Ο Αισθητισμός και ο Φασισμός (περί ΑΓΡΑΣ)

(κείμενο του φίλου μας Φώτη Τερζάκη - επειδή μερικά πράγματα δεν χωνεύονται εύκολα)

ΠΕΡΙ ΑΓΡΑΣ

Η αχίλλειος πτέρνα των διανοουμένων, γνωστό από παλιά, είναι ο κρυφός έρωτάς τους για την ισχύ. Και αυτή, από τον καιρό του Πλάτωνα μέχρι τις ημέρες τού Τζοβάνι Τζεντίλε και τον Χάιντεγκερ, είχε κατά κανόνα τη μορφή τής πολιτικής εξουσίας. Η εν λόγω ροπή δεν έχει βεβαίως εκριζωθεί· τελευταία εκδήλωσή της στα καθ’ ημάς ήταν το περυσινό, μετά την εξέγερση του Δεκεμβρίου, μανιφέστο κομφορμισμού και πνευματικής υποτέλειας εκ μέρους των έξι του Παντείου και των τριών της ελεύθερης αγοράς του πνεύματος. Στις ημέρες μας όμως εμφανίζει μια ενδιαφέρουσα παραλλαγή: η ισχύς στην οποία το πνεύμα προσκολλάται σαν περικοκλάδα δεν είναι μόνο, ή κυρίως, αυτή των πολιτικών ––η οποία στον ολοκληρωτικό καπιταλισμό γίνεται όλο και περισσότερο θεαματική και κούφια–– αλλά εκείνη των επιχειρηματιών. Οι διανοούμενοι γίνονται αυλοκόλακες των εκδοτών, είτε του μεγάλου τύπου είτε ακόμα και ατομικών επιχειρήσεων με τις οποίες θεωρούν εγγενώς διαπλεγμένα τα συμφέροντά τους. Έτσι φτάσαμε στο σημείο να προβαίνουν σε δημόσιες διακηρύξεις στήριξής τους ακόμα και σε περίπτωση εργασιακών διαφορών των εκδοτών με τους υπαλλήλους τους. Το ήθος αυτό εγκαινίασαν τα δύο (αρσενικού και θηλυκού γένους) φερέφωνα των εκδόσεων Πατάκη, που σήμερα βρίσκουν επάξιους συνεχιστές στους 49 (μάλλον αυτή τη στιγμή σπρώχνονται και άλλοι να προσχωρήσουν) υπασπιστές τού Σταύρου Πετσόπουλου των εκδόσεων Άγρα.

Οι 49 διανοούμενοι και ο απολυμένος Ντίνος Παλαιστίδης

(φιλοξενούμε ευχαρίστως εδώ το παρακάτω κείμενο του φίλου μας Κώστα Δεσποινιάδη)

 

Μα οι κατάλληλοι άνθρωποι πάντοτε βρίσκονται – δεν έχουν τίποτα να χάσουν.

Μανώλης Αναγνωστάκης

Στις 17 Φεβρουαρίου κυκλοφόρησε στο διαδίκτυο (και δύο μέρες μετά αναδημοσιεύτηκε στην Αυγή) ένα «Κείμενο υποστήριξης των εκδόσεων Άγρα» υπογεγραμμένο από 49 διανοούμενους (πανεπιστημιακούς, καλλιτέχνες, συγγραφείς, μεταφραστές κ.ά.). Βλέποντας κανείς τον τίτλο του κειμένου, θα υπέθετε εύλογα ότι οι εκδόσεις Άγρα και ο Σταύρος Πετσόπουλος διώκονται για κάποιο βιβλίο που εξέδωσαν, κινδυνεύουν με δίκες και καταδίκες, και –όπως θα ήταν αναμενόμενο σε μια τέτοια περίπτωση- οι διανοούμενοι του τόπου συσπειρώνονται στο πλευρό του εκδότη. Διαβάζοντας όμως το μικρό κείμενο που προηγείται των υπογραφών, διαπιστώνει κανείς ότι η αφορμή είναι άλλη (η απόλυση του βιβλιοϋπαλλήλου των εκδόσεων Άγρα Ντίνου Παλαιστίδη και οι συνακόλουθες κινητοποιήσεις συναδέλφων του για την ανάκληση της απόλυσής του).

Αν μη τι άλλο προκαλεί τουλάχιστον εντύπωση η κινητοποίηση 49 γνωστών διανοουμένων για μια εργασιακής φύσης διαφορά σε μια επιχείρηση, και προκαλεί ακόμα μεγαλύτερη εντύπωση ότι η κινητοποίηση αυτή δεν γίνεται υπέρ του… αντικειμενικά αδυνάτου, του υπαλλήλου, αλλά υπέρ αυτού που απ’ τις αντικειμενικές οικονομικές συνθήκες βρίσκεται στη θέση του ισχυρού, υπέρ αυτού δηλαδή που την επομένη της απόλυσης η ζωή του συνεχίζεται κανονικά και δεν βρίσκεται αντιμέτωπος με το φάσμα της ανεργίας και το χειροπιαστό και διόλου «θεωρητικό» ζήτημα της επιβίωσης.

Ο γράφων δεν μπορεί φυσικά να μπει στην ουσία της εργασιακής διαφοράς, μιας και δεν μπορούμε να γνωρίζουμε τα διαδραματισθέντα στην επιχείρηση, από θέση αρχής όμως, φαντάζομαι, κάθε άνθρωπος που δεν είναι θαυμαστής της Μάργκαρετ Θάτσερ βρίσκεται στο πλευρό του εργαζόμενου και όχι του εργοδότη.

Το κείμενο όμως των 49 διανοουμένων, πέρα από την αρχική έκπληξη, σε μια δεύτερη ανάγνωση προκαλεί το λιγότερο οργή ακόμα και σε έναν «ουδέτερο παρατηρητή», βρίθει λογικών αλμάτων και γεννά ορισμένα ζητήματα πνευματικού ήθους και μερικά, ρητορικά μάλλον, ερωτήματα. Λένε, για παράδειγμα, οι 49 στο κείμενό τους (ολόκληρο υπάρχει πλέον και στην ιστοσελίδα των εκδόσεων Άγρα και εύκολα μπορεί να το βρει κανείς): Εμείς που υπογράφουμε αυτό το κείμενο έχουμε επί χρόνια συνεργασία με τον Σταύρο Πετσόπουλο και τις Εκδόσεις Άγρα και γνωρίζουμε όχι μόνο τη σπουδαία συμμετοχή τους στα γράμματα αλλά και τις εργασιακές συνθήκες απόλυτου σεβασμού του προσώπου των εργαζομένων και των εργασιακών και συνδικαλιστικών δικαιωμάτων τους που από την ίδρυση του εκδοτικού οίκου επικρατούν σ’ αυτόν.

Πρώτον, πώς είναι δυνατόν να ξέρει ένας συγγραφέας ένας μεταφραστής ή ένας καθηγητής Πανεπιστημίου τις συνθήκες κάτω από τις οποίες εργάζονται οι πωλητές, οι αποθηκάριοι και οι κούριερ οποιουδήποτε εκδοτικού οίκου; Κατ’ αντιστοιχία, όταν παίρνουμε στα χέρια μας ένα καλοτυπωμένο βιβλίο, οποιουδήποτε εκδότη, ξέρουμε κάτω από ποιες συνθήκες δουλεύουν οι γραφίστες στα ατελιέ, οι πιεστές στα τυπογραφεία και οι υπάλληλοι των βιβλιοδετείων; Κατά δεύτερο, τι σχέση έχει η ποιότητα του εκδοτικού προϊόντος με τις συνθήκες κάτω από τις οποίες δουλεύουν οι υπάλληλοι του εκδοτικού οίκου; Με αυτή την «λογική», θα ήταν αυτονόητο ότι οι υπάλληλοι της αυτοκινητοβιομηχανίας Πόρσε, για παράδειγμα, δουλεύουν σε έναν επαγγελματικό παράδεισο και ουδεμία συνδικαλιστική διεκδίκηση εκ μέρους τους θα ήταν επιτρεπτή, εφόσον το προϊόν της εταιρείας τους είναι το καλύτερο της αγοράς. Στην προκειμένη περίπτωση, το κείμενο στήριξης των συναδέλφων του Παλαιστίδη στην Άγρα και η απεργία στην οποία έχουν προχωρήσει με αφορμή την απόλυσή του θα έπρεπε να κάνουν τους υπογράφοντες περισσότερο επιφυλακτικούς.

Συνεχίζουν οι 49 διανοούμενοι στο κείμενό τους: Τις τελευταίες μέρες με οργή και θλίψη διαπιστώνουμε ότι με αφορμή την απόλυση εργαζομένου από τον εκδοτικό οίκο, υπό συνθήκες που ασφαλώς θα κριθούν από τα δικαστήρια, ο εκδοτικός οίκος επιχειρείται να εμφανιστεί ως διώκτης των συνδικαλιστικών ελευθεριών που εκφοβίζει και απολύει εργαζόμενους. Τίποτα δεν είναι αναληθέστερο από τους παραπάνω ισχυρισμούς και γι’ αυτό αισθανόμαστε την ανάγκη να προβούμε σε δημόσια δήλωση για να προστατέψουμε τις Εκδόσεις Άγρα από τη συκοφάντηση και το διασυρμό. Εδώ τα πράγματα γίνονται ακόμα πιο σοβαρά. Καταρχάς γιατί αποτελεί «συκοφάντηση και διασυρμό» η όλη κινητοποίηση, τη στιγμή που η επιθεώρηση εργασίας σε πρώτη φάση γνωμοδότησε υπέρ του εργαζομένου; Επιπλέον, από πότε το κατοχυρωμένο δικαίωμα στη απεργία συνιστά σπίλωση για το κύρος μιας επιχείρησης; Άραγε οι υπογράφοντες δεν διεκδικούν για τον εαυτό τους το δικαίωμα στην απεργία ή στην προσφυγή στην επιθεώρηση εργασίας; Όσοι απ’ τους υπογράφοντες είναι εκλεγμένοι σε συνδικαλιστικά όργανα του επαγγελματικού τους κλάδου, θεωρούν ότι η απεργία συκοφαντεί και διασύρει τον εκάστοτε εργοδότη; Δέχονται μήπως οι, στην πλειονότητά τους, δημόσιοι υπάλληλοι που υπογράφουν να παραχωρήσουν τη μόνιμη και εξασφαλισμένη από το κράτος εργασιακή τους θέση; (Εργασιακή θέση που, αν θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς, είναι εξασφαλισμένη ακόμα και όταν κάποιος παραμένει επί 30 χρόνια καθηγητής πανεπιστημίου δίχως να έχει δημοσιεύσει ούτε ένα επιστημονικό έργο).

Δεν θα επεκταθώ σε άλλα «προβληματικά», τουλάχιστον, σημεία της επιστολής (μερικά θέτουν εξόφθαλμα υπό αμφισβήτηση την ειλικρίνεια ορισμένων εκ των συντακτών και προσβάλουν τη νοημοσύνη μας· πώς μπορεί, για παράδειγμα να ξέρει κάποιος τι συνέβαινε στον εκδοτικό οίκο από την ίδρυσή του, το 1979, όταν τότε ήταν μαθητής. Ή πώς μπορεί να ξέρει κάποιος τι συνέβαινε στα 30 χρόνια λειτουργίας του οίκου όταν έχει γνωρίσει τον εκδότη μόλις πρόπερσι; Για να μην αναφερθώ και σ’ αυτούς που ζουν 500 χιλιόμετρα μακριά από την έδρα των εκδόσεων…) και θα αναφερθώ σε ορισμένα ζητήματα πνευματικού ήθους που ανακύπτουν από την ασυνήθιστη αυτή κίνηση των 49.

Ιστορικά, η συλλογή υπογραφών έχει χρησιμοποιηθεί ως μια συμβολική κίνηση υποστήριξης κάποιου αδυνάτου, κάποιου διωκόμενου ή κάποιου που βρίσκεται στην φυλακή ή γενικότερα κινδυνεύει. Η χρησιμοποίηση του μέσου αυτού για την υπεράσπιση ενός εργοδότη αν μη τι άλλο το ακυρώνει και διαστρεβλώνει την ιστορικότητα αυτής της πρακτικής. Επιπλέον, η κίνηση αυτή των 49 έρχεται να προστεθεί σε πρόσφατες συλλογικές τοποθετήσεις διανοουμένων κατά τον περσινό Δεκέμβρη που όλες είχαν αντιδραστικό πρόσημο, για να το πω όσο πιο κομψά μπορώ. Κάποτε αναφερόμασταν με θλίψη στη σιωπή των διανοουμένων. Φοβάμαι ότι δεν είναι μακριά ο καιρός που θα παρακαλάμε να μην πάρουν θέση.

Σε ιστορικές στιγμές κρίσης και κοινωνικής έντασης όπως αυτή που διανύουμε η θέση που παίρνει ο καθένας είναι κρίσιμη και ενδεικτική. Από την εποχή του Σωκράτη έχει οριστεί με τον πλέον εύγλωττο τρόπο ο ρόλος του καλώς εννοούμενου διανοούμενου. Είναι αυτός που σαν την αλογόμυγα ξυπνά το ράθυμο άλογο της Πόλης και για «ανταμοιβή» τον ποτίζουν κώνειο ή τον ρίχνουν στην πυρά. Δυστυχώς, εδώ και καιρό βλέπαμε διανοούμενους να διαγκωνίζονται ποιος θα πρωτομπεί σε κρατικές επιτροπές και think tanks, ποιος θα ελιχθεί με ρασπουτινική δεξιοτεχνία στο ακαδημαϊκό κατεστημένο και ποιος θα εξασφαλίσει από νωρίς την κρατικοδίαιτη σταδιοδρομία του, προωθώντας ταυτόχρονα όσους περισσότερους μπορεί από το περιβάλλον του. Η επιστολή που υπογράφουν οι 49 διανοούμενοι υπέρ των εκδόσεων Άγρα, φοβάμαι ότι εγκαινιάζει μια νέα εποχή κατά την οποία οι «άνθρωποι του πνεύματος» αυτοπρόσφερτοι θα τάσσονται εναντίον του κάθε αδυνάτου με εξευτελιστικό αντίτιμο μια επιμελημένη και καλαίσθητη έκδοση.

Κώστας Δεσποινιάδης

Υ.Γ. Το κείμενο δόθηκε για δημοσίευση στα «Ενθέματα» της Αυγής ― από όπου είχα στο παρελθόν ανοιχτή πρόσκληση συνεργασίας ― στις 22/2/2010. Δύο ημέρες μετά με ενημέρωσαν ευγενικά ότι δεν μπορούν να το δημοσιεύσουν. Καλό είναι, στις αρχές του 21^ου αιώνα, να θυμόμαστε όλοι ότι ο σταλινισμός είναι κυρίως νοοτροπία και λιγότερο ιδεολογία…

Το ΒΗΜΑ για την ... Επανάσταση!

Και ενώ ο Μίκης Θεοδωράκης μαζί με τον Κώστα Γεωργουσόπουλο, τον Στέφανο Ληναίο και κάποιους άλλους προσπαθούν να περισώσουν την "ιστορική και εθνική μας μνήμη", η εφημερίδα Το Βήμα της Κυριακής ανήγγειλε ότι θα διανέμει κάποια από τις προσεχείς εβδομάδες "το μανιφέστο του Κομμουνιστικού κόμματος" των γνωστών διεθνιστών Καρόλου και Φρειδερίκου. Με δεδομένο ότι το επικίνδυνο βιβλίο θα μπει σε 200.000 περίπου σπίτια σε μια μονάχα Κυριακή θα θέλαμε να εκφράσουμε την ανησυχία μας για τα χειρότερα. Λέτε να γίνουν τίποτα φασαρίες;

Έντεκα θέσεις για την κοινωνία της ταχυπρόσβασης

ΣΥΝΤΟΜΕΥΣΕΙΣ

Ο εκπίπτων μοντέρνος καπιταλισμός στήριξε την κυριαρχία του μέχρι σήμερα στην οικειοποίηση και στην πραγμάτωση των ερμηνειών που του έδωσαν οι κριτές και οι επικριτές του. Στον νέο κόσμο, που με βία θα αντικαταστήσει τον παλαιό , οι σχέσεις και οι συνθήκες παραγωγής θα θεωρούνται ως η αιτία της δυστυχίας ενός πάλαι ποτέ σκοτεινού μεσαίωνα. Το θέαμα δεν θα είναι παρά η σκόνη από τα ερείπια του παρελθόντος που θα σηκώνεται λίγα εκατοστά από το έδαφος σε κάθε μας βήμα.

Διατυπώνουμε στο μικρό κείμενο που ακολουθεί τις 11 πρώτες απο τις «Θέσεις για την κοινωνία της ταχυπρόσβασης» που αφορούν τον επερχόμενο αυτόν κόσμο.

Α. Η ΕΝΟΠΟΙΗΣΗ

1.

H ζωή των κοινωνιών στις οποίες κυριαρχούν οι σύγχρονες συνθήκες παραγωγής εκδηλώνεται σαν μια τεράστια συσσώρευση πληροφοριών. Η αξία της αναπαράστασης αντικαθίσταται από την αξία της ταχυπρόσβασης [hi-Speedaccess] Οι συντυχίες και τα ενδεχόμενα που προκύπτουν, ανάγουν τις παραγωγικές σχέσεις σε συμβάντα που χαρακτηρίζονται από το κύρος του Αληθούς.

2.

Οι πληροφορίες που αποσπάστηκαν από κάθε πλευρά της ζωής, συγχωνεύονται σ' ένα κοινό ρεύμα.

Η άμεσα θεωρημένη πραγματικότητα στροβιλίζεται με απίστευτη ταχύτητα

μέσα στην ίδια της τη γενική ενότητα σαν ένας

κόσμος, αντικείμενο της ταχυπρόσβασης.

Η εξειδίκευση των πληροφοριών του κόσμου ξαναβρίσκεται,

ολοκληρωμένη, μέσα στον κόσμο της αυτονομημένης

πληροφορίας.

Η ταχυπρόσβαση γίνεται το φαντασιακό θεμέλιο της κοινωνίας.

3.

Η ταχυπρόσβαση παρουσιάζεται ταυτόχρονα σαν η ίδια η κοινωνία,

σαν ένα μέρος της κοινωνίας, και σαν όργανο ενοποίησης.

Η ενιαία κοινωνία συγκεντρώνει κάθε δεδομένο και κάθε αντίληψη στον ίδιο τομέα.

Επειδή ακριβώς ο τομέας αυτός είναι αδιαχώριστος, αποτελεί το χώρο του περιπλανώμενου δεδομένου και της υπερ-αληθούς αντίληψης και η ενοποίηση που πραγματοποιεί ακυρώνει δια παντός τον πρότερο γενικευμένο διαχωρισμό. Η ευτυχία είναι προ των πυλών.

4.

Η πληροφορία πλέον δεν είναι ένα σύνολο δεδομένων, αλλά μια κοινωνική

σχέση ατόμων μεσολαβημένη από δεδομένα.

Η πληροφορία δεν μπορεί να νοηθεί σαν κατάχρηση ενός

κόσμου συνάψεων, σαν ένα προϊόν των τεχνικών μαζικής

διάδοσης δεδομένων. Είναι μάλλον ένα κοσμοείδωλο

πραγματωμένο, μεταφρασμένο υλικά. Είναι μια θεώρηση

του κόσμου που έχει αντικειμενοποιηθεί.

Η ταχυπρόσβαση, είναι ταυτόχρονα το αποτέλεσμα και ο σκοπός του υπάρχοντος τρόπου παραγωγής.

Δεν είναι ένα συμπλήρωμα του πραγματικού

κόσμου, κάποιο πρόσθετο διακοσμητικό στοιχείο

του. Είναι η καρδιά της πραγματικής

κοινωνίας.

Μορφή και περιεχόμενο της πληροφορίας αποβλέπουν

στην ολική ανατροπή των συνθηκών και των στόχων του υπάρχοντος συστήματος. Η ταχυπρόσβαση είναι η διαρκής παρουσία αυτής της ανατροπής,

σαν κατοχή του μεγαλύτερου μέρους του χρόνου που βιώνεται έξω απ’ τη σύγχρονη παραγωγή.

5.

Η καθολική κοινωνική Πράξη με απόλυτη προϋπόθεση την ταχύτητα ενοποιεί

δεδομένο και πραγματικότητα.

Η κοινωνική πρακτική, ενώπιον της οποίας τίθεται το αυτόνομημένο δεδομένο, είναι επίσης η πραγματική ολότητα που εμπεριέχει η πληροφορία.

Στην θεαματικά ανεπτυγμένη κοινωνία το σχίσμα μέσα σ' αυτήν την ολότητα, την ακρωτηρίαζε σε τέτοιο βαθμό, ώστε το θέαμα να φαίνεται σαν σκοπός της. Η γλώσσα του νέου κόσμου συνίσταται από σημεία της άρχουσας διαδρομής που ακολουθεί η διανομή της πληροφορίας και που αποτελούν ταυτόχρονα τον έσχατο σκοπό αυτής της διανομής. Η ανθρωπότητα έχει πια την ευκαιρία να πραγματώσει τα δημιουργικά της οράματα.

6.

Η πληροφορία που επαναπροσδιορίζει την πραγματικότητα, έχει πραγματικά παραχθεί.

Την ίδια στιγμή η βιωμένη πραγματικότητα είναι υλικά κατακυριευμένη

απ’ την επιβολή των πληροφοριών και αναπαράγει μέσα της τη σύγχυση, δίνοντάς της μια ρητή συγκατάθεση. Η αντικειμενική πραγματικότητα είναι παρούσα και στις δυο πλευρές. Κάθε έννοια, προσδιορισμένη μ' αυτόν τον τρόπο, δεν έχει σαν βάση παρά το πέρασμά της στο αντίθετο: η πραγματικότητα αναδύεται μέσα στην πληροφορία και η πληροφορία είναι πλέον αληθής.

Αυτή η αμοιβαία σχέση πληροφορίας και αλήθειας είναι η ουσία και το στήριγμα της υπάρχουσας κοινωνίας.

7.

Μέσα στον πραγματικά ανεστραμμένο κόσμο, το αληθινό ήταν μια στιγμή του ψεύτικου.

Στον νέο κόσμο η πραγματικότητα επικρατεί και το ψευδές γίνεται το εφιαλτικό ψεγάδι του κόσμου.

8.

Η κοινωνία που στηρίζεται στην ταχυπρόσβαση (ΗiSpeedaccess society) δεν είναι τυχαία ή επιφανειακά δυναμική είναι θεμελιωδώς ενδεχομενική. Μέσα στον κόσμο της ταχύπρόσβασης, η ανάπτυξη δεν είναι τίποτα, και ο σκοπός είναι το παν.

9.

Η πληροφορία τείνει πάντα να καταλήξει παντού, και τελικά στον νέο κόσμο είναι πανταχού παρούσα.

10.

Η πρώτη φάση της ολοκληρωτικής κατοχής της κοινωνικής ζωής από τα συσσωρευμένα αποτελέσματα της οικονομίας, οδήγησε προς μια γενικευμένη διολίσθηση απ’ το έχειν στο φαίνεσθαι απ το οποίο κάθε πραγματικό "έχειν" οφείλει ν' αντλεί το άμεσο κύρος και την τελική λειτουργία του.

Ταυτόχρονα, κάθε ατομική πραγματικότητα έγινε κοινωνική, άμεσα εξαρτημένη απ’ την κοινωνική δύναμη, διαμορφωμένη απ αυτήν.

Στον νέο κόσμο της ταχύτατης πρόσβασης της διάδοσης και της ενδελεχούς επιλογής οι θεαματική θέσμιση κατακρημνίζεται για να δώσει την θέση της στον πραγματικό κόσμο του ενδεχομενικού βίου.

11.

Οι εκάστοτε «υπεύθυνοι», μονάχα άλλαζαν με διάφορους τρόπους τον κόσμο, το ζήτημα όμως είναι να τον προσπελάσουμε.

[αναδημοσίευση από το περιοδικό κοντέινερ #4 Φεβρουάριος 2010]