Ο Άλαν Τιούρινγκ στο Κινέζικο Δωμάτιο

John Searle
(1932 -  )

«Το βασικό σφάλμα [του συμπεριφορισμού] είναι ότι, στη θέση του νου, μελετούν κάτι άλλο, που το λένε ‘‘συμπεριφορά’’. Πιστεύω βέβαια, ότι ο συμπεριφορισμός στην ψυχολογία έχει πεθάνει για τα καλά, όμως η επιρροή του εξακολουθεί να επιβιώνει με άλλες μορφές, π.χ. σε κάποιες μορφές της Τεχνητής Νοημοσύνης (ΤΝ) και το λεγόμενο τεστ του Τιούρινγκ. (...)

Ο Άλαν Τιούρινγκ, ιδιοφυΐα και ένας από τους θεμελιωτές της επιστήμης των ηλεκτρονικών υπολογιστών όπως την ξέρουμε σήμερα, επινόησε ένα, ας πούμε, ‘‘τεστ’’, που είναι αρκετά πολύπλοκο αλλά με απλά λόγια λέει, πως αν θέλουμε να μάθουμε αν ένα σύστημα όντως διαθέτει νόηση −αν π.χ. πράγματι καταλαβαίνει τα κινέζικα−, αρκεί να δούμε πώς συμπεριφέρεται και να ρωτήσουμε: ‘‘Μπορεί να ξεγελάσει έναν ειδήμονα;’’. Αν μπορεί να τον κάνει να πιστέψει ότι καταλαβαίνει τα κινέζικα, τότε μπορούμε να πούμε ότι το σύστημα αυτό γνωρίζει πράγματι τα κινέζικα, ή ό,τι άλλο. Αυτό ήταν το λεγόμενο ‘‘τεστ Τιούρινγκ’’, το οποίο χρησιμοποίησαν όσοι ασχολούνται με την ΤΝ. […]

[Χοντρικά: Βάζουμε σε ένα δωμάτιο έναν ηλεκτρονικό υπολογιστή και σε ένα άλλο δωμάτιο έναν άνθρωπο Α εφοδιασμένο με ένα τερματικό. Στη συνέχεια βάζουμε σε ένα τρίτο δωμάτιο έναν άλλο άνθρωπο Β ο οποίος, χωρίς να γνωρίζει με ποιους είναι συνδεδεμένος, κάνει μια σειρά ερωτήσεων μέσω τερματικού στον υπολογιστή και στον άνθρωπο Α. Εάν ο άνθρωπος Β, από τις απαντήσεις που θα λάβει από τις δυο πλευρές, δεν καταλάβει ότι ο υπολογιστής είναι υπολογιστής και τον περάσει για άνθρωπο, τότε αυτό σημαίνει πως ο υπολογιστής σκέφτεται όπως ένας άνθρωπος. - σημ. HS]

Το θέμα είναι: Αρκεί η συμπεριφορά για να πούμε ότι υπάρχει νόηση; Αρκεί η συμπεριφορά για να πούμε ότι υπάρχει συνείδηση; Προφανώς όχι.

Για να το δείξω, σκάρωσα ένα αντεπιχείρημα για όσους πιστεύουν πως ένα κομπιούτερ διαθέτει νόηση επειδή τρέχει ένα πρόγραμμα που μιμείται την ανθρώπινη νόηση. Λοιπόν κοίταξε. Φαντάσου πως το κομπιούτερ είμαι εγώ κι ας πάρουμε μια γλώσσα που μου είναι εντελώς άγνωστη, λ.χ. τα κινέζικα. Φαντάσου τώρα, ότι κάποιος μού φτιάχνει ένα πρόγραμμα ανάγνωσης των κινέζικων ιδεογραμμάτων έτσι ώστε, όταν τρέχω αυτό το πρόγραμμα, κάθε φορά που θα μου δίνουν ένα κινέζικο ιδεόγραμμα, θα μπορώ να δίνω τη σωστή απάντηση, να το ‘‘μεταφράζω’’.

Ας πούμε λοιπόν ότι είμαι αυτό το κομπιούτερ και με κλειδώνουν σε ένα δωμάτιο με ένα πακέτο από κινέζικα ιδεογράμματα και με το πρόγραμμα αυτό. Τα ιδεογράμματα μού έρχονται με τη μορφή ερωτήσεων κι εγώ απαντώ τρέχοντας το πρόγραμμα, οπότε οι απαντήσεις μου θα είναι μια χαρά. Θα δοθεί δηλαδή η εντύπωση ότι αυτός που απαντάει, γνωρίζει τα κινέζικα κι έτσι θα περάσω το ‘‘τεστ Τιούρινγκ’’.

Αυτό σημαίνει τάχα ότι πράγματι ξέρω κινέζικα; Όχι βέβαια. Ούτε τα ξέρω, ούτε κι υπάρχει θέμα σ’ αυτή την ιστορία να τα ξέρω, γιατί το όλο πράγμα παίζεται στα σύμβολα. Μου έρχεται το σύμβολο Χ και απαντάω ‘‘μεταφράζοντάς’’ το με το σύμβολο Ψ. Αυτό είναι όλο κι όλο αυτό που κάνουν τα κομπιούτερ κι εδώ βρίσκεται η ομορφιά τους. Τα κομπιούτερ είναι υπέροχα γιατί είναι μηχανές που χειρίζονται σύμβολα. Δεν χρειάζεται να γνωρίζουν τίποτα απολύτως. Δεν χρειάζεται να ξέρουν ποιο είναι το νόημα όλων αυτών των λέξεων, ούτε τι σημαίνουν αυτά τα σύμβολα.

Το βασικό σημείο στο επιχείρημά μου, στην ανασκευή του ‘‘τεστ Τιούρινγκ’’ με το Κινέζικο Δωμάτιο, είναι ότι, ακριβώς επειδή το πρόγραμμα είναι μια διεργασία χειρισμού συμβόλων και το hardware μια συσκευή χειρισμού συμβόλων, το όλο πράγματα παίζεται στην ερμηνεία τυπικών συμβόλων. Τα προγράμματα είναι ‘‘συντακτικά’’∙ έχουν να κάνουν με τυπικές δομές, με τη μορφή των συμβόλων και τους τυπικούς κανόνες της διάρθρωσής τους.

Η ανθρώπινη νόηση, απεναντίας, είναι πολύ περισσότερα από ‘‘συντακτικό’’ κι από τυπικά σύμβολα. Στην ανθρώπινη νόηση, αυτό που παίζει είναι η κατανόηση του τι σημαίνουν τα σύμβολα. Επομένως η διαφορά ανάμεσα στο ‘‘περνάει το τεστ Τιούρινγκ επειδή τα καταφέρνει με το συντακτικό’’ και την πραγματική κατανόηση των πραγμάτων, είναι η διαφορά ανάμεσα στα τυπικά σύμβολα και στο νόημά τους, στη σημασία των συμβόλων. (...)

Σήμερα ακούμε από όσους ασχολούνται με το πεδίο των γνωσιακών [cognitive] επιστημών, ότι ο ανθρώπινος νους είναι ένα κομπιούτερ όποτε, λένε, αν καταφέρουμε κι εφαρμόσουμε τα κατάλληλα διαγράμματα επεξεργασίας πληροφοριών, θα καταλάβουμε πώς δουλεύει ο ανθρώπινος νους. Τους αρέσει μάλιστα να λένε, πώς ο νους είναι για τον εγκέφαλο ό,τι είναι το πρόγραμμα για το hardware. Ο νους δηλαδή είναι ένα πρόγραμμα κι αν ένα σύστημα καταφέρει να τρέξει το σωστό πρόγραμμα, τότε θα έχει νόηση ακριβώς σαν τη δική μας. Φυσικά αυτό είναι λάθος και μπορούμε πολύ εύκολα να το αποδείξουμε με τέσσερεις λέξεις: το συντακτικό δεν είναι σημασιολογία. (...)»

Τζον Σηρλ, Νους, εγκέφαλος και επιστήμη,

συζήτηση με τον Τζέφρεϊ Μίσλοβ στην εκπομπή Thinking Allowed

Σημ. HS. Είχαμε ξαναμιλήσει για το θέμα εδώ. Και θα επανέλθουμε, γιατί σχετίζεται στενά με όσα μας απασχολούν κι εδώ και στις εκπομπές μας. Η θέση του Σερλ δεν εξαντλεί ασφαλώς το ζήτημα και υπάρχει χώρος για μια παραπέρα επεξεργασία της, ωστόσο αποτελεί ένα εξαιρετικό εναρκτήριο λάκτισμα (κοινώς: σέντρα) στο ζήτημα. Επιβάλλεται η επίσκεψη στις σχετικές αναρτήσεις μας, που δίνουν το λόγο στον Π.Μ.Σ. Χάκερ και τον Βενσάν Ντεκόμπ.