Ποιός πριονίζει καλύτερα τα μάρμαρα;

κείμενο|εικόνες : Τάσου Λάγγη

Με έκπληξη παρακολουθώ αυτές τις ημέρες την απαθή στάση καλλιτεχνών και λοιπών παραγόντων, μπροστά στη κακοποίηση διεθνώς της εικόνας των γλυπτών του Παρθενώνα χάριν της αρπαχτής φαντασμαγορίας των εγκαινίων του νέου μουσείου της Ακρόπολης.

Μιλώ για τα βίντεο που προβάλλονται στους τοίχους γύρω από το Μουσείο.

Θυμάμαι ότι από τα πρώτα μαθήματα που διδαχτήκαμε όσοι μελετήσαμε κάποια στιγμή τη τέχνη των αρχαίων γλυπτών, ο Φειδίας, – εκτός από τη καλλιέπεια των μορφών και την αβρότητα των χειρονομιών - κατάφερε να αποδώσει την αίσθηση της κίνησης με τον έλεγχο της διάχυσης του φωτός πάνω στο μάρμαρο. Οι αναφορές στο θέμα αυτό είναι πολλές, και τα μαθήματα του Ροντέν μόνο μια απ' αυτές.

Υποτίθεται λοιπόν πως η καλλιτεχνική αξία των έργων αυτών βρίσκεται ακριβώς στο πώς αποδίδεται με λεπτομέρεια η πεμπτουσία της κίνησης, στο πώς καταρρίπτεται η ακαμψία του υλικού, πώς αποτυπώνεται στο μάρμαρο το ρίγος της ζωής .

Φαίνεται πως τίποτα από αυτά δεν είναι γνωστό, κατανοητό ή δεν συγκινεί τους δημιουργούς των οπτικοακουστικών περιττωμάτων που προβάλλονται χωρίς καμία αντίρρηση από κανένα, στους τοίχους πέριξ του νέου μας μουσείου. Το όργιο της κακοποίησης και του εξευτελισμού σε κακόγουστα καρτούν δημιουργημένα από ένα preset κάποιου λογισμικού δεν έχει τελειωμό για τις Κόρες του Ερεχθείου: «στρέφουν το κεφάλι, πεταρίζουν τα βλέφαρα, χαμογελούν»(sic)...μας πληροφορεί με ενθουσιασμό η δημοσιογράφος της Ελευθεροτυπίας. *

Έργα που κατάφεραν να φτάσουν ως εμάς μέσα από πολέμους , λεηλασίες και μύριους βανδαλισμούς, διασύρονται και ακυρώνονται καλλιτεχνικά από εμάς τους ίδιους, τους περίφημους κληρονόμους της ελληνικής αρχαιότητας, χάριν μιας λαϊκίστικης μιντιακής τηλεαποδόμησης που αποδεικνύει τη πνευματική ένδειά μας να σταθούμε έστω και μια στιγμή με βουλωμένο στόμα και νου μπροστά σε κάτι που απαιτεί τη σιωπή και το φως ως τις μοναδικές προϋποθέσεις για επικοινωνία μαζί του. Προϋποθέσεις που – ευτυχώς!- αξιοποιούνται στο έπακρο από το καινούργιο κτήριο αλλά απαξιώνονται από τους διαχειριστές του ως άξιες προβολής.

Το να κάνει κανείς τα μάτια της Κόρης να πεταρίζουν , τα σφοντύλια να ίπτανται, και τους ιππείς της ζωφόρου να κινούνται, εκτός από κακογουστιά φανερώνει επίσης δύο ακόμα πράγματα:

• Πρώτο , ότι δεν υπήρξε ούτε καν ο στοιχειώδης σχεδιασμός προβολής των ιδιοτήτων του καινούργιου μουσείου σε σχέση με τη νέα εμπειρία που μπορεί πλέον να αποκομίσει ο επισκέπτης. Και
• Δεύτερο, ότι αυτά τα έργα αλλά και το ίδιο το κτήριο παραμένουν για εμάς τους νεοέλληνες στη καλύτερη περίπτωση συνοδευτικά του frape , του mousaka και του souvlaki και στη χειρότερη , απλώς πέτρες κενές νοήματος, ριγμένες σαν από άλλο πλανήτη.

Έξω από το νέο μουσείο της Ακρόπολης κάποιοι με τα δικά μας χρήματα αλλά και τις ευχές, έχουν στήσει πάλι την ίδια γνωστή παράγκα που διαλαλεί αυτό για το οποίο είμαστε μόνο τελικά ικανοί να διακινούμε στο διεθνές στερέωμα των ιδεών και του πολιτισμού: αρχαιοελληνικά σουβενίρ της Πλάκας!

Τάσος Λάγγης

* http://www.enet.gr/?i=news.el.texnes&id=56537

ART KICKS

Ας συνεχίσουμε λοιπόν με τον Μπάουμαν ο οποίος επισημαίνει ότι:

"Στο μεταμοντέρνο σκηνικό των καιρών μας, δεν έχει νόημα να μιλάς περί avantgarde. Ο ένας ή ο άλλος καλλιτέχνης ενδέχεται να υιοθετεί μια στάση που θυμίζει την εποχή της υψηλής μοντερνικότητας του κινήματος Sturm und Drang*- αλλά στις παρούσες περιστάσεις κάτι τέτοιο μοιάζει με πόζα μάλλον παρά με στάση.

Γυμνωμένη από το παρελθόν νόημα της, δεν προοιωνίζεται τίποτα, δεν έχει υποχρεώσεις- συνιστά σημάδι επίδειξης και όχι εξέγερσης, και φυσικά δίχως καμία πνευματική δύναμη και ευψυχία. Η φράση "μεταμοντέρνα avant-garde" αποτελεί αντίφαση όρων."

"η νέα, χαρακτηριστικά νεοτερική και πιθανόν άνευ προηγουμένου πλευρά της σημερινής ποικιλομορφίας , είναι η αδύναμη, χαλαρή και άτονη θεσμοποίηση των διαφορών, και η συνακόλουθη αστάθεια, ευπλασία και βραχυβιότητά τους."...

["Η μετανεοτερικότητα και τα δεινά της" Ψυχογιός, μετ. Γ.Ι Μπαμπασάκης]

Προτείνω να επισκευθείτε το remap 2 στο μεταξουργείο όπου και οι παραπάνω σκέψεις του Μπάουμαν διαψεύδονται.

[To ReMap 2 είναι μία διεθνής πλατφόρμα σύγχρονης τέχνης που αντλεί από την ενέργεια, τις πολιτισμικές ιδιαιτερότητες, το μεταιχμιακό χαρακτήρα και τον καλλιτεχνικό δυναμισμό της πιο ενδιαφέρουσας, αυτήν τη στιγμή, περιοχής στο κέντρο της ελληνικής πρωτεύουσας: του Κεραμεικού και του Μεταξουργείου (ΚΜ).
Τροφοδοτείται από την ιδιαίτερη αστική συνθήκη που προσφέρει η γειτονιά και ανατροφοδοτεί, με τη σειρά του, τον Κεραμεικό και το Μεταξουργείο, με ένα πυκνό πρόγραμμα καλλιτεχνικών γεγονότων και δράσεων, το οποίο έχει στόχο να αναδείξει την περιοχή σε ένα διεθνές κέντρο παραγωγής και προβολής της σύγχρονης τέχνης.
Πραγματοποιείται κάθε δύο χρόνια, παράλληλα και σε συντονισμό με την Μπιενάλε της Αθήνας. Είναι μια διοργάνωση της μη κερδοσκοπικής εταιρίας σύγχρονου πολιτισμού ReMapKM.Τροφοδοτείται από την ιδιαίτερη αστική συνθήκη που προσφέρει η γειτονιά και ανατροφοδοτεί, με τη σειρά του, τον Κεραμεικό και το Μεταξουργείο, με ένα πυκνό πρόγραμμα καλλιτεχνικών γεγονότων και δράσεων, το οποίο έχει στόχο να αναδείξει την περιοχή σε ένα διεθνές κέντρο παραγωγής και προβολής της σύγχρονης τέχνης.Πραγματοποιείται κάθε δύο χρόνια, παράλληλα και σε συντονισμό με την Μπιενάλε της Αθήνας. Είναι μια διοργάνωση της μη κερδοσκοπικής εταιρίας σύγχρονου πολιτισμού ReMapKM.]

Φιλότεχνοι, με τους χάρτες των "events" στα χέρια γεμάτοι απορία, αλλά και μια κρυφή ανακούφιση (και άλλοι με υποκριτική αγανάκτηση), αναμιγνύονται με αγριεμένους ένστολους κυνηγούς, και έντρομα "γυμνά" θηράματα.

Το πανηγύρι αυτό δεν έχει καμία αδυναμία καμία χαλαρότητα καμία αστάθεια.

Πρόκειται για την νέα φαντασμαγορία του ολοκληρωτισμού της μαζικής δημοκρατίας.

Σε Δυναμικά happenings συνωστίζονται για τις θέσεις των προταγωνιστών , διατεταγμένα αστυνομικά σώματα, με πάντα πρωτότυπες πρωτοβουλίες, απελπισμένοι τυχοδιώκτες, "εκ-τοπισμένοι", ψυχορραγούντες ναρκομανείς, οι πονηράντζες γκαλερίστες, οι πολιτικά ξεχασμένοι (και κοιμισμένοι) επιμελητές, οι καλλιτέχνες ως τα μόνιμα κορόιδα, οι αριστεροί λαϊκιστές, οι απατεωνίσκοι επιχειρηματίες , οι ασφαλίτες της πλάκας, οι ιδεολόγοι της άρνησης, κάποιοι μαλάκες εθνικόφρονες, μερικοί ιεραπόστολοι του φιλελευθερισμού, οι ακτιβιστές της συμφοράς, οι φιλάνθρωποι δημοσιογράφοι, οι λίγοι νοικοκοιραίοι, και οι επαγγελματίες της "υπέρβασης" της "επανοικειοποίησης" της "μα(γ)ζικής ζωής" και της "εξέγερσης".

Ένα κορεσμένο μείγμα που επιβεβαιώνει πως "η πόλη μας" , η μπίζνα μας δηλαδή, φτάνει σε ένα όμορφο τέλος.

Και το τέλος είναι πάντα το ίδιο.
Χαώδες!

Η παρακμή είναι εδώ σε όλο της το μεγαλείο.
Αξίζει η επίσκεψη 100%.

Η ευθύνη της ελευθερίας

Η επικίνδυνη Μελούνα

«Αντιλαμβανόμαστε τώρα, ότι η αβεβαιότητα δεν είναι παροδική ενόχληση, την οποία μπορούμε να διώξουμε αν μάθουμε τους κανόνες, αν παραδοθούμε στη συμβουλή των ειδικών, ή αν κάνουμε απλώς ό,τι κάνουν οι άλλοι. Αντίθετα, είναι μια μόνιμη συνθήκη της ζωής μας. Θα μπορούσαμε επιπλέον να πούμε, ότι αποτελεί το ίδιο το έδαφος πάνω στο οποίος ο ηθικός εαυτός ριζώνει και βλασταίνει. Η ηθική ζωή είναι ζωή διαρκούς αβεβαιότητας και απαιτείται πολύ μεγάλη δύναμη, ανθεκτικότητα και ικανότητα να αντιστέκεται κανείς στις πιέσεις για να είναι ηθικός. Η ηθική ευθύνη είναι άνευ όρων και καταρχήν άνευ ορίων - και γι' αυτό μπορούμε να αναγνωρίσουμε ένα ηθικό πρόσωπο από το ότι ποτέ δεν ικανοποιείται από την ηθική του παρουσία και κατατρώγεται από την υποψία, ότι δεν ήταν αρκούντως ηθικό.

Από την άλλη πλευρά, μια κοινωνία που δεσμεύει τα μέλη της, όπως έκανε η αρχαία πόλις, στο διαφορετικό αλλά και επιτακτικό καθήκον της μέριμνας και της διαχείρισης των δημόσιων υποθέσεων, ώστε ο δημόσιος βίος να ακολουθεί τα κριτήρια της δικαιοσύνης και της σύνεσης, είναι μια κοινωνία που δεν χρειάζεται ούτε πειθαρχημένα υποκείμενα, ούτε καταναλωτές που αναζητούν ικανοποίηση από τις υπηρεσίες που προσφέρει η κοινωνία, αλλά υπεύθυνους πολίτες. Να είμαστε υπεύθυνοι δεν σημαίνει να ακολουθούμε τους κανόνες. Συχνά, είναι πιθανό να απαιτείται από εμάς να παραβλέψουμε τους κανόνες ή να ενεργήσουμε κατά τρόπο, τον οποίο δεν εγγυάται κανένας κανόνας. Μονάχα μια τέτοια ευθύνη καθιστά τον πολιτη θεμέλιο, πάνω στο οποίο μπορεί να κτιστεί μια ανθρώπινη κοινωνία αρκούντως επινοητική και στοχαστική, ικανή να αντιμετωπίσει τις παρούσες προκλήσεις. [...]

Ίσως... Τίποτα περισσότερο από ίσως, αφού δεν υπάρχει καμιά εγγύηση ότι μια τέτοια κοινότητα θα οικοδομηθεί πράγματι, κι αφού δεν υπάρχουν αλάνθαστες μέθοδοι που θα την εξασφαλίσουν. Στην πραγματικότητα, η μόνη εξασφάλιση είναι η αδιάκοπη προσπάθεια των ίδιων των δημιουργών της. Κάτι που θα μπορούσε να βοηθήσει σε αυτή την προσπάθεια, είναι η συνείδηση της στενής σχέσης (και όχι αντίφασης) που υπάρχει ανάμεσα σε αυτόνομους, ηθικά αυθύπαρκτους και αυτοδιάθετους (και γι' αυτό συχνά δυσκολοκυβέρνητους κι ενοχλητικούς) πολίτες, και μιαν απολύτως ώριμη, αυτοστοχαστική και αυτορρυθμιζόμενη πολιτική κοινότητα. Μόνο μαζί μπορούν να υπάρξουν, και οι μεν δεν νοούνται χωρίς τη δε.»

Ζίγκμουντ Μπάουμαν, Και πάλι μόνοι / Η ηθική μετά τη βεβαιότητα,

μετάφραση της Ρίκας Μπενβενίτσε και του Κώστα Χατζηκυριακού

(που έγραψε και την εισαγωγή),

εκδόσεις ΕΡΑΣΜΟΣ.

Χίλιες ρέγγες

Βίκτορ Σκλόφσκι
(1893-1984)

Στα βιβλία μαθηματικών ασκήσεων τα προβλήματα ταξινομούνται με αριθμητική σειρά. Μερικά από αυτά είναι εξισώσεις με έναν άγνωστο, άλλα αφορούν σε εξισώσεις δεύτερου βαθμού. Στο τέλος του βιβλίου βρίσκει κανείς τις λύσεις σε στήλες σύμφωνα με την αριθμητική σειρά των προβλημάτων:

4.835: 5 πρόβατα
4.836: 17 βρύσες
4.837: 13 ημέρες
4.838: 1000 ρέγγες

Αλίμονο σ' εκείνον που θέλει να μάθει μαθηματικά ξεκινώντας από τις λύσεις και ψάχνοντας να βγάλει κάποιο νόημα από την αλάνθαστη στήλη τους! Το σημαντικό δεν είναι οι λύσεις, αλλά τα προβλήματα και ο δρόμος που ακολουθούμε για να τα λύσουμε.

Παρόμοιοι με αυτούς που μελετούν τη στήλη των λύσεων για να μάθουν μαθηματικά, είναι εκείνοι οι θεωρητικοί τέχνης που, έχοντας απέναντί τους τα καλλιτεχνικά έργα, ενδιαφέρονται για τα συμπεράσματα και όχι για τη δομή των πραγμάτων. Μέσα στο κρανίο τους μπορεί κανείς να διαβάσει τον παρακάτω πίνακα:

Ρομαντισμός = Θρησκευτική παθητικότητα
Ντοστογιέφσκι = Θεϊσμός
Ροζάνωφ = Σεξουαλισμός
Έτος 18.. = Θρησκευτική παθητικότητα
'Ετος 19.. = Θεϊσμός
Έτος 20.. = Σεξουαλισμός
Έτος 21.. = Επτάμηνη μετανάστευση στη Σιβηρία

... και πάει λέγοντας.

Για τους θεωρητικούς της τέχνης υπάρχουν οι πανεπιστημιακοί καταψύκτες, όπου διαβιώνουν χωρίς να ενοχλούν. Αλίμονο όμως στο δημιουργό που πασχίζει ν' αυξήσει το βάρος του έργου του μέσα από αναφορές στο "λυσάρι" και όχι μέσα από τη δουλειά. 

Λες και το πρόβλημα υπ' αριθ. 4.837 είναι πιο μεγάλο και πιο σημαντικό από το πρόβλημα υπ' αριθ. 4.838 επειδή η λύση του γράφει "13 ημέρες" ενώ του άλλου είναι "1000 ρέγγες"...

Βίκτορ Σκλόφσκι

Σημ. HS. Ο Ви́ктор Шкло́вский υπήρξε συνοδοιπόρος των Ρώσων φουτουριστών από την αρχή του κινήματος, ενώ από το 1914 υπήρξε πρωτεργάτης της λεγόμενης «μορφικής» (κατ' άλλους φορμαλιστικής) αναζήτησης. Ιδρυτικό μέλος της «Εταιρείας για τη Μελέτη της Ποιητικής Γλώσσας» και από τους πρωτοπόρους ενός καινούργιου στοχασμού πάνω στη γλώσσα. Πήρε μέρος στη ρώσικη Επανάσταση όπου, στην πορεία, εναντιώθηκε στους μπολσεβίκους, κυνηγήθηκε, αλλά γλύτωσε χάρη στο φίλο του, τον Μαξίμ Γκόρκι.

Εξαιρετικά καλλιεργημένος κριτικός και θεωρητικός, ενδιαφέρθηκε κατά τη δεκαετία τού 1920 για τη λογοτεχνία, τις πλαστικές τέχνες και ιδιαίτερα για τον κινηματογράφο, στον οποίο συμμετείχε ενεργά ως σεναριογράφος. Του οφείλουμε την εκπληκτική ρήση:  «Σκοπός της τέχνης είναι να δημιουργεί ανισότητες». 

Οι Χίλιες Ρέγγες μεταφράστηκαν από το βιβλίο Η Κίνηση του Ίππου (γαλλική έκδοση Champ Libre, 1973), μια ανθολογία άρθρων και επιφυλλίδων που δημοσίευσε ο Σκλόφσκι στη Ρωσία μεταξύ 1919 και 1921. 

Δυο λόγια για τις ρωσικές επιφυλλίδες. Η χαρακτηριστική του 19ου αιώνα παράδοση των επιφυλλίδων ως μέσο δημόσιας γραπτής έκφρασης, συνεχίστηκε και στον 20ό αιώνα αν και σήμερα τείνει να εκλείψει. Την εποχή που στην ΕΣΣΔ άρχισε να διαμορφώνεται η θεωρία της λεγόμενης «λογοτεχνίας του γεγονότος» ή «φακτογραφίας», οι  επιφυλλίδες έπαιξαν πολύ σημαντικό ρόλο, τον οποίον ο Σκλόφσκι διατύπωσε ως εξής: 

«Η επιφυλλίδα είναι μια επιστημονική μέθοδος με την οποία πραγματευόμαστε το γεγονός (…) Στη σοβιετική εφημερίδα, η επιφυλλίδα κατέχει μια θέση μεταξύ του πρακτικού άρθρου, που εκθέτει τα γεγονότα, και του λεγόμενου λογοτεχνικού έργου (…)  Η επιφυλλίδα αντιπαραβάλει τα φαινόμενα της ζωής και παίζει τον ίδιο ρόλο με το άρθρο, με τη μόνη διαφορά ότι δεν καταλήγει σε συμπεράσματα αλλά απλώς φέρνει σε αντιπαράθεση γεγονότα που προκαλούν γέλιο ή αποτροπιασμό. (Είναι) ενα άρθρο, εφημερίδας ή επιθεώρησης, που καταπιάνεται με το θέμα της επικαιρότητας, καταγγέλλοντας και χλευάζοντας ορισμένες αδυναμίες ή σκανδαλώδη φαινόμενα» (από τη μπροσούρα Η Τεχνική του Συγγραφικού Επαγγέλματος, Βιβλιοθήκη Ογκόνιοκ, αρ. 424, Μόσχα, 1929).

Οι εκδόσεις «Έρασμος» έχουν δημοσιεύσει στα ελληνικά το κείμενό του Η Ανάσταση της Λέξης.