedrich Murnau (1) Φρήντριχ Χάγιεκ/Friedriech Hayek (2) Φριτς Λάιστ/Fritz Leist (1) φρμκ (13) Φρόιντ/Freud (5) Φώτης Τερζάκης (1) Χ. Λ. Μπόρχες/J. L. Borges (2) Χ. Μ. Εντσενσμπέργκερ/H. M. Enzensberger (1) Χάιμε Σεμπρούν/Jaime Semprun (1) χαρά (5) Χάρβαρντ (1) Χάρης Βλαβιανός (1) Χάρι Χόλε (1) Χάρυ Γκουγκενχάιμ/Harry Guggenheim (1) Χάρυ Φράνκφουρτ/Harry Frankfurt (1) Χέγκελ/Hegel (12) Χέερτ Μακ/Geert Mak (3) Χένρικ Ίψεν/H. Ibsen (1) Χέρμαν Μέλβιλ/Herman Melville (1) Χέρμπερτ Μαρκούζε/Herbert Marcuse (2) Χιλή (1) Χίλντε ντε Μπράιν/Hilde de Bruijn (1) χιούμορ (29) Χιροσίμα (4) Χλόη Κολλύρη (1) Χουάλ Βίβες/Juan Vives (1) χρήμα (14) χρήμα και μαγεία (21) Χρήστος Βακαλόπουλος (1) Χριστός (3) χρόνος (10) ψυχή (12) ωφελιμισμός (13) A.I. (6) Ange S. Vlachos (1) Bar Beduin (1) Beatnics (1) beton7 (12) BHL (2) Biennale (2) Bloomberg (1) Bob Dylan (1) Bob Marley (1) Bodies (3) Bruce Springsteen (1) Cinemarian (3) CNN (1) dada (2) dangerfew (77) David Bowie (1) DAVOS (2) Descombes (1) DOCUMENTA (1) Einsatzgruppe D (1) EMAF (1) Frank Zappa (3) Gaston Bachelard/Γκαστόν Μπασλάρ (1) Happyfew (5) HighSpeedAcces (1) Hippies (1) Hollowsky (164) Iggy Pop (1) Il Consigliere (3) intothepill (2) izi (231) Janitoring (1) Jazz (2) Jeffrey Lee Pierce (1) Jimmy Cliff (1) Joe Strummer (1) Johnny Cash (2) Keith Richards (1) La Tribune (1) Malaguena (1) Mark Twain (1) Miles Davis (2) Monty Python (1) Muppet Show (1) nem68 (1) Nick Cave (1) Nosotros (1) psonia (4) RadioBubble (61) Renty (3) Ringo Star (1) RSA (1) Salon De Vortex (5) Scott Asheton (1) Serajevomag (1) sexbox (2) socialmedia (2) Tales from the Crypt (1) TESTS! (6) TwixtLab (1) UNICEF (1) urban hacking (13) Wall Street Journal (1) wobblies (2) Zακ Μπουβρές/Jacques Bouveresse (1) Zabriskie Point (1) zi (1) Zoviets (1)