Η σιωπή των μηδενικών

Αναλύω παρακάτω δυο ειδών αντιδράσεις από ανθρώπους που θέλουν διακαώς να αποκαλούνται διανοούμενοι. Διαβάζουν, μελετούν, εισηγούνται, γράφουν, συζητούν κτλ.

Η πρώτη προέρχεται από τους ανθρώπους αυτούς που όταν ο Bob Dylan εξέδωσε το Blonde on Blonde, και ο Frank Zappa το Freekout, ήταν περίπου στην ηλικία των είκοσι με είκοσι πέντε. Η δεύτερη, από αυτούς που όταν ο Mandel εξέδωσε το Late Capitalism και οι Sex Pistols το Never Mind the Bollocks (ίσως και ως απάντηση στο βιβλίο του Mandel) διένυαν την εποχή της αθωότητας αγοράζοντας μπομπονέλες από το κυλικείο του σχολείου τους.

 

Το προφίλ της πρώτης κατηγορίας θα μπορούσε να αποδοθεί με δύο επίθετα:

Κοσμικοί, πολυλογάδες.

Συνήθως άτεκνοι, παντρεμένοι δις, την πρώτη με συμμαθήτρια την δεύτερη με μαθήτρια, εξωστρεφείς, ερωτύλοι γέρομπαμπαλήδες σαλιάρηδες. Πάσχοντες συνήθως από λανθάνοντα αλκοολισμό, αμφιβόλου παιδείας και διπλωμάτων, πολυθεσίτες, άνετοι με το ψέμα και την υποκρισία, συνεχώς παραπονούμενοι και "αδικημένοι" , πωλητές της ήττας τους και των φαντασιώσεων της νιότης τους (ως εάν να μην πρόκειται για φαντασίωση αλλά για πραγματικότητα) θα τους βρείτε συνήθως σε συνέδρια να συζητούν για την «ελληνικότητα» του Εγγονόπουλου, για την Ηθική της Αρχιτεκτονικής, για το Τέλος της Ιστορίας, για τον Μάη του '68 κτλ.

Θα τους δείτε (πιο σπάνια) στις σχολές που διδάσκουν να σαλιαρίζουν με ψόφιες φοιτήτριες από την επαρχία.

Συχνότατα θα τους πετύχετε σε ακριβά εστιατόρια να μιλούν τρωγοπίνοντας για την επανάσταση, για τις παρτούζες που έκαναν στα νιάτα τους , και για διαφόρων λογιών επινοημένες και μη περιπέτειες. Επίσης μπορεί να τους πετύχετε σε ξενοδοχεία να ορμάνε σα τα πεινασμένα σκυλιά στο μπουφέ, και με το στόμα γεμάτο να ρητορεύουν σχετικά με τα λάθη της αριστεράς και την έκπτωση του «κινήματος»

Η αλήθεια είναι ότι στα νιάτα τους ήταν ή προσπαθούσαν να είναι κοσμικοί.

Ποτέ δεν συμμετείχαν σε γεγονότα ήταν πάντα στην απ' έξω ή παρα δίπλα. Οικειοποιήθηκαν την μαρξιστική ιδεολογία την πασπάλισαν με διάφορες μπούρδες την έκαναν μαρξίζουσα και από τότε πουλάνε το ευπώλητον του αριστερού λόγου από δω κι από κει. Συνήθως πρόκειται για αποδομημένα υποκείμενα, με συχνά ψυχωσικά επεισόδια, τα οποία εκφράζουν δυστυχώς αρθρογραφώντας τακτικά δημοσίως. Με χίλια δυο γλειψίματα και θελήματα έχουν καταφέρει να βρίσκονται απλά παντού.

Τα συμπεράσματα αυτού του συρφετού σχετικά με τα γεγονότα που διανύουμε, συνοψίζονται στα παρακάτω.

Οι νέοι σήμερα δεν ξέρουν τι θέλουν, ενώ ΤΟΤΕ ήξεραν.

Και να ξέρουν τι θέλουν δεν ξέρουν πως να το διεκδικήσουν ενω ΤΟΤΕ ήξεραν.

Δεν υπάρχουν τα συνθήματα που υπήρχαν ΤΟΤΕ.

Δεν πρόκειται να γίνει ΤΙΠΟΤΑ.

Όλα αυτά είναι καθοδηγούμενα.

Οι νέοι σήμερα πετάνε μολότοφ φορώντας Nike. [Τοτε φορούσαν μίνι, και tennis look, lacoste.]

ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ ΤΟ ΣΥΝΘΗΜΑ ΙΔΙΟ: ΣΥΝΤΡΟΦΕ ΤΡΕΞΕ Ο ΠΑΛΙΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΕΙΝΑΙ ΠΙΣΩ ΣΟΥ!

Εξ αυτών, όλα τα σαπιοκάραβα και οι σαπιομαούνες να παροπλιστούν το συντομότερο. Μην ξεγελιέστε δεν θα παροπλιστούν από μόνοι τους. Λίγο η εξουσία της έδρας, λίγο οι φοιτητριούλες που λέγαμε, τους πείθουν για το αντίθετο.

(και βεβαία μιλάμε για γαμπρούς, και όχι για νύφες. Αυτή η φουρνιά γυναίκες είχε λίγες μιας και τις περισσότερες τις έφαγε η μαρμάγκα της «ισότητας».)

Και τώρα, τα τζόβενα.

Το δικό τους προφίλ συνοψίζεται ως εξής.

Αυτοί-ες συνήθως είναι οικογενειάρχες με κάνα δυο παιδιά. Αυτά τα τελευταία τους έχουν «εκπολιτίσει» έως εκεί που δεν παίρνει. Δεν είναι πολυθεσίτες/τριες αλλά αρθρογραφούν συστηματικότερα στα έντυπα μαζικής κυκλοφορίας, είναι απόλυτα δουλικοί στους προϊσταμένους κάθε είδους, και γενικά δίχως προϊστάμενο ή «πνευματικό» χάνουν και λίγο τον μπούσουλα, είναι περισσότερο «διαβασμένοι-ες» και «αμφισβητίες» στα σαλόνια, εσωστρεφείς , κρατάνε το μέτρο όσον αφορά στις συνάφειες. Ανήκουν στο πεδίο του «Πρώην» και είναι εθισμένοι-ες στον εθισμό. Έχουν κόψει το ποτό ή τα ναρκωτικά , σχεδιάζουν με κάθε νέο έτος να κόψουν και το τσιγάρο, «κοιτάζουν μπροστά» και είναι ενήμεροι-ες για τα κάθε είδους κινήματα και κινηματάκια της τέχνης και των γραμμάτων. Λάτρεις της δημοκρατίας της ενωμένης ή όχι Ευρώπης, του πολιτισμού, των βιβλίων της μουσικής κτλ. . Ανθρωπιστές/τριες νέου τύπου έτοιμοι όπως και οι παλαιού να ρίξουν στην πυρά τους νεοβαρβάρους/ες που τους κατακλύζουν. Συνεχώς γκρινιάζουν, κυρίως για τα σκουπίδια που πετάνε οι απολίτιστοι-ες στο δρόμο, και για τους/τις αγενείς ταξιτζήδες/ούδες ή τα/τις θρασύτατα/ες γκαρσόνια/νες. Γνωρίζουν τις γεύσεις, συχνάζουν ο/η μία/ένας στο σαλονάκι του/της άλλου-ης και «με βαριά καρδιά» σε συνέδρια συνεστιάσεις ή συμπόσια. Είναι δύσκολο να τους/τις ξεχωρίσετε γιατί κινούνται διακριτικά μέσα σε όλα... Ίσως αν ξεκινήσουν την κουβέντα με ένα «Χμ».

Τα επιχειρήματα είναι όλα όσα χρειάζεται για να μείνουν στο σπίτι, να μην ξεμυτίσουν. Και είναι αμέτρητα πολύ έξυπνα και αχτύπητα. Αρκεί να μείνουν στο σπίτι και να μην ξεμυτίσουν και θα κάνουν το παν για να αποδείξουν του λόγου τους το αληθές. Αιώνιοι θαυμαστές/τριες , λάτρεις του «καθαρού» λόγου, και «πρωτότυποι», θα σας μιλήσουν για τον πολιτισμένο διάλογο, για φασίζοντα συνθήματα, για έλλειψη στόχων και προτάσεων και θα προτείνουν με την σειρά τους φέροντας παραδείγματα από τας ευρώπας διαδηλώσεις με κεράκια, με λουλούδια με φαναράκια του επιτάφιου, με μαύρα και άσπρα ρούχα κτλ.

Γενικά αυτά που προτείνουν είναι πάντα σωστά αλλά σε λάθος χρόνο και ο λόγος είναι ότι τα προτείνουν όχι γιατί τα πιστεύουν, μιας και δεν πιστεύουν σε τίποτα που δεν ικανοποιεί το ναρκισσισμό και την εγωπάθεια που τους ταλανίζει κάθε λεπτό, αλλά για να μην τυχόν και ξεμυτίσουν από το σπίτι.

Η ενημέρωσή τους περιορίζεται στην τηλεοπτική και αυτήν του διαδικτύου και μάλιστα όχι μόνον αυτό.

Επιπλέον είναι ρητά ενάντια στην εμπειρία, ανατριχιάζουν με αναφορές σε έννοιες όπως «βίωμα», «συνειδητοποίηση» - οι οποίες φυσικά έχουν γίνει «καραμέλα» από τους κοσμικούς φαφλατάδες της πρώτης περίπτωσης-και γενικότερα εξαντλούν τα ζητήματα επαναλαμβάνοντας τα γνωστά επιχειρήματα/τεχνάσματα της «εσωτερικής ελευθερίας», της «προοπτικής» της πνευματικοποίησης της πραγματικότητας κτλ. Θα τους ακούσετε να μιλάνε για «εξευτελισμό» της Δημοκρατίας, του εκπαιδευτικού συστήματος των «κοινωνικών υπηρεσιών», της Εκκλησίας! Αναφερόμενοι σε είδωλα και «ιδανικά» για τα οποία υπάρχουν μόνον εικασίες «παλαιάς δόξας» δομούν την απολογία του καπιταλισμού. Εύκολα και εκ του ασφαλούς λαϊκισμού τους.

Και οι δύο παλιοί και νέοι συμφωνούν στο εξής. Το να ρημάξεις το υποκατάστημα της citibank, δεν αποτελεί πολιτική πράξη! Το να καταλάβεις τους δρόμους της πόλης για ώρες πορευόμενος διαδηλώνοντας δεν αποτελεί πολιτική πράξη!

Παλιοί και νέοι κατακεραυνώνουν οποιαδήποτε προσπάθεια ανατροπής. Αν αυτή γίνεται με φωτιά αυτοί προτείνουν λουλούδια, αν γίνεται με λουλούδια φωτιά, αρκεί να μην ξεμυτίσουν. Παλιοί και νέοι βυθίζονται στον βάλτο του λόγιου καθωσπρεπισμού, τον οποίο επινοούν εκ νέου κάθε τόσο μεταμφιέζοντας τον ανάλογα με τις περιστάσεις, παραμένουν σταθερά αναποτελεσματικοί, σταθερά σαμποτάρουν την εξαίρεση, την οποιαδήποτε αναλαμπή που θα τους πετύχει ακάλυπτους και θα τους τυφλώσει, μιλάνε για την «διαφορετικότητα» επιδιώκοντας να καλύψουν τον ακραίο ατομικιστικό κομφορμισμό τους, ενώ συκοφαντούν άμεσα αυτούς που προσπαθούν να σκεφτούν ελεύθερα πότε προτάσσοντας την «γραφικότητα» πότε την «κοινοτοπία» ενώ γραφικοί και κοινότοποι όσο δεν πάει είναι αυτοί πέραν κάθε ανταγωνισμού.Παλιοί και νέοι οικειοποιούνται και ερμηνεύουν τους επαναστάτες στοχαστές που κατά καιρούς τους ξεσκέπασαν, προσπαθώντας πότε να αμβλύνουν τις αιχμές και πότε να γκρεμίσουν τις γέφυρες του λόγου τους με την πρακτική της ζωής.

Πότε θα μιλούν για (και εκ μέρους του) τον Πλάτωνα, πότε για τα Ευαγγέλια, πότε για τον Μαρξ πότε για τον Νίτσε και πότε για τον Φρόιντ. Ότι κάτσει.

...

 

Τις ποιότητες αυτών των τύπων, με μεγάλη οξυδέρκεια αναλύει ο αυστριακός σκηνοθέτης Χάνεκε σε ένα εξαιρετικό έργο του με τίτλο «Ο Κρυμμένος». Ανήθικοι, δειλοί χλεχλέδες, ικανοί παρ όλα αυτά για όλα, φαφλατάδες που στο τέλος της ημέρας «χτυπάνε» τις ενοχές τους με ένα λεξοτανίλ.

Επίσης για τις ίδιες περιπτώσεις, που φυσικά είναι διαχρονικές, μπορείτε να πληροφορηθείτε από το βιβλίο του Ράσελ Τζάκομπι με τίτλο Social Amnesia, a crirtique of conformist psychology - From Adler to Laing που μάλιστα έχει μεταφραστεί και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Ύψιλον σε μετάφραση Γιώργου Σιούνα από το 1983.

 

Οδός Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου

 

Συγγνώμη που ξεκινάω έτσι. Καθώς γεννήθηκα κοντά στα μέσα του περασμένου αιώνα, ανήκω σ’ εκείνες τις γενιές που έζησαν από πρώτο χέρι το «θάνατο των ιδεολογιών». Κάποιοι από εμάς, μάλλον οι λιγότεροι, φροντίσαμε να τις θάψουμε. Και κάποιοι, ακόμα πιο λίγοι νομίζω, τις πενθήσαμε και τις κηδέψαμε κιόλας. 

 

Πώς είναι να μεγαλώνεις, τώρα, σε ένα κόσμο χωρίς ιδεολογίες, χωρίς γενικές αναφορές, χωρίς «μεγάλες αφηγήσεις»; Πώς είναι να μη μπορείς να δώσεις λόγο κοινό σε αυτά που ζεις; Πώς είναι ― κυρίως! ― να μην ξέρεις ένα τρόπο να μετουσιώνεις τα βιώματα και τις εμπειρίες σου μέσα σε ένα σώμα ιδεών και, μάλιστα, να απαιτείς από αυτό να έχει συνέχεια και συνέπεια; Πώς είναι να σε αποθαρρύνουν και να σε αποτρέπουν από αυτή τη γνώση; Πώς είναι όταν μόνη επίσημη γλώσσα είναι τα μουγκρητά της αυτοσυντήρησης;

Δεν ξέρω να απαντήσω σε αυτά... Για μένα πάντως, όλα όσα συνέβησαν –και συμβαίνουν ακόμα– τούτες τις μέρες, συνοψίζονται σε αυτό που έζησα στην κηδεία του Αλέξανδρου.

Χιλιάδες κόσμος μαζεμένος. Όχι μόνο νεαρόκοσμος. Σχεδόν όλες οι ηλικίες. Σιωπή απέραντη την ώρα της νεκρώσιμης ακολουθίας. Θλίψη, οργή, τεταμένη προσμονή, μια περισυλλογή περίεργη, παρουσία νεκρών ολόγυρα, ένα τραύμα που ακόμα δεν έχει αρχίσει να κρυώνει, συγκίνηση πάνδημη, όλες οι απώλειες καθενός να πλανιούνται στα βλέμματα, μια αίσθηση κοινή πως ζούμε τώρα όλοι μαζί κάτι που μας αγγίζει άμεσα, μας διαπερνάει και μας ξεπερνάει ταυτόχρονα. Με το δι’ ευχών, όλοι με μια φωνή «Αθάνατος!» κι έπειτα χειρονομίες και συνθήματα οργής. Ύστερα πάλι σιωπή, συγκίνηση, προσμονή, να διακόπτονται πού και πού από συνθήματα οργής, ενώ παραπέρα κάποιοι πρώτοι καπνοί.

Πόνος, θλίψη, θυμός, συγκίνηση, εκρήξεις οργής, βάρος αβάσταχτο, κενό που δεν αναπληρώνεται, απελπισία, μετέωρη προσδοκία για κάτι αόριστο. Με μια λέξη: Πένθος. Αλλά πένθος κοινό.

Είναι πολύς καιρός που το πένθος διατρέχει (και) αυτή τη χώρα. Είχαμε σχεδόν ξεχάσει για πόσες δεκαετίες, μετά την πρόσκαιρη χαρά που έφερε η πτώση της δικτατορίας, ακούγαμε για «φως στο βάθος του τούνελ», όταν, περίπου ξαφνικά, ανακαλύψαμε ότι το φως αυτό δεν ήταν της εξόδου αλλά του τρένου που ερχόταν καταπάνω μας.

Είναι κάποιος καιρός που, σαν από το πουθενά (παρ’ όλα τα σημάδια), η φαρσοκωμωδία της «ανάπτυξης» έδωσε τη θέση της στην τραγωδία της κατάρρευσης… και μαζί της, το ψωροφαντασμένο σύνθημα «Ο καθένας για την πάρτη του» έδωσε τη θέση του στην πανικοβλημένη πίσω όψη του: «Ο σώζων εαυτόν σωθήτω!».

Είναι λίγος καιρός που (και) αυτή η χώρα άρχισε να ξεπέφτει μαζικά από την ευημερία με κυμαινόμενο επιτόκιο στη σταθερή, γυμνή απώλεια. Όλα ―κοινωνικά κεκτημένα, μεροκάματα, σχέσεις, φιλίες, προσδοκίες, νόημα, ένας ολόκληρος κόσμος― βρέθηκαν στην κόψη του ξυραφιού. Και το ξυράφι είχε αρχίσει κιόλας να κόβει οδυνηρά καθώς, πίσω από την απώλεια πραγμάτων, έφεγγε σιγά-σιγά εκείνη η αποτρόπαια αλήθεια, το κεντρικό ερώτημα που όλα τούτα ήταν σαν να ’θελαν να κρύψουν:

Είναι λοιπόν η ζωή μια απελπισμένη μάχη με το Μηδέν, έρμαιο της ωμής δύναμης κι έκθετη σε κάθε φρίκη; Αυτό θέλουμε να  είναι η ζωή μας;

Είναι μόλις μερικοί μήνες που η άβυσσος μάς κοιτούσε κατάματα... μόνο που ο καθένας σήκωνε το βάρος της απώλειας και τούτης της ανατριχιαστικής αποκάλυψης μόνος του, χωρίς την αίσθηση ενός πένθους κοινού. Ώσπου ήρθε ο φόνος ενός δεκαπεντάχρονου παιδιού! Από κάποιον που υποτίθεται πως εκπροσωπούσε την έννομη, πολιτισμένη, δημοκρατική ισχύ. Σε μια στιγμή που ο ένας εμπαιγμός από την εξουσία διαδεχόταν τον άλλον.

Το πένθος (ξεκίνησε να) γίνεται κοινό. Λόγια να το εκφράσουμε, δεν έχουνε βρεθεί ακόμα. Δεν συγκροτήσαμε ακόμα ένα λόγο κοινό. Ακόμα πέφτουμε.

Ας μην ξεχνάμε μόνο, πως η οδός Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου δεν είναι αδιέξοδο.

 

15.12.2008
Hollowsky

 

Il consigliere

Είστε υπέρ ή κατά;

[Μου το έστειλε σε e-mail o φίλος και ποιητής Γιώργος Χαντζής και το αναμεταδίδω]

Με την πρόθεση μίας λιγόλογης ανάλυσης και πρότασης

Ανάλυση
Ίσως, η πολλαπλότητα των σημερινών γεγονότων και τα αλληλοσυγκρουόμενα περί κοινού αισθήματα που πολλοί δοκιμάζουν, καταδεικνύει την κρίση αντιπροσώπευσης των πολιτών από τους κομματικούς φορείς, αφού οι τελευταίοι αποδεικνύουν στο πέρασμα του χρόνου την θεωρητική προσέγγιση του Λυοτάρ «πως ο Λόγος [κάθε λογικό επιχείρημα] από μέσο ελευθερίας, έχει καταστεί μέσο διατήρησης της εξουσίας [στην κοινοβουλευτική δημοκρατία]». Άρα η αντιπροσώπευση υπονομεύεται.

Δράση

Είναι δυνατή στην πράξη μία μορφή άμεσης συμμετοχικής δημοκρατίας (Βλ. Καστοριάδης) σήμερα στην βάση των δυνατοτήτων του διαδικτύου; Μεγάλα δίκτυα πολιτών όπου ο καθένας έχει έναν ψήφο και είναι συνυπεύθυνος για την πολιτική απόφαση που λαμβάνεται στην βάση της πλειοψηφίας. Πώς θα τίθενται τα ερωτήματα; Σαν δημοσκόπηση (πλήθος) ή σαν δημοψήφισμα (μία διατύπωση); Πώς θα υλοποιούνται οι δράσεις εάν δεν υπάρχει πολιτική οντότητα;

To ποίημα του Αναγνωστάκη «Η Απόφαση»* μας προσφέρει την επιτακτικότητα που χρειαζόμαστε, αλλά δεν μας διευκολύνει στην πολλαπλότητα των σύγχρονων αιτημάτων.

Γιώργος Χαντζής

*ΑΠΟΦΑΣΗ

Είστε υπέρ ή κατά;

Έστω απαντήστε μ’ ένα ναι ή μ’ ένα όχι.

Το έχετε το πρόβλημα σκεφτεί

Πιστεύω ασφαλώς πως σας βασάνισε

Τα πάντα βασανίζουν στη ζωή

Παιδιά γυναίκες έντομα

Βλαβερά φυτά χαμένες ώρες

Δύσκολα πάθη χαλασμένα δόντια

Μέτρια φιλμ. Κι αυτό θα σας βασάνισε ασφαλώς.

Μιλάτε υπεύθυνα λοιπόν. Έστω με ναι ή όχι.

Σ’ εσάς ανήκει η απόφαση.

Δε σας ζητούμε φυσικά να πάψετε

Τις ασχολίες σας να διακόψτε τη ζωή σας

Τις προσφιλείς εφημερίδες σας τις συζητήσεις

Στο κουρείο τις Κυριακές σας στα γήπεδα.

Μια λέξη μόνο. Εμπρός λοιπόν:

Είστε υπέρ ή κατά ;

Σκεφτείτε το καλά. Θα περιμένω.

Μ. Αναγνωστάκης