11 Φεβρουαρίου 2006

Η κοινωνία του κορπορατισμού : πώς ο Μουσολίνι κέρδισε τον πόλεμο!



Θα παρουσιάσω εδώ το βιβλίο του Καναδού συγγραφέα John Ralston Soul,  Πολιτισμός χωρίς συνείδηση (Ροές, Απρίλιος 2000).

Πριν από λίγα χρόνια, στην προσπάθειά μου να κατανοήσω βαθύτερα το πρόβλημα που πολύ σχηματικά ονομάζουμε «δυτικός πολιτισμός», έπεσε στα χέρια μου, χάρη στο φίλο μου Υβ Λε Μανάκ, ένα ογκώδες βιβλίο που το όνομα του  συγγραφέα του δεν μού έλεγε τίποτα αλλά ο τίτλος, και κυρίως ο υπότιτλός του, υπόσχονταν πολλά. Τίτλος : Voltaire's bastards (Τα νόθα παιδιά του  Βολταίρου)! Υπότιτλος : The dictatorship of Reason in the West, (Η δικτατορία του  Ορθού Λόγου στη Δύση)!! Πρώτη έκδοση, The Free Press, Νέα Υόρκη, 1992. 

Από την κριτική του ρασιοναλισμού στην κριτική του κορπορατισμού

Παρά τις σχεδόν οκτακόσιες σελίδες του, το διάβασα μονορούφι και από τότε συχνά ανατρέχω σε κάποιο από τα είκοσι δύο κεφάλαιά του. Διότι είχα μπροστά μου μια πολύπλευρη μελέτη πάνω στο δυτικό πολιτισμό, η οποία κάλυπτε μια ευρύτατη ιστορική περίοδο (από το Μεσαίωνα έως τις μέρες μας) χωρίς να ξεπέφτει στον ακαδημαϊσμό, μιας και ο συγγραφέας του ήθελε με αυτήν να φωτίσει το παρόν προκειμένου να απαντήσει σ' ένα συγκεκριμένο φλέγον ερώτημα: γιατί η θεωρούμενη ως κοιτίδα της σύγχρονης Δημοκρατίας, του  Ορθού Λόγου και των Δικαιωμάτων του Πολίτη πάσχει από ένα έλλειμμα πραγματικής δημοκρατίας, το οποίο οξύνεται όλο και περισσότερο καθώς μεγαλώνει η παθητικότητα της μεγάλης πλειοψηφίας των πολιτών;

Οπωσδήποτε, το ζήτημα της παθητικότητας των πολιτών είχε ήδη απασχολήσει μια πολύχρονη αναφορά μου, τους καταστασιακούς (situationnistes), και είχε οδηγήσει τον Γκυ Ντεμπόρ να ορίσει τη σύγχρονη κοινωνία ως «κοινωνία του  θεάματος». Ωστόσο, οι κριτικές αναλύσεις του  Ντεμπόρ παρέμεναν εξαιρετικά αφηρημένες και πολύ γενικής χρήσεως καθώς, παρά την αξία τους, δεν κατόρθωναν να αναλύσουν με πολιτικούς όρους τη δραστηριότητα εκείνη που επιδιώκει και δικαιολογεί ιδεολογικά αυτή την παθητικότητα
γεγονός άλλωστε, που οδήγησε προς το τέλος τον ίδιο τον Ντεμπόρ σε μια σχεδόν συνομωσιολογική αντίληψη των πολιτικών ζητημάτων, κάνοντάς τον αναπάντεχα αποδεκτό, ως «θεωρητική αναφορά», ακόμα και από ορισμένους δημοσιογραφικούς, πανεπιστημιακούς και πολιτικούς κύκλους που οπωσδήποτε ο ίδιος αποστρεφόταν βαθύτατα.

Στα Νόθα παιδιά του  Βολταίρου, ο  Σάουλ  θεμελίωνε αριστοτεχνικά και πειστικά τις απαντήσεις του φωτίζοντας ένα ιστορικό-πολιτικό γεγονός, που οπωσδήποτε έχει διαφύγει τόσο από τους καταστασιακούς και τον Ντεμπόρ όσο και από πολλούς ιστορικούς και κοινωνικούς αναλυτές, και ιδιαίτερα από εκείνους που θεώρησαν πως η δημοκρατική διεκδίκηση είναι απολύτως ταυτόσημη με το «Διαφωτισμό». 


Ξεδιαλύνοντας την αχλή των μύθων, επεσήμαινε ότι ο ρασιοναλισμός, δηλαδή η ιδεολογία που θέλει τον «ορθό λόγο» υψηλότερη έκφραση του  ανθρώπινου και πανάκεια για την επίλυση των κοινωνικών προβλημάτων, υπήρξε σημαία και αιχμή του  δόρατος μιας κοινωνικής ομάδας, και συγκεκριμένα των Αυλικών. Τόνιζε λοιπόν, πως η ομάδα αυτή χαρακτηρίζεται κυρίως από την ανεύθυνη έπαρση δεδομένου ότι, μέσω των συμβουλών της, ελέγχει την εξουσία χωρίς ωστόσο να υφίσταται άμεσα τις συνέπειες των αποφάσεων που τη διαμορφώνουν, και από μια βαθύτατη δυσπιστία έως αποστροφή προς το λαϊκό στοιχείο. Κάτι που υπογράμμιζε εκεί ο Σάουλ, ήταν ότι οι Αυλικοί δεν έχουν κανένα ουσιαστικό ενδιαφέρον για τη Δημοκρατία, ούτε και για το ήθος που αυτή προϋποθέτει και απαιτεί, και έδειχνε πως η περίφημη «αστική επανάσταση» ήταν σε μεγάλο βαθμό η πρώτη ιστορική απόπειρα των Αυλικών να καταλάβουν την εξουσία.
Έτσι, με πλήθος παραδειγμάτων, κατέδειξε ότι οι σημερινοί τεχνοκράτες και μάνατζερς, που επίσης ελέγχουν την εξουσία χωρίς να υφίστανται άμεσα τις συνέπειες των αποφάσεων που τη διαμορφώνουν, είναι κατευθείαν απόγονοι των Αυλικών και του  «ορθολογιστικού» και βαθιά αντιδημοκρατικού ήθους τους. Κοντολογίς, έδειξε ότι μια ευθεία γραμμή, μια «κοινότητα παράδοσης», συνδέει λ.χ. τον Νικολό Μακιαβέλι με τον Ρόμπερτ ΜακΝαμάρα, μια κοινή παράδοση που δεν έχει σχέση με το δημοκρατικό αίτημα, το οποίο διαμορφώθηκε από εντελώς άλλα ιστορικά ρεύματα και ανθρώπους, αλλά επιπλέον επιχειρεί να το διαστρέψει όταν δεν μπορεί να το εκμηδενίσει.

Οι δυο άξονες του βιβλίου


Έχοντας λοιπόν μελετήσει και εκτιμήσει Τα Νόθα παιδιά του Βολταίρου, και γνωρίζοντας ότι μάλλον δύσκολα θα έβρισκε εκδότη στη χώρα μας (800 σελίδες ενός άγνωστου συγγραφέα; α-πί-θα-νο!), υποδέχτηκα με ενθουσιασμό την έκδοση στα ελληνικά ενός πιο πρόσφατου βιβλίου του  Τζον Σάουλ, το Πολιτισμός χωρίς συνείδηση (The Unconscious Civilization). Ούτε εδώ με απογοήτευσε ο Καναδός. Αντίθετα! Όπως επισημαίνει στον πολύ χρήσιμο πρόλογό του ο δρ Αστέρης Χουλιάρας του  Χαροκόπειου Πανεπιστημίου, στις 290 σελίδες αυτής της νέας μελέτης του, ο Σάουλ «αναδιατυπώνει και επεκτείνει τα επιχειρήματα που ανέπτυξε στο Voltaire’s Bastards, και παρουσιάζει με συνοπτικό αλλά περιεκτικό και πειστικό τρόπο ενδιαφέρουσες ιδέες για το παρόν και το μέλλον της δημοκρατίας».

Πράγματι, δύο είναι οι βασικοί άξονες που συνθέτουν το Πολιτισμός χωρίς Συνείδηση:
  • Η ανάδειξη, με πλήθος ιστορικών και σύγχρονων παραδειγμάτων και επιχειρημάτων, του  κορπορατισμού, δηλαδή της συντεχνιακής ιδεολογίας, η οποία εμπνέει τα νόθα παιδιά του  Βολταίρου, τους σημερινούς απόγονους των Αυλικών, τους τεχνοκράτες-μάνατζερς, που ευδοκιμούν τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα.
  • Η πρόταση ότι ο  «ατομικισμός» όρος που τον αντιδιαστέλλει προς τον εγωιστικό ατομισμό, μπορεί να αποτελέσει την πηγή έμπνευσης του  ήθους μιας προσωπικά υπεύθυνης στάσης, η οποία ενδιαφέρεται πρωτίστως για το κοινό καλό και  βρίσκεται στη ρίζα της ουσιαστικής δημοκρατικής διεκδίκησης.
Η μετατόπιση της πολιτικής νομιμότητας

Ο  Σάουλ  είναι δραματικά σαφής:
«Πιστεύω ότι, ήδη, στις κοινωνίες της Δύσης βρισκόμαστε πολύ κοντά σε μια μετατόπιση της νομιμότητας. Η αληθινή εξουσία σήμερα ανήκει στο νέο-κορπορατισμό, ο οποίος στην ουσία είναι ο παλιομοδίτικος κορπορατισμός» (σ. 39). «Ζούμε σε μια κορπορατιστική κοινωνία με ελαφρές αξιώσεις δημοκρατίας» (σ. 61), όπου «οι σοβαρές, σημαντικές αποφάσεις δεν λαμβάνονται με δημοκρατικές συζητήσεις ή με τη συμμετοχή του  πολίτη, αλλά μέσα από διαπραγματεύσεις ανάμεσα στις ενδιαφερόμενες ομάδες, όπου κυριαρχεί η καπατσοσύνη, το συμφέρον και η ικανότητα άσκησης εξουσίας» (σ. 60).
Η διαμόρφωση ενός «πολιτισμού χωρίς συνείδηση», ενός πολιτισμού που αποστρέφεται την αυτογνωσία και ταυτόχρονα οδηγεί τον πολίτη στην παθητικότητα, οφείλεται λοιπόν στο σφετερισμό της διακυβέρνησης από τους επαρμένους νέο-Αυλικούς τεχνοκράτες και μάνατζερς, στην επικράτηση της κορπορατιστικής ιδεολογίας που τους εμπνέει και στη συνακόλουθη «μετατόπιση της νομιμότητας στην κοινωνία μας από τον πολίτη στην ομάδα» (σ. 39), ένα γεγονός που μετατρέπει τον υπεύθυνο πολίτη-άτομο σε αγελαίο υπήκοο.

Για το φαινόμενο αυτό ωστόσό δεν ευθύνεται, τονίζει ο Σάουλ, καμία συγκεκριμένη πολιτική παράταξη: 

«Τίποτε από αυτά που περιγράφω δεν αποτελεί μια απλή διαφορά ανάμεσα στην Αριστερά και τη Δεξιά. Ο κορπορατισμός διατρέχει ολόκληρο το πολιτικό φάσμα» (σ. 141). 
Είναι πράγματι χαρακτηριστικό ότι, πέραν των ιστορικών προσώπων που προσμετράει ο ίδιος ο  Σάουλ  μεταξύ των οπαδών του  κορπορατισμού (από τον Χέγκελ έως τον Durkheim), ακόμα και ο καθόλου εγελιανός Πιέρ-Ζοζέφ Προυντόν πίστευε ότι «ο νόμος δεν μπορεί να πηγάζει από καμμία βούληση, ούτε του  λαού, ούτε των εκπροσώπων του, αλλά μόνον από την αναγνώρισητης αλήθειας δια του  ορθού λόγου» (Correspondance, τ.1, σ. 178). 

Όπως επισημαίνει ο Χουλιάρας, ο  Σάουλ  είχε αρχικά επιλέξει ως υπότιτλο για το βιβλίο του τη φράση «Πώς ο Μουσολίνι κέρδισε τον πόλεμο». Διάθεση πρόκλησης; Καθόλου! Ανατρέχοντας στις ρίζες και τις πολιτικές εκφράσεις του  κορπορατιστικού κινήματος, το οποίο «γεννήθηκε το 19ο αιώνα ως εναλλακτική λύση στη δημοκρατία [προτείνοντας] να γίνεται η νομή της εξουσίας από ομάδες και όχι από μεμονωμένους πολίτες» (σ. 37), ο  Σάουλ  δείχνει 
  • αφενός το γεγονός ότι με το Φασισμό «ο κορπορατισμός βρέθηκε για πρώτη φορά στο κέντρο της σύγχρονης εξουσίας» (σ. 54), και 
  • αφετέρου, θυμίζοντάς μου εδώ μια ανάλυση που έκανε ήδη από το 1940 ο Καρλ Κορς, το γεγονός ότι, στη συνέχεια, οι υποτιθέμενοι αντίπαλοι του Ολοκληρωτισμού, το λεγόμενο μέτωπο της δημοκρατίας κατά τον Β' παγκόσμιο πόλεμο, υιοθέτησαν όλο και περισσότερο τις θεμελιώδεις αρχές του  κορπορατισμού.

Τι είναι ο κορπορατισμός


Ο όρος κορπορατισμός αναφέρεται ουσιαστική στην κοσμοθεώρηση και ιδεολογία, που θεωρεί το συμφέρον ως κινητήρια δύναμη του  ανθρώπου, και συνεπώς θεωρεί τον κόσμο ως ένα πεδίο εκδίπλωσης, σύγκρουσης και επιμερισμού συμφερόντων. Εδώ, όπως έχει τονίσει και η λεγόμενη Σχολή της Φρανκφούρτης, ο ορθός λόγος περιστέλλεται ουσιαστικά στην εργαλειακή λογική, μια κοντόθωρη λογική, βάσει της οποίας μπορώ να υπολογίσω και να αποφασίσω «τι με συμφέρει καλύτερα». Η ιδεολογία αυτή εκπορεύεται ασφαλώς από τις συντεχνιακού τύπου ομάδες συμφερόντων, που βρίσκουν σε αυτή την καταλληλότερη έκφραση και δικαιολόγησή τους. Και αν ίσως, κάποτε, ο κορπορατισμός αφορούσε σε πρακτικές που παρέμεναν περιφερειακές ή και περιθωριακές ως προς τη διακυβέρνηση της κοινωνίας, σήμερα, μετά την επιτυχία του  εγχειρήματος των «νόθων παιδιών του  Βολταίρου», την έχει διαποτίσει σε βάθος και από την κορφή έως τα νύχια.

Έτσι, στο ερώτημα «για ποιο λόγο οι κυβερνήσεις αδυνατούν να επιβάλλουν τις μακροπρόθεσμα κατάλληλες νομικές ρυθμίσεις;», η απάντηση του   Σάουλ, αποφεύγοντας τις αφελείς αντεξουσιαστικές γενικότητες, είναι καίρια:  


«Σε μεγάλο βαθμό επειδή ζούμε όντως σε μια κορπορατιστική κοινωνία, όπου η μέριμνα για το κοινό καλό έχει περιοριστεί στο ελάχιστο και οι κυβερνήσεις, μέσω των μάνατζέρ τους, πιστεύεται ότι πρέπει να επικεντρωθούν στο ρόλο του  'διαμεσολαβητή συμφερόντων' για να χρησιμοποιήσουμε τη νέο-κορπορατιστική ορολογία. Δεν υπάρχει περιθώριο για σκέψη σε κανένα επίπεδο, επειδή δεν υπάρχει περιθώριο για ανιδιοτέλεια» (σ. 199).
Γι’ αυτό άλλωστε, «ποτέ άλλοτε δεν υπήρχε τόσο πολύ διαθέσιμο χρήμα, κι όμως δεν διατίθενται χρήματα για το κοινό καλό. Σε ένα κορπορατιστικό σύστημα δεν υπάρχουν ποτέ χρήματα για το κοινό καλό, αφού η κοινωνία έχει υποβαθμιστεί σ' ένα σύνολο συμφερόντων» (σ. 64).

Οι μύθοι που στηρίζουν το σύγχρονο κορπορατισμό


Με γλώσσα συνειδητά ανεπιτήδευτη αλλά καθόλου απλοϊκή, και με επιχειρήματα συγκεκριμένα προκειμένου να απομονώσει και καταδείξει διαυγέστερα το φαινόμενο του κορπορατισμού, ο  Σάουλ  αναδεικνύει το αδιέξοδο μιας σειράς μεθόδων, τις οποίες οι σύγχρονοι μάνατζερς έχουν ανάγει σε θέσφατα (όπως η περικοπή των δαπανών στο δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα, το φόβητρο  του  δημόσιου χρέους, ή η περιστολή της κοινωνικής πρόνοιας), και επιτίθεται συστηματικά στους θεμελιώδεις μύθους στους οποίους στηρίζεται ο κορπορατισμός. Είναι οι εξής:
  • Ο μύθος ότι η ανάπτυξη της Δημοκρατίας οφείλεται στη Βιομηχανική επανάσταση και την «ελεύθερη αγορά», ενώ στην πραγματικότητα πρόκειται για άσχετα μεταξύ τους και εν πολλοίς αλληλοσυγκρουόμενα φαινόμενα (και εδώ είναι αρκετά επίκαιρη η επισήμανσή του ότι η εισαγωγή του  θεσμού των ενόρκων, ήδη από το 12ο αιώνα, συνδέεται με τη δημοκρατική διεκδίκηση και την εμπιστοσύνη στον πολίτη, τη στιγμή που οι σημερινοί πολέμιοί του τον απορρίπτουν επιστρατεύοντας σαφώς κορπορατιστικά επιχειρήματα).
  • Ο (συναφής με τον προηγούμενο) μύθος των «ιδιωτικοποιήσεων», ένας μύθος μέσω του  οποίου αφενός συγκαλύπτεται το γεγονός ότι και οι ιδιωτικές επιχειρήσεις πνίγονται από τη δική τους γραφειοκρατία, και αφετέρου στην ουσία καταργείται οποιαδήποτε έννοια δημοσίου-κοινού καλού.
  • Ο μύθος της τεχνολογίας, ο τεχνολογικός μεσιανισμός, που ευαγγελίζεται την ευημερία ενώ στην πραγματικότητα υποβιβάζει την πρωτοβουλία, τη δημιουργικότητα και την κατανόηση στον απλό χειρισμό δεδομένων άψυχων αντικειμένων.
  • Ο μύθος της παγκοσμιοποίησης, δηλαδή ο μύθος ότι η αύξηση των εμπορικών συναλλαγών θα οδηγήσει τα άτομα σε μεγαλύτερη ευημερία, και ο συναφής μύθος των χρηματαγορών, δυο μύθοι που στην πραγματικότητα δεν ευνοούν την ανάπτυξη, αλλά την κερδοσκοπία.
  • Ο ίδιος ο μύθος της «οικονομικής επιστήμης»: «Ωστόσο, μέσα σε αυτά τα 25 χρόνια η οικονομική επιστήμη απέτυχε παταγωδώς να εφαρμόσει τα μοντέλα και τις θεωρίες της στην πραγματικότητα. Η αποτυχία αυτή δεν οφείλεται στο ότι δεν εισακούστηκαν οι συμβουλές των οικονομολόγων. Ίσα ίσα, οι συμβουλές τους ακολουθήθηκαν με ευλάβεια μέχρι και την παραμικρή λεπτομέρεια! Αν οι οικονομολόγοι ήταν γιατροί, θα είχαν μπλεξίματα σήμερα με μηνύσεις, οι οποίες θα είχαν ασκηθεί εναντίον τους για παράβαση καθήκοντος» (σ. 21)!
  • Και τέλος, ο μύθος ότι η εξειδίκευση ισοδυναμεί με τη γνώση.
Πέραν των προηγουμένων και πολλών άλλων (όπως η κριτική του στην «άμεση δημοκρατία των δημοψηφισμάτων»), στα οποία δεν μπορούμε ν' αναφερθούμε στα πλαίσια αυτής της παρουσίασης, εξαιρετικό ενδιαφέρον έχουν τρία ακόμα σημαντικά κλειδιά της έρευνάς του:
  • Αφ’ ενός οι πάμπολλες αναφορές του Σάουλ στη χειραγώγηση της γλώσσας, την οποία επιχειρεί ο κορπορατισμός μέσα από μια σειρά «γλωσσικών ολισθημάτων» που υποβιβάζουν τη ζωντανή, δημόσια γλώσσα στη ρητορική, την προπαγάνδα και τις εξειδικευμένες διαλέκτους, που καθιστούν τεχνηέντως αδύνατη την κατανόηση οποιασδήποτε πρότασης.
  • Αφ’ ετέρου, η επισήμανση του  ρόλου τον οποίο, εν τέλει, έπαιξε ο Φροϋδισμός στην παθητικοποίηση των ατόμων τοποθετώντας το «ασυνείδητο» σε μια θέση συμμετρική προς το «αόρατο χέρι της αγοράς» των μερκαντιλιστών-κορπορατιστών.
  • Τέλος, η ανάδειξη του  μεριδίου ευθύνης που αναλογεί σε όλους, ανεξαιρέτως κοινωνικής θέσης ή πολιτικών συμπαθειών, για το θρίαμβο του κορπορατισμού ευθύνη που έχει να κάνει με την προθυμία μας να υιοθετούμε μια ιδεολογική στάση απέναντι στη ζωή, αντικαθιστώντας την έρευνα και την ευθύνη με το βόλεμα σε απαντήσεις, γεγονός που χαρακτηρίζει τον ίδιο τον κορπορατισμό και μας οδηγεί σε μια «παιδιάστικη εικόνα της κοινωνίας» και σ' ένα «πολιτισμό χωρίς συνείδηση».

Μια κριτική επιφύλαξη σχετικά με το πολιτικό υποκείμενο

Αν θα μπορούσα να διατυπώσω μια κριτική επιφύλαξη για το αυτό βιβλίο, αυτή δεν αφορά τόσο το ότι, όπως επισημαίνει ο δρ Χουλιάρας, «δεν προσφέρει συγκεκριμένες απαντήσεις στα μεγάλα ζητήματα που απασχολούν την ανθρωπότητα». Άλλωστε, ήδη από Τα νόθα παιδιά του  Βολταίρου ο  Σάουλ  απέρριπτε την ιεροεξεταστικών καταβολών πεποίθηση ότι «για κάθε ερώτηση υπάρχει μόνο μια σωστή απάντηση», υπογραμμίζοντας τη σπουδαιότητα της ίδιας της διερώτησης και την ανάγκη να διαφυλαχτεί η πολλαπλότητα των απαντήσεων.


Η επιφύλαξή μου αφορά μάλλον στο δεύτερο βασικό άξονα της σκέψης του, δηλαδή στην έννοια του  «ατομικισμού» παρ' όλο που ο  Σάουλ  υπογραμμίζει ότι δεν έχει καμία σχέση με τον ιδιοτελή ατομισμό, και παρ' όλο που αντιτίθεται σφοδρά και δικαίως στο ρομαντικό ιδεολόγημα του  «θριαμβεύοντος αδέσμευτου ατόμου».

Αν και, πολύ σωστά, ο κατά Σάουλ «ατομικισμός» δεν πρέπει να συγχέεται με τον εγωκεντρισμό ή τις ρομαντικές παραμυθίες, το ερώτημα είναι: μπορεί το Άτομο, ως τύπος υποκειμένου και ανθρωπολογικό πρότυπο, να αποτελέσει πραγματικά το εφαλτήριο για έναν πολιτισμό ανώτερο και από το σημερινό αλλά και, π.χ., από τον αρχαιοελληνικό δημοκρατικό πολιτισμό;

Ο ίδιος ο  Σάουλ  θέτει με ευκρίνεια το όλο ζήτημα, όταν βεβαιώνει ότι «η μορφή των κοινωνιών εξαρτάται από το πού βρίσκεται η νομιμότητα» (σ. 116), και όταν υποστηρίζει πως η νομιμότητα οφείλει να βρίσκεται από την πλευρά των «ατόμων-πολιτών που ενεργούν ως σύνολο» (σ. 117). 


Το ζήτημα όμως είναι: από πού αντλεί τη νομιμότητά του, τη δικαίωσή του, το ίδιο το Άτομο, έστω και ως «άτομο-πολίτης»; Εάν την αντλεί από τον εαυτό του ως Άτομο, τότε δυσκολεύομαι να δω με ποιες εσωτερικές και εξωτερικές διεργασίες θα τη μετατοπίζει πρόθυμα προς το σύνολο, ιδίως όταν το σύνολο διαφοροποιείται αισθητά από αυτό. Εάν πάλι την αντλεί από τις συμφωνίες του με τα άλλα άτομα-πολίτες, τότε δυσκολεύομαι να δω με ποιους τρόπους η κοινωνία, την οποία θα παράγουν αυτές οι συμφωνίες, θα είναι πραγματικά και ουσιαστικά κάτι διαφορετικό από μια societas-εταιρεία, δηλαδή κάτι ριζικά διάφορο της κορπορατιστικής αντίληψης του  κοινωνείν.

Η ασάφεια πάνω σε αυτό εδώ το ζήτημα  δεν βαραίνει
ασφαλώς μόνο το συγγραφέα του Πολιτισμός χωρίς συνείδηση. Βαραίνει την προβληματική του ίδιου του δυτικού πολιτισμού συνολικά σε ό,τι αφορά το «υποκείμενο». Και οπωσδήποτε, αυτή η ασάφεια δεν μειώνει στο παραμικρό τη σπουδαιότητα των κριτικών αναλύσεων του  Σάουλ. Μακάρι να υπήρχαν πολλοί περισσότεροι διανοητές όπως αυτός, ειδικά σήμερα που, όπως λέει και ο ίδιος, «η διανόηση έχει εγκαταλείψει τον απλό πολίτη».
 
Αν και δεν έχω διαβάσει αυτό το βιβλίο στο πρωτότυπο, η μετάφραση της Ευηνέλλας Αλεξοπούλου και του  Δημήτρη Μπάκουλη είναι στρωτή και, απ' όσο μπορώ να κρίνω από το Voltaire's Bastards, αποδίδει πιστά το ύφος του  συγγραφέα.

Ιανουάριος 2003
Γιάννης Δ. Ιωαννίδης

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...

Ετικέτες

1000 ρέγγες (7) 1100 (1) 1789 (2) 1837 (1) 1846 (1) 1848 (1) 1850 (1) 1871 (1) 1900 (2) 1907 (1) 190cm (4) 1917 (12) 1919 (1) 1936 (2) 1939 (1) 1940 (1) 1943 (2) 1944 (1) 1946 (1) 1947 (1) 1950 (2) 1952 (1) 1957 (1) 1965 (3) 1967 (1) 1968 (5) 1969 (1) 1978 (2) 1980 (1) 1983 (1) 2003 (1) 2006 (1) 2008 (9) 2015 (1) Α. Μπορντίγκα/A. Bordiga (1) Α. Σβιατόγκορ/А. Святогор (1) Α.Ι. (7) Α.Κέννυ/A. Kenny (1) Α.Κοντ/A.Comte (1) Α.Ντ.Μονκρετιέν/A.de Montchretien (1) αγάπη (5) Αγγλία (3) Αγία Πετρούπολη (1) Αδάμ Σμιθ/Adam Smith (9) Αθήνα (13) Αιδ. Μπίλι/Rev Billy (1) Άινσταϊν (1) Αισχύλος (1) Άκης Πάνου (1) Ακρόπολη (2) Αλαίν Καγιέ/Alain Caillé (1) Άλαν Τιούρινγκ/Alan Turing (2) Άλασνταιρ Μακιντάιρ/Alasdair MacIntyre (1) Αλβέρτος ο Μέγας (1) Αλέκα Παπαρήγα (1) Αλέξανδρος Κοζέβ/Alexandre Kojève (2) Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1) Αλέξανδρος Σμέμαν/Александр Шмеман (1) Αλέξανδρος Σοκούροφ/Алекса́ндр Соку́ров (1) Αλέξανδρος Τομπάζης (1) Αλέξανδρος Τρόκκι/Alexander Trocchi (1) Αλεξάντερ Μπέρκμαν/Александр Беркман (3) Αλέξης Ασλάνογλου (2) Αλέξης Καλοφωλιάς (1) Αλέξης ντε Τοκβίλ/Alexis deTocqueville (3) αλήθεια (27) Αληthεια (2) Αλκιβιάδης (1) αλλοτρίωση (61) Αλμπέρ Καμύ/Albert Camus (2) Άλμπερτ Σπέερ/Albert Speer (2) Άλμπερτ Φίνεϊ/Albert Finney (1) Αλμπέρτο Καβαλκάντι/Alberto Cavalcanti (2) Άλμπρεχτ Ντύρερ/Albrecht Duhrer (1) Άλντους Χάξλεϊ/Aldus Haxley (1) Αλταμίρα (6) Αλφειός (1) Αναξίμανδρος (1) ανάπτυξη (17) αναρχισμός (11) Ανδρέας Εμπειρίκος (1) Ανδρέας Παπανδρέου (1) ανθρώπινα πιράνχας (33) ανθρωπολογία (3) Άννα Άρεντ/Hannah Arendt (8) Άννα Ιβάνοβνα Μπελιάι/Анна Ивановна Беляй (1) Άννα Κοκκίνου (1) Ανρί Ντεμπριγιώ/Henry Debrillaut (1) Ανρί Λεφέβρ/Henri Lefebre (4) Ανρί Μισώ/Henry Michaux (2) Άνσελμ Γιάπε/Anselm Jappe (1) Άνταμ Κέρτις/Adam Curtis (1) Αντίνοος (1) Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ/Antoine de Saint-Exupéry (1) Αντρέ Κερτέζ/André Kertész (1) Αντρέ Ορλεάν/André Orléan (5) Άντυ Γουώρχολ/Andy Warhol (2) Αντώνης Κουτρουμπής (1) αξία (13) Άρβο Περτ/Arvo Pärt (2) Αργυριάδης-Καλούμενος-Μπάτσης (1) Άρης Αλεξάνδρου (3) Άρης Κωνσταντινίδης (1) Άρης Μπερλής (1) Άρθουρ Λένινγκ/Arthur Lehning (1) Αρθούρος Σοπενχάουερ/Arthur Schopenhauer (3) Αριστοτέλης (14) Άσγκερ Γιόρν/Asger Jorn (22) Άυν Ραντ/Ayn Rand (3) Αφρική (2) Β. Γκ. Ζέμπαλντ/W. G. Sebald (2) Β.Α. Μότσαρτ/W.A/ Mozart (1) Βαγγέλης Αρτέμης (2) Βαλεντίν Βολόσινοφ/Валенти́н Воло́шинов (1) Βάλτερ Μπένγιαμιν/Walter Benjamin (6) Βανς Πάκαρντ/Vance Packard (2) Βασίλης Ηλιακόπουλος (2) Βασίλης Στρατιώτης (1) Βενετιά (1) Βενσάν Ντεκόμπ/Vincent (1) Βενσάν Ντεκόμπ/Vincent Descombes (17) Βέρνερ Χέρτσογκ/Werner Herzog (1) Βερολίνο (3) βία (20) Βιετνάμ (2) Βίκτωρ Μπούλλα/Виктор Буллаa (1) Βίκτωρ Ουγκώ/Victor Hugo (1) Βίκτωρ Σερζ/Ви́ктор Киба́льчич (1) Βίκτωρ Σκλόφκσι/Ви́ктор Шкло́вский (3) Βίκτωρ Φρανκλ/Victor Frankl (2) Βίλεμ Φλούσερ/Vilem Flusser (1) Βίνσεντ Μπράουν/Vincent Browne (1) βιοτεχνολογία (6) Βλαδίμιρος Λένιν/Влади́мир Ле́нин (6) Βλαντίμιρ Μαγιακόφκι/Влади́мир Маяко́вский (2) βοηθήματα μνήμης (11) Γαλλία (8) Γένεσις (1) Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος (4) Γερμανία (9) Γιάννηδες (1) Γιάννης Γρηγοριάδης (9) Γιάννης Ισιδώρου (4) Γιάννης Κάτρης (1) Γιάννης Πεδιώτης (3) Γιάννης Ρίτσος (3) Γιάννης Σκαρίμπας (3) Γιάννης Τσέγκος (1) Γιόζεφ Μπλοχ/Joseph Bloch (1) Γιόζεφ Ντίτζγκεν/Josef Dietzgen (1) γιορτή (18) Γιούργκεν Χάμπερμας/Jurgen Habermas (2) Γιόχαν Γκριμονπρέ/Johan Grimonprez (1) Γιόχαν Χουιζίνγκα/Johan Huizinga (3) Γιώργος Γαϊτάνος (1) Γιώργος Μακρής (1) Γιώργος Νικολαΐδης (1) Γιώργος Σεφέρης (2) Γιώργος Χαντζής (1) Γκ. Κ. Τσέστερτον/G.K. Chesterton (5) Γκ. Ράιλ/G. Ryle (1) Γκαίτε/Goethe (1) Γκέοργκ Ζίμελ/Georg Simmel (4) Γκετζ Άλυ/Götz Aly (1) Γκι Αμπέιγ/Guy Abeille (1) Γκίλμπερτ Ράιλ/Gilbert Ryle (2) Γκιόργκι Λίγκετι/György Ligeti (1) Γκιόργκι Λούκατς/György Lukács (4) Γκουίντο Καβαλκάντι/Guido Cavalcanti (1) Γκυ Ντεμπόρ/Guy Debord (23) Γκύντερ Άντερς/Günther Anders (9) γλώσσα (21) Γουάλας Στήβενς/Wallace Stevens (1) Γουδή (1) Γουίλιαμ Ήγγλετον/William Eggleton (1) Γουίλιαμ Μπάροους/William Burroughs (2) Γουίλιαμ Σαίξπηρ/William Shakespeare (3) Γούντι Άλλεν/Woody Allen (1) Γρηγόρης Βαλτινός (1) Δανία του Βορρά (2) Δανία του Νότου (5) Δελφοί (1) Δέσποινα Ζευκιλή (1) Δημήτρης Δημητριάδης (1) Δημήτρης Καραγιάννης (1) Δημήτρις Βεργέτης (1) δημιουργικότητα (8) Διεθνής (1) δικαιοσύνη (12) δοκιμασίες (3) Δουβλίνο (1) Δραπετσώνα (1) δυσφορία (30) Ε. Άνσκομπ/E. Anscombe (4) Ε. Βιλ/E. Will (1) Έ. Λ. Μάστερς / Ε. L. Masters (1) Ε.Ε. Κάμινγκς/E.E. Cummings (1) Ε.Χ. Γονατάς (1) Έζρα Πάουντ/Ezdra Pound (1) εικονική δημόσια σφαίρα (5) εικονογραφημένα κείμενα (10) εκπομπές (58) Ελβετία (1) Έλεν Κέλλερ/Helen Keller (1) Ελένη Ηλιοπούλου (1) Ελένη Μπέλλου (1) Ελευθερία (42) Ελευθεριακός (1) Ελίας Κανέττι/Elias Canetti (1) Εμίλ Μπενβενίστ/Emile Beneveniste (1) Εμίλ Ντυρκέμ/Emile Durkheim (1) Εμίλ Σιοράν/Emil Cioran (1) Έμιλυ Ντίκινσον/Emily Dickinson (2) Εμμανουήλ Καντ/Emmanuel Kant (2) Εμμανουήλ Λεβινάς/Emmanuel Levinas (3) Εμμανουήλ Μουνιέ/Emmanuel Mounier (1) Έντσο Τραβέρσο/Enzo Traverso (1) εξατομίκευση (46) εξέγερση (10) εξουσία (38) επανάσταση (25) επαναστατικός χαρτοπολτός (4) επιβίωση (5) επιστήμη (23) Έρασμος/Erasmus (1) εργασία (23) Ερίκ Σατί/Eric Satie (1) Έρικ Χομπσμπάουμ/Eric Hobsbaum (1) Έρνεστ Γκέλνερ/Ernest Gellner (1) Ερνστ Γιούνγκερ/Ernst Junger (2) Ερνστ Κασσίρερ/Ernst Cassirer (3) Ερνστ Μπλοχ/Ernst Bloch (1) ΕΡΩΔΙΟΣ (1) ΕΣΗΕΑ (2) ΕΣΣΔ (1) Ετιέν Ντε λα Μποεσί/Etien De la Boetie (1) Ευγένιος Ενρικέζ/Eugène Enriquez (1) Ευγένιος Ζαμιάτιν/Евге́ний Замя́тинn (1) Ευγένιος Ιονέσκο/Eugene Ionesco (1) ευρωπαϊκή προοπτική (49) ευτυχία (11) Ζ.-Ζ. Ρουσσώ/J.-J. Rousseau (1) Ζ.-Π. Βουαγιέ/J.-P. Voyer (5) Ζ.-Π. Ντιτέιγ/J.-P. Duteuil (1) Ζ.-Π. Ντυπουΐ/J.-P. Dupuy (1) Ζ.-Π. Σαρτρ/J.-P. Sartre (2) Ζακ Ελλύλ/Jacques Ellul (29) Ζακ Λακάν/Jacques Lacan (6) Ζακ Μπουβρές/Jacques Bouveresse (2) Ζακ Ντεριντά/Jacques Derrida (2) Ζακ Πρεβέρ/Jacques Prévert (2) Ζακ Σαπίρ/Jacques Sapir (2) Ζαν Ιτάρ/Jean Itard (1) Ζαν Μορώ/Jeanne Moreau (1) Ζαν Μπωντριγιάρ/Jean Baudrillard (1) Ζαν-Λυκ Γκοντάρ/Jean Luc Godard (3) Ζαν-Πιέρ Βερνάν/Jean Pierre Vernant (1) Ζαπατίστας (1) Ζάχα Χαντίντ/Zahā Ḥadīd (1) Ζάχος Παπαζαχαρίου (1) Ζεράρ Νταβί/Gerard Davy (1) Ζερμαίν Γκρηρ/Germaine Greer (1) Ζήσης Κοτιώνης (2) Ζήσης Σαρίκας (5) Ζιλ Ντελέζ/Gilles Deleuze (2) Ζιλ Ντωβέ/Gilles Dauve (1) Ζορ Βον/Zohr Vaughan (1) Ζύγκμουντ Μπάουμαν/Zygmunt Bauman (3) Ζυλ Ντωβέ/Gilles Dauvé (3) ζωή (46) Ζωρζ Μπατάιγ/Georges Bataille (1) ηθική (34) ΗΠΑ (19) Θανάσης Σβώλος (1) Θάτσερ/Thatcher (1) θέαμα/spectacle (14) Θένια Κουτρουμπή (1) Θεολόγος Βοσταντζόγλου (1) Θεός (16) Θεοφάνης Μελάς (2) Θεσσαλονίκη (2) Θήοντορ Ρόζακ/Theodore Roszak (1) θλίψη (12) Θοδωρής Χιώτης (1) Θόδωρος Ζιάκας (1) Θουκυδίδης (2) Ι.Θ. Κακριδής (1) Ίαν Χάκινγκ/Ian Hacking (3) Ιβάν Παβλόφ/Ива́н Па́влов (1) Ιβάν Τουργκένιεφ/Иван Тургенев (1) Ίγγα Κρεστενσεν/Inger Christensen (1) ιδρύματα τέχνης (7) ικέτες και ξένιοι (6) Ιλιάδα (1) Ιράν (1) Ισαάκ Μπ. Σίνγκερ/Isaac B. Singer (1) Ισπανία (1) Ισπαχάν (1) ιστορία (41) ισχύς (22) Ιχάμπ Χασσάν/Ihab Hassan (1) Ιωάννα Τσιβάκου (1) Ιωάννης ο Θεολόγος (1) Ιωσήφ Στάλιν/Ио́сиф Ста́лин (2) Κ.Π. Καβάφης (3) Κ.Σ. Λιούις/C.S. Lewis (4) Κάθλην Ρέιν/Kathleen Raine (1) καλλιτέχνες (24) Καλοκαίρι (8) Κάρελ Φουνκ/Karel Funk (1) Κάρεν Κίλιμνικ/Karen Kilimnik (1) Καρλ Γκέοργκ Μπύχνερ/Karl Georg Büchner (1) Καρλ Κορς/Karl Korsch (3) Καρλ Κράους/Karl Kraus (3) Καρλ Μαρξ/Karl Marx (33) Καρλ Πολάνυι/Karl Polanyi (2) Καρλ Σμιτ/Karl Schmidt (1) Καρλομάγνος (1) Κάρολος Δαρβίνος/Charles Darwin (1) Καρτέσιος/Descartes (7) Καταστασιακή Διεθνής/Internationale Situationniste (9) καταστασιακοί/situationnistes (20) Κατερίνα Αθανασίου (1) Κατερίνα Ηλιοπούλου (8) Κέβιν Κέλι/Kevin Kelly (2) Κεν Λόουτς/Ken Loach (1) Κεν Ρόμπινσον/Ken Robinson (1) Κένεθ Γκέργκεν/Kenneth Gergen (1) κενό (18) κεφαλαιοκρατία (38) Κίνα (1) Κλάους Κάρστενσον/Claus Carstensen (1) Κλερ Οζιάς/Claire Auzias (1) Κλωντ Λεβί-Στρώς/Claude Lévi-Strauss (4) Κομμούνα (1) κομμουνισμός (10) Κόνσταντ/Constant Niewenhuys (1) Κοπεγχάγη (1) Κόρα Ντάιαμοντ/Cora Diamond (1) Κορνήλιος Καστοριάδης (10) Κουρτ Βάιλ/Kurt Weil (1) Κουρτ Σβίττερς/Kurt Schwitters (1) κράτος (14) κρίση (33) Κριστιάν Ντελακαμπάιν/Christiane Delacampaigne (1) Κριστίν Λαγκάρντ/Christine Laguarde (1) Κριστόφ Κισλόφσκι/Krzysztof Kieslowski (1) Κρίστοφερ Λας/Christopher Lasch (4) Κροστάνδη (1) κυριαρχία (13) Κωνσταντίνος Καραμανλής (1) Κωνσταντίνος Ματσούκας (1) Κώστας Βάρναλης (1) Κώστας Δεσποινιάδης (4) Κώστας Κολημένος (1) Κώστας Παπαϊωάννου (7) Κώστας Χριστοδούλου (1) Κωστής Βελόνης (1) Κωστής Παπαγιώργης (2) Λ. Βίττγκενσταϊν/L. Wittgenstein (17) Λα Μετρί/ La Mettrie (1) Λάζαρος Αρσενίου (3) Λάκι Λουτσιάνο/Lucky Luciano (1) Λάμπρος Κωνσταντάρας (1) Λάο Τσε/老子 (1) Λαρς φον Τρίερ/Lars von Trier (1) λενινισμός (6) Λεξικό Κριαρά (1) Λεξικό Liddell-Scott (2) Λέο Στράους/Leo Strauss (1) Λεόν Βαλράς/Léon Walras (2) Λέσχη Φιλελεύθερης Ανάγνωσης (1) Λετονία (1) Λετριστές/Lettristes (1) Λέων Σεστώφ/Лев Шесто́в (2) Λέων Τρότσκι/Лев Тро́цкий (3) Λιούις Μάμφορντ/Lewis Mumford (10) λογική (3) Λογιόλα/Loyola (1) Λόγος (26) λογοτεχνία (25) Λονδίνο (3) Λουί Αραγκόν/Louis Aragon (1) Λουί Μαλ/Louis Mal (1) Λουΐ ντε Σαιν Ζυστ/Louis de Saint Juste (1) Λουί Ντυμόν/Louis Dumont (7) Λουίς Αλτουσέρ/Louis Althusser (1) Λουίς Μπουνιουέλ/Louis Buñuel (3) Λουσιέν Μαλζόν/Lucien Malson (1) Λουσίντα και Ντέιβις Μάτλοκ/L & D Matlock (1) Λυγκέας (2) Λωτρεαμόν/Lautréamont (7) Μ. Γκωσέ/M. Gauchet (1) Μάης '68 (1) Μάικ Κέλυ/Mike Kelley (1) Μάικλ Χάρντ/Michael Hardt (1) Μάκης Μηλάτος (1) Μακιαβέλλι/Machiavelli (4) Μάλκολμ Λόουρι/Malcolm Lowry (1) Μάλκολμ Χ/Malcolm X (1) μανιφέστα (65) Μανόλης Λαμπρίδης (1) Μανώλης Αναγνωστάκης (3) Μαξ Βέμπερ/Max Weber (2) Μαξ Ήστμαν/Max Eastman (1) Μαρακές (1) Μάρθα Γκέλχορν/Martha Gellhorn (1) Μαρί ντε Ενζέλ/Marie de Hennezel (1) Μαρίνα Τσβετάγιεβα/Мари́на Цвета́ева (3) Μάρσαλ Σάλινς/Marshall Sahlins (5) Μαρσέλ Μαριέν/Marcel Mariën (1) Μαρσέλ Μως/Marcel Mauss (1) Μαρσέλ Ντυσάν/Marcel Duchamp (1) Μάρτζορι Πέρλοφ/Marjorie Perloff (1) Μάρτζορι Ρόουλινγκ/Marjorie Rowling (1) Μάρτιν Λούθερ Κινγκ/M.L. King (1) Μάρτιν Μπούμπερ/Martin Buber (1) Μάρτιν Χάιντεγγερ/Martin Heidegger (5) μελαγχολία (5) Μελούνα (1) Μέριλυν (1) Μεσαίωνας (7) Μέση Ανατολή (1) μεταμοντέρνο (10) μεταμορφωτική δύναμη (34) μηδέν (11) μηδενισμός (35) Μηνάς Εμμανουήλ (1) Μίλτος Θεοδοσίου (2) Μίλτος Σαχτούρης (2) Μίλτων Φρίντμαν/Milton Friedmann (1) Μιριέλ Μπαρμπερί/Muriel Barbery (1) Μισέλ Αλιετά/Michel Aglietta (1) Μισέλ Ουελμπέκ/Michel Houellebecq (3) Μισέλ Πικολί/Michel Piccoli (1) Μισέλ Σερ/Michel Serres (1) Μισέλ Τουρνιέ/Michel Tournier (2) Μισέλ Φουκώ/Michel Foucault (12) ΜΙΤ (1) Μίχαελ Λέβι/Michael Loewy (2) Μιχαήλ Θερβάντες/Miguel Cervantes (1) Μιχαήλ Μπακούνιν/Михаил Бакунин (2) Μιχαήλ Μπαχτίν/Михаи́л Бахти́н (1) Μιχαηλάγγελος Αντονιόνι/Michelangelo Antonioni (2) Μιχάλης Πάγκαλος (1) Μόμπυ Ντικ (1) Μόρις Ντρούρι/Maurice Drury (1) μουσική (36) Μουσταφά Καγιάτι/Mustafa Khayati (1) μοφερισμός/mofferism (6) Μπαρούχ Σπινόζα/Baruch Spinoza (1) Μπάρυ Άνσγουωρθ/Barry Unsworth (1) Μπέλα Ταρ/Béla Tarr (1) Μπέρναρντ Μάντεβιλ/Bernard Mandeville (1) Μπέρτολντ Μπρεχτ/Bertold Brecht (3) Μπίφο Μπεράρντι/Bifo Berardi (2) Μπλεζ Πασκάλ/Blaise Pascal (1) Μπομπ Ντύλαν/Bon Dylan (1) Μπρέτον Γουντς (1) Μπριζίτ Μπαρντό/Brigitte Bardot (2) Μύκονος (1) μυστικισμός (1) Μωρίς Μερλώ-Ποντύ/Maurice Merleau-Ponty (2) Ν.Α. Μπερντγιάεφ/ Н/ А. Бердя́ев (1) Ν.Γ. Πεντζίκης (1) Ναζίμ Χικμέτ (1) ναζιστοφασισμός (29) ναρκισσισμός (10) Νασρεντίν Χότζας (1) ναυαγοί (2) Νέα Ζηλανδία (1) Νέα Υόρκη (2) Νεάντερταλ (1) νεοφιλελευθερισμός (12) Νίκος Εγγονόπουλος (3) Νίκος Ζαχαριάδης (2) Νίκος Καρούζος (4) Νίκος Μπελογιάννης (1) Νίκος Σκοπλάκης (1) Νίκος Buccanier Κούρκουλος (7) Νόαμ Τσόμσκι/Noam Chomsky (1) Νόρμπερτ Ελίας/Norbert Elias (1) νους (24) Νούτσιο Όρντινε/Nuccio Ordine (1) Ντ. Ουίγκινς/D. Wiggins (2) Ντ. Χάνκοκ/D. Hancock (1) Ντέιβιντ Λυντς/David Lynch (3) Ντέιβιντ Μπομ/David Bohm (1) Ντέιβιντ Ρικάρντο/David Ricardo (4) Ντέιβιντ Χιούμ/David Hume (4) Ντέσμοντ Μόρις/Desmont Morris (1) Ντμίτρι Πρίγκοφ/Дми́трий При́гов (1) Ντον Ντελίλο/Don Delillo (2) Ντόναλντ Γουίνικοτ/Donald Winnicott (2) Ντονέλα Μήντοους/Donella Meadows (1) Ξενοδοχείο των Ξένων (2) Ξενοφών (3) ξεψάρωμα (3) Ο. Σ. Βίκτορ/H. St Victor (1) Οδύσσεια (2) οικονομία (52) Οκτάβιο Πας/Octavio Paz (2) Όλγα Γερογιαννάκη (1) όλεθρος (29) Όμηρος (1) ομιλίες (13) ΟΟΣΑ (1) Ορφέας Απέργης (2) Όσκαρ Ουάιλντ/Oskar Wilde (2) Ουίσταν Ώντεν/Wystan Auden (3) Ουόλτ Ουΐτμαν/Walt Whitman (1) Π.Α.Ρενουάρ/P.A.Renoir (1) Π.Μ.Σ. Χάκερ/P.M.S. Hacker (6) παιδεία (7) παιχνίδι (7) Παναγιώτης Κονδύλης (10) Παπάγος (1) παπαρολογία (7) παράδοση (4) παραμύθιασμα (2) Παρίσι (1) Πάρνηθα (1) Πασκάλ Ενζέλ/Pascal Engel (1) Πάσχος Μανδραβέλης (3) Πέδρο Ματέο/Pedro Mateo (1) Πέπη Ρηγοπούλου (1) περιπέτεια (3) Πέτρος Αρτάνης (1) Πέτρος Κορνήλιος/Pierre Corneille (1) Πέτρος Παπαθανασίου (1) Πήτερ Γκητς/P.T. Geach (2) Πήτερ Κρηφτ/Peter Kreeft (1) Πήτερ Μπρουκ/Peter Brook (1) Πήτερ Ουίντς/Peter Winch (2) Πήτερ Ουότκινς/Peter Watkins (1) Πιέρ Μανάν/Pierre Manent (1) Πιέρ Μπουρντιέ/Pierre Bourdieu (1) Πιέρ-Ζοζέφ Προυντόν/Pierre-Joseph Proudhon (1) Πλαστήρας (2) Πλάτωνας (4) πλουραλισμός (1) ποίηση (68) πολεμικά κείμενα (11) πόλεμος (26) πόλη (25) πολιτική (49) Ποτάμι (1) προαίρεση (1) προεκλογικά μηνύματα (9) προλεταριάτο (47) Προμηθέας (1) προπαγάνδα (57) Πωλ Βιριλιό/Paul Virilio (1) Πωλ Βαλερύ/Paul Valery (1) Πωλ Ζοριόν/Paul Jorion (1) Πωλ Ζωγραφάκης (1) Πωλ Λαφάργκ/Paul Lafargue (2) Πωλ Ρικέρ/Paul Ricoeur (2) Ρ. ΜακΝαμάρα/R. MacNamara (3) Ραούλ Βανεγκέμ/Raoul Vaneigem (6) Ραούλ Σουρίτα/Raul Zurita (1) Ρας Ρίις/Rush Rhees (1) Ράσελ Τζάκομπι/Russel Jacobi (3) Ρέι Μπράντμπερι/Ray Bradbury (1) Ρέιμοντ Κάρβερ/Raymond Carver (1) Ρενέ Ζιράρ/René Girard (10) Ρενέ Κλερ/ René Clair (1) Ρισελιέ/Richelieu (1) Ρίτα Γκαβέρα (1) Ρίτσαρντ Κόμπντεν/Richard Cobden (1) Ρίτσαρντ Μοράν/Richard Moran (1) Ρίτσαρντ Ρόρτι/Richard Rorty (7) Ροβεσπιέρος (1) Ρόζα Λούξεμπουργκ/Rosa Luxembourg (3) Ρόζενταλ-Γιούντιν (1) ρομαντισμός (4) Ρομπέρ Αντέλμ/Robert Antelme (1) Ρόμπερτ Οπενχάϊμερ/Robert Oppenheimer (1) Ρόμπερτ Ρέντφορντ/Robert Redford (1) Ρόμπερτ Φρανκ/Robert Frank (1) Ρόμπερτ Χας/Robert Hass (2) Ρομπέρτο Χουαρόθ/Roberto Juarroz (1) Ρουμανία (1) Ρωσία (3) Σ. Μπενβενούτο/S. Benvenuto (1) Σ. Πιρόν/S. Piron (1) Σαίξπηρ/Shakespeare (1) Σαν Φρανσίσκο (1) σαπουνόφουσκες (10) Σαρλ Μπωντλέρ/Charles Baudeilaire (1) Σαρλ Μπωντλέρ/Charles Baudeilaire (1) Σαρλ Πεγκί/Charles Péguy (1) Σαρλ Φουριέ/Charles Fourier (1) Σβετλάνα Αλεξίεβιτς/Светлана Алексиевич (1) Σέρεν Κίρκεγκωρ/Søren Kierkegaard (5) Σεσίλ Ιγγλέση Μαργέλου (1) Σέσιλ ντε Μιλ/Cecil DeMille (1) σθένος (4) Σιμόν Βέιλ/Simone Weil (6) Σιμόν Λέις/Simon Leys (1) σινεμά (44) Σίνεντ Ο'Κόνορ/Sinead O'Connor (1) Σίντνεϊ Λιουμέτ/Sidney Lumet (1) Σίσυφος (1) σκεπτικισμός (6) Σκιπίων ο Αφρικανός (1) σκουπιδοντενεκέδες (1) Σλαβόι Ζίζεκ/Slavoj Žižek (4) Σόνια (1) σοσιαλδημοκρατία (7) Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα (1) Σουηδία (3) Σουν Τζου/ 孫子 (1) σουρεαλισμός (7) σοφία (6) Σπύρος Κυριαζόπουλος (7) σταλινισμός (14) Σταμάτης Γονίδης (1) Σταμάτης Πολενάκης (1) Στάνλεϊ Κάβελ/Stanley Cavell (2) Στάνλεϊ Κιούμπρικ/Stanley Kubrick (1) Στάντις Λώουντερ/Standish Lawder (2) Στέλιος Κούλογλου (1) Στέλιος Ράμφος (1) Στεφάν Λαβινιότ/Stéphane Lavignotte (1) Στέφανος Λουπάσκο/Stephan Lupasco (4) Στέφανoς Ροζάνης (8) Στήβεν Πίνκερ/Steven Pinker (2) στρατόπεδα εργασίας (10) στρατόπερα αναψυχής (1) Σύλβια Πλαθ/Sylvia Plath (1) Σύλλογος Υπαλλήλων Βιβλίου-Χάρτου (3) Σύνταγμα (1) σχετικισμός (2) Σωκράτης (4) σώμα (3) Τ.Κ.Παπατσώνης (2) Τ.Σ. Έλλιοτ/T.S. Elliot (3) Τάκης Μίχας (2) Ταλίν (1) Τάλκοτ Πάρσονς/Talcott Parsons (1) Τάσος Λάγγης (2) Τέοντορ Αντόρνο/Theodor Adorno (1) τέχνη (71) τεχνικό σύστημα (40) τεχνοκρατία (28) τεχνολογικός μεσσιανισμός (41) τεχνοσάχλα (16) Τζ. Μπένθαμ/J. Bentham (1) Τζ. Ρ. Σάουλ/J. R. Saul (8) Τζ. Σενμπάουμσφελντ/G. Schönbaumsfeld (1) Τζ. Στ. Μιλλ/J. St. Mill (1) Τζ.Ρ.Ρ. Τόλκιν/J.R.R. Tolkien (1) Τζακ Α. Γκόλντστοουν/Jack A. Goldstone (1) Τζέημς Μπάλντουιν/James Baldwin (1) Τζέφρεϊ Χερφ/Jeffrey Herf (1) Τζον Γκρέι/John Gray (1) Τζον Κ. Γκαλμπρέιθ/John K. Galbraith (1) Τζον Λοκ/John Locke (3) Τζον Μ. Κούτσι/John M. Coetzee (2) Τζον Ρωλς/John Rawls (2) Τζον Σερλ/John Searle (6) Τζον Στάινμπεκ/John Steinbeck (1) Τζον Φ. Κέννεντυ/John F. Kennedy (3) Τζον Φόουλς/John Fowles (1) Τζον Χιούστον/John Houston (1) Τζον Ώστιν/John Austin (1) Τζορτζ Όργουελ/George Orwell (4) Τζορτζ Στάινερ/George Steiner (2) Τζόρτζιο Αγκάμπεν/Giorgio Agamben (4) Τζουζέπε Πίνοτ-Γκαλίτσιο/Giuseppe Pinot-Gallizio (1) Τζούλια Κρίστεβα/Julia Cristeva (1) Τομά Λεπετιέ/Thomas Lepeltier (1) Τομάς Ιμπάνιεθ/Tomás Ibáñez (1) Τόμας Πίντσον/ Thomas Pynchon (1) Τόμας Ρηντ/Thomas Reid (2) Τόμας Χομπς/Thomas Hobbes (4) Τόνι Νέγκρι/Toni Negri (2) Τόνι Σουάρτζ/Tony Schwartz (1) τραγωδία (10) Τρανσχιουμανισμός (1) Τριλεκτική (11) Τριστάν Τζαρά/Tristan Tzara (1) Τρόικα (21) Τσαρλς Ντέιβενπορτ/Charles Davenport (1) Τσαρλς Ράιτ Μιλλς/Charles Wright Mills (1) Τσαρλς Σ. Περς/Charles S. Peirce (1) Τσαρλς Τέιλορ/Charles Taylor (1) Τσαρλς Φορτ/Charles Fort (1) τυραννία (14) Υβ Λε Μανάκ/Yves Le Manach (9) Υβ Μισώ/Yves Michaud (1) υλισμός (13) υπαρξισμός (3) υποκείμενο (29) υπομονή (2) Φ. Ε. Ρεϊνάλ/F. E. Reynal (1) Φ. Σελίν/. Céline (1) Φ.Ντ. Πητ/F.D.Peat (1) Φαινομενολογία (1) Φελίξ Γκουαταρί/Félix Guattari (1) Φερνάντο Αρρραμπάλ/Fernando Arrabal (1) Φερνάντο Πεσσόα/Fernando Pessoa (2) Φθινόπωρο (1) Φίγκαρο (1) Φίλιπ Λάρκιν/Philip Larkin (1) Φιλοσοφία (77) Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι/Фёдор Достоевский (5) Φλαν Ο' Μπράϊαν/Flann O' Brien (1) Φουκουσίμα (3) Φρ. Ένγκελς/Fr. Engels (7) Φρ. Νίτσε/Fr. Nietsche (11) Φρ. Σιμιάν/Fr. Simiand (1) Φρ. Φουρκέ/Fr. Fourquet (1) Φράνσις Μπέικον/Francis Bacon (1) Φρανσουά Γκρουά/François Grua (1) Φρανσουά Καραντέκ/François Caradec (1) Φρανσουά Λυοτάρ/François Lyotard (1) Φρανσουά Φουρκέ/François Fourquet (1) Φραντς Κάφκα/Frantz Kafka (2) Φρέντερικ Τέιλορ/Frederick Taylor (1) Φρέντερικ Τζέιμσον/Frederick Jameson (1) Φρήντριχ Γιάκομπι/Friedrich Jacobi (1) Φρήντριχ Έμπερτ/Fredrich Ebert (1) Φρήντριχ Μουρνάου/Friedrich Murnau (1) Φρήντριχ Χάγιεκ/Friedriech Hayek (2) Φριτς Λάιστ/Fritz Leist (1) φρμκ (13) Φρόιντ/Freud (5) Φώτης Τερζάκης (1) Χ. Λ. Μπόρχες/J. L. Borges (2) Χ. Μ. Εντσενσμπέργκερ/H. M. Enzensberger (1) Χάιμε Σεμπρούν/Jaime Semprun (1) χαρά (5) Χάρβαρντ (1) Χάρης Βλαβιανός (1) Χάρι Χόλε (1) Χάρυ Γκουγκενχάιμ/Harry Guggenheim (1) Χάρυ Φράνκφουρτ/Harry Frankfurt (1) Χέγκελ/Hegel (12) Χέερτ Μακ/Geert Mak (3) Χένρικ Ίψεν/H. Ibsen (1) Χέρμαν Μέλβιλ/Herman Melville (1) Χέρμπερτ Μαρκούζε/Herbert Marcuse (2) Χιλή (1) Χίλντε ντε Μπράιν/Hilde de Bruijn (1) χιούμορ (29) Χιροσίμα (4) Χλόη Κολλύρη (1) Χουάλ Βίβες/Juan Vives (1) χρήμα (14) χρήμα και μαγεία (21) Χρήστος Βακαλόπουλος (1) Χριστός (3) χρόνος (10) ψυχή (12) ωφελιμισμός (13) A.I. (6) Ange S. Vlachos (1) Bar Beduin (1) Beatnics (1) beton7 (12) BHL (2) Biennale (2) Bloomberg (1) Bob Dylan (1) Bob Marley (1) Bodies (3) Bruce Springsteen (1) Cinemarian (3) CNN (1) dada (2) dangerfew (77) David Bowie (1) DAVOS (2) Descombes (1) DOCUMENTA (1) Einsatzgruppe D (1) EMAF (1) Frank Zappa (3) Gaston Bachelard/Γκαστόν Μπασλάρ (1) Happyfew (5) HighSpeedAcces (1) Hippies (1) Hollowsky (163) Iggy Pop (1) Il Consigliere (3) intothepill (2) izi (231) Janitoring (1) Jazz (2) Jeffrey Lee Pierce (1) Jimmy Cliff (1) Joe Strummer (1) Johnny Cash (2) Keith Richards (1) La Tribune (1) Malaguena (1) Mark Twain (1) Miles Davis (2) Monty Python (1) Muppet Show (1) nem68 (1) Nick Cave (1) Nosotros (1) psonia (4) RadioBubble (61) Renty (3) Ringo Star (1) RSA (1) Salon De Vortex (5) Scott Asheton (1) Serajevomag (1) sexbox (2) socialmedia (2) Tales from the Crypt (1) TESTS! (6) TwixtLab (1) UNICEF (1) urban hacking (13) Wall Street Journal (1) wobblies (2) Zακ Μπουβρές/Jacques Bouveresse (1) Zabriskie Point (1) zi (1) Zoviets (1)