[Μου το έστειλε σε e-mail o
φίλος και ποιητής Γιώργος Χαντζής και το αναμεταδίδω]
Με
την πρόθεση μίας λιγόλογης ανάλυσης και πρότασης
Ανάλυση
Ίσως, η πολλαπλότητα των σημερινών γεγονότων και τα αλληλοσυγκρουόμενα περί κοινού αισθήματα που πολλοί δοκιμάζουν, καταδεικνύει την κρίση αντιπροσώπευσης των πολιτών από τους κομματικούς φορείς, αφού οι τελευταίοι αποδεικνύουν στο πέρασμα του χρόνου την θεωρητική προσέγγιση του Λυοτάρ «πως ο Λόγος [κάθε λογικό επιχείρημα] από μέσο ελευθερίας, έχει καταστεί μέσο διατήρησης της εξουσίας [στην κοινοβουλευτική δημοκρατία]». Άρα η αντιπροσώπευση υπονομεύεται.
Δράση
Είναι δυνατή στην πράξη μία
μορφή άμεσης συμμετοχικής δημοκρατίας (Βλ. Καστοριάδης) σήμερα στην βάση των
δυνατοτήτων του διαδικτύου; Μεγάλα δίκτυα πολιτών όπου ο καθένας έχει έναν ψήφο
και είναι συνυπεύθυνος για την πολιτική απόφαση που λαμβάνεται στην βάση της
πλειοψηφίας. Πώς θα τίθενται τα ερωτήματα; Σαν δημοσκόπηση (πλήθος) ή σαν
δημοψήφισμα (μία διατύπωση); Πώς θα υλοποιούνται οι δράσεις εάν δεν υπάρχει
πολιτική οντότητα;
To ποίημα του Αναγνωστάκη «Η
Απόφαση»* μας προσφέρει την επιτακτικότητα που χρειαζόμαστε, αλλά δεν μας
διευκολύνει στην πολλαπλότητα των σύγχρονων αιτημάτων.
Γιώργος Χαντζής
*ΑΠΟΦΑΣΗ
Είστε υπέρ ή κατά;
Έστω απαντήστε μ’ ένα ναι ή μ’ ένα όχι.
Το έχετε το πρόβλημα σκεφτεί
Πιστεύω ασφαλώς πως σας βασάνισε
Τα πάντα βασανίζουν στη ζωή
Παιδιά γυναίκες έντομα
Βλαβερά φυτά χαμένες ώρες
Δύσκολα πάθη χαλασμένα δόντια
Μέτρια φιλμ. Κι αυτό θα σας βασάνισε ασφαλώς.
Μιλάτε υπεύθυνα λοιπόν. Έστω με ναι ή όχι.
Σ’ εσάς ανήκει η απόφαση.
Δε σας ζητούμε φυσικά να πάψετε
Τις ασχολίες σας να διακόψτε τη ζωή σας
Τις προσφιλείς εφημερίδες σας τις συζητήσεις
Στο κουρείο τις Κυριακές σας στα γήπεδα.
Μια λέξη μόνο. Εμπρός λοιπόν:
Είστε υπέρ ή κατά ;
Σκεφτείτε το καλά. Θα περιμένω.
Μ. Αναγνωστάκης
31 σχόλια:
Να μιλήσουμε και λιγο πρακτικά;
Επειτα απο την απανθρωπη, φτηνή, ξεδιαντροπη και προκλητική δηλωσή του, "Αν έπρεπε να χαθει ή οχι αυτο το παιδί, θα το αποφασίσει η δικαιοσύνη", ο Κούγιας πρέπει ΝΑ ΕΞΟΣΤΡΑΚΙΣΤΕΙ ΑΠΟ ΟΛΑ ΤΑ Μμε και ειδικά από τα Κανάλια!
ΝΑ ΜΗΝ ΤΟΝ ΞΑΝΑΚΑΛΕΣΟΥΝ ΠΟΤΕ ΣΕ ΚΑΜΙΑ ΕΚΠΟΜΠΗ ΚΑΙ ΝΑ ΜΗΝ ΞΑΝΑΒΓΑΛΟΥΝ ΠΟΤΕ ΣΕ ΚΑΝΕΝΑ "ΠΑΡΑΘΥΡΟ"!
ΠΟΤΕ ΠΙΑ!
Τι θα λέγατε να πιέσουν οι μπλόγκερς αλλα κι ο καθένας μας τα κανάλια ώστε να το κανουν αυτό;
Καλό θα ήταν ο καθένας από το κανάλι του να πιέσει και να προτεινει στον κόσμο να απέχει από την τηλεθέαση.
Φτάνει πια αυτή η βλακεία.
Πετάξτε τις τηλεοράσεις σας από το παράθυρο.
Ανώνυμε αυτο που λες ειναι αδύνατο να γίνει, είναι σαν να ζητάς απο κάποιο ν' αυτοκτονήσει. Όμως αυτο που λέει ο/η "Κάρβουνο" είναι εφικτο και ηθικο και νόμιμο.
Κ.Λ.
Από την δική μου εμπειρία-πέταξα την τηλεόρασή μου προ τετραετίας στα σκουπίδια βέβαια κι όχι από το παράθυρο - δεν κατάλαβα την πράξη μου καθόλου ως αυτοκτονική.
Δεν συνέβει τίποτα. Τρεις μέρες μετά ήταν σαν να μην είχα ποτέ tv.
Τώρα αυτό είναι ένα θέμα αλλά όχι του συγκεκριμένου ποστ.
Όσον αφορα την αναλυση του Γ.Χαντζη, θα συμφωνήσω.
Πιστευω ότι έχει ανοιξει ο δρόμος προς την αποκοπή από την αριστερη εσχατολογία.
"Η Ιστορία, γίνεται τώρα ανοιχτή ως προς τις πιθανές εκβάσεις της, γιατί δεν δρα εντός της μια πάγια ιεραρχία παραγόντων, όπου ό ένας είναι πάντα πιο καθοριστικός από τον άλλο, αλλά το βάρος και η σπουδαιότητα τους ποικίλουν συνεχώς ανάλογα με την συγκυρία"
Πράγματι η αυθεντία της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας δειχνει να πνεει τα λοίσθια.
Πιστεύω ότι μπαίνουμε σε μια εποχή συγκρούσεων. Νομίζω ότι τα γεγονότα της εβδομάδας είναι συνταρακτικά και δίνουν ένα πραγματικο χειροπιαστο δείγμα (και παράδειγμα) για την συνέχεια.
Αν πριν τα γεγονότα σε μια συζήτηση κάποιος προέβλεπε μια τέτοια τροπή οι υπόλοιποι θα γελούσαμε λέγοντας ότι όλοι είναι απραγοι και υποταγμένοι.
Η άμεση δημοκρατία είναι εφικτή, αλλά η επιτευξή της είναι πολύ δύσκολο να γίνει δίχως ακραίες συγκρούσεις και πολέμους (μαζικότατες συράξεις με αμέτρητα θύματα) στο εσωτερικό του δυτικού κόσμου. Οι πόλεμοι αυτοί θα βασιστούν κυρίως στην ιδεολογική πολιτική αντιπαράθεση και όχι στην οικονομική.
Δηλαδή στα ζητήματα της διαχείρησης των πόρων και όχι στο ζήτημα της κατοχής ή της παραγωγής τους (που βεβαίως θα παραμείνουν ως ένα βασικό διακύβευμα).
Η ηθική ετερονομία που οικοιοποιήθηκε από τα μαρξικά ιδεώδη και επέβαλε ο καπιταλισμός προτείνοντας την αυθεντία της οικονομίας λαμβάνει τέλος στις μέρες μας.
Πιστεύω ότι θα είμαστε εδώ και θα τα δούμε όλα.
οσο για το ποίημα του Αναγνωστάκη, το βρίσκω εξαιρετικό γενικως.
Όσες εξεγέρσεις, συγκρούσεις ή και πόλεμοι κι αν γίνουν, δεν πρόκειται να πρόκύψει τίποτα καινούργια αν δεν υπάρξει αλλαγή "παραδείγματος". Κι όταν λέω "παράδειγμα" εννοώ την περί ανθρώπου και ανθρώπινου αντίληψη - διότι κάθε κοινωνία θεμελιώνεται πάνω σε αυτήν, στο πώς εννοεί τον άνθρωπο και τι θεωρεί ανθρώπινο (και επομένως απάνθρωπο).
Αυτό που πνέει τα λοίσθια, το έχουμε πει, δεν είναι απλώς η αυθεντία της αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, ούτε απλώς ο καπιταλισμός. Πνέει τα λοίσθια η περί ανθρώπου και ανθρώπινου αντίληψη, που κυριάρχησε - χοντρικά ας πούμε - μετά τη Γαλλική αστική επανάσταση.
Αυτή ολοκλήρωσε τον ιστορικό της κύκλο.
Μόνο που αυτό, τ' ότι ολοκλήρωσε τον ιστορικό κύκλο της, δεν σημαίνει ότι "αυτόματα" ή "αναπόφευκτα" θα δώσει τη θέση της σε μια νέα και καλύτερη αντίληψη περί του ανθρώπου, του ανθρώπινου και του απάνθρωπου. Δεν υπάρχουν τέτοιοι αυτοματισμοί στην ιστορία, ή τουλάχιστον από τους όποιους ιστορικούς αυτοματισμούς δεν παράγεται τίποτε το νέο και καλύτερο από το προηγούμενο.
Μπορεί λοιπόν να υπάρξει άμεση δημοκρατία;
Για να δώσουμε μια πειστική και δεσμευτική απάντηση σε αυτό, πρέπει να σκιαγραφήσουμε το ιστορικό υποκείμενο της άμεσης δημοκρατίας, το δικό της "παράδειγμα": την αντίληψη περί ανθρωπου, ανθρώπινου και απάνθρωπου στην οποία μπορεί να στηρίζεται.
Κανένα τεχνικό μέσον, όπως λ.χ. "οι δυνατότητες του διαδίκτου", δεν μπορεί να αποτελέσει ΘΕΜΕΛΙΟ αυτού του ζητούμενου! Και κατά τη γνώμη μου περισσότερη σύγχιση παρά ξεκαθάρισμα προσφέρουν σκέψεις, που συνδέουν την ελπίδα για μια νέα και καλύτερη κοινωνία με την όποια τεχνική ανάπτυξη - επαναλαμβάνοντας ουσιαστικά την "τεχνική" πλευρά της μαρξιστικής σκέψης (που θεωρούσε τον κομμουνισμό αποτέλεσμα μιας τεχνικής ανάπτυξης, της τότε βιομηχανικής)!
Προέχει επομένως η απάντηση σε τούτα τα δυο ερωτήματα:
1. Πού ακριβώς στηρίζεται η κυρίαρχη σήμερα αντίληψη περί ανθρώπου, ανθρώπινου και απάνθρωπου;
2. Τι έχουμε να αντπροτείνουμε;
1.Νομίζω ότι οι κομματικοί φορείς είναι άκρως αντιπροσωπευτικοί των ψηφοφόρων τους. Επίσης ότι η Βουλή είναι άκρως αντιπροσωπευτική του Ελληνικού λαού.
Το μεγαλύτερο μέρος του Ελληνικού λαού είναι σάπιο και εκεί είναι το πρόβλημα.
Έτσι σαν αρχή της συζήτησης.
Η ύπαρξη του προβλήματος αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι αυτό που προσφέρεται ως πρόταση στην ανάρτηση, δεν είναι παρά ερωτηματικά.
2. Ο κούγιας; τι είναι αυτό;
3. Η λύση δεν είναι να πετάξεις την τηλεόραση. Η λύση είναι να γίνεις έτσι ώστε να μην σε επηρεάζει η τηλεόραση.
4. Σημασία δεν έχει να καούν όλα και βλέπουμε. Αυτό θα προσφέρει μια από τα ίδια. Σημασία έχει να βοηθήσουμε να αλλάξουν μερικά πράγματα με την συμμετοχή μας.
@ hollow sky....
άμεση δημοκρατία για να την εφαρμόσει ποιός; Μήπως νομίζεις ότι ολοι είναι σαν και σένα; Εσύ είσαι το 1/1.000.000. Οι υπόλοιποι; Θα μας πατήσουν. Για επισκέψου μερικά μπλογκ φανατισμένων Πασόκων ή άλλων και πες μου τι θα συμβεί άμα τους δώσεις άμεση δημοκρατία...
Για τις δυό προτάσεις σου εντάξει.
Αλλά ....
Εντάξει προσπάθησε...
@ Lula,
δεν έβαλα εγώ θέμα άμεσης δημοκρατίας (βλ. το post)` απλώς απάντησα σε αυτό.
Πάντως είναι σίγουρο, νομίζω, ότι δεν μπορεί κανείς να "δώσει" τη δημοκρατία σε άλλους - να την αφαιρέσει μπορεί, να την επιβάλλει όχι.
hollowsky
ασφαλώς είναι θέμα προτύπων, αλλά πάμε στο ποιοι και γιατί καθορίζουν τα κυρίαρχα πρότυπα. κι έτσι δημιουργείται ο κύκλος: όσοι έχουν πολιτικο-οικονομική δύναμη επιβάλλουν και εμπεδώνουν στην κοινωνία τα πρότυπά τους, τα οποία έπειτα επανακαθορίζουν ακόμη περισσότερο τη "συνείδηση" της κοινωνίας, τις απόψεις του μ.ο.
δύναμη-πρότυπα-δύναμη-κοκ
ενδεχομένως στην αρχή της αλυσίδας (στην προϊστορία) να ήταν τα πρότυπα κι όχι η δύναμη. αλλά και πάλι: επικράτησε (κοινωνικά), τότε, το πρότυπο του ισχυρότερου (κοινωνικά, πολιτικά ή και υλικά)
Γιάννη,
σε γενικές γραμμές ναι, όμως ένα "πρότερον" ερώτημα, νομίζω, είναι: Πώς κάποιοι φτάνουν να έχουν την πολιτικο-οικονομική δύναμη; Πώς αυτή αποκτιέται; Και πώς επιβάλλεται;
Ίσως έτσι προχωρήσουμε από το γενικό κανόνα ("δύναμη-πρότυπα-δύναμη") στη διαφοροδιάγνωση, χάρη στην οποία μπορούμε να αδράξουμε τον καιρό μας.
Τι λες;
hollowsky,
νομίζω ότι υπάρχουν πολλές παραλλαγές. άλλος ο τρόπος λ.χ. της χριστιανικής επικράτησης και άλλος αυτός της επικράτησης των αστών. και στις δυο, και γενικότερα μιλώντας, υπάρχει ένας συνδυασμός προσαρμογής, χάρη στα παραθυράκια που αφήνουν ή τους αφήνουν, στα παλαιά πρότυπα, και βίας. ο προτεσταντισμός λ.χ., ανεξαρτήτως του ότι δεν επεδίωκε συνειδητά να δικαιολογήσει την οικονομική δραστηριότητα, ήταν μια προσαρμογή του νέου πρότυπου στο παλαιότερο πρότυπο, έτσι ώστε η μορφή και τα λόγια να παραμένουν τα ίδια (και μάλιστα να υπερθεματίζεται η επιστροφή στον αυθεντικό χριστιανισμό), ενώ στην πράξη να έχουμε την διαφορά μεταξύ ενός μεσαιωνικού δυτικού κι ενός αναγεννησιακού δυτικού ανθρώπου.
όταν η (κουκουλωμένη πίσω από τα μεθερμηνευόμενα πρότυπα) πολιτική-οικονομική-κοινωνική δύναμη γίνει τόσο προφανής, αποδεκτή και "αυτονόητη", τότε σπάει το τσόφλι, βγαίνει το παλιό δέρμα, το παλιό πρότυπο παραμερίζεται χάριν της ανοικτής εξύμνησης του νέου (αόρατο χέρι)..
αυτά, ως "υπόθεση εργασίας", φυσικά.
Γιάννη,
κάπως έτσι υποθέτω κι εγώ. Άρα, όμως, (κατ’ αυτή την υπόθεση εργασίας) χοντρικά προηγούνται τα πρότυπα, το «παράδειγμα», η επανερμηνεία του ανθρώπινου/απάνθρωπου («κουκούλι») και έπεται η επιβολή της πολιτικής-οικονομικής δύναμης («σπάει το τσόφλι»). Σωστά;
Αυτό δεν φαίνεται να γίνεται συνειδητά («ο προτεσταντισμός λ.χ., ανεξαρτήτως του ότι δεν επεδίωκε συνειδητά να δικαιολογήσει την οικονομική δραστηριότητα»), με ένα ξεκάθαρο σχέδιο (όπως το θέλουν οι συνωμοσιολόγοι). Είναι μάλλον σαν να χάνει την αξιοπιστία του το κυρίαρχο παράδειγμα. Οι ορίζοντες, τότε, μοιάζουν ν’ ανοίγουν.
Σε μια τέτοια φάση είμαστε σήμερα;
Τι διαφαίνεται;
Λοιπόν η συζήτηση απλώνεται εδώ κι εκεί και δυσκολεύομαι να την παρα κολουθήσω.
Δεν έχω συνηθίσει και στο είδος σκέψης που κυριαρχεί εδώ.
Πάντως θα κάνω μια προσπάθεια...
@ hollow sky
Εγώ έθεσα μια πρακτική ερώτηση σχετικά με την εφαρμογή της άμεσης δημοκρατίας.
Παρακολουθώ όμως ότι γίνεται μια γενική θεωρητική συζήτηση με αναφορές σε σκέψεις κάποιων σε βιβλία και ιστορίες.
Γιατί δεν αντιμετωπίζουμε το θέμα ευθέως;
Δηλαδή. Οι περιστάσεις είναι δεδομένες. Σε αυτές άμεση δημοκρατία δεν χωράει. Τότε τι το συζητάμε; Αν είναι για εξάσκηση της διανοητικότητάς μας εντάξει. Μόνο για αυτό όμως. Όχι για να βρούμε και ουσιαστική λύση.
Όπως και να έχει το πράγμα, νομίζω ότι παρα το ότι είναι προσάρτηση σε ένα θέμα που δεν θα το συνεχίσω, θεωρώ ότι κάτι μπορεί να προσφέρουν οι δυό ερωτήσεις που έκανες. Λοιπόν
1. Τουλάχιστον στη Δύση, η επικρατούσα αντίληψη περί ανθρώπου, δεν στηρίζεται στην Χριστιανοεβραϊκή ανθρωποκεντρική θέση;
2. Επειδή θεωρώ ότι η ανθρωποκεντρικότητα είναι παράγωγο μόνο του εγωιστικού ανθρώπινου μυαλού, αυτό που πρέπει να κάνουμε(πρόταση) είναι να την βγάλουμε από κάθε, ακόμη και θεωρητική, προσέγγιση διερεύνησης του μεγάλου προβλήματος.....
Για να γίνει αυτό θα πρέπει να γίνει υπέρβαση του ανθρώπινου μυαλού (ουάου).
Η σκέψη είναι απλή.
Αν δεν γίνει υπέρβαση του ανθρώπινου μυαλού, αυτό θα νομίζει ότι είναι το παν και ο αρχηγός και έτσι επόμενο βήμα είναι το ίδιο το μυαλό να σκεφτεί αφού εγώ είμαι ο αρχηγός, επομένως, ο άνθρωπος είναι ο αρχηγός και οδηγούμαστε έτσι στην αποδοχή της Χριστιανοεβραϊκής άποψης. Η οποία βέβαια είναι λάθος και την πατήσαμε.
Και για αυτό και την πατάμε συνεχώς και ταυτόχρονα την πατάει και το φυσικό περιβάλλον μας.
Γιατί λοιπόν δεν θέτουμε ένα θέμα, να συζητήσουμε αυτό που λέει ο hollow sky, την περί ανθρώπου αντίληψη.
Καλά στοπ εδώ
φιλάκια
hollowsky
ναι, προηγείται χρονικά το πρότυπο από την δυνατότητα επιβολής του μέσω της κοινωνικής ή άλλης ισχύος που διαθέτει το υποκείμενο που διακηρύσσει το πρότυπο.
η χρονική προτεραιότητα όμως αφορά το αποτέλεσμα (ποιο πρότυπο επικρατεί) μόνο. όχι ότι δεν ασκείται βία από κυρίαρχους και κυριαρχούμενους ανά πάσα στιγμή. δεν υπάρχει νομιμοποίηση κανενός προτύπου (ή -άσχετο-καμμιάς κυβέρνησης) για πάντα μόνο δια της βίας, αλλά και πάλι δεν υπάρχει πρότυπο που να μη στηρίζεται στη βία, είτε την δικαιολογεί είτε είναι "έκτακτη".
όμως δεν είναι μόνο η προσαρμογή των φορεών του νέου προτύπου στο παλιό πρότυπο, αλλά και η βία, κατά τη διάρκεια της αντικατάστασης ή μετά την αντικατάσταση του παλιού από το νέο πρότυπο. είναι ο συνδυασμός προσαρμογής (=να φαίνεται ότι μοιάζει με το παλιό) και βίας (κατά τη διάρκεια της μετάβασης ή μετά από αυτήν) εναντίον του παλιού προτύπου.
οι ορίζοντες μοιάζουν να ανοίγουν, αλλά -όχι απαραίτητα από μια υστεροχρονική σκοπιά- δεν ανοιγουν προς κάθε κατεύθυνση. υπάρχουν 2-3-5 επιλογές. αντίστοιχοι φορείς προτύπων με δεδομένη κοινωνική ισχύ, προσβαση σε θέσεις-κλειδιά. υπάρχουν δεδομένες ισορροπίες, ενδεχόμενες συμμαχίες..αλλά δεν υπάρχει "ανοιχτότητα" προς κάθε πιθανότητα, πρότυπο κλπ.
@ Lula,
το "είδος της σκέψης που κυριαρχεί εδώ" ας πούμε πως είναι το εξής: ένας αγώνας να βρούμε τόπο ανάμεσα στην υπερβολική "πρακτικότητα" (=απαντήσεις espresso) και την υπερβολική "θεωρητικότητα" (=τα ζώα μου αργά).
Τώρα,
1. Η "χριστιανοεβραϊκή θέση" δεν είναι ανθρωποκεντρική αλλά θεοκεντρική - για "θεοκρατία" κατηγορείται άλλωστε.
2. Ενδεικτικό εδώ είναι, ότι το φυσικό περιβάλλον, που λες, άρχισε να την πατάει μετά τη "βιομηχανική επανάσταση", όχι νωρίτερα.
3. Η επικρατούσα στη Δύση αντίληψη περί ανθρώπου είναι πράγματι, ας πούμε εδώ και λίγους αιώνες, ανθρωποκεντρική και ειδικά ατομοκεντρική έως σκασμού.
@ Γιάννη,
ξεκινώ από την τελευταία σου παράγραφο: ναι, έτσι συμβαίνει. Παρολαυτά δεν (μπορούμε να) ξέρουμε ποιά από τις 2,3,5 πιθανότητες θα επικρατήσει. Επομένως, το πώς επικρατεί παραμένει σχετικά ασαφές.
Κανείς, δηλαδή, δεν κατέχει τη "συνταγή" της επικράτησης. Ποιό "ποσοστό" βίας απαιτείται, ποιο πειθούς, ποιο συνδιαλλαγής, ποιο διπλωματίας, κ.ο.κ., είναι άγνωστο.
Σωστά;
Συνεπώς, λέω, μια αντίληψη της ιστορίας ως "θεάτρου βίας", αυθαιρετεί. Όπως βέβαια και η αντιδιαμετρική της, "πασιφιστική", αντίληψη.
Απομένει λοιπόν, εμείς πώς τοποθετούμε εαυτούς στο όλο μπάχαλο.
hollow sky,
μάλλον συμφωνούμε. από μόνη της η βία δεν επαρκεί, αφού μιλάμε για ανθρώπινη κοινωνία. ούτε από μόνο του το πρότυπο (η πειθώς του στις καρδιές των ανθρώπων, η "ηθική/λογική ανωτεροτητά" του κ.λπ.). χρειάζονται και τα δυό.
Γιάννη,
διότι ούτε η μεν ούτε το δε αποτελούν, το καθένα από μόνο του, την "έσχατη πραγματικότητα" του ανθρώπου.
Αλλά εφόσον, όπως προείπα, δεν γνωρίζουμε σε τι "ποσοστά" χρειάζονται - ούτε και με ποιό "ποσοστό" το καθένα (δηλ. πόση ακριβώς βία, τι είδους, πόση διαλλακτικότητα, κ.λπ.) -, το θέμα είναι πώς τοποθετούμε εαυτούς στο όλο μπάχαλο της ιστορίας.
hollow sky,
ασφαλώς δεν αποτελεί η βία την έσχατη πραγματικότητα, γιατί άλλο βία κι άλλο ισχύς/αυτοσυντήρηση.
ως προς την απροσδιοριστία επίσης συμφωνούμε. καθένας διαλέγει την αναλογία που ἐπιθυμεί ή που κρίνει είτε βάσει προηγούμενων παραδειγμάτων είτε βάσει "επιστημονικών" (νοητικών) υπολογισμών. κοντολογίς, διαλέγει σύμφωνα με το γούστο του.
Γιάννη,
μην ξεχνάς όμως, ότι και αυτός ο μέγας θεωρητικός της, σε τελική ανάλυση "βιολογικής" υφής, αυτοσυντήρησης/ισχύος έδειξε μάλλον ανήσυχος μπροστά στη διαφαινόμενη "βιολογικοποίηση της πολιτικής" ...
Ή κάνω λάθος;
hollow sky,
κάνεις λάθος (εκτός κι αν κάνω λάθος λέγοντας ότι κάνεις λάθος).
τόσο στο "σε τελική ανάλυση "βιολογικής" υφής" όσο και στο "μάλλον ανήσυχος". για το δεύτερο, όπως επισήμανε τις αθέλητες συνέπειες του ανθρωπιστικού και μεταμοντέρνου "πολέμου εναντίον της (κακής) ιδεολογίας", με τον ίδιο τρόπο επεσήμανε τις επιδιώξεις ισχύος πίσω από αυτές.
Γιάννη,
ναι μεν διακρίνεται η "στατική βιολογική" έννοια της αυτοσυντήρησης από την "κοινωνική δυναμική", πλην όμως αυτή η δεύτερη αναφέρεται στην "επίταση της ισχύος", την οποία φέρει η "προνοητικότητα του πνεύματος", που σε τελική ανάλυση είναι "βιολογικής υφής".
Σε ό,τι αφορά το δεύτερο σημείο, διαβάζουμε φράσεις όπως (με δικά μου κεφαλαία): «Πρέπει λοιπόν ν’ αναμένονται βίαιοι ανταγωνισμοί και συγκρούσεις, και μέσα σ’ όλα αυτά ως ο ΧΕΙΡΟΤΕΡΟΣ κίνδυνος ίσως δεν θ’ αποδειχθεί καν ο πόλεμος, παρά μια διαρκής κατάσταση αχαλίνωτης ανομίας. Δεν αποκλείεται η πολιτική, αφού έχει ήδη λάβει οικονομικό χαρακτήρα, να λάβει στο μέλλον χαρακτήρα βιολογικό, σε περίπτωση όπου θ’ αναγκαζόταν να συρρικνωθεί στην κατανομή ζωτικών αγαθών [...] Η πολιτική γίνεται βιολογική καθώς μετατρέπεται απλώς σε κατανομή αγαθών (αγαθών επίοης οικολογικών) πάνω σ' έναν στενότατο πλέον πλανήτη [...] στη ΧΕΙΡΟΤΕΡΗ περίπτωση θα υπάρξει ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ στις γυμνές υπαρξιακές αντιπαραθέσεις, που δεν χρειάζονται καν ιδεολογικούς εξωραϊσμούς [...] Η υποκατάσταση των γνωστών μας πολιτικών ιδεολογιών με βιολογικά κριτήρια και μεγέθη, δεν θα συνιστούσε, στη ΧΕΙΡΟΤΕΡΗ αυτή περίπτωση (κ.ο.κ.)».
Τούτο το επαναλαμβανόμενο "χειρότερη, χειρότερη, χειρότερη" έχω την αίσθηση, ότι εκφράζει μια ανησυχία - συγκεκριμένα την ανησυχία "βιολογικοποίησης της πολιτικής". Διότι μια ουδέτερη ματιά, μια ματιά που θα αρκούνταν στην περιγραφή, δεν νομίζω να χρησιμοποιούσε τον συγκριτικό όρο "χειρότερη". Σε τελική ανάλυση, "χειρότερη" ως προς τι;
Μπορεί πάλι να μην καταλαβαίνω καλά τους γρίφους και να κάνω λάθος.
hollow sky,
ξεκινώ από το δεύτερο. αν πούμε σε κάποιον "στη χειρότερη περίπτωση δε θα φας το βράδυ", δε σημαίνει απαραίητα ότι ανησυχούμε ή έχουμε μεγάλο σκάσιμο.
το "χειρότερη" μπορεί να σημαίνει την "ανησυχία" του συγγραφέα, μπορεί και να σημαίνει τα αισθήματα όσων βρεθούν σε μια τέτοια κατάσταση, όταν βρεθούν. κοντολογίς, η αναφορά σε ύπαρξη καλού και κακού δε συνεπάγεται και υιοθέτηση της μίας ή της άλλης αντίληψης.
όσον αφορά το πρώτο, η κοινωνική ισχύς μπορεί να αποσυνδεθεί από τη βιολογική ισχύ. ότι το πνεύμα δουλεύει χάριν της αυτοσυντήρησης, κοινωνικής ή βιολογικής ή και των δύο, δε σημαίνει ότι η κοινωνική αυτοσυντήρηση είναι απαραίτητα βιολογικής υφής, όπως δεν είναι υλικό και το ίδιο το πνεύμα, όσο κι αν είναι προϊόν βιολογικών κ υλικών διεργασιών. η βιολογική αυτοσυντήρηση μπορεί να επιτυγχάνεται εις βάρος της κοινωνικής ή το αντίθετο ή να επιτυγχάνονται μαζί.
Γιάννη,
δεν θα έλεγα, ότι εκφράσεις όπως αυτές που παρέθεσα στο πλαίσιο όπου ανήκουν - μεταξύ των οποίων και η: «ο χειρότερος ΚΙΝΔΥΝΟΣ δεν είναι καν ο πόλεμος» - είναι ανάλογες με το να πούμε «στη χειρότερη περίπτωση δεν θα φας το βράδυ». Έχω την εντύπωση ότι ο συγγραφέας - άνθρωπος με πολιτικό αισθητήριο - έκρουε με αυτά ένα κώδωνα κινδύνου, και επομένως ότι εξέφραζε ανησυχία.
Νομίζω ακόμη, πως (όταν δεν μιλάει κανείς για φαγητό αλλά για κοινωνικοπολιτικά γεγονότα) η αναφορά σε ύπαρξη καλού και κακού – που επισημαίνεις -, μπορεί να μην συνεπάγεται την υιοθέτηση της μιας ή της άλλης μεριάς, πάντως σίγουρα συνεπάγεται την υιοθέτηση μιας ηθικής ματιάς στα πράγματα.
Για το άλλο. Όταν λες «κοινωνική αυτοσυντήρηση» εννοείς μάλλον κάτι ειδικότερο, δλδ τη συντήρηση της «κοινωνικής ταυτότητας» (που όντως μπορεί κανείς ν’ αλλάξει)· διότι ο άνθρωπος δεν μπορεί να συντηρηθεί βιολογικά παρά μόνο μέσα σε κοινωνικό πλαίσιο (γι’ αυτό και ο εξοστρακισμός ισοδυναμούσε με ποινή θανάτου).
Επομένως δεν μπορεί η βιολογική αυτοσυντήρηση «να επιτυγχάνεται εις βάρος της κοινωνικής αυτοσυντήρησης». Μπορεί όμως η βιολογική επιβίωση (όχι όμως και αυτοσυντήρηση, δλδ η οργάνωση της επιβίωσης) να επιτυγχάνεται σε βάρος μιας κοινωνικής ταυτότητας. Αλλά εδώ δεν έχει ενδιαφέρον ότι, για τον θεωρητικό μας, ειδικά η «υποταγή της πολιτικής σε βιολογικούς σκοπούς» οδηγεί στον «χειρότερο του πολέμου κίνδυνο της γενικευμένης ανομίας»; Γιατί να συνέβαινε αυτό, εάν «βιολογική» και «κοινωνική» αυτοσυντήρηση ήταν μεγέθη ουδέτερα, ισοσθενή και εναλλάξιμα;
hollow sky,
δεν έχω την εντύπωση ότι ειδικά στην περίπτωση αυτή το "χειρότερο" σημαίνει απαραίτητα υιοθέτηση της κλίμακας καλό-κακό και όχι απλώς περιγραφή με βάση την κλίμακα καλό-κακό, η ύπαρξη της οποίας είναι αδιαμφισβήτητη. άλλωστε η βιολογικοποίηση της πολιτικής έχει να κάνει συν τοις άλλοις με τη διανομή του παγκόσμιου φαγητού.
η βιολογική αυτοσυντήρηση ασφαλώς και επιτυγχάνεται εις βάρος της κοινωνικής αυτοσυντήρησης. στην ελλάδα λ.χ. γνωστό παράδειγμα είναι οι εξισλαμισμοί αλλά και οι δηλώσεις αποκήρυξης του κομμουνισμού.
δε βλέπω διαφορά μεταξύ βιολογικής επιβίωσης και βιολογικής αυτοσυντήρησης (εκτός κι αν μιλάμε για τη διαφορά μεταξύ λιμοκτονούντα και ενός κανονικά τρεφόμενου). ούτε βλέπω για ποιο λόγο το συμπέρασμα "δεν μπορεί η βιολογική αυτοσυντήρηση «να επιτυγχάνεται εις βάρος της κοινωνικής αυτοσυντήρησης»" συνάγεται από το "ο άνθρωπος δεν μπορεί να συντηρηθεί βιολογικά παρά μόνο μέσα σε κοινωνικό πλαίσιο" (το οποίο δεν ισχύει επίσης, γενικά), αλλά ούτε και το συμπέρασμα μού φαίνεται πως ισχύει γενικά.
το αν η ανομία είναι χειρότερη του πολέμου δεν είναι απαραίτητα ηθικιστικό συμπέρασμα. αφορά την κρίση με βάση το κριτήριο το οποίο υποτίθεται ότι θεωρείται ανώτερο από τους ανθρώπους: τη διατήρηση της κοινωνίας. είναι σα να λέει ο θεωρητικός μας "θέλετε να καταργήσετε τις ιδεολογίες, αλλά τότε θα συμβεί αυτό που θεωρείτε τον χειρότερο εφιάλτη σας". το συμπέρασμά σου για ηθικολογία θα ίσχυε εάν ο ίδιος θεωρητικός δεν έδειχνε την ύπαρξη αξιώσεων ισχύος σε ιδεολογίες οι οποίες αυτοπαρουσιάζονται ως ανιδιοτελείς ή ότι έχουν κατανοήσει τα προβλήματα της ιδιοτέλειας των άλλων ιδεολογιών.
Γιάννη,
μπορεί να είναι κι έτσι. Όπως και να έχει πάντως, όποιος αναφέρεται σε "καλό-κακό", υιοθετεί την ηθική οπτική έστω κι αν δεν προτιμά το ένα αντί του άλλου. Τώρα, εάν αυτό το κάνει για δικό του λογαριασμό ή για λογαριασμό των άλλων, νομίζω πως αυτό είναι καθαρώς δικό του πρόβλημα ή αντίφαση. Διότι θα μπορούσε να περιγράψει κανείς τα ίδια πράγματα - π.χ. τα περί "βιολογικοποίησης της πολιτικής" - χωρίς ν' αναφερθεί καθόλου ούτε σε "χειρότερο", ούτε σε "κίνδυνο", ούτε σε "καλό/κακό". Πόσο μάλλον, άλλωστε, που για ένα συνεπή μηδενιστή, η κλίμακα "καλό-κακό" δεν είναι διόλου αδιαμφισβήτητη. Ίσα-ίσα.
Φυσικά δεν θεωρώ καταισχύνη κανενός, έστω και μεγάλου μυαλού, να έχει αντιφάσεις. Το βρίσκω μάλιστα φυσικότατο και συχνά δείγμα του ανθρώπινου πλούτου, υπό την έννοια ότι μπορεί λ.χ. ακόμα και ο θεωρητικά συνεπέστερος μηδενιστής να τρέφει ηθικοπολιτικές ανησυχίες, δλδ να είναι πολύπλευρος. Με αυτή την έννοια άλλωστε, το γεγονός ότι έχει περιγράψει τις αξιώσεις ισχύος σε δήθεν ανιδιοτελείς ιδεολογίες, δεν συνιστά απόδειξη ότι δεν έχει την ανωτέρω αντίφαση.
Κατά τα άλλα, θεωρώ ότι για τον άνθρωπο η αυτοσυντήρηση είναι κοινωνική. Ότι η βιολογική του αυτοσυντήρηση εξαρτάται σε απόλυτο βαθμό από την κοινωνική, δηλαδή από τη συντήρηση μιας κοινωνίας και από την μετοχή του σε κοινωνία. Εάν και εφόσον ο άνθρωπος δεν κατορθώνει να συντηρήσει μια κοινωνία (όπως συμβαίνει λ.χ. σε περίπτωση γενικευμένης ανομίας), τότε τίθεται σε άμεσο κίνδυνο και η βιολογική του ύπαρξη. Έστω και μόνον επειδή σε κατάσταση γενικευμένης ανομίας εγκαταλείπεται ο παραγωγικός μηχανισμός - αν όχι και επειδή έτσι όλα του τα συστήματα (ύδρευση, ηλεκτρισμός, κ.ο.κ.) καθίστανται εντελώς ευάλωτα. Γι' αυτό λοιπόν το λόγο, ειδικά στον άνθρωπο η βιολογική του αυτοσυντήρηση δεν μπορεί να επιτυγχάνεται σε βάρος της κοινωνικής.
Οι εξισλαμισμοί και οι "δηλώσεις" δεν δείχνουν παρά ότι, χάριν της επιβίωσης, υπήρξε απόρριψη μιας κοινωνικής ταυτότητας υπέρ μιας άλλης. Όχι όμως εναντίωση στην κοινωνική αυτοσυντήρηση.
hollow sky,
ξεκινώ από το τελευταίο: κάνοντας λόγο για κοινωνική αυτοσυντήρηση εννοώ την κ.α. του ατόμου. όχι την αυτοσυντήρηση της κοινωνίας. το άτομο διαλέγει, στις περιπτώσεις "δήλωσης" την βιολογική από την κοινωνική αυτοσυντήρησή του - άλλα άτομα πράττουν διαφορετικά.
γενικά κάνοντας λόγο για κοινωνικο-βιολογική συντήρηση δεν εννοώ τη βιολογική συντήρηση εντός της κοινωνίας. ο άνθρωπος είναι κοινωνικό ον έτσι κι αλλιώς, δίχως αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορεί να πετύχει την βιολογική συντήρηση εκτός κοινωνίας ή τον παρασιτισμό εντός της κοινωνίας. η αυτοσυντήρηση της κοινωνίας είναι άλλο πράγμα από την κοινωνική αυτοσυντήρηση του ατόμου.
για τον μηδενισμό εξαρτάται το πώς τον αντιλαμβάνεται κανείς. γιατί υπάρχουν διαφορετικοί μηδενισμοί. ο ηθικιστικός μηδενισμός (καταστροφή αυτού του κόσμου για χάρη της δημιουργίας ενός καλλίτερου κόσμου) δεν έχει ασφαλώς σχέση με τον μηδενισμό της καταστροφής για την καταστροφή (για πλάκα) ή τον μηδενισμό της εξίσωσης όλων των αξιών ως υποκειμενικών κι αυθαίρετων.
στο θέμα της αντίφασης του θεωρητικού μας η εντύπωση που σχημάτισα και την οποία ανέφερα ως "θέλετε να καταργήσετε τις ιδεολογίες, αλλά τότε θα συμβεί αυτό που θεωρείτε τον χειρότερο εφιάλτη σας" βασίζεται και στη γενικότερη αντίληψή του, αλλά και στο ότι στο θέμα της παρουσίασης των εξουσιαστικών τάσεων κάθε ιδεολογίας (δηλαδή του αντίθετου του "αν πάψουν να υφίστανται οι ιδεολογίες θα σφαζόμαστε δίχως προφάσεις") δεν επέδειξε ούτε φιλοεξουσιαστικές ούτε αντιεξουσιαστικές τάσεις, ούτε θρήνους για το ότι παντού υπάρχει εξουσιασμός ούτε χαρά.
μπορεί κανείς να σκεφτεί επίσης ότι το επίπεδο της περιγραφής και το επίπεδο της απόφασης-πράξης είναι διαφορετικά και γι' αυτό η επιλογή υπέρ της μίας ή της άλλης κατάστασης δεν σχετίζεται με το επίπεδο της περιγραφής, γιατί από την περιγραφή μπορούν να προκύψουν πολλά δέοντα: λ.χ. το δέον εκείνου που θέλει να αποφύγει την καταστροφή του κόσμου ή το δέον εκείνου που θέλει να "τελειώσουν όλα". και τα δύο είναι πέρα από την περιγραφική θεώρηση.
Γιάννη,
εξακολουθώ να πιστεύω ότι ο θεωρητικός μας, πολύπλευρος άνθρωπος ων, ανησυχούσε πράγματι. Υπάρχουν άλλωστε και άλλα δείγματα ανησυχίας εκ μέρους του. Όταν λχ έλεγε, "Δεν είμαι 'εθνικιστής', και δεν θα στενοχωριόμουν καθόλου αν με τη συναίνεση όλων καταλύονταν τα εθνικά κράτη και οι εθνικοί στρατοί" (Αόρατο Χρονολόγιο). Αυτό το "με τη συναίνεση όλων" είναι περιττό για κάποιον που πρεσβεύει την περιγραφική θεώρηση των πραγμάτων. Είναι όμως εύλογο, αν εκείνος που το λέει ανησυχεί για κάτι - πράγμα που ενισχύεται από την αμέσως επόμενως φράση του αλλά και τη, σχετική με αυτά, προτροπή του για ένα "πρώτο χτύπημα".
Ο μηδενισμός όλων των τύπων δεν κατηγορείται ότι σχετίζεται ειδικά με την καταστροφή και τη βία, αλλά ότι σχετίζεται ειδικά με την ανομία. Και τούτο στον βαθμό που, κάνοντας ένα βήμα παραπέρα από τον σχετικισμό (ο οποίος ενώ σχετικοποιεί τις αξίες, ωστόσο δεν τις εξισώνει), αντιλαμβάνεται "ισοπεδωτικά" όχι τόσο τις αξίες καθεαυτές όσο και, κρισιμότερα ακόμη, την αναζήτηση του "αληθεύειν" στον άνθρωπο.
Ασφαλώς η αναζήτηση αυτή διαφεύγει εντελώς της μηδενιστικής οπτικής και ο μόνος τρόπος να την αντιμετωπίσει, είναι να την θεωρήσει ως ένα ακόμη "ζωτικό ψεύδος", ανάγοντάς την σε καθαρώς ωφελιμιστικές παραμέτρους.
Ωστόσο τούτη η αναζήτηση του "αληθεύειν" - το βάσανο του ερωτήματος του πιτσιρικά Βιτγκενστάιν, "Γιατί να πω την αλήθεια όταν με συμφέρει να πω ψέμματα;" - είναι, πιστεύω, η απάντηση στο ερώτημα του θεωρητικού μας. "Γιατί η σκέψη να εισέρχεται σε τέτοια επικίνδυνα μονοπάτια;".
hollow sky,
στο ερώτημα γιατί να πω την αλήθεια, όταν με συμφέρει να πω ψέματα, έχουν προσπαθήσει να απαντήσουν θρησκείες και φιλοσοφίες, επικαλούμενες πάντοτε έναν επίγειο ή και μεταθανάτιο ωφελιμισμό (αμοιβές και τιμωρίες), ο οποίος πάντοτε έρχεται σε αντίθεση με την διακήρυξή τους ότι είναι υπεράνω κάθε ωφέλειας ή ότι την δέχονται αλλά δεν είναι μόνο αυτό.
δε δέχομαι ότι η αναζήτηση της αλήθειας ξεφεύγει από ό,τι στη συζήτηση αυτή καλείς μηδενισμό (γιατί μηδενισμοί υπάρχουν πολλοί). το αντίθετο, η αναζήτηση της αλήθειας μάς ξεφεύγει ακριβώς όταν επιθυμούμε πάσει θυσία τη σύζευξη αλήθειας-ευτυχίας-ηθικής. ακριβώς από τις κανονιστικές κοσμοθεωρήσεις ξεφεύγει η ουσία της αναζήτησης της αλήθειας η οποία (η αναζήτηση) καταλήγει αποκούμπι συμβουλών για την πράξη και διαβεβαιώσεων για την ευτυχία. από τον καιρό του πλάτωνα και των μεταθανάτιων τιμωριών που περιμένουν τους τυράννους ή τους αδίκους καθώς και των επίγειων, από τον καιρό του επίκουρου και της επίγειας ωφέλειας της ηδονής, από τον καιρό του χριστιανισμού και της επίγειας κι επουράνιας ωφέλειας, οι δυνατότητες και οι στοχοθεσίες των κανονιστικών κοσμοθεωρήσεων σχετικά με την "αλήθεια που σώζει" είναι γνωστές και δεν υπερβαίνουν την ωφελιμοκρατία.
η αξιολογικά ελεύθερη θεώρηση του θεωρητικού μας, στο βαθμό που παραμένει θεώρηση και δεν μετατρέπεται σε προτροπή για δράση δεν σχετίζεται με την ανομία. το ίδιο θα έλεγα και για τους περισσότερους τύπους μηδενισμού (αφού ο κυρίαρχος - ας πούμε ο τωρινός, με τα επεισόδια και τα σπασίματα - επιδιώκει την καταστροφή και την α-νομία [άρνηση του ισχύοντος νόμου] για χάρη του "αληθινού", "δικαιότερου" νόμου και τάξης). η μη διάκριση μεταξύ θεωρητικού και πρακτικού επιπέδου οδηγεί σε παρανόηση της επίδρασης του α.ε. μηδενισμού. γιατί από τη διαπίστωση ότι η πραγματικότητα είναι αυτή κι όχι άλλη δεν προκύπτει λογική απαγόρευση για δράση σύμφωνα με τη μία ή την άλλη επιθυμία ή όλες τις επιθυμίες δράσης εντός του κόσμου ή και επαναδιαμόρφωσης του κόσμου. αυτό δε συνεπάγεται ούτε άρνηση της ύπαρξης των αξιών αλλά ούτε και θεώρησή τους (εκτός από υπαρκτών) και ως -της κάθε μίας- συνυφασμένων με τον κόσμο.
όσον αφορά τις ανησυχίες του θεωρητικού μας αναφορικά προς την εξαφάνιση ή την κυριαρχία των ιδεολογιών, αν αυτές υπάρχουν δεν μπορεί να κριθεί, νομίζω, από άλλα ζητήματα (τα οποία άλλωστε διαχωρίζουν την θεωρητική από την πρακτική στάση: ο κόσμος είναι αυτός κι αυτός (περιγραφή), θέλω να διαμορφωθεί έτσι (δράση)), αλλά από τη στάση απέναντι στην ιδεολογία τόσο σε περίπτωση εξαφάνισης όσο και στην περίπτωση της κυριαρχίας της: ΟΠΩΣ ο τονισμός, η αποκάλυψη της εξουσιαστικής τάσης κάθε ιδεολογίας δεν συνεπάγεται την θέληση για εξαφάνιση της ιδεολογίας ώστε να μην υπάρχει εξουσιασμός, έτσι και ο τονισμός, η παράθεση/υπόθεση για τις μη ηθελημένες συνέπειες της κατάργησης-εξαφάνισης των ιδεολογιών δε συνεπάγεται θέληση για σωτηρία των ιδεολογιών.
Γιάννη,
δεν έχω να προσθέσω κάτι. Θα επαναλάβω:
Ασφαλώς η αναζήτηση του "αληθεύειν" από τον άνθρωπου διαφεύγει εντελώς της μηδενιστικής οπτικής και ο μόνος τρόπος να την αντιμετωπίσει, είναι να την θεωρήσει ως ένα ακόμη "ζωτικό ψεύδος", ανάγοντάς την σε καθαρώς ωφελιμιστικές παραμέτρους.
Ωστόσο τούτη η αναζήτηση του "αληθεύειν" - το βάσανο του ερωτήματος του πιτσιρικά Βιτγκενστάιν, "Γιατί να πω την αλήθεια όταν με συμφέρει να πω ψέμματα;" - είναι, πιστεύω, η απάντηση στο ερώτημα του θεωρητικού μας: "Γιατί η σκέψη να εισέρχεται σε τέτοια επικίνδυνα μονοπάτια;".
hollow sky,
παρομοίως.
η απάντησή μου βρίσκεται ήδη στα σχόλια.
Δημοσίευση σχολίου