Αν υιοθετήσουμε τον συγκριτικό ορισμό, τότε εξετάζουμε το καπιταλιστικό φαινόμενο από τη σκοπιά της σύνολης κοινωνίας. Από αυτή λοιπόν τη σκοπιά, αυτό που έχουμε να υπερασπιστούμε εναντίον της ουτοπίας μιας αυτορρυθμιζόμενης αγοράς, δεν είναι μόνο ένα κομμάτι του πληθυσμού, είτε πρόκειται για την τάξη των εκμεταλλευόμενων (σύμφωνα με την κλασική μαρξιστική θεωρία), είτε για το κομμάτι των αποκλεισμένων (σύμφωνα με το σύγχρονο λεξιλόγιο). Διότι στην πραγματικότητα, ολόκληρη η κοινωνία απειλείται από την εξάπλωση της αγοράς. Αυτή η εξάπλωση έχει όντως ως αποτέλεσμα ότι καθετί που έχει σημασία για εμάς οφείλει να παίρνει τη μορφή ενός εμπορεύματος, ακόμα και αγαθά όπως η γη, η εργασία, το νόμισμα — τα οποία, ακριβώς, δεν μπορούν να πάρουν αυτή την εμπορευματική μορφή παρά μόνο χάρη σε ένα πλαστό νομικό κατασκεύασμα.
Από την άλλη, ένας μη-συγκριτικός ορισμός του καπιταλισμού το πιθανότερο είναι ότι εμπεριέχει μια υπόρρητα ατομικιστική συνιστώσα. Αυτό παρατηρούσε ο Ντυμόν στον Μαρξ : η προσχώρηση του φιλόσοφου Μαρξ σε μια αντίληψη της ιστορίας ως ενός συνεχούς που οργανώνεται βάσει μιας «μονογραμμικής εξελικτικής κλίμακας», πνίγει την οξυδερκή σύλληψη του ιστορικού Μαρξ σχετικά με την ασυνέχεια μεταξύ της φεουδαρχικής και της αστικής κοινωνίας. Αν όμως είναι σημαντικό να βρεθεί ένας συγκριτικός ορισμός του καπιταλισμού, ο λόγος είναι ότι ένας τέτοιος ορισμός επιβάλλει να εισαγάγουμε μια αναφορά στην σύνολη κοινωνία και στις ειδικά δικές της ανάγκες.
Δεν θα μπορούσα να εκφράσω καλύτερα τις συνέπειες που έχει αυτή η σκοπιά για την πρακτική φιλοσοφία (εν προκειμένω την οικονομική και πολιτική) παρά με το να παραθέσω μια γνώμη του Ντέιβιντ Ουίγκινς, ο οποίος, με αφετηρία μια αριστοτελικής έμπνευσης ανάλυση της ιδέας της δικαιοσύνης, γράφει το εξής : “Όταν η σοφία της αγοράς επεκταθεί πέρα από την ειδικά δική της σφαίρα, θα ανατρέψει πρακτικά την εκπαίδευση, την ηθική διάπλαση των ανθρώπων, το δημόσιο πνεύμα και την έγνοια για το περιβάλλον”. Αυτά είναι τα ολέθρια αποτελέσματα που θα επέλθουν εφόσον αποδεχόμαστε το πλαστό νομικό κατασκεύασμα, σύμφωνα με το οποίο όλα τα πράγματα μπορούν να γίνουν εμπορεύματα — μάλιστα, όχι μόνον μπορούν αλλά και πρέπει σύμφωνα με τους δογματικούς θεωρητικούς της ελεύθερης αγοράς — άπαξ και έχουν κάποια, οποιαδήποτε αξία. Με αυτήν ακριβώς την έννοια, επίθεση από την ουτοπία της αυτορρυθμιζόμενης αγοράς δέχεται ολόκληρη η κοινωνία και όχι μόνο ορισμένα κακότυχα στρώματα του πληθυσμού, στα οποία θα μπορούσε να δοθούν επιδόματα ή βοηθήματα για να ικανοποιηθεί κάποιο αίσθημα δικαίου.»
Vincent Descombes, « Philosopher en matière pratique »,
από το βιβλίο του Le raisonnement de l’ ours (2007)
Σημ. HS. Στα ελληνικά έχει κυκλοφορήσει το βιβλίο «Δοκίμια
για τον ατομικισμό» του σημαντικού Γάλλου ανθρωπολόγου Louis Dumont, τον οποίο έχουμε επίσης παρουσιάσει
κάμποσες φορές στην ιστοσελίδα dangerfew.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου