19 Ιανουαρίου 2022

Κρίσεις ταυτοτήτων

Σύμφωνα με το Λεξικό Larousse, η λέξη «ταυτότητα» σημαίνει το «μόνιμο και θεμελιώδες χαρακτηριστικό» ενός προσώπου ή μιας ομάδας. Σήμερα ωστόσο συνηθίζεται να θεωρούμε ότι έχουμε «πληθυντικές ταυτότητες», οι οποίες παράγονται από την ιστορία μας, τις συναντήσεις μας, από την πολλαπλότητα των δεσμών που καλλιεργούμε. Τι σημαίνει τότε αυτή η παράδοξη έννοια τόσο για το άτομο όσο και για τη συλλογικότητα, μέσα στην οποία εκφράζεται;

Άρθρο του Vincent Descombes στον Le Monde Diplomatique (Φεβρουάριος 2014) σε μετάφραση Hollowsky


Λέγεται ότι δεν πρέπει να συζητάμε για τις λέξεις αλλά για τα πράγματα. Αναμφίβολα. Όμως συμβαίνει να μη γνωρίζουμε καλά ποια πράγματα εννοούν οι λέξεις που χρησιμοποιούμε. Αυτό συμβαίνει και με τη λέξη «ταυτότητα». Ξεπηδάει σε κάθε λογής διαμάχες και αντιπαραθέσεις, είτε αφορούν την εθνική ταυτότητα, την εβραϊκή ταυτότητα, την κομμουνιστική ταυτότητα, ή τις σεξουαλικές ταυτότητες, κ.λπ. Ασφαλώς, το διακύβευμα αυτών των συζητήσεων κρύβεται κάθε φορά στα επίθετα που συνοδεύουν την εκάστοτε ταυτότητα και την χαρακτηρίζουν.

Αλλά σε τι χρησιμεύουν αυτοί οι χαρακτηρισμοί; Χρησιμεύουν προκειμένου να προσδιοριστεί με όρους συλλογικής ταυτότητας η ομάδα, την οποία μπορεί να επικαλεστεί κανείς —προκειμένου, δηλαδή, να δοθεί απάντηση στο ερώτημα: «Ποιοι είμαστε εμείς, ένα έθνος, ένας λαός, ένα κόμμα, κ.ο.κ.;». Ή πάλι, χρησιμεύουν ώστε να πολλαπλασιάσει κανείς τις οπτικές γωνίες γύρω από το ποιος είναι, δίνοντάς στον εαυτό του μια πληθυντική ταυτότητα ως απάντηση στο ερώτημα: «Ποιος είμαι εγώ;».

Ανέκαθεν χρησιμοποιούσαμε τη λέξη ταυτότητα αποκλειστικά και μόνο για να υποδείξουμε ένα συγκεκριμένο «αντικείμενο», δηλαδή για να πούμε ότι π.χ. το τάδε πρόσωπο είναι αυτό που λέει ότι είναι, ή ότι είναι αυτό που αναζητούμε με το δείνα όνομα, ή ακόμα για να πούμε ότι δυο ονόματα αναφέρονται στο ίδιο πράγμα (π.χ. «λίμνη Λεμάν» = «λίμνη της Γενεύης»). Σήμερα όμως, αυτή η λέξη έχει συχνά άλλη έννοια. Ερχόμενη από τις αμερικάνικες κοινωνικές επιστήμες, εισήλθε στην καθημερινή γλώσσα μας με όχημα την έννοια της identity politics (στα γαλλικά θα το λέγαμε μάλλον «communautarisme», «κοινοτισμό»). Η identity politics αξιώνει να αναγνωρίζεται το δικαίωμα καθενός ανθρώπου ότι ανήκει σε αυτή ή την άλλη κοινότητα στο εσωτερικό της σύνολης κοινωνίας, καθώς και το δικαίωμά του να μπορεί αυτό να το εκφράζει. Εδώ λοιπόν, η έννοια της ταυτότητας παραπέμπει στην ιδέα μιας πολιτικής των ταυτοτήτων, σύμφωνα με την οποία οι επιλογές κάθε ψηφοφόρου πρέπει να απορρέουν από την κοινότητα των καταβολών του μάλλον, παρά από τις προσωπικές απόψεις του ως πολίτη. Αυτό βάζει ασφαλώς ορισμένα θέματα.

Ο λόγος είναι ότι, ενώ θεωρείται σημαντική η υπεράσπιση της διαφορετικότητας και η ελευθερία καθενός να είναι ο εαυτός του, είναι δύσκολο να δούμε ποιος είναι ο πραγματικός υπερασπιστής αυτών των δικαιωμάτων. Είναι άραγε εκείνος που διακηρύσσει το δικαίωμα μιας μειοψηφίας να τηρεί τα έθιμά της (π.χ. τις παραδοσιακές φορεσιές της, τις παραδοσιακές διατροφικές συνήθειές της, το ημερολόγιό της, κ.λπ.); Ή μήπως είναι εκείνος που υποστηρίζει ότι, εάν δοθεί μια συλλογική ταυτότητα σε ένα πληθυσμό, τότε λησμονείται το γεγονός ότι αυτός αποτελείται από άτομα, τα οποία δεν δέχονται πάντοτε να τα θεωρούμε σαν ομοειδείς εκπροσώπους μιας κοινής «ταυτότητας» − ωσάν το γεγονός και μόνο ότι είμαι Γάλλος πολίτης, να μου επιβάλλει το καθήκον να συμμορφώνομαι με διάφορα στερεότυπα, τα οποία καθορίζουν, όπως λένε κάποιοι, τι σημαίνει το να είσαι «αληθινός Γάλλος», τη σπάνια ουσία της «γαλλικότητας»;

Ένα πρόβλημα «πολλαπλών εντολών»

Πολύ συχνά πιστεύουμε ότι μπορούμε να απαλλαγούμε από αυτό το εννοιολογικό βάσανο χάρη σε μια μεσοβέζικη λύση: να δεχτούμε ότι οι συλλογικές ταυτότητες υπάρχουν και επομένως ότι πρέπει να τις αναγνωρίσουμε, υπό τον όρο όμως ότι δεν θα μειώνουν την ατομικότητα καθενός, δηλαδή την απάντησή του στο «ποιος είμαι εγώ;». Διότι υποτίθεται ότι η προσωπική ταυτότητα είναι πάντοτε πληθυντική, και μάλιστα όχι μόνο κατά μια έννοια αλλά δυο. Κατά μια πρώτη έννοια, επειδή σε κάθε στιγμή της ζωής μου αναγνωρίζω ότι εμπλέκομαι σε κάθε λογής δεσμούς με άλλα άτομα και αντλώ από αυτούς τους δεσμούς ένα νόημα του εαυτού μου τόσο πολλαπλό όσο και οι κοινότητες στις οποίες ανήκω. Και κατά μια δεύτερη έννοια, επειδή σε όλη μου τη ζωή δεν σταματώ να εξελίσσομαι, να μετασχηματίζομαι, οπότε να είναι αδύνατο να παγιωθεί η προσωπική ταυτότητά μου σε ένα αναλλοίωτο ορισμό. Επομένως, υποτίθεται ότι δεν υπάρχει σύγκρουση ανάμεσα στη δήλωση της συλλογικής ταυτότητας και τη δήλωση της προσωπικής ταυτότητας.

Παρ’ όλα αυτά, το πρόβλημα με αυτή την έννοια της «πληθυντικής ταυτότητας» είναι ότι πολύ γρήγορα καταλήγουμε να μην ξέρουμε για τι πράγμα μιλάμε… Φανταζόμαστε ότι είναι εύκολο να έχουμε πολλές ταυτότητες, επειδή νομίζουμε πως είναι κάτι σαν να έχεις πολλά μπιλιέτα με το όνομα, το επάγγελμα, τη διεύθυνση και το τηλέφωνό μας. Ωστόσο, αυτά τα επισκεπτήριά μου, όσα κι αν είναι, με παρουσιάζουν πάντοτε σαν ένα και το αυτό πρόσωπο. Οι λεγόμενες «κονστρουκτιβιστικές» θεωρίες τονίζουν ότι δεν πρέπει να παγιώνουμε την ταυτότητα κανενός επειδή, λένε, ο κάθε άνθρωπος είναι ένα ζωντανό και ιστορικό πρόσωπο, και επομένως είναι ένα ον που εμπλέκεται ασταμάτητα σε ένα ζωτικό και υπαρκτικό μεταβολισμό με το περιβάλλον του. Αυτές οι θεωρίες μάς καλούν λοιπόν να θεωρούμε ότι η ταυτότητα είναι κάτι που μπορεί να μεταβάλλεται, να αλλάζει. Όμως το ζήτημα παραμένει: πώς είναι δυνατό να αλλάξει η ταυτότητά μου χωρίς εγώ ο ίδιος να έχω γίνει κάποιος άλλος; Και αν τελοσπάντων έγινα κάποιος άλλος, τότε πού υπάρχει η δική μου ταυτότητα, η ταυτότητα που μου επιτρέπει να λέω ότι είμαι πάντοτε εγώ, αλλά απλώς αλλάζω διαρκώς από την αρχή έως το τέλος της ζωής μου;

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι έχουμε πολλών ειδών ασχολίες και ευθύνες, ότι είμαστε δεσμευμένοι σε πολλές και διαφορετικές υποθέσεις, και σε πολλές και διαφορετικές κοινότητες τις οποίες μπορούμε να αναγνωρίσουμε ως δικές μας. Όμως αυτή η πολλαπλότητα μπορεί να επιφέρει συγκρούσεις μεταξύ όλων αυτών, τα οποία μας ζητούνται από τόσες διαφορετικές πλευρές. Πού να δώσουμε προτεραιότητα; Με τι από όλα να καταπιαστούμε κατά κύριο λόγο, ή ακόμα και  κατ’ αποκλειστικότητα;

Όλοι αυτοί οι συλλογικοί δεσμοί και όλες αυτές οι συμμετοχές ζητούν δέσμευση, πράγμα που βάζει ένα πρόβλημα του τύπου «πολλαπλότητα εντολών»: είναι υλικά αδύνατον ένα και μόνο πρόσωπο να αναλάβει τις ευθύνες πολλών προσώπων. Έτσι, το άτομο σύρεται προς πολλές και διαφορετικές κατευθύνσεις με αποτέλεσμα να παθαίνει «κρίση ταυτότητας», για να χρησιμοποιήσουμε τον όρο του ψυχαναλυτή Έρικ Έρικσον, ο οποίος τον επινόησε. Το άτομο καθηλώνεται τότε σε μια κατάσταση αναποφασιστικότητας και δεν βλέπει μέλλον. Και δεν μπορεί να βγει από αυτή την κρίση παρά μόνο εάν κατορθώσει να επανακαθορίσει τους δεσμούς και τις ευθύνες του, με τρόπο που να μην απαιτούν πλέον από αυτό μια αδύνατη «πληθυντικοποίηση» του ίδιου του εαυτού.

Πού βρίσκεται λοιπόν η ταυτότητα μέσα σε αυτούς τους πολυποίκιλους δεσμούς; Γνωρίζουμε καλά τι σημαίνει η λέξη ταυτότητα όταν, για παράδειγμα, τη χρησιμοποιούμε προκειμένου να βεβαιώσουμε εάν πρόκειται για το ίδιο πρόσωπο: «Λέτε ότι ο Πουανκαρέ γεννήθηκε στο Νανσύ, αλλά εννοείτε τον Ανρί (που πράγματι γεννήθηκε στο Νανσύ) ή τον Ραιημόν (που δεν γεννήθηκε εκεί);». Μπορούμε όμως, στηριγμένοι σε αυτή την έννοια της λέξης ταυτότητα, να εξηγήσουμε τι σημαίνει όταν τη συναντάμε σε δηλώσεις του τύπου «θέλουν να μιλούν τη γλώσσα τους, διότι αποτελεί κομμάτι της ταυτότητάς τους», ή «το κουαρτέτο εγχόρδων μας περνάει αυτές τις μέρες μια κρίση ταυτότητας»;

Όταν σε ένα δελτίο ταυτότητας οφείλουμε να σημειώσουμε «Α» ή «Θ», η απάντησή μας εδώ ταυτοποιεί το φύλο και όχι το ίδιο το πρόσωπο: η μισή περίπου ανθρωπότητα σημειώνει την ίδια απάντηση. Παρόμοια, η θρησκευτική μας ταυτότητα, εάν έχουμε, είναι η ταυτότητα της ομολογίας στην οποία πιστεύουμε και δεν είναι ταυτοποιεί εμάς τους ίδιους. Είναι σαν την τραπεζική ταυτότητα: προσδιορίζει το λογαριασμό που έχουμε στην τράπεζα και όχι το πρόσωπό μας.

Επομένως η πολλαπλότητα των «ταυτοτήτων» που παραθέτουμε όταν μιλάμε για τον εαυτό μας, δεν επηρεάζει σε τίποτα την ατομικότητά μας. Δεν μας κάνει πολλά διαφορετικά πρόσωπα σε ένα σώμα, διότι δεν ταυτοποιεί το πρόσωπό μας, δεν ταυτοποιεί εμάς τους ίδιους. Δεν συγκροτούν μια «πληθυντική ταυτότητα», αλλά παραπέμπουν σε συλλογικές ταυτότητες, τις οποίες οφείλουμε να διακρίνουμε. Αυτό είναι κάτι το οποίο συχνά αρνείται να κάνει η σύγχρονη κοινωνική φιλοσοφία όταν αναπαράγει την κυρίαρχη ατομικιστική πολιτική ιδεολογία, η οποία ευνοεί το καθησυχαστικό και μπερδεμένο δόγμα περί «πληθυντικής ταυτότητας» και μας καλεί να εσωτερικεύσουμε την ποικιλότητα του κόσμου («η ιδέα της μιας και μοναδικής ταυτότητας είναι φανατισμός ή φονταμενταλισμός»), και να θεωρούμε όλες τις αλλαγές (και τις οικονομικές ακόμα) σαν ένα σημάδι που μας στέλνει η ζωή και στο οποίο πρέπει να ανταποκρινόμαστε διαφοροποιώντας ακόμα περισσότερο τα ενδιαφέροντά μας…

Αυτό που διακυβεύεται εδώ είναι υψίστης σημασίας. Διότι η διάλυση της σχέσης προς τις συλλογικές ταυτότητες σε μια «πληθυντική ταυτότητα» έχει πολύ σημαντικές επιπτώσεις, τόσο στο επίπεδο του ατόμου όσο και στο πολιτικό επίπεδο.

Ορισμένοι, όπως η Μάργκαρετ Θάτσερ, υποστηρίζουν ολοπρόθυμα ότι οι ανθρώπινες κοινωνίες δεν υπάρχουν. Γνωρίζουμε τη περίφημη δήλωσή της: «‘‘Κοινωνία’’ δεν υπάρχει. Υπάρχουν μόνο άτομα, άντρες και γυναίκες, και οικογένειες» [στο Women's Own Magazine (1987) σημ HS]. Παρ’ όλα αυτά, η ίδια αυτή Θάτσερ δεν αμέλησε να υπερασπιστεί τα συμφέροντα της χώρας της ούτε κατά τις ευρωπαϊκές διαπραγματεύσεις του 1979 («Θέλω πίσω τα λεφτά μου…!»), ούτε στη διεθνή σκηνή. Είναι εύκολο να διακηρύσσουμε θεωρητικά τον πιο ακραίο κοινωνιολογικό ατομικισμό, αλλά έρχεται κάποτε η στιγμή όπου υποχρεωνόμαστε να ξαναβάλουμε στην εξίσωση το συλλογικό, το οποίο είχαμε προηγουμένως διακηρύξει ανύπαρκτο και σκοταδιστικό…

Όταν λέμε ότι οι ανθρώπινες κοινωνίες έχουν μια ταυτότητα, δεν σημαίνει ότι λέμε πως είναι καμωμένες από διάφορα ολόιδια ή ομοειδή στοιχεία, αλλά ότι το καθένα από τα στοιχεία που την συγκροτούν υπάρχει από μόνο του και μπορούμε να αναφερθούμε σε αυτό χωριστά από τα υπόλοιπα. Μπορούμε μάλιστα να τα κατονομάσουμε ένα προς ένα: το κουαρτέτο Modigliani, το εμβατήριο του Sambre-en-Meuse, οι Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, κ.ο.κ. Από τη στιγμή που μια ανθρώπινη ομάδα φέρει ένα όνομα, μπορούμε να την κοιτάξουμε στην ιστορική πορεία της. Ονομάζοντάς την, σημαίνει ότι τη θεωρούμε ως μια ιστορική οντότητα, την ίδια ανθρώπινη ομάδα, χτες και σήμερα.

Πώς όμως μπορούμε να συλλάβουμε το γεγονός ότι μια κοινωνία παραμένει αναλλοίωτη, ίδια, πάντοτε όμοια προς τον εαυτό της δια μέσου των αιώνων; Εδώ αναγνωρίζουμε ένα κλασικό πρόβλημα της αρχαίας φιλοσοφίας, που το ξανασυναντάμε στη σύγχρονη αναλυτική φιλοσοφία με την ιδέα των κριτηρίων ταυτότητας. Οι πραγματικότητες αυτού του κόσμου δεν έχουν όλες τα ίδια κριτήρια ταυτότητας. Υπάρχουν κριτήρια ταυτότητας αναφορικά με το διαμάντι ή το γρανίτη. Είναι αναλλοίωτα μέσα στο χρόνο. Μια κοινωνία όμως, θα κατάφερνε άραγε να επιβιώνει δια μέσου των αιώνων εάν δεν άλλαζε καθόλου; Ασφαλώς όχι! Η Πόλις, εξηγούσε ήδη ο Αριστοτέλης, μοιάζει με ένα ποτάμι. Όπως το ποτάμι υπάρχει ακριβώς επειδή ανανεώνει ασταμάτητα τα νερά του, έτσι και η Πόλις. Κινδυνεύει να χαθεί εάν δεν ανανεώνεται στη σύνθεσή της (με τη διαδοχή των γενεών), στην εσωτερική λειτουργία της και στην προσαρμογή της στο περιβάλλον και τον περίγυρό της. Έχουμε κριτήρια (γεωγραφικής) ταυτότητας για αυτό που ονομάζουμε «ο ίδιος ποταμός». Το ίδιο ισχύει και για τους διάφορους τύπους κοινωνίας. Το κριτήριο ταυτότητας για «την ίδια Πόλι», δηλαδή για μια πολιτική κοινότητα, βρίσκεται πάντοτε, κατά τον Αριστοτέλη, στη μεταβίβαση των νόμων και των εθίμων της δια μέσου των γενεών.

Όταν όμως έχουμε να κάνουμε με τις σημερινές κοινωνίες μας, ποιος είναι εκείνος που μπορεί να εφαρμόσει και να αποφασίσει αυτό το κριτήριο ταυτότητας; Το κλειδί της σημερινής συζήτησης για τις συλλογικές ταυτότητες βρίσκεται στο πέρασμα από το πρώτο πρόσωπο του ενικού στο πρώτο πρόσωπο του πληθυντικού, στο «εμείς». Όπως μπορώ εγώ να συστήσω τον εαυτό μου δίνοντας στοιχεία της βιογραφίας μου, τα οποία θεωρώ ότι είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με το πρόσωπό μου, έτσι και οι ανθρώπινες ομάδες συστήνονται η μια στην άλλη. Είναι στο χέρι καθενός ανθρώπου να πει ποιο από όλα τα στοιχεία της αυτοπροσωπογραφίας του θεωρεί συστατικό στοιχείο του προσώπου του. Ποιο είναι το στοιχείο εκείνο, το οποίο, εάν του ζητούσαμε να το απαρνηθεί −μια φορεσιά, μια γλώσσα, ένα τελετουργικό−, θα ήταν σαν να του ζητάμε να απαρνηθεί τον εαυτό του, να κάνει σαν να ήταν κάποιος άλλος άνθρωπος, και έτσι να διχαστεί κατά κάποιο τρόπο σε ένα εξωτερικό προσωπείο για την κοινή θέα και σε μια μύχια προσωπικότητα, κρυμμένη από τους άλλους.

Παρόμοια, μια ομάδα διαθέτει συλλογική ταυτότητα εάν τα μέλη της διαθέτουν μορφές γλώσσας, οι οποίες τους επιτρέπουν να πουν στον κόσμο: εμείς είμαστε ομάδα, υπάρχουμε ως ομάδα (είτε πρόκειται για ένα χωριό, μια επιχείρηση, ένα θεατρικό θίασο, ή ένα έθνος). Η συλλογική ταυτότητά τους πρέπει λοιπόν να αναζητηθεί στις στιγμές όπου τα μέλη μιας κοινωνίας λένε «ποιοι είναι». Δεν το λένε οπωσδήποτε με μια καλογραμμένη διακήρυξη, αλλά με τα μνημεία τους (τα οποία δείχνουν σε τι αποτίνουν τιμές), στις λειτουργίες και τις τελετές τους (όπου «ανεβάζουν στη σκηνή» την ιδέα που έχουν για τον εαυτό τους), στους παιδαγωγικούς θεσμούς τους (με τους οποίους αποφασίζουν τι θέλουν να μεταδώσουν στις νέες γενιές).

Η ομάδα εκφράζεται. Ναι, αλλά για να πει τι; Για να τοποθετηθεί πάνω σε αυτό που η ίδια κρίνει ότι αποτελεί το δικό της αγαθό. Μόνον οι ακραίοι οπαδοί του κοινωνιολογικού ατομικισμού αμφισβητούν ότι μια ανθρώπινη ομάδα μπορεί να έχει ένα δικό της αγαθό (αυτό που ονομάζουμε σήμερα «κοινό καλό» ή «γενικό συμφέρον»). Υπάρχουν αποφάσεις που θα είναι ευεργετικές για μια συγκεκριμένη ομάδα και άλλες που θα φέρουν δεινά. Οπότε ερχόμαστε στο κατεξοχήν πολιτικό ζήτημα: μπορεί μια ομάδα να καταπιάνεται αυτή η ίδια με το δικό της αγαθό; Είναι ικανή να κυβερνάει τον εαυτό της;

Είναι δυνατόν ένας πολίτης αυτής της ομάδας να ρωτήσει: «Εμείς, τι θα κάνουμε;». Χωρίς συλλογική ταυτότητα δεν υπάρχει «εμείς» και αυτό σημαίνει, με πολιτικούς όρους, ότι χωρίς συλλογική ταυτότητα δεν υπάρχει δημοκρατική άσκηση της κυριαρχίας και αυτοδιάθεσης αυτής της ομάδας, διότι μια δημοκρατική μορφή διακυβέρνησης προϋποθέτει ότι κάθε πολίτης μπορεί να διευρύνει το «εγώ» του σε ένα «εμείς», δηλαδή σε ένα υποκείμενο της γενικής βούλησης.

Συχνά στις μέρες μας αυτός ο ορισμός της δημοκρατίας ξεσηκώνει έντονες αντιρρήσεις. Θεωρείται ότι η αναφορά σε ένα «εμείς» της πολιτικής κοινότητας επιβάλλει να υπάρχει πλήρης ομοφωνία μεταξύ των πολιτών, κάτι που φαίνεται αδύνατον αλλά και ανεπιθύμητο για λόγους αρχής. Διότι, λένε, εφόσον δημοκρατία σημαίνει αποδοχή των διαφωνιών, ελευθερία έκφρασης του καθενός και σεβασμός των απόψεων με τις οποίες δεν συμφωνούμε, η επίκληση ενός «εμείς» δεν μπορεί να προέρχεται παρά από μια γιακωβίνικη εμμονή στην ενότητα του πολιτικού σώματος, το οποίο υποτίθεται πως θα πρέπει να μιλάει πάντοτε με μια και μόνη φωνή. Θα έπρεπε λοιπόν να αναζητήσουμε μια σύλληψη της δημοκρατίας χωρίς το «εμείς», χωρίς τη συλλογική έκφραση ενός δήμου [demos].

Το ζήτημα του αγαθού της Πόλεως.

Πράγματι, για να υπάρχει δημοκρατία πρέπει ο κάθε άνθρωπος να είναι ελεύθερος να διαμορφώνει και να εκφράζει τη δική του γνώμη, ακόμη κι αν αυτή διαφωνεί με όλων των άλλων. Γενικότερα η δημοκρατία, όπως την εννοούμε, συνοδεύεται από μια διεύρυνση των ατομικών ελευθεριών και οφείλει να σέβεται τη διαφωνία και τη σύγκρουση.

Ναι, αλλά διαφωνία και σύγκρουση επάνω σε τι; Πάνω στη διακυβέρνηση της Πόλεως. Εφόσον δεν προφέρονται αυτές εδώ οι λέξεις, ο ορισμός της δημοκρατίας παραμένει απολίτικος. Για να είναι πολιτικός, πρέπει να έχει στο επίκεντρό του το ζήτημα του αγαθού της Πόλεως. Πάνω σε αυτό το συγκεκριμένο σημείο η δημοκρατία επιδιώκει την ανοιχτή συζήτηση, τη διαβούλευση και επιτρέπει τη σύγκρουση των απόψεων. Η κατεξοχήν θεμέλια αρχή μια πολιτικής κοινότητας είναι αυτή : το να υπάρχει ένα αγαθό, το οποίο χαρακτηρίζει την κοινωνία μας, και ο μόνος λόγος ύπαρξης μιας κυβέρνησης να είναι το ότι επιφορτίζεται την προάσπισή του.

Ο σημερινός άνθρωπος ερμηνεύει το δικαίωμά του στη χειραφέτηση σαν ένα δικαίωμα να καθορίζει ο ίδιος την ταυτότητά του όπως αυτός την καταλαβαίνει — κάτι που τον οδηγεί να συμπεριλαμβάνει σε αυτήν κοινωνικούς δεσμούς, οι οποίοι δεν οφείλουν τίποτα σε κανένα κοινωνικό συμβόλαιο. Χρησιμοποιεί το ταυτοτικό ιδίωμα προκειμένου να κάνει ένα βήμα προς μια συμφιλίωση με την ίδια την ανθρώπινη υπόστασή του. Όσο για το «εμείς» της γενικής βούλησης, αυτό εκφράζει απλώς την ταυτότητα του πολιτικού σώματος μας, την επιθυμία του να υπάρχει και να διαιωνίζεται. Όμως, το να έχουμε συλλογική ταυτότητα σημαίνει έχουμε ιστορία και μέλημα για ένα μέλλον. Δεν σημαίνει ότι βρισκόμαστε σε αυτή ή την άλλη ιδιαίτερη κατάσταση, όπως για παράδειγμα σε μια κατάσταση αδιαίρετης ενότητας και συνοχής.

Συνεπώς, η εννοιολογική φρόνηση στο ζήτημα της ταυτότητας ξεκινάει από τη στιγμή που θα πάψουμε να συγχέουμε την ταυτότητα (η οποία μάς επιτρέπει να θέσουμε την ερώτηση: «Εμείς, τι θα κάνουμε;») με την ενότητα (που υποθέτει ότι όλες οι απαντήσεις πρέπει να συμφωνούν μεταξύ τους).

 

 

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...

Ετικέτες

1000 ρέγγες (7) 1100 (1) 1789 (2) 1837 (1) 1846 (1) 1848 (1) 1850 (1) 1871 (1) 1900 (2) 1907 (1) 190cm (4) 1917 (12) 1919 (1) 1936 (2) 1939 (1) 1940 (1) 1943 (2) 1944 (1) 1946 (1) 1947 (1) 1950 (2) 1952 (1) 1957 (1) 1965 (3) 1967 (1) 1968 (5) 1969 (1) 1978 (2) 1980 (1) 1983 (1) 2003 (1) 2006 (1) 2008 (9) 2015 (1) Α. Μπορντίγκα/A. Bordiga (1) Α. Σβιατόγκορ/А. Святогор (1) Α.Ι. (7) Α.Κέννυ/A. Kenny (1) Α.Κοντ/A.Comte (1) Α.Ντ.Μονκρετιέν/A.de Montchretien (1) αγάπη (5) Αγγλία (3) Αγία Πετρούπολη (1) Αδάμ Σμιθ/Adam Smith (9) Αθήνα (13) Αιδ. Μπίλι/Rev Billy (1) Άινσταϊν (1) Αισχύλος (1) Άκης Πάνου (1) Ακρόπολη (2) Αλαίν Καγιέ/Alain Caillé (1) Άλαν Τιούρινγκ/Alan Turing (2) Άλασνταιρ Μακιντάιρ/Alasdair MacIntyre (1) Αλβέρτος ο Μέγας (1) Αλέκα Παπαρήγα (1) Αλέξανδρος Κοζέβ/Alexandre Kojève (2) Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1) Αλέξανδρος Σμέμαν/Александр Шмеман (1) Αλέξανδρος Σοκούροφ/Алекса́ндр Соку́ров (1) Αλέξανδρος Τομπάζης (1) Αλέξανδρος Τρόκκι/Alexander Trocchi (1) Αλεξάντερ Μπέρκμαν/Александр Беркман (3) Αλέξης Ασλάνογλου (2) Αλέξης Καλοφωλιάς (1) Αλέξης ντε Τοκβίλ/Alexis deTocqueville (3) αλήθεια (27) Αληthεια (2) Αλκιβιάδης (1) αλλοτρίωση (61) Αλμπέρ Καμύ/Albert Camus (2) Άλμπερτ Σπέερ/Albert Speer (2) Άλμπερτ Φίνεϊ/Albert Finney (1) Αλμπέρτο Καβαλκάντι/Alberto Cavalcanti (2) Άλμπρεχτ Ντύρερ/Albrecht Duhrer (1) Άλντους Χάξλεϊ/Aldus Haxley (1) Αλταμίρα (6) Αλφειός (1) Αναξίμανδρος (1) ανάπτυξη (17) αναρχισμός (10) Ανδρέας Εμπειρίκος (1) Ανδρέας Παπανδρέου (1) ανθρώπινα πιράνχας (32) ανθρωπολογία (1) Άννα Άρεντ/Hannah Arendt (8) Άννα Ιβάνοβνα Μπελιάι/Анна Ивановна Беляй (1) Άννα Κοκκίνου (1) Ανρί Ντεμπριγιώ/Henry Debrillaut (1) Ανρί Λεφέβρ/Henri Lefebre (4) Ανρί Μισώ/Henry Michaux (2) Άνσελμ Γιάπε/Anselm Jappe (1) Άνταμ Κέρτις/Adam Curtis (1) Αντίνοος (1) Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ/Antoine de Saint-Exupéry (1) Αντρέ Κερτέζ/André Kertész (1) Αντρέ Ορλεάν/André Orléan (5) Άντυ Γουώρχολ/Andy Warhol (2) Αντώνης Κουτρουμπής (1) αξία (13) Άρβο Περτ/Arvo Pärt (2) Αργυριάδης-Καλούμενος-Μπάτσης (1) Άρης Αλεξάνδρου (3) Άρης Κωνσταντινίδης (1) Άρης Μπερλής (1) Άρθουρ Λένινγκ/Arthur Lehning (1) Αρθούρος Σοπενχάουερ/Arthur Schopenhauer (3) Αριστοτέλης (14) Άσγκερ Γιόρν/Asger Jorn (21) Άυν Ραντ/Ayn Rand (3) Αφρική (2) Β. Γκ. Ζέμπαλντ/W. G. Sebald (2) Β.Α. Μότσαρτ/W.A/ Mozart (1) Βαγγέλης Αρτέμης (2) Βαλεντίν Βολόσινοφ/Валенти́н Воло́шинов (1) Βάλτερ Μπένγιαμιν/Walter Benjamin (6) Βανς Πάκαρντ/Vance Packard (2) Βασίλης Ηλιακόπουλος (2) Βασίλης Στρατιώτης (1) Βενετιά (1) Βενσάν Ντεκόμπ/Vincent (1) Βενσάν Ντεκόμπ/Vincent Descombes (16) Βέρνερ Χέρτσογκ/Werner Herzog (1) Βερολίνο (3) βία (20) Βιετνάμ (2) Βίκτωρ Μπούλλα/Виктор Буллаa (1) Βίκτωρ Ουγκώ/Victor Hugo (1) Βίκτωρ Σερζ/Ви́ктор Киба́льчич (1) Βίκτωρ Σκλόφκσι/Ви́ктор Шкло́вский (3) Βίκτωρ Φρανκλ/Victor Frankl (2) Βίλεμ Φλούσερ/Vilem Flusser (1) Βίνσεντ Μπράουν/Vincent Browne (1) βιοτεχνολογία (6) Βλαδίμιρος Λένιν/Влади́мир Ле́нин (6) Βλαντίμιρ Μαγιακόφκι/Влади́мир Маяко́вский (2) βοηθήματα μνήμης (11) Γαλλία (8) Γένεσις (1) Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος (4) Γερμανία (9) Γιάννηδες (1) Γιάννης Γρηγοριάδης (9) Γιάννης Ισιδώρου (4) Γιάννης Κάτρης (1) Γιάννης Πεδιώτης (3) Γιάννης Ρίτσος (3) Γιάννης Σκαρίμπας (3) Γιάννης Τσέγκος (1) Γιόζεφ Μπλοχ/Joseph Bloch (1) Γιόζεφ Ντίτζγκεν/Josef Dietzgen (1) γιορτή (18) Γιούργκεν Χάμπερμας/Jurgen Habermas (2) Γιόχαν Γκριμονπρέ/Johan Grimonprez (1) Γιόχαν Χουιζίνγκα/Johan Huizinga (3) Γιώργος Γαϊτάνος (1) Γιώργος Μακρής (1) Γιώργος Νικολαΐδης (1) Γιώργος Σεφέρης (2) Γιώργος Χαντζής (1) Γκ. Κ. Τσέστερτον/G.K. Chesterton (5) Γκ. Ράιλ/G. Ryle (1) Γκαίτε/Goethe (1) Γκέοργκ Ζίμελ/Georg Simmel (4) Γκετζ Άλυ/Götz Aly (1) Γκι Αμπέιγ/Guy Abeille (1) Γκίλμπερτ Ράιλ/Gilbert Ryle (2) Γκιόργκι Λίγκετι/György Ligeti (1) Γκιόργκι Λούκατς/György Lukács (4) Γκουίντο Καβαλκάντι/Guido Cavalcanti (1) Γκυ Ντεμπόρ/Guy Debord (23) Γκύντερ Άντερς/Günther Anders (9) γλώσσα (21) Γουάλας Στήβενς/Wallace Stevens (1) Γουδή (1) Γουίλιαμ Ήγγλετον/William Eggleton (1) Γουίλιαμ Μπάροους/William Burroughs (2) Γουίλιαμ Σαίξπηρ/William Shakespeare (3) Γούντι Άλλεν/Woody Allen (1) Γρηγόρης Βαλτινός (1) Δανία του Βορρά (2) Δανία του Νότου (5) Δελφοί (1) Δέσποινα Ζευκιλή (1) Δημήτρης Δημητριάδης (1) Δημήτρης Καραγιάννης (1) Δημήτρις Βεργέτης (1) δημιουργικότητα (8) Διεθνής (1) δικαιοσύνη (12) δοκιμασίες (3) Δουβλίνο (1) Δραπετσώνα (1) δυσφορία (30) Ε. Άνσκομπ/E. Anscombe (4) Ε. Βιλ/E. Will (1) Έ. Λ. Μάστερς / Ε. L. Masters (1) Ε.Ε. Κάμινγκς/E.E. Cummings (1) Ε.Χ. Γονατάς (1) Έζρα Πάουντ/Ezdra Pound (1) εικονική δημόσια σφαίρα (5) εικονογραφημένα κείμενα (10) εκπομπές (58) Ελβετία (1) Έλεν Κέλλερ/Helen Keller (1) Ελένη Ηλιοπούλου (1) Ελένη Μπέλλου (1) Ελευθερία (42) Ελευθεριακός (1) Ελίας Κανέττι/Elias Canetti (1) Εμίλ Μπενβενίστ/Emile Beneveniste (1) Εμίλ Ντυρκέμ/Emile Durkheim (1) Εμίλ Σιοράν/Emil Cioran (1) Έμιλυ Ντίκινσον/Emily Dickinson (2) Εμμανουήλ Καντ/Emmanuel Kant (2) Εμμανουήλ Λεβινάς/Emmanuel Levinas (3) Εμμανουήλ Μουνιέ/Emmanuel Mounier (1) Έντσο Τραβέρσο/Enzo Traverso (1) εξατομίκευση (45) εξέγερση (10) εξουσία (38) επανάσταση (25) επαναστατικός χαρτοπολτός (4) επιβίωση (5) επιστήμη (23) Έρασμος/Erasmus (1) εργασία (23) Ερίκ Σατί/Eric Satie (1) Έρικ Χομπσμπάουμ/Eric Hobsbaum (1) Έρνεστ Γκέλνερ/Ernest Gellner (1) Ερνστ Γιούνγκερ/Ernst Junger (2) Ερνστ Κασσίρερ/Ernst Cassirer (3) Ερνστ Μπλοχ/Ernst Bloch (1) ΕΡΩΔΙΟΣ (1) ΕΣΗΕΑ (2) ΕΣΣΔ (1) Ετιέν Ντε λα Μποεσί/Etien De la Boetie (1) Ευγένιος Ενρικέζ/Eugène Enriquez (1) Ευγένιος Ζαμιάτιν/Евге́ний Замя́тинn (1) Ευγένιος Ιονέσκο/Eugene Ionesco (1) ευρωπαϊκή προοπτική (49) ευτυχία (11) Ζ.-Ζ. Ρουσσώ/J.-J. Rousseau (1) Ζ.-Π. Βουαγιέ/J.-P. Voyer (5) Ζ.-Π. Ντιτέιγ/J.-P. Duteuil (1) Ζ.-Π. Ντυπουΐ/J.-P. Dupuy (1) Ζ.-Π. Σαρτρ/J.-P. Sartre (2) Ζακ Ελλύλ/Jacques Ellul (29) Ζακ Λακάν/Jacques Lacan (6) Ζακ Μπουβρές/Jacques Bouveresse (2) Ζακ Ντεριντά/Jacques Derrida (2) Ζακ Πρεβέρ/Jacques Prévert (2) Ζακ Σαπίρ/Jacques Sapir (2) Ζαν Ιτάρ/Jean Itard (1) Ζαν Μορώ/Jeanne Moreau (1) Ζαν Μπωντριγιάρ/Jean Baudrillard (1) Ζαν-Λυκ Γκοντάρ/Jean Luc Godard (3) Ζαν-Πιέρ Βερνάν/Jean Pierre Vernant (1) Ζαπατίστας (1) Ζάχα Χαντίντ/Zahā Ḥadīd (1) Ζάχος Παπαζαχαρίου (1) Ζεράρ Νταβί/Gerard Davy (1) Ζερμαίν Γκρηρ/Germaine Greer (1) Ζήσης Κοτιώνης (2) Ζήσης Σαρίκας (5) Ζιλ Ντελέζ/Gilles Deleuze (2) Ζιλ Ντωβέ/Gilles Dauve (1) Ζορ Βον/Zohr Vaughan (1) Ζύγκμουντ Μπάουμαν/Zygmunt Bauman (3) Ζυλ Ντωβέ/Gilles Dauvé (3) ζωή (45) Ζωρζ Μπατάιγ/Georges Bataille (1) ηθική (34) ΗΠΑ (19) Θανάσης Σβώλος (1) Θάτσερ/Thatcher (1) θέαμα/spectacle (13) Θένια Κουτρουμπή (1) Θεολόγος Βοσταντζόγλου (1) Θεός (16) Θεοφάνης Μελάς (2) Θεσσαλονίκη (2) Θήοντορ Ρόζακ/Theodore Roszak (1) θλίψη (12) Θοδωρής Χιώτης (1) Θόδωρος Ζιάκας (1) Θουκυδίδης (2) Ι.Θ. Κακριδής (1) Ίαν Χάκινγκ/Ian Hacking (2) Ιβάν Παβλόφ/Ива́н Па́влов (1) Ιβάν Τουργκένιεφ/Иван Тургенев (1) Ίγγα Κρεστενσεν/Inger Christensen (1) ιδρύματα τέχνης (7) ικέτες και ξένιοι (6) Ιλιάδα (1) Ιράν (1) Ισαάκ Μπ. Σίνγκερ/Isaac B. Singer (1) Ισπανία (1) Ισπαχάν (1) ιστορία (41) ισχύς (22) Ιχάμπ Χασσάν/Ihab Hassan (1) Ιωάννα Τσιβάκου (1) Ιωάννης ο Θεολόγος (1) Ιωσήφ Στάλιν/Ио́сиф Ста́лин (2) Κ.Π. Καβάφης (3) Κ.Σ. Λιούις/C.S. Lewis (4) Κάθλην Ρέιν/Kathleen Raine (1) καλλιτέχνες (24) Καλοκαίρι (8) Κάρελ Φουνκ/Karel Funk (1) Κάρεν Κίλιμνικ/Karen Kilimnik (1) Καρλ Γκέοργκ Μπύχνερ/Karl Georg Büchner (1) Καρλ Κορς/Karl Korsch (3) Καρλ Κράους/Karl Kraus (3) Καρλ Μαρξ/Karl Marx (33) Καρλ Πολάνυι/Karl Polanyi (2) Καρλ Σμιτ/Karl Schmidt (1) Καρλομάγνος (1) Κάρολος Δαρβίνος/Charles Darwin (1) Καρτέσιος/Descartes (7) Καταστασιακή Διεθνής/Internationale Situationniste (9) καταστασιακοί/situationnistes (20) Κατερίνα Αθανασίου (1) Κατερίνα Ηλιοπούλου (8) Κέβιν Κέλι/Kevin Kelly (2) Κεν Λόουτς/Ken Loach (1) Κεν Ρόμπινσον/Ken Robinson (1) Κένεθ Γκέργκεν/Kenneth Gergen (1) κενό (18) κεφαλαιοκρατία (37) Κίνα (1) Κλάους Κάρστενσον/Claus Carstensen (1) Κλερ Οζιάς/Claire Auzias (1) Κλωντ Λεβί-Στρώς/Claude Lévi-Strauss (4) Κομμούνα (1) κομμουνισμός (10) Κόνσταντ/Constant Niewenhuys (1) Κοπεγχάγη (1) Κόρα Ντάιαμοντ/Cora Diamond (1) Κορνήλιος Καστοριάδης (9) Κουρτ Βάιλ/Kurt Weil (1) Κουρτ Σβίττερς/Kurt Schwitters (1) κράτος (14) κρίση (32) Κριστιάν Ντελακαμπάιν/Christiane Delacampaigne (1) Κριστίν Λαγκάρντ/Christine Laguarde (1) Κριστόφ Κισλόφσκι/Krzysztof Kieslowski (1) Κρίστοφερ Λας/Christopher Lasch (4) Κροστάνδη (1) κυριαρχία (13) Κωνσταντίνος Καραμανλής (1) Κωνσταντίνος Ματσούκας (1) Κώστας Βάρναλης (1) Κώστας Δεσποινιάδης (4) Κώστας Κολημένος (1) Κώστας Παπαϊωάννου (7) Κώστας Χριστοδούλου (1) Κωστής Βελόνης (1) Κωστής Παπαγιώργης (2) Λ. Βίττγκενσταϊν/L. Wittgenstein (17) Λα Μετρί/ La Mettrie (1) Λάζαρος Αρσενίου (3) Λάκι Λουτσιάνο/Lucky Luciano (1) Λάμπρος Κωνσταντάρας (1) Λάο Τσε/老子 (1) Λαρς φον Τρίερ/Lars von Trier (1) λενινισμός (6) Λεξικό Κριαρά (1) Λεξικό Liddell-Scott (2) Λέο Στράους/Leo Strauss (1) Λεόν Βαλράς/Léon Walras (2) Λέσχη Φιλελεύθερης Ανάγνωσης (1) Λετονία (1) Λετριστές/Lettristes (1) Λέων Σεστώφ/Лев Шесто́в (2) Λέων Τρότσκι/Лев Тро́цкий (3) Λιούις Μάμφορντ/Lewis Mumford (10) λογική (3) Λογιόλα/Loyola (1) Λόγος (26) λογοτεχνία (25) Λονδίνο (3) Λουί Αραγκόν/Louis Aragon (1) Λουί Μαλ/Louis Mal (1) Λουΐ ντε Σαιν Ζυστ/Louis de Saint Juste (1) Λουί Ντυμόν/Louis Dumont (6) Λουίς Αλτουσέρ/Louis Althusser (1) Λουίς Μπουνιουέλ/Louis Buñuel (3) Λουσιέν Μαλζόν/Lucien Malson (1) Λουσίντα και Ντέιβις Μάτλοκ/L & D Matlock (1) Λυγκέας (2) Λωτρεαμόν/Lautréamont (7) Μ. Γκωσέ/M. Gauchet (1) Μάης '68 (1) Μάικ Κέλυ/Mike Kelley (1) Μάικλ Χάρντ/Michael Hardt (1) Μάκης Μηλάτος (1) Μακιαβέλλι/Machiavelli (4) Μάλκολμ Λόουρι/Malcolm Lowry (1) Μάλκολμ Χ/Malcolm X (1) μανιφέστα (65) Μανόλης Λαμπρίδης (1) Μανώλης Αναγνωστάκης (3) Μαξ Βέμπερ/Max Weber (2) Μαξ Ήστμαν/Max Eastman (1) Μαρακές (1) Μάρθα Γκέλχορν/Martha Gellhorn (1) Μαρί ντε Ενζέλ/Marie de Hennezel (1) Μαρίνα Τσβετάγιεβα/Мари́на Цвета́ева (3) Μάρσαλ Σάλινς/Marshall Sahlins (5) Μαρσέλ Μαριέν/Marcel Mariën (1) Μαρσέλ Μως/Marcel Mauss (1) Μαρσέλ Ντυσάν/Marcel Duchamp (1) Μάρτζορι Πέρλοφ/Marjorie Perloff (1) Μάρτζορι Ρόουλινγκ/Marjorie Rowling (1) Μάρτιν Λούθερ Κινγκ/M.L. King (1) Μάρτιν Μπούμπερ/Martin Buber (1) Μάρτιν Χάιντεγγερ/Martin Heidegger (5) μελαγχολία (5) Μελούνα (1) Μέριλυν (1) Μεσαίωνας (7) Μέση Ανατολή (1) μεταμοντέρνο (10) μεταμορφωτική δύναμη (34) μηδέν (11) μηδενισμός (35) Μηνάς Εμμανουήλ (1) Μίλτος Θεοδοσίου (2) Μίλτος Σαχτούρης (2) Μίλτων Φρίντμαν/Milton Friedmann (1) Μιριέλ Μπαρμπερί/Muriel Barbery (1) Μισέλ Αλιετά/Michel Aglietta (1) Μισέλ Ουελμπέκ/Michel Houellebecq (3) Μισέλ Πικολί/Michel Piccoli (1) Μισέλ Σερ/Michel Serres (1) Μισέλ Τουρνιέ/Michel Tournier (2) Μισέλ Φουκώ/Michel Foucault (11) ΜΙΤ (1) Μίχαελ Λέβι/Michael Loewy (2) Μιχαήλ Θερβάντες/Miguel Cervantes (1) Μιχαήλ Μπακούνιν/Михаил Бакунин (2) Μιχαήλ Μπαχτίν/Михаи́л Бахти́н (1) Μιχαηλάγγελος Αντονιόνι/Michelangelo Antonioni (2) Μιχάλης Πάγκαλος (1) Μόμπυ Ντικ (1) Μόρις Ντρούρι/Maurice Drury (1) μουσική (36) Μουσταφά Καγιάτι/Mustafa Khayati (1) μοφερισμός/mofferism (6) Μπαρούχ Σπινόζα/Baruch Spinoza (1) Μπάρυ Άνσγουωρθ/Barry Unsworth (1) Μπέλα Ταρ/Béla Tarr (1) Μπέρναρντ Μάντεβιλ/Bernard Mandeville (1) Μπέρτολντ Μπρεχτ/Bertold Brecht (3) Μπίφο Μπεράρντι/Bifo Berardi (2) Μπλεζ Πασκάλ/Blaise Pascal (1) Μπομπ Ντύλαν/Bon Dylan (1) Μπρέτον Γουντς (1) Μπριζίτ Μπαρντό/Brigitte Bardot (2) Μύκονος (1) μυστικισμός (1) Μωρίς Μερλώ-Ποντύ/Maurice Merleau-Ponty (2) Ν.Α. Μπερντγιάεφ/ Н/ А. Бердя́ев (1) Ν.Γ. Πεντζίκης (1) ναζιστοφασισμός (29) ναρκισσισμός (10) Νασρεντίν Χότζας (1) ναυαγοί (2) Νέα Ζηλανδία (1) Νέα Υόρκη (2) Νεάντερταλ (1) νεοφιλελευθερισμός (12) Νίκος Εγγονόπουλος (3) Νίκος Ζαχαριάδης (2) Νίκος Καρούζος (4) Νίκος Μπελογιάννης (1) Νίκος Σκοπλάκης (1) Νίκος Buccanier Κούρκουλος (6) Νόαμ Τσόμσκι/Noam Chomsky (1) Νόρμπερτ Ελίας/Norbert Elias (1) νους (24) Νούτσιο Όρντινε/Nuccio Ordine (1) Ντ. Ουίγκινς/D. Wiggins (2) Ντ. Χάνκοκ/D. Hancock (1) Ντέιβιντ Λυντς/David Lynch (3) Ντέιβιντ Μπομ/David Bohm (1) Ντέιβιντ Ρικάρντο/David Ricardo (4) Ντέιβιντ Χιούμ/David Hume (4) Ντέσμοντ Μόρις/Desmont Morris (1) Ντμίτρι Πρίγκοφ/Дми́трий При́гов (1) Ντον Ντελίλο/Don Delillo (2) Ντόναλντ Γουίνικοτ/Donald Winnicott (2) Ντονέλα Μήντοους/Donella Meadows (1) Ξενοδοχείο των Ξένων (2) Ξενοφών (3) ξεψάρωμα (3) Ο. Σ. Βίκτορ/H. St Victor (1) Οδύσσεια (2) οικονομία (52) Οκτάβιο Πας/Octavio Paz (2) Όλγα Γερογιαννάκη (1) όλεθρος (29) Όμηρος (1) ομιλίες (13) ΟΟΣΑ (1) Ορφέας Απέργης (2) Όσκαρ Ουάιλντ/Oskar Wilde (2) Ουίσταν Ώντεν/Wystan Auden (3) Ουόλτ Ουΐτμαν/Walt Whitman (1) Π.Α.Ρενουάρ/P.A.Renoir (1) Π.Μ.Σ. Χάκερ/P.M.S. Hacker (6) παιδεία (7) παιχνίδι (7) Παναγιώτης Κονδύλης (10) Παπάγος (1) παπαρολογία (7) παράδοση (4) παραμύθιασμα (2) Παρίσι (1) Πάρνηθα (1) Πασκάλ Ενζέλ/Pascal Engel (1) Πάσχος Μανδραβέλης (3) Πέδρο Ματέο/Pedro Mateo (1) Πέπη Ρηγοπούλου (1) περιπέτεια (3) Πέτρος Αρτάνης (1) Πέτρος Κορνήλιος/Pierre Corneille (1) Πέτρος Παπαθανασίου (1) Πήτερ Γκητς/P.T. Geach (2) Πήτερ Κρηφτ/Peter Kreeft (1) Πήτερ Μπρουκ/Peter Brook (1) Πήτερ Ουίντς/Peter Winch (2) Πήτερ Ουότκινς/Peter Watkins (1) Πιέρ Μανάν/Pierre Manent (1) Πιέρ Μπουρντιέ/Pierre Bourdieu (1) Πιέρ-Ζοζέφ Προυντόν/Pierre-Joseph Proudhon (1) Πλαστήρας (2) Πλάτωνας (4) πλουραλισμός (1) ποίηση (67) πολεμικά κείμενα (11) πόλεμος (26) πόλη (25) πολιτική (47) Ποτάμι (1) προαίρεση (1) προεκλογικά μηνύματα (9) προλεταριάτο (47) Προμηθέας (1) προπαγάνδα (57) Πωλ Βιριλιό/Paul Virilio (1) Πωλ Βαλερύ/Paul Valery (1) Πωλ Ζοριόν/Paul Jorion (1) Πωλ Ζωγραφάκης (1) Πωλ Λαφάργκ/Paul Lafargue (2) Πωλ Ρικέρ/Paul Ricoeur (2) Ρ. ΜακΝαμάρα/R. MacNamara (3) Ραούλ Βανεγκέμ/Raoul Vaneigem (6) Ραούλ Σουρίτα/Raul Zurita (1) Ρας Ρίις/Rush Rhees (1) Ράσελ Τζάκομπι/Russel Jacobi (3) Ρέι Μπράντμπερι/Ray Bradbury (1) Ρέιμοντ Κάρβερ/Raymond Carver (1) Ρενέ Ζιράρ/René Girard (10) Ρενέ Κλερ/ René Clair (1) Ρισελιέ/Richelieu (1) Ρίτα Γκαβέρα (1) Ρίτσαρντ Κόμπντεν/Richard Cobden (1) Ρίτσαρντ Μοράν/Richard Moran (1) Ρίτσαρντ Ρόρτι/Richard Rorty (7) Ροβεσπιέρος (1) Ρόζα Λούξεμπουργκ/Rosa Luxembourg (3) Ρόζενταλ-Γιούντιν (1) ρομαντισμός (4) Ρομπέρ Αντέλμ/Robert Antelme (1) Ρόμπερτ Οπενχάϊμερ/Robert Oppenheimer (1) Ρόμπερτ Ρέντφορντ/Robert Redford (1) Ρόμπερτ Φρανκ/Robert Frank (1) Ρόμπερτ Χας/Robert Hass (2) Ρομπέρτο Χουαρόθ/Roberto Juarroz (1) Ρουμανία (1) Ρωσία (3) Σ. Μπενβενούτο/S. Benvenuto (1) Σ. Πιρόν/S. Piron (1) Σαίξπηρ/Shakespeare (1) Σαν Φρανσίσκο (1) σαπουνόφουσκες (10) Σαρλ Μπωντλέρ/Charles Baudeilaire (1) Σαρλ Μπωντλέρ/Charles Baudeilaire (1) Σαρλ Πεγκί/Charles Péguy (1) Σαρλ Φουριέ/Charles Fourier (1) Σβετλάνα Αλεξίεβιτς/Светлана Алексиевич (1) Σέρεν Κίρκεγκωρ/Søren Kierkegaard (5) Σεσίλ Ιγγλέση Μαργέλου (1) Σέσιλ ντε Μιλ/Cecil DeMille (1) σθένος (4) Σιμόν Βέιλ/Simone Weil (6) Σιμόν Λέις/Simon Leys (1) σινεμά (44) Σίνεντ Ο'Κόνορ/Sinead O'Connor (1) Σίντνεϊ Λιουμέτ/Sidney Lumet (1) Σίσυφος (1) σκεπτικισμός (6) Σκιπίων ο Αφρικανός (1) σκουπιδοντενεκέδες (1) Σλαβόι Ζίζεκ/Slavoj Žižek (4) Σόνια (1) σοσιαλδημοκρατία (7) Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα (1) Σουηδία (3) Σουν Τζου/ 孫子 (1) σουρεαλισμός (7) σοφία (6) Σπύρος Κυριαζόπουλος (7) σταλινισμός (14) Σταμάτης Γονίδης (1) Σταμάτης Πολενάκης (1) Στάνλεϊ Κάβελ/Stanley Cavell (2) Στάνλεϊ Κιούμπρικ/Stanley Kubrick (1) Στάντις Λώουντερ/Standish Lawder (2) Στέλιος Κούλογλου (1) Στέλιος Ράμφος (1) Στεφάν Λαβινιότ/Stéphane Lavignotte (1) Στέφανος Λουπάσκο/Stephan Lupasco (4) Στέφανoς Ροζάνης (8) Στήβεν Πίνκερ/Steven Pinker (2) στρατόπεδα εργασίας (10) στρατόπερα αναψυχής (1) Σύλβια Πλαθ/Sylvia Plath (1) Σύλλογος Υπαλλήλων Βιβλίου-Χάρτου (3) Σύνταγμα (1) σχετικισμός (2) Σωκράτης (4) σώμα (3) Τ.Κ.Παπατσώνης (2) Τ.Σ. Έλλιοτ/T.S. Elliot (3) Τάκης Μίχας (2) Ταλίν (1) Τάλκοτ Πάρσονς/Talcott Parsons (1) Τάσος Λάγγης (2) Τέοντορ Αντόρνο/Theodor Adorno (1) τέχνη (71) τεχνικό σύστημα (40) τεχνοκρατία (28) τεχνολογικός μεσσιανισμός (41) τεχνοσάχλα (16) Τζ. Μπένθαμ/J. Bentham (1) Τζ. Ρ. Σάουλ/J. R. Saul (8) Τζ. Σενμπάουμσφελντ/G. Schönbaumsfeld (1) Τζ. Στ. Μιλλ/J. St. Mill (1) Τζ.Ρ.Ρ. Τόλκιν/J.R.R. Tolkien (1) Τζακ Α. Γκόλντστοουν/Jack A. Goldstone (1) Τζέημς Μπάλντουιν/James Baldwin (1) Τζέφρεϊ Χερφ/Jeffrey Herf (1) Τζον Γκρέι/John Gray (1) Τζον Κ. Γκαλμπρέιθ/John K. Galbraith (1) Τζον Λοκ/John Locke (3) Τζον Μ. Κούτσι/John M. Coetzee (2) Τζον Ρωλς/John Rawls (2) Τζον Σερλ/John Searle (6) Τζον Στάινμπεκ/John Steinbeck (1) Τζον Φ. Κέννεντυ/John F. Kennedy (3) Τζον Φόουλς/John Fowles (1) Τζον Χιούστον/John Houston (1) Τζον Ώστιν/John Austin (1) Τζορτζ Όργουελ/George Orwell (4) Τζορτζ Στάινερ/George Steiner (2) Τζόρτζιο Αγκάμπεν/Giorgio Agamben (4) Τζουζέπε Πίνοτ-Γκαλίτσιο/Giuseppe Pinot-Gallizio (1) Τζούλια Κρίστεβα/Julia Cristeva (1) Τομά Λεπετιέ/Thomas Lepeltier (1) Τομάς Ιμπάνιεθ/Tomás Ibáñez (1) Τόμας Πίντσον/ Thomas Pynchon (1) Τόμας Ρηντ/Thomas Reid (2) Τόμας Χομπς/Thomas Hobbes (4) Τόνι Νέγκρι/Toni Negri (2) Τόνι Σουάρτζ/Tony Schwartz (1) τραγωδία (10) Τρανσχιουμανισμός (1) Τριλεκτική (11) Τριστάν Τζαρά/Tristan Tzara (1) Τρόικα (21) Τσαρλς Ντέιβενπορτ/Charles Davenport (1) Τσαρλς Ράιτ Μιλλς/Charles Wright Mills (1) Τσαρλς Σ. Περς/Charles S. Peirce (1) Τσαρλς Τέιλορ/Charles Taylor (1) Τσαρλς Φορτ/Charles Fort (1) τυραννία (14) Υβ Λε Μανάκ/Yves Le Manach (9) Υβ Μισώ/Yves Michaud (1) υλισμός (13) υπαρξισμός (3) υποκείμενο (29) υπομονή (2) Φ. Ε. Ρεϊνάλ/F. E. Reynal (1) Φ. Σελίν/. Céline (1) Φ.Ντ. Πητ/F.D.Peat (1) Φαινομενολογία (1) Φελίξ Γκουαταρί/Félix Guattari (1) Φερνάντο Αρρραμπάλ/Fernando Arrabal (1) Φερνάντο Πεσσόα/Fernando Pessoa (2) Φθινόπωρο (1) Φίγκαρο (1) Φίλιπ Λάρκιν/Philip Larkin (1) Φιλοσοφία (76) Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι/Фёдор Достоевский (5) Φλαν Ο' Μπράϊαν/Flann O' Brien (1) Φουκουσίμα (3) Φρ. Ένγκελς/Fr. Engels (7) Φρ. Νίτσε/Fr. Nietsche (11) Φρ. Σιμιάν/Fr. Simiand (1) Φρ. Φουρκέ/Fr. Fourquet (1) Φράνσις Μπέικον/Francis Bacon (1) Φρανσουά Γκρουά/François Grua (1) Φρανσουά Καραντέκ/François Caradec (1) Φρανσουά Λυοτάρ/François Lyotard (1) Φρανσουά Φουρκέ/François Fourquet (1) Φραντς Κάφκα/Frantz Kafka (2) Φρέντερικ Τέιλορ/Frederick Taylor (1) Φρέντερικ Τζέιμσον/Frederick Jameson (1) Φρήντριχ Γιάκομπι/Friedrich Jacobi (1) Φρήντριχ Έμπερτ/Fredrich Ebert (1) Φρήντριχ Μουρνάου/Friedrich Murnau (1) Φρήντριχ Χάγιεκ/Friedriech Hayek (2) Φριτς Λάιστ/Fritz Leist (1) φρμκ (13) Φρόιντ/Freud (5) Φώτης Τερζάκης (1) Χ. Λ. Μπόρχες/J. L. Borges (2) Χ. Μ. Εντσενσμπέργκερ/H. M. Enzensberger (1) Χάιμε Σεμπρούν/Jaime Semprun (1) χαρά (5) Χάρβαρντ (1) Χάρης Βλαβιανός (1) Χάρι Χόλε (1) Χάρυ Γκουγκενχάιμ/Harry Guggenheim (1) Χάρυ Φράνκφουρτ/Harry Frankfurt (1) Χέγκελ/Hegel (12) Χέερτ Μακ/Geert Mak (3) Χένρικ Ίψεν/H. Ibsen (1) Χέρμαν Μέλβιλ/Herman Melville (1) Χέρμπερτ Μαρκούζε/Herbert Marcuse (2) Χιλή (1) Χίλντε ντε Μπράιν/Hilde de Bruijn (1) χιούμορ (29) Χιροσίμα (4) Χλόη Κολλύρη (1) Χουάλ Βίβες/Juan Vives (1) χρήμα (13) χρήμα και μαγεία (21) Χρήστος Βακαλόπουλος (1) Χριστός (3) χρόνος (10) ψυχή (12) ωφελιμισμός (13) A.I. (6) Ange S. Vlachos (1) Bar Beduin (1) Beatnics (1) beton7 (12) BHL (2) Biennale (2) Bloomberg (1) Bob Dylan (1) Bob Marley (1) Bodies (3) Bruce Springsteen (1) Cinemarian (3) CNN (1) dada (2) dangerfew (77) David Bowie (1) DAVOS (2) Descombes (1) DOCUMENTA (1) Einsatzgruppe D (1) EMAF (1) Frank Zappa (3) Gaston Bachelard/Γκαστόν Μπασλάρ (1) Happyfew (5) HighSpeedAcces (1) Hippies (1) Hollowsky (161) Iggy Pop (1) Il Consigliere (3) intothepill (2) izi (230) Janitoring (1) Jazz (2) Jeffrey Lee Pierce (1) Jimmy Cliff (1) Joe Strummer (1) Johnny Cash (2) Keith Richards (1) La Tribune (1) Malaguena (1) Mark Twain (1) Miles Davis (2) Monty Python (1) Muppet Show (1) nem68 (1) Nick Cave (1) Nosotros (1) psonia (4) RadioBubble (61) Renty (3) Ringo Star (1) RSA (1) Salon De Vortex (5) Scott Asheton (1) Serajevomag (1) sexbox (2) socialmedia (2) Tales from the Crypt (1) TESTS! (6) TwixtLab (1) UNICEF (1) urban hacking (13) Wall Street Journal (1) wobblies (2) Zακ Μπουβρές/Jacques Bouveresse (1) Zabriskie Point (1) zi (1) Zoviets (1)