Ο μύχιος θάνατος | Λόγοι ζωής

Marie de Hennezel

Διάβασα σήμερα στα ηλεκτρονικά μμε απόσπασμα, με τίτλο «Να βρω τη δύναμη να αυτοκτονήσω», από μια συνέντευξη στην εφημερίδα Real του γνωστού ηθοποιού Γρηγόρη Βαλτινού, όπου λέει τα εξής:

-Σκέφτεστε ποτέ τα γηρατειά;

«Πάρα πολύ. Δεν τα θέλω καθόλου. Δεν θέλω την ανημποριά και το φόρτωμα στους άλλους. Θα ήθελα να βρω τη δύναμη να φύγω μόνος μου.»

-Δηλαδή;
«Να βρω έναν τρόπο να πεθάνω. Να βρω τη δύναμη να αυτοκτονήσω… Και τώρα που είμαι ενεργός σε όλους τους τομείς-στη ζωή, στη δουλειά, στην προσφορά, στα παιδιά μου-εάν επρόκειτο αύριο να περάσω στην ανημποριά, έχω σκεφτεί ακόμα και τις κινήσεις που θα προηγηθούν της… αποχώρησής μου. Θα τακτοποιούσα τις εκκρεμότητές μου πριν τις αφήσω, ώστε να μη βασανίσω μετά τους δικούς μου, θα έκλεινα όλες μου τις υποχρεώσεις, θα πέταγα ό,τι περιττό μάζευα για να συντροφεύει στη ζωή, θα ζητούσα συγγνώμη για τον πόνο που ίσως θα προξενούσα σε κάποιους και ύστερα θα αποχαιρετούσα τον κόσμο λίγο καλυμμένα για να μην τον σοκάρω. Δεν θα μπορούσα να αντέξω τη ζωή χωρίς ζωή.»

Δεν γίνεται να μην σχολιάσω αυτές τις σκέψεις. Είναι σκέψεις που όλο και πιο συχνά ακούγονται, αναπάντητα μηνύματα που συνδυάζουν τα γηρατειά με κάτι το ντροπιαστικό και την αυτοκτονία με το θάρρος, θυμίζοντάς μου κάποιες από τις καυστικότατες όσο και ευφυείς παρατηρήσεις του Μισέλ Ουελμπέκ στη μυθιστορηματική «πραγματεία» του για την κατάσταση του μοντέρνου ανθρώπου τις παραμονές της μετάλλαξής του σε βιορομπότ − όπως, για παράδειγμα:

«Ποτέ, σε καμιά εποχή και σε κανένα άλλο πολιτισμό, οι άνθρωποι δεν σκέφτονταν διαρκώς την ηλικία τους. Ο καθένας έχει στο νου του μια απλή προοπτική του μέλλοντός του∙ θα έρθει η στιγμή όπου το άθροισμα των φυσικών απολαύσεων που του απομένουν, θα είναι μικρότερο από το άθροισμα των βασάνων (με δυο λόγια, ο καθένας νιώθει εντός του το κοντέρ να γυρίζει −και να γυρίζει πάντοτε προς την ίδια κατεύθυνση). Αυτή η ορθολογιστική αποτίμηση των απολαύσεων και των βασάνων που ο καθένας, αργά ή γρήγορα, υποχρεούται να κάνει, καταλήγει αναπόφευκτα μετά από μια ορισμένη ηλικία στην αυτοκτονία» (Τα στοιχειώδη σωματίδια, 1998).

Θα πει όμως κανείς πως είναι εύκολο να λέει κάποιος τέτοια πράγματα σε ένα μυθιστόρημα, ή θεωρητικά. Αλλά στην πραγματική ζωή; Σωστά! Με πλήρη επίγνωση λοιπόν ότι πραγματικά το θέμα δεν προσφέρεται για θεωρητικούς καθησυχασμούς, λεκτικές παρηγοριές και λυρικές εξάρσεις, είτε προς τη μια μεριά είτε προς την άλλη, αισθάνομαι την ανάγκη να σας θέσω υπόψη, και να σας προτρέψω να το διαβάσετε οπωσδήποτε, το βιβλίο της Marie de Hennezel, Ο Μύχιος Θάνατος, με τον ακριβέστατο υπότιτλο: Οι ετοιμοθάνατοι μάς μαθαίνουν τη ζωή (εκδ. Synérgie, 2011). 

Εδώ, η de Hennezel περιγράφει και μοιράζεται μαζί μας την προσωπική εμπειρία της από την συνοδεία ετοιμοθάνατων ανθρώπων −άλλοτε φίλων της κι άλλοτε στα πλαίσια μιας «κλινικής πόνου» και μιας «κλινικής λοιμωδών νόσων» (για το Aids ειδικότερα), στις οποίες εργάζεται εδώ και πάρα πολλά χρόνια−, και έχει πολλά σπουδαία κι από πρώτο χέρι να μας πει. 

 

Ορίστε λίγα μικρά αποσπάσματα:

«Κρύβουμε τον θάνατο σαν να ήταν ατιμωτικός, σαν να ήταν βρώμικος. Δεν βλέπουμε σε αυτόν παρά φρίκη, παραλογισμό, βασανιστική και άσκοπη οδύνη, κατάφωρη αδικία, ενώ είναι το αποκορύφωμα της ζωής μας, το επιστέγασμά της, αυτό που της προσφέρει νόημα και αξία, παραμένοντας βέβαια πάντοτε ένα τεράστιο μυστήριο, ένα μεγάλο ερωτηματικό στα έγκατα του “είναι” μας.

Γνωρίζω πως θα πεθάνω μια μέρα, παρόλο που δεν γνωρίζω το πώς και το πότε. Το γνωρίζω κάπου βαθιά μέσα μου. Γνωρίζω πως μια μέρα θα πρεπει να εγκαταλείψω τους δικούς μου, εκτός κι αν εκείνοι με εγκαταλείψουν πρώτοι. Παραδόξως, αυτή η μύχια και βαθιά γνώση είναι ό,τι έχω κοινό με όλα τα υπόλοιπα ανθρώπινα όντα. Γι’ αυτό ο θάνατος του συνανθρώπου μου με αγγίζει. Μου επιτρέπει να εισέλθω στην ουσία της μοναδικής και πραγματικής ερώτησης: ποιο είναι επιτέλους το νόημα της ζωής μας; (...)

Μήπως ο θάνατος μας δημιουργεί τόση αγωνία επειδή μας παραπέμπει στα πραγματικά ερωτήματα, αυτά που συχνά έχουμε καταχωνιάσει σκεπτόμενοι πως θα τα αντιμετωπίσουμε αργότερα, όταν θα είμαστε σε πιο προχωρημένη ηλικία, πιο ώριμοι, όταν θα έχουμε υποτίθεται το χρόνο να κάνουμε στον εαυτό μας πιο ουσιαστικά ερωτήματα;

Εκείνοι που πλησιάζουν τον θάνατο, ανακαλύπτουν μερικές φορές πως η εμπειρία του “μετά”, τούς έχει ήδη προσφερθεί εδώ και τώρα, από την ίδια την εμπειρία της ζωής. Η ίδια η ζωή δεν μας περιφέρει άραγε από το ένα “μετά” στο άλλο, στο “μετά” από εμάς, στο μετά τις βεβαιότητές μας, στο μετά τις κρίσεις μας, στο μετά τους εγωϊσμούς μας, στο μετά τα προσχήματα; (...)

Ο χρόνος του θανάτου δεν είναι, όπως συχνά πιστεύουμε, ένας παράλογος χρόνος που στερείται νοήματος. [… Και …] ο χώρος που έχει προβλεφτεί για τη φιλοξενία των ετοιμοθάνατων, μπορεί να λειτουργεί και αντίστροφα, δηλαδή σαν χώρος όπου εκδηλώνεται η ζωή με όλη της τη δύναμη. (...)

Τη στιγμή που ο θάνατος είναι τόσο κοντά, που η θλίψη και ο πόνος κυριαρχούν, μπορεί να υπάρξει ακόμα ζωή, χαρά, ψυχική δύναμη πρωτόγνωρη σε ένταση και σε βάθος.»