Ο Τζον Σερλ για τον Μισέλ Φουκώ

 

«Μην είστε διφορούμενοι, μην είστε πολύ φλύαροι, να είστε σύντομοι, να είστε  μεθοδικοί και ν’ αποφεύγετε τις ασάφειες: αυτά είναι τα τέσσερα Αποφθέγματα για τον Τρόπο [φιλοσοφείν] και νομίζω ότι πολύ συχνά παραβιάζονται. Υπάρχουν μάλιστα ορισμένες σχολές φιλοσοφίας, όχι από αυτές που συμπαθώ, που τα παραβιάζουν συστηματικά.

Δεν ξέρω αν σας έχω πει αυτή την ιστορία, αλλά είχα κάποτε μια κουβέντα με το διάσημο Γάλλο φιλόσοφο [τον Φουκώ], που είναι φίλος μου, και του είπα: ‘‘γιατί διάολε γράφεις τόσο χάλια, pourquoi tu écris si mal’’, και μου λέει: ‘‘κοίτα, αν έγραφα με τόση σαφήνεια όση εσείς εδώ, ο κόσμος στο Παρίσι δεν θα μ’ έπαιρνε στα σοβαρά· ξέρεις, θεωρούν ότι το να γράφεις με σαφήνεια είναι κάτι παιδιάστικο, αφελές’’. 

Αυτό μου είπε ο Φουκώ και ξέρετε ήταν πανέξυπνος άνθρωπος κι έγραψε ένα σωρό πολύ καλά πράγματα, αλλά γενικά έγραφε χάλια. Όταν τον άκουγες να δίνει μια ομιλία στο Μπέρκλεϊ, ήταν ξεκάθαρος, μιλούσε με σαφήνεια όπως εγώ. Οπότε τον ρώτησα: ‘‘γιατί δεν γράφεις με τέτοια σαφήνεια;’’, και μου είπε: ‘‘ε, να, στη Γαλλία θεωρούν κάπως παιδιάστικο και αφελές να γράφεις με σαφήνεια’’ — και του λέω, ‘‘έλα τώρα, tu te moques un peu de moi, πλάκα μου κάνεις, πες μου στ’ αλήθεια γιατί γράφεις τόσο χάλια, διότι στις συζητήσεις είσαι σαφέστατος όπως κι εγώ’’, οπότε μου απαντάει: ‘‘En France tu dois être au moins dix pour cent incomprehensible, στη Γαλλία πρέπει να ‘σαι τουλάχιστον 10%  δυσνόητος, ειδάλλως δεν θα θεωρήσουν ότι λες κάτι βαθύ, δεν θα σε θεωρήσουν βαθύ στοχαστή’’. 

Έδωσα μια σειρά διαλέξεων στη Γαλλία, στο Collège de France, μαζί μ’ έναν άλλο εξίσου διάσημο με τον Φουκώ φιλόσοφο, τον Πιέρ Μπουρντιέ, και του είπα την ιστορία αυτή: ‘’Πιέρ, τι λες εσύ γι’ αυτό;’’, και μου απάντησε: ‘’Είναι πολύ χειρότερα τα πράγματα, το ποσοστό είναι πάνω από 10%, είναι μάλλον 20%’’ —και πρέπει να πω ότι, αν διαβάζεις τον Μπουρντιέ μιλάμε για τουλάχιστον 20% δυσνόητος. 

Τον Μπουρντιέ τον θαυμάζω, είναι τρομερός τύπος και στη συζήτηση σαφής και ξεκάθαρος, αλλά είχα κάποτε συστήσει ένα από τα βιβλία του στους φοιτητές ενός μαθήματός μου στο Μπέρκλεϊ, το Le Sens Pratique, κι οι φοιτητές τα έπαιξαν κι η αλήθεια είναι, ότι κι εγώ είδα κι έπαθα να καταλάβω τι θέλει να πει. Στα αγγλικά το έχουν μεταφράσει The Logic of Practice, είναι για το υπόβαθρο, γι’ αυτό που ονομάζω υπόβαθρο, ίσως το έχει πει και κάποιος άλλος.

Λοιπόν ο Φουκώ κι ο Μπουρντιέ έγραψαν κάτι σαν γαλλογερμανική φιλοσοφία, ήταν κάτι πολύ σκοτεινό, ασαφές. Ο Φουκώ, εντάξει, αργότερα έγινε πιο σαφής και μάλιστα είπε σ’ ένα φίλο μου, ότι προτιμούσε να ζει στην Αμερική γιατί εκεί θα μπορούσε να γράφει ακόμα πιο ξεκάθαρα, αλλά τα αγγλικά του δεν ήταν τόσο καλά, οπότε… Είπε λοιπόν στον, πώς τον λένε, α ναι, Υβ Μισώ, του είπε λοιπόν, ‘'Υβ, αν μιλούσα καλά αγγλικά, μάλλον θα μετακόμιζα μόνιμα στις ΗΠΑ’’.

Τελοσπάντων, υπάρχουν περιπτώσεις όπου τα Αποφθέγματα για την σαφήνεια, μην είστε σκοτεινοί, μην είστε διφορούμενοι, παραβιάζονται συστηματικά και νομίζω πως η γερμανική φιλοσοφία ευθύνεται γι’ αυτό. Κοιτάξτε, ήταν μια εποχή, τότε που μάθαινα γαλλικά, που το σλόγκαν ήταν: Ce qui n’ est pas clair, n’ est pas français, ό,τι δεν είναι ξεκάθαρο, δεν είναι γαλλικό… Όμως αυτό το εγκατέλειψαν στη γαλλική φιλοσοφία και πολλά από αυτήν είναι πάρα πολύ σκοτεινά. 

Εντάξει. Τώρα, η σχέση είναι [… συνεχίζει το μάθημα]»