Μετά από 16 χρόνια, ανέβηκε ολόκληρο το πολυσέλιδο αυτό κείμενο στο διαδίκτυο (μαζί με Μια επιστολή στα «Παιδιά της Γαλαρίας» περί Ντωβέ, κομμουνισμού και δημοκρατικής
διεκδίκησης, 2003)
...
οπότε μπορείτε τώρα να το διαβάσετε, και αν θέλετε να το κατεβάσετε, από την ... ακαδημαϊκή σελίδα του Hollowsky, κάνοντας ένα κλικ εδώ!
5 σχόλια:
Πολύ πράμμα!!
Δεν το βγάζετε βιβλίο;;;
... πάνε χρόνια ...
Το κείμενο παρουσιάζει τα εξής ζητήματα
1. Κατηγορεί τον Ντωβέ για μονόπλευρο αντικειμενισμό, αλλά μετά κάνει το ίδιο
Ο συντάκτης επιτίθεται στον Ντωβέ επειδή μένει μόνο στον «αντικειμενισμό» και παραμελεί την υποκειμενική πλευρά.
Ωραία ως εδώ… μέχρι που αρχίζει να:
εξηγεί τα πάντα μέσω αναγνώρισης, κοινότητας, ψυχολογίας,
και υποτιμά την υλικότητα της παραγωγής και την ταξική δομή.
Δηλαδή, προσπαθεί να διορθώσει μια μονομέρεια με μια άλλη μονομέρεια.
Το ίδιο λάθος που χρεώνει στον Ντωβέ, το επαναλαμβάνει σε καθρέφτη.
2. Δικαιώνει τον Μαρξ, αλλά αμέσως μετά τον μαλώνει… γιατί ήταν «οικονομιστής»
Δηλαδή:
Από τη μια τονίζει πόσο σωστά έθεσε ο Μαρξ το ζήτημα της εκμετάλλευσης.
Από την άλλη τον κατηγορεί ότι «εξασθένησε το ιστορικό του ένστικτο», ότι αγνόησε την υποκειμενική πλευρά, ότι δεν κατάλαβε την αναγνώριση, ότι δεν είδε τις αγροτικές κοινότητες κτλ.
Αυτό δεν είναι κριτική, είναι «μαλώνω τον Μαρξ επειδή δεν είναι Χέγκελ».
Μαρξικά όμως:
αν ο Μαρξ έδινε προτεραιότητα στην υλικότητα και όχι στην «αναγνώριση», αυτό δεν είναι αδυναμία, είναι μέθοδος. Η υπερφόρτωση της απάντησης με την έννοια της αναγνώρισης μετατρέπει την ταξική πάλη σε δράμα προσωπικότητας.
>>>>>
>>>>
3. Κατηγορεί τον Ντωβέ ότι απορρίπτει τη μορφή, αλλά κι αυτός απορρίπτει τη μορφή… με άλλον τρόπο
Ο λόγος του λέει:
ο Ντωβέ παραμελεί τη μορφή του κομμουνισμού.
Αλλά και ο ίδιος θεωρεί τη μορφή (κόμμα, οργάνωση, συνδικάτο, θεσμός, πρόγραμμα) σχεδόν πάντα ύποπτη.
Απλώς αντί για αντικειμενισμό επιλέγει «υποκειμενικότητα και αναγνώριση» ως κεντρικό άξονα.
Αντί να δει διαλεκτικά (προς την ένωση) μορφή–περιεχόμενο, επιμένει ότι η ενότητα τους είναι αδύνατη εδώ και δυο αιώνες. Το δηλώνει κιόλας:
Μόνο που αυτό, ως θέση, είναι μηδενιστικό ιστορικά: αν για δύο αιώνες δεν συναντήθηκαν, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούν να συναντηθούν. Μάλλον ότι ο παρατηρητής έχει εμμονή στο χάσμα.
4. Διεκδικεί να ξεπεράσει την αντίθεση υποκειμενισμού/αντικειμενισμού, αλλά την αναπαράγει
Η απάντηση επιμένει:
ότι η διάσπαση αντικειμενικών–υποκειμενικών όρων είναι η κατάρα του κομμουνισμού,
αλλά μετά τη χρησιμοποιεί συνεχώς για να εξηγήσει την ιστορία.
Δηλαδή, αναλύει "το λάθος" με το ίδιο λάθος.
5. Υποτιμά τις παραγωγικές σχέσεις για χάρη της ‘κοινότητας’
Εδώ είναι το πιο σοβαρό θεωρητικό λαθάκι.
Ο σχολιαστής επιμένει ότι το αίτημα για κοινοκτησία δεν προέκυψε από το εργοστάσιο αλλά από τις μνήμες των αγροτικών κοινοτήτων.
Ιστορικά:
• σωστό ότι η μνήμη των κοινοτήτων έπαιξε ρόλο,
• αλλά η κοινοκτησία ως πολιτικό αίτημα κατά του κεφαλαίου γεννήθηκε από την βιομηχανική μισθωτή σχέση, όχι από το χωράφι.
Δηλαδή ο σχολιαστής κάνει αυτό που χρεώνει στον Μαρξ:
υποκαθιστά την ανάλυση της σύγχρονης παραγωγής με μια νοσταλγία για παλιές κοινότητες.
6. Μετατρέπει τη δημοκρατία σε σχεδόν μεταφυσικό κριτήριο
Ο σχολιαστής λέει συνεχώς ότι ο Μαρξ (δεν?) αρνιόταν τη δημοκρατία, ότι η δημοκρατία είναι σημαντική για τους εργάτες, ότι δεν πρέπει να τη δούμε αφηρημένα κτλ.
Μόνο που:
όταν μιλάμε για δημοκρατία μέσα στο καπιταλιστικό κράτος, μιλάμε για μορφή ταξικού συμβιβασμού,
όχι για πολιτική ουδέτερη ή διαχρονική.
Ο σχολιαστής δεν μπορεί να δεχτεί τη μαρξική θέση ότι η δημοκρατία είναι κι αυτή ταξική μορφή, και την αντιμετωπίζει σαν «λίγο στραβή, αλλά όχι και τόσο», χάνοντας την υλικότητα της ανάλυσης.
7. Κατηγορεί τον Ντωβέ ότι δεν κατανοεί την εποχή του, αλλά κι ο ίδιος διαβάζει λάθος δύο αιώνες
Όταν γράφει:
ότι ο Μαρξ «δεν μπορούσε να ξέρει» το πρόβλημα της αναγνώρισης γιατί δεν είχε ακόμα αναδυθεί…
Αυτό είναι ιστορικά ανακριβές:
Η αναγνώριση είναι στοιχείο της ταξικής πάλης από τα ’30 του 19ου αιώνα.
Απλώς ο Μαρξ την αντιλαμβάνεται όχι ως ψυχολογία αλλά ως θέση μέσα στην παραγωγή.
Η απάντηση διαβάζει όλο τον 19ο αιώνα σαν να ήταν πριν από τη Γαλλική Επανάσταση.
8. Η πιο βασική του αντίφαση: η θεωρία του αντιφάσκει με την ίδια του την ανάλυση
Ο σχολιαστής λέει:
Η κομμουνιστική θεωρία αποτυγχάνει γιατί δεν μπορεί να ενώσει υποκειμενικό–αντικειμενικό.
Αλλά την ίδια στιγμή:
δέχεται την κεντρικότητα της ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων,
και δέχεται τη σημασία της υποκειμενικής δράσης,
αλλά αρνείται ότι αυτές μπορούν να συνενωθούν στην υλική πάλη.
Άρα καταλήγει να περιγράφει το κομμουνιστικό κίνημα ως τραγικό, αδύνατο, αλλοπρόσαλλο και σχεδόν μεταφυσικό πρόβλημα.
Το κείμενο της απάντησης έχει σίγουρα βάθος και ευφυΐα, και σε κάποια σημεία είναι πολύτιμη κριτική στον Ντωβέ.
Αλλά έχει τρεις μεγάλες πληγές:
1. δεν κατανοεί τη μαρξική υλικότητα,
2. υπερτονίζει την έννοια «αναγνώριση»,
3. θεωρεί ότι οι αντιφάσεις της κομμουνιστικής θεωρίας είναι αξεπέραστες, ενώ είναι… ακριβώς το κέντρο της. Η θεωρία του Μαρξ είναι χτισμένη πάνω στη σύγκρουση και την ένταση, όχι στην μελωδική συμφωνία. Η αντίφαση δεν είναι σημάδι βλάβης· είναι ο κινητήρας.
Ο Ιωαννίδης λέει περίπου:
«Η θεωρία δεν μπόρεσε δύο αιώνες να ενώσει το υποκειμενικό με το αντικειμενικό. Άρα έχουμε μια μόνιμη αποτυχία.» Ενώ η μαρξική λογική λέει:
«Η ένταση μεταξύ υποκειμενικού και αντικειμενικού είναι η κινητήρια δύναμη της ιστορίας και της θεωρίας. Δεν πρέπει να “λυθεί”, πρέπει να δουλεύει.»
Το αποτέλεσμα είναι μια απάντηση που, ενώ θέλει να διασώσει τον μαρξισμό από τους «αντικειμενιστές», καταλήγει να τον ξαναγράφει σαν ηθικο-ψυχολογικό δράμα.
@ Πολυμαθή. Σε ευχαριστώ για την κριτική σου! Είναι μεν πολύ συνοπτική αλλά το καταλαβαίνω, δεν γίνεται να επεκταθεί κανείς σε ένα χώρο όπως είναι τα σχόλια ενός μπλογκ. Η οπτική μου σε όλο το κείμενο δεν είναι "υποκειμενιστική" ή "ψυχολογική", αλλά ΠΡΑΚΤΙΚΗ με την έννοια ακριβώς που την θέτει ο Μαρξ στο απόσπασμα που έβαλα σαν προμετωπίδα του κειμένου μου: «Μόνο μέσα στην κοινωνική κατάσταση, ο υποκειμενισμός και ο αντικειμενισμός, ο ιδεαλισμός και ο υλισμός, η ενεργητικότητα και η
παθητικότητα χάνουν τον αντιθετικό τους χαρακτήρα και συνεπώς παύουν να υπάρχουν σαν αντιθέσεις· η λύση των θεωρητικών αντιθέσεων δεν είναι δυνατή παρά μόνο μ’ ένα πρακτικό τρόπο, μόνο με την πρακτική ενέργεια του ανθρώπου». Στο ίδιο πνεύμα αναφέρομαι λ.χ. στην "αναγνώριση" ή τη σχέση μορφής-περιεχομένου.
Δυο πολύ συνοπτικά "παράπονα". Σε καμιά στιγμή δεν χαρακτήρισα το κομμουνιστικό κίνημα ως "αλλοπρόσαλλο". Αυτό που θεώρησα προβληματικό είναι αυτό που πολύ ωραία επεσήμανε ο Καρλ Κορς για τους μαρξιστές: το ότι, ενώ οι ιστορικές συνθήκες έχουν αλλάξει και έχουν αποκαλυφθεί τα προβλήματα της προηγούμενης θεωρίας, αυτοί συνεχίζουν σαν να μην άλλαξε τίποτα. Ούτε αναφέρθηκα στην "κοινότητα" με την έννοια του κοινοτισμού. Χρησιμοποίησα αυτό τον όρο όπως τον χρησιμοποίησε ο Μαρξ μιλώντας π.χ. για "πρακτική ανθρώπινη κοινότητα", "βιομηχανική κοινότητα", κ.λπ.
Και πάλι σε ευχαριστώ για την κριτική σου και εκτιμώ το ότι αναγνωρίζεις κάποιο βάθος και ευφυΐα στην δική μου κριτική στον (τότε) Ντωβέ. Δεν διεκδικώ το αλάθητο και χαίρομαι αν αυτά που λέω βοηθάνε έστω και ενμέρει στο ξεκαθάρισμα των ιδεών μας.
Δημοσίευση σχολίου