Και τώρα έρχεται η ατέλειωτη νύχτα Το καλοκαίρι ξέφτισε τα πούπουλά του στις γωνιές του δρόμου και στις ακρογιαλιές γυρίζεις ακόμα μισόγυμνος εσύ πάνω στ’ αχνάρια των πουλιών που έφυγαν σφίγγω τα χείλη μου, φιλώ ευλαβικά τα χέρια σου αντίλαλος μες στα μαλλιά από σάπιο μήλο το καλοκαίρι κύλησε κι εμείς χωρίζουμε Πρίγκηπα, δε μιλάς και λέω η ώρα αργεί ακόμα. Βάζω το χέρι στον ώμο σου και λέω στ’ αποκαΐδια των ζεστών σπιτιών που υπήρξαμε είσαι ακόμα ένας χτύπος αγάπης στη μαλακή φωνή σου τρέμει η ελπίδα μου για σένα ζω τη σκοτεινιά μιας άνοιξης που παραπαίει λέω αυτό το σώμα είναι η καρδιά μου σωστή Μ’ αφήνεις, Άρχοντα. Το καλοκαίρι έφυγε. Η βουή της φθινοπωρινής θάλασσας αργά σταλάζει το τέλος που είναι πάντα πνεύμα και δάκρυ φωτεινός στρόβιλος, ήχος καθάριου νερού, εγκαρτέρηση πως έτσι θα πάνε όλα ώς το τέλος. Ιδωμένα σ’ ένα καινούριο όραμα που μας μεθάει εκβιάζει άσκοπα λόγια και μικρές κραυγές μας κάνει αδέρφια. |
 |
| (από το Ωδές στον Πρίγκηπα, Ύψιλον 1991)
|
 |
| Το θέαμα επί το έργο (σπάνια φωτογραφία αρχείου) |
"Η μόνη περιπέτεια είναι η αμφισβήτηση της ολότητας,
κέντρο της οποίας είναι αυτός ο τρόπος ζωής",
Είναι αλήθεια ότι οι άνθρωποι δείχνουν λιγότερο θάρρος όταν τελειώνουν ένα εγχείρημα απ' όσο όταν το αρχίζουν;Είναι σωστό ότι η περιπέτεια πέθανε;
Γίνεται να μην παίξουμε αυτό το παιχνίδι;
Βαμπίρ και ζώνεκροι, κοινός αγώνας;
Vincent Descombes
«Θεωρώ σημαντικό να διακρίνουμε δυο πράγματα. Υπάρχει το ζήτημα της επινοητικότητας στο επίπεδο του ατόμου και το ανθρωπολογικό ζήτημα της επινοητικότητας, το οποίο κατά βάθος είναι αφορά τη θεσμιστική ισχύ της κοινωνίας. Στο ατομικό επίπεδο, το μοντέρνο άτομο οφείλει βέβαια να είναι πιο επινοητικό από το άτομο που ζει σε μια κοινωνία, στην οποία πολύ περισσότερες συμπεριφορές είναι εθιμικές και τελετουργικές.Όμως αυταπατάται εντελώς όποιος νομίζει ότι στις μοντέρνες κοινωνίες μας δεν υπάρχουν κανόνες. Απεναντίας, όπως το είδε πολύ καλά ο Émile Durkheim, όσο περισσότερο μια κοινωνία καταργεί τα έθιμα και τα τελετουργικά, τόσο περισσότερο μένει έκθετη σε συγκρούσεις και επομένως τόσο μεγαλύτερη ανάγκη έχει να φτιάχνει νόμους, να αναπτύσσει το Κράτος, να ενισχύει τη δικαστική εξουσία. Πρέπει λοιπόν να μιλάμε για μια μετατόπιση και όχι για ξεπέρασμα της κοινωνικής κανονιστικότητας.»Συνέντευξη στο Sciences Humaines«Όταν μια εξουσία παύει να είναι εξωτερική, όταν υποτίθεται ότι περνάει στα χέρια καθενός ατόμου σε μια κοινωνία, αυτό δεν σημαίνει διόλου ότι εξαφανίζεται. Το άτομο εξακολουθεί πάντοτε να εξαρτάται από μια πηγή, από την οποία θα αντλεί τις γνώμες που δεν είναι σε θέση να διαμορφώσει από μόνο του.Επομένως, λέει ο Τοκβίλ, το ζήτημα δεν είναι να ξέρουμε αν στις δημοκρατικές κοινωνίες υπάρχει ή όχι μια πνευματική εξουσία, αλλά από πού αυτή πηγάζει και ποια είναι η έκταση της δύναμής της.Δεν θα ήταν άστοχο αν λέγαμε, ότι ο Τοκβίλ είναι κοινωνιολόγος στο βαθμό που θέτει την (κανονιστική) πολιτική φιλοσοφία του υπό την αιγίδα μιας (περιγραφικής) κοινωνικής φιλοσοφίας. Έτσι, ενώ ακόμα και σήμερα οι ατομιστές κληρονόμοι της φιλοσοφίας του Διαφωτισμού εξακολουθούν να λένε, ότι “στο παρελθόν οι άνθρωποι καθοδηγούνταν από την παράδοση, ενώ σήμερα πλέον κάθε άνθρωπος οδηγείται από τη δική του λογική”, ο Τοκβίλ, παραμένοντας συνεπής στη συγκριτική οπτική κάτω από την οποία περιγράφει την αμερικάνικη και τη γαλλική κοινωνία, διαπιστώνει ότι:Στο παρελθόν οι άνθρωποι αναζητούσαν την πνευματική καθοδήγηση εκεί όπου θεωρούσαν ότι υπήρχε κάτι το ανώτερο (οι θεμελιωτές πρόγονοι, οι αδιαφιλονίκητοι διδάσκαλοι), ενώ σήμερα την αναζητούν στην ανθρώπινη λογική, δηλαδή στην κοινή γνώμη, την οποία εκπροσωπεί γι’ αυτούς η γνώμη του μεγαλύτερου αριθμού των γειτόνων τους.Η εξατομίκευση λοιπόν της σκέψης και της άποψης στις σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες έχει να κάνει με ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό τους: σε αυτές τις κοινωνίες, η “κύρια πηγή των πεποιθήσεων” δεν βρίσκεται ούτε στους ουρανούς, ούτε και εντός του ατόμου, αλλά “στην ανθρώπινη λογική”, δηλαδή στην κοινή γνώμη.»Le Complément de Sujet, 2004«Το ότι το άτομο κηρύσσεται ανεξάρτητο από τα άλλα στο επίπεδο των δικαιωμάτων του, δεν σημαίνει καθόλου ότι γίνεται και πνευματικά ανεξάρτητο. Το άτομα έχουν τις ιδέες που έχει όλος ο κόσμος και, για να θρέψει το πνεύμα του, το μοντέρνο άτομο εξαρτάται από αυτά που σκέφτονται οι άλλοι για τα πράγματα. Επομένως υπάρχει διαρκής σύγκρουση ανάμεσα στο ατομιστικό ιδεώδες που έχει τεθεί, και σε μια κοινωνική πραγματικότητα, η οποία είναι καμωμένη από αλληλεξαρτήσεις. (...)Άλλωστε, παρ’ όλο που οι σημερινοί άνθρωποι θεωρούν τον εαυτό τους ως άτομο, δεν έχουν καμιά όρεξη να γίνουν γνήσια άτομα, δηλαδή άτομα “εκτός κόσμου”, αναχωρητές ή μοναχικοί. Δεν έχουν καμιά όρεξη να απαρνηθούν την κοινωνική ζωή. Εδώ βρίσκεται η κύρια πνευματική σύγκρουση που μας διαπερνά εξαιτίας των αξιών μας. (…)Το γεγονός ότι το μοντέρνο άτομο σιχαίνεται την ιεραρχία, δεν σημαίνει οπωσδήποτε ότι απορρίπτει και κάθε μορφή ανισότητας, ούτε ότι απεχθάνεται την ιδέα να έχουν κάποιοι πολλά και κάποιοι άλλοι ελάχιστα. Η αμερικάνικη κοινωνία είναι στον ύψιστο βαθμό ατομικιστική και εξισωτική, όμως οι Αμερικάνοι δεν σοκάρονται όπως εμείς με την τεράστια ανισοκατανομή του πλούτου. Το ότι εμείς θεωρούμε εντελώς σκανδαλώδη αυτή την ανισοκατανομή, την οποία ένα πιο μοντέρνο βλέμμα δεν βρίσκει και τόσο σοκαριστική, το οφείλουμε σε ό,τι έχει απομείνει από την παραδοσιακή κουλτούρα μας.»Προς μια συγκριτική ανθρωπολογία των μοντέρνων δημοκρατιών, Συζήτηση, επιθεώρηση ESPRIT, Μάιος 2000
