Ο φασισμός απέδειξε πως οι πιο γερές αλυσίδες μας φτιάχνονται από τις αξίες που στρεβλώνουμε ή προδίδουμε. Ό,τι χάνεται στο ανθρώπινο επίπεδο θα κερδηθεί στο επίπεδο του εκπολιτισμένου κοπαδιού. Πίσω από το στραπατσαρισμένο αίτημα της επικοινωνίας αναδύεται η ειδωλολατρεία των δημόσιων σχέσεων και ο ολοκληρωτισμός της διαφήμισης. Το αίτημα της συντροφικότητας, καταχωνιασμένο μέσα σ’ όλα τα δόγματα, παραμορφωμένο μέσα σ’ όλες τις θρησκείες, διαμαρτυρόμενο μέσα σ’ όλες τις τέχνες, εξακολουθεί να υπάρχει. Η επανάσταση της αγάπης, που θα σταματούσε το πανάρχαιο εκκρεμές από το φόνο στη λατρεία κι από τη λατρεία στο φόνο, αντικαθιστώντας την πατρική εξουσία με την αντεξουσιαστική αδελφοσύνη, αυτή η ‘τελευταία’ επανάσταση αναγγέλθηκε πολλές φορές αλλά το αίμα δεν έπαψε να τρέχει γιατί η αλυσίδα της αδικίας δεν έσπασε ακόμα πουθενά.
Η άποψη πως κάθε επανάσταση κάποια
στιγμή είτε συντρίβεται, είτε κρατικοποιείται και στρέφεται εναντίον των ανώνυμων
που την έκαναν, δεν στοιχειοθετεί μια ‘μεταφυσική της ιστορίας’ αλλά διαπιστώνει
μια ιστορική τραγωδία. Η τραγωδία είναι χωρίς κάθαρση και προκύπτει από το
γεγονός πως καμιά ρεαλιστική εκτίμηση και καμιά αυτεπίγνωση δεν πείθει τον άνθρωπο
ν’ αποσύρει ή ν’ ανακαλέσει τα βαθύτερά του αιτήματα. Αυτό το ‘παράλογο’
στοιχείο δημιουργεί τη δυστυχία και την ανθρωπιά του ανθρώπου […]».
Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος,
Η έσχατη στράτευση (1975),
εκδ. ΥΨΙΛΟΝ/βιβλία,
1985
Σημ. HS. Ακρογωνιαίες,
θα έλεγα, σκέψεις, πέρα −και όχι πριν− από τις οποίες οφείλουμε να
σκεφτόμαστε τα πράγματα και τη θέση μας μέσα σε αυτά. Οπωσδήποτε να
σημειώσω, ότι θα πρέπει επιπλέον να πάρουμε υπόψη μας, πως η σημερινή επικράτηση του τεχνικού πνεύματος έχει οδηγήσει σε ακραίο σημείο τη σχάση ανάμεσα στο ‘λογικό’
και το ‘παράλογο’ στοιχείο του ανθρώπου ανατινάζοντας το συμβολικό πεδίο, εντός του οποίου αυτά τα δυο στοιχεία κατόρθωναν
να συνδιαλέγονται και να προάγουν κόσμους. Διαβάστε εδώ ένα άρθρο του Κώστα Δεσποινιάδη για τον Γεράσιμο Λυκιαρδόπουλο.
52 σχόλια:
Κάποιοι θα το έλεγαν απαισιόδοξο.
Δεν είναι. Λέει την αλήθεια. Και μόνο όταν βλέπουμε την αλήθεια όσο πικρή κι αν είναι (γιατί διαψεύδει τις ονειροφαντασίες μας), μόνο τότε μπορούμε να πράξουμε με τρόπο που αλλάζει τα πράγματα.
Προς επίρρωση του άνωθεν σχολίου της/ου ανώνυμης/ου με το οποίο συμφωνώ πλήρως, απόλυτα και ολοκληρωτικά:
...την πιο μεγάλη δύναμη ψυχής δίκαια κρίνεται πως την έχουν εκείνοι που γνωρίζουν ολοκάθαρα ποια είναι τα φοβερά, και πια τα ευχάριστα, και εντούτοις δεν υποχωρούν εξαιτίας αυτού μπροστά στους κινδύνους.
Περικλῆς ὁ Ξανθίππου
(Θουκυδίδης)
Χαιρετώ σας.
Ανώνυμε/η και Δ`~,
προσυπογράφοντας τα σχόλιά σας, για τα οποία σας ευχαριστώ -όντως χτυπάνε τη φλέβα της ανάρτησης!-, εύχομαι καλό βράδυ.
Eρώτημα: η επανάσταση της αγάπης θα χρησιμοποιήσει την τεχνική; Νομίζω ο Ελλύλ αναφέρει πως το τεχνικό σύστημα αντιπαλεύεται με τεχνική.
Φαίνεται δηλαδή να υπάρχουν δύο δρόμοι ως προς αυτό: είτε βροντοφωνάζουμε έναν περσοναλισμό-ανθρωπισμό, είτε αποκτούμε την τεχνογνωσία και ανταγωνιζόμαστε τους κυρίαρχους στο γήπεδό τους.
Το εκπληκτικό είναι πως και ο περσοναλισμός-ανθρωπισμός, είναι και αυτός γήπεδό τους. Το αφηρημένο Πρόσωπο υπήρξε προϋπόθεση της τεχνικής εφαρμογής πάνω στον άνθρωπο, αφού αφαίρεση όλους τους ''χυμούς'' του.
αφαίρεσε*
Ο Κονδύλης άλλωστε έχει γράψει πως το ''δίπολο'' που προέβλεπε τότε για το μέλλον, θα ήταν τεχνοκρατισμός-ηδονισμός. Την ηδονιστική φυγή φαίνεται πως αναζητούν όσοι το ρίχνουν στον έρωτα, τη συλλογική κατανάλωση κλπ. Το θέμα είναι πως δεν έχουμε παρά τα κεφάλια μιας δικέφαλης μηχανής.
@ Ονειρμός,
να ξεκαθαρίσουμε πρώτα ότι η ανάρτηση δεν υποστηρίζει ούτε την "επανάσταση της αγάπης", ούτε τον "περσοναλισμό-ανθρωπισμό". Νομίζω πως είναι σαφές. Αρκείται στη διαπίστωση της ιστορικής τραγωδίας.
Τώρα, αναφορικά με το περί χρήσης της Τεχνικής ερώτημά σου. Το πρόβλημα δεν είναι η Τεχνική αυτή καθαυτή )ο Ελλύλ λχ το ξεκαθαρίζει πλήρως), αλλά η "ιεροποίησή" της, δηλαδή η εναπόθεση σε αυτήν των ελπίδων απελευθέρωσης του ανθρώπου. Εξαιτίας αυτής της "ιεροποίησης" -του
"τεχνολογικού μεσιανισμού" όπως τον λέμε εδώ-, η Τεχνική αυτονομείται και συγκροτεί, πλέον, το Τεχνικό Σύστημα.
Τούτη η ίεροποίηση και αυτονόμηση (και μετατροπή του μέσου σε αυτοσκοπό) είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το γεγονός ότι δεν υπάρχει πλέον καμιά συγκροτημένη θεωρία, κανένα σημείο αναφοράς, από το οποίο η κοινωνία μας θα είναι σε θέση (εκεί στηριζόμενη) να ασκεί κριτική και έλεγχο στην Τεχνική.
Σε ό,τι αφορά το κυρίαρχο καπιταλιστικό σύστημα αυτό είναι αναμενόμενο, διότι συνδέεται άμεσα με την επικράτηση του τεχνικού πνεύματος. ΔΥΣΤΥΧΩΣ, την Τεχνική ήρθε να ιεροποιήσει και η θεωρία που κατά κύριο λόγο υιοθέτησε το αντικαπιταλιστικό κίνημα -θεωρία που εκπροσωπεί στο υψηλότερο βαθμό ο Μαρξισμός. Διότι και ο Μαρξισμός υιοθέτησε θεμελιακά την ιδέα ότι η ποιότητα της κοινωνικής σχέσης καθορίζεται από το επίπεδο του τεχνικού εξοπλισμού (παραγωγικές δυνάμεις) της κοινωνίας και, έτσι, πέρασε στις μάζες την κεντρική ιδέα του τεχνολογικού μεσιανισμού, ότι η κοινωνική απελευθέρωση καθορίζεται από ανάπτυξη της Τεχνικής -ιδέα στην οποία, όπως βλέπω, παραμένεις δέσμιος.
(συνέχεια από κάτω)
(συνέχεια του αποπάνω)
Φυσικά η απάντηση στον (δεξιό ή αριστερό) τεχνολογικό μεσιανισμό δεν είναι ούτε κάποιος αφηρημένος περσοναλισμός, ούτε κάποιου είδους "πριμιτιβισμός". Πάντοτε θα χρησιμοποιούμε τεχνικά μέσα! Το θέμα είναι να απαλλαγούμε από την ιεροποίηση της Τεχνικής! Είναι άλλωστε εντελώς ανόητο να ψάχνουμε ΤΙΤΛΟΥΣ και ΕΤΙΚΕΤΕΣ απάντησης τη στιγμή που δεν έχουμε κατανοήσει επαρκώς το πρόβλημα, το ερώτημα.
Έχουμε λοιπόν ένα ερώτημα μπροστά μας: να ερευνήσουμε, από ποιο σημείο μπορούμε να καταργήσουμε τον τεχνολογικό μεσιανισμό και να θέσουμε την Τεχνική υπό τον κριτικό έλεγχό μας. ΣΙΓΟΥΡΑ αυτό δεν μπορεί να συμβεί όσο αυταπατώμαστε πιστεύοντας ότι η ποιότητα της κοινωνικής σχέσης μας καθορίζεται από την τεχνογνωσία μας, δηλαδή όσο θυμιατίζουμε το εικόνισμα της Τεχνικής. Παίζοντας σε αυτό το γήπεδο, το μόνο που θα καταφέρουμε θα είναι να ανανεώνουμε το γκαζόν του και να λουστράρουμε τις κερκίδες του.
ΣΙΓΟΥΡΑ επίσης, όσο αφηρημένος είναι ο ανθρωπιστικός περσοναλισμός, άλλο τόσο αφηρημένη είναι και η ιδέα ότι αυτό θα συμβεί αρκεί να προασπίζεται το "γενικό κοινωνικό καλό", η "λαϊκή βούληση" και το "προλεταριακό συμφέρον".
Επομένως χρειάζεται να παραμείνουμε στο ερώτημα και να μη βιαζόμαστε για γρήγορες και εύκολες απαντήσεις.
Υ.Γ. Σε κάθε περίπτωση πάντως, η ιστορία δείχνει πως η αυτονόμηση της Τεχνικής και η άνθιση του τεχνολογικού μεσιανισμού επήλθε εκεί όπου η διάσταση του Προσώπου άρχισε να σβήνει, είτε με το να περιοριστεί στο καθαρά νομικίστικο πεδίο, είτε με το να εξαερωθεί σε υπρβατικές σφαίρες, είτε με το να τεθεί υπό πλήρη αμφισβήτηση.
Αξίζει να δει κανείς κάτω από αυτό το πρίσμα την αναφορά του Μαρξ για τη "μετατροπή των σχέσεων μεταξύ προσώπων σε σχέσεις μεταξύ πραγμάτων" σχετικά με το "φετιχισμό του εμπορεύματος". Τουλάχιστον για να υποψιαστεί ένα-δυο πράγματα.
ποιο στρατόπεδο θα μας δεχθεί, αυτό των πελατών, των οπαδών, των τηλεθεατών, των επαναστατημένων βλόγερς, των γκατζετάκηδων αριστερών, των μεταλλαγμένων ...
εγώ πάντως, δεν ξέρω κατά πού να πάω, δε φοβάμαι, δεν οργίζομαι, είμαι περίεργα ήσυχη γιατί νιώθω τα πράγματα σαν μια μακρά σπείρα...
ως μια συνέχεια αντάξια μας σε αυτή την τσακισμένη, καταποντισμένη, απαράδεκτη κοινωνία της οποίας έτυχε να 'μαι συνδαιτημόνας!
καλησπέρες
Έχω την εντύπωση ότι ο Ελλύλ συνδέθηκε με τον περσοναλισμό, αλλά εσύ γνωρίζεις καλύτερα.
Η Τεχνική πάντως για αυτόν δεν είναι και τόσο ''ιδιοποιήσιμη''. Είναι μια δύναμη που υπερβαίνει τάξεις, παραγωγικές σχέσεις κλπ και μπορεί να νοηθεί ξεχωριστά.
Το θέμα είναι πως η τεχνική έχει μια αντικειμενική δύναμη. Όταν λέμε πως πρέπει απλώς να μην την ''ιεροποιούμε'', αυτό πόσο διαφέρει από τη μαρξιστική θέση, ότι οι παραγωγικές δυνάμεις είναι εκεί έτοιμες και το μόνο που χρειάζεται είναι να αρθεί ο φετιχισμός, να νικηθεί η κυρίαρχη ιδεολογία, και να ιδιοποιηθούμε τις έτοιμες δυνατότητες;
Ίσως δεν το διάβασα σωστά, αλλά από το κείμενο του Ελλύλ δεν κατάλαβα πως το τοποθετεί έτσι το θέμα, πως το πρόβλημα είναι η ''ιεροποίηση''. Η τεχνική είναι κάτι αντικειμενικό, ακριβώς μια ''τραγωδία'' (γιατί άραγε τραγωδία? Μήπως αυτό είναι περσοναλισμός;). Kαι αφού δεν μοιάζει να δίνει ο ίδιος διέξοδο, για το μετα μπορούμε εμείς να προσθέσουμε ότι θέλουμε.
Θέλω να πω πιο απλά ότι για την ''ιεροποίηση'' της τεχνικής δεν ευθύνονται μόνο τα ΜΜΕ και οι ''ιδεολογικοί μηχανισμοί του κράτους''. Μια επιστροφή στη ''ψευδή συνείδηση'' βλέπω σε αυτό.
Η ''βελτιστοποίηση'', δυστυχώς, έχει αντικειμενική ισχύ, πέρα από οποιαδήποτε ιεροποίηση σε δεύτερο χρόνο. Ταχύτερος, ανθεκτικότερος, δυνατότερος: αν συγκρουστείς μαζί του, όσο και αν δεν τον ιεροποιείς, θα σε κατατροπώσει.
Υ.Ρ: Η γραμμή όχι στις σχέσεις μεταξύ πραγμάτων, ναι στις σχέσεις μεταξύ προσώπων, οδηγεί στον Χάμπερμας. Αν ληφθεί υπόψη η κριτική του Μάρξ στον Φόυερμπαχ, δεν οδηγούμαστε στην κοινωνία με διυποκειμενικότητα, Κράτος Δικαίου και δημοσιότητα.
Ο Μάμφορντ ρητά ζητάει επιστροφή στο ανθρώπινο πρόσωπο. Ο Ελλύλ δεν ξέρω αν κάνει κάποια συγκεκριμένη πρόταση πέρα από τη διαπίστωση του αδιεξόδου, της Τεχνικής που μας κυριαρχεί, κ.α.
Ο Ντελέζ που ακολουθεί αυτή τη γραμμή καταλήγει σε έναν αντι-ανθρωπισμό συνεπέστερο από του Αλτουσέρ. Ποιά είναι η θέση του Ελλύλ για τον άνθρωπο;
Δεν ξέρω αν άλλαξε γνώμη ο Ελλύλ ύστερα, αλλά το 1933 όπως λέει και η εισαγωγή του βιβλίου που μετάφρασες, εντάσσεται στο περσοναλιστικό κίνημα (σελ 14). Εκεί απογοητεύεται από τον καθολικισμό του Μουνιέ και από τον θεωρητικισμό-ελιτισμό του Esprit. To 1935 γράφει τις Κατευθυντήριες γραμμές ενός περσοναλιστικού μανιφέστου.
Οπότε φαντάζομαι πως η θέση του κόντρα σε έναν αφηρημένο περσοναλισμό είναι ο συγκεκριμένος περσοναλισμός. Βέβαιο ο όρος ''περσοναλισμός'' σφίγγει τη λαβή του αφηρημένου αστικού Προσώπου. Οπότε θα βοηθούσε να εξηγήσεις το σημείο αυτό.
''Σε κάθε περίπτωση πάντως, η ιστορία δείχνει πως η αυτονόμηση της Τεχνικής και η άνθιση του τεχνολογικού μεσιανισμού επήλθε εκεί όπου η διάσταση του Προσώπου άρχισε να σβήνει, είτε με το να περιοριστεί στο καθαρά νομικίστικο πεδίο, είτε με το να εξαερωθεί σε υπρβατικές σφαίρες, είτε με το να τεθεί υπό πλήρη αμφισβήτηση''
Πιστεύω ακριβώς το αντίθετο, γιατί θεωρώ το άκρον άωτον του Προσώπου τη νομικίστική του εκδοχή. Θεωρώ δηλαδή ότι στο Νομικό Πρόσωπο η ''διάσταση του Προσώπου'' φτάνει στο απόγειό της (κλασικό παράδειγμα, τα ''ανθρώπινα δικαιώματα'')
@hollowsky
Πχ στη σελίδα 207 του Τεχνικού Συστήματος βλέπουμε τη μετατροπή της Τεχνικής σε υπέρτατο και ιερό κριτή, όμως πώς το υπερβαίνει αυτό, όταν η Τεχνική ''αυτοδικαιώνεται και αυτονομιμοποιείται''; Σε κάποιο άλλο σημείο γράφει πως προσφέρει τη περιγραφική γνώση στον άνθρωπο για να αντισταθεί, αλλά η σκοπιά αν είναι περσοναλιστική ή όχι, αυτό είναι ασαφές.
@ Ονειρμός,
πολύ ενδιαφέρουσες οι παρατηρήσεις σου.
Σχετικά με την ιεροποίηση της Τεχνικής και κατά πόσον είναι ελέγξιμη. Πράγματι αυτό είναι πολύ δύσκολο. Όχι όμως απλώς επειδή η Τεχνική είναι μια αντικειμενική δύναμη όσο επειδή αυτονομήθηκε. Δηλαδή;
Αν δούμε ότι η Τεχνική είναι το σύνολο των μέσων και των μεθόδων που προκρίνονται σε κάθε τομέα με αποκλειστικό κριτήριο την αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα (ακρογωνιαίος ορισμός για την κατανόηση του πράγματος), τότε καταλαβαίνουμε πως η αυτονόμησή της αφορά πρωτίστως στην αυτονόμηση του τεχνικού κριτηρίου, του τεχνικού πνεύματος, της τεχνικής (και) ωφελιμιστικής αντίληψης των πραγμάτων.
Αυτή τη διαδικασία αυτονόμησης την παρατηρούμε να εκδιπλώνεται αργά-αργά σε όλο το Δυτικό Μεσαίωνα. Μια από τις κορυφώσεις της είναι λχ η επινόηση και ανύψωση στην τάξη των σπουδαίων της πειραματικής παρέμβασης στη Φύση. Αυτή η διαδικασία αυτονόμησης απολήγει στη σύγχρονη ιεροποίηση της Τεχνικής -και στην επικράτηση του τεχνικού κριτηρίου πάνω σε κάθε άλλου είδους κριτήριο-, όταν ακριβώς η Τεχνική "αναλαμβάνει" να ενσαρκώσει τη σφαίρα του Νοήματος και το ίδιο το Νόημα της ανθρώπινης-κοινωνικής δράσης.
Αυτό ακριβώς καθιστά "σκληρή" την (κάθε) ιεροποίηση. Διότι κάθε κοινωνία συγκροτείται ως κοινωνία πάνω στον άξονα ενός Νοήματος ("εμείς είμαστε αυτοί..., για εμάς ανθρώπινο είναι αυτό..., απάνθρωπο είναι εκείνο..., κ.ο.κ.) και έτσι από αυτό εξαρτάται η επιβίωσή της ως αυτή που είναι!
[συνέχεια από κάτω]
[συνέχεια]
Όπως καταλαβαίνεις λοιπόν, το θέμα της ιεροποίησης της Τεχνικής δεν είναι ένα "απλώς" (όπως δεν είναι "απλό θέμα" καμιά ιεροποίηση μιας και με αυτήν εκπροσωπείται το Νόημα, ακόμα και το "ανίερο").
Και οπωσδήποτε αυτή δεν είναι κατασκεύασμα των ΜΜΕ και των ιδεολογικών μηχανισμών του κράτους, αλλά μια ιστορική συγκρουσιακή διαδικασία άρρηκτα συνδεδεμένη με την έλευση της Νεωτερικότητας και του καπιταλισμού.
Τώρα, σχετικά με το αν όποιος επιλέγει την τεχνική βελτιστοποίηση είναι ακατανίκητος -όπως λες-, θα έλεγα πως αυτό δεν είναι απαραίτητο να συμβαίνει. Στο τέλος της ημέρας νικητής είναι όποιος τηρεί τις υποσχέσεις του, δλδ οποιανού η επικράτηση δεν έρχεται εν συνεχεία σε αντίφαση με το σύνολο των μέσων που έθεσε σε κίνηση για να επικρατήσει -εκ των οποίων μέσων, το ισχυρότερο είναι (ως γνωστόν) το να παρουσιάσει το συμφέρον του ως ευρύτερο, γενικό συμφέρον. Εάν κάποτε σε αυτό το "οικοδόμημά" του εμφανιστούν ρωγμώσεις, η κυριαρχία του τίθεται εν αμφιβόλω όσα τεχνικά μέσα κι αν διαθέτει. Και όταν οι ρωγμές αρχίζουν να εμφανίζονται στον φέροντα σκελετό του οικοδομήματός του, δηλαδή στον άξονα του Νοήματος και του Ιερού του, τότε εισερχόμαστε στα χωρικά ύδατα των λεγόμενων συστημικών κρίσεων.
Είμαστε σήμερα εκεί; Αυτό είναι το καυτό ερωτημα. Σε κάθε περίπτωση όμως, πρέπει να ξέρουμε ότι οι ρωγμώσεις στον φέροντα σκελετό του Κυρίαρχου επουλώνονται (και η κυριαρχία του συνεχίζεται) όσο εκείνοι που τον αμφισβητούν υιοθετούν (έστω από "αριστερά") τους δικούς του άξονες Νοήματος.
Αυτό είναι, για μένα, το μεγάλο μάθημα από την ιστορική ήττα του παλιού εργατικού κινήματος.
[συνέχεια από κάτω]
(συνέχεια)
Σε ό,τι αφορά τον περσοναλισμό του Ελλύλ και το Πρόσωπο. Μπορώ να πω ότι στην προσέγγισή του της Τεχνικής αγωνίστηκε συνειδητά να μείνει "περιγραφικός", όσο αυτό είναι δυνατόν. Νομίζω ότι σε μεγάλο βαθμό το πέτυχε.
Βεβαίως, "ιδεολογικά" ας πούμε, παρέμεινε "περσοναλιστής" και η πρότασή του θα μπορούσε να θεωρηθεί περσοναλιστικής υφής.
Ωστόσο, επειδή με αυτά μας παραμονεύει ο κίνδυνος που λέγεται "1000 ΡΕΓΓΕΣ" (Βλ. http://dangerfew.blogspot.gr/2009/06/1000.html ), καλό είναι να δούμε τον κόπο και τον προβληματισμό που κρύβεται πίσω μια απάντηση.
Για το Πρόσωπο λοιπόν, το θέμα είναι πολύπλοκο. Σίγουρα δεν ταυτίζεται με τον "άνθρωπο" ως γενική, αφηρημένη έννοια. Ούτε αναφέρεται σε κάποια "ανθρώπινη φύση". Ταυτόχρονα διαφοροποιείται τόσο από το "άτομο" (όλα όσα με διαφοροποιούν από τη συλλογικότητα) όσο και από το "μέλος" (όλα όσα με εντάσσουν σε αυτήν). Διευκολυντική είναι, ίσως, η διάκριση "φίλος-μισθωτός-δούλος", που εισηγήθηκαν εν προκειμένω κάποιοι πατέρες του χριστιανισμού.
Το φλέγον θέμα είναι, ωστόσο, η συγκρότηση συλλογικού υποκειμένου προσανατολισμένου στην διέξοδο από τον κυρίαρχο πολιτισμό. Κάθε συνεισφορά προς αυτό είναι, για μένα, καλοδεχούμενη προς έρευνα.
ΥΓ. Όπου ως "μέλος", "άτομο" και "πρόσωπο" εννοώ τύπους υποκειμένου στους οποίους αντιστοιχούν διαφορετικές πολιτισμικές υποκειμενο-ποιητικές διαδικασίες, ανάλογα με ποιον τύπο έχει ως κεντρικό άξονα κάθε πολιτισμός. (Για να πάω σβέλτα και σε μια προηγούμενη συζήτησή μας, προφανώς το "μικροαστικό πνεύμα" αντιστοιχεί στο αυτοαναφορικό άτομο.)
[…]Έχει ειπωθεί, ο επιστήμονας πρέπει να παράγει, επίσης μια ομιλία της οποίας οι διατυπώσεις δεν έρχονται σε αντίθεση ούτε με το παράδειγμα του πεδίου της έρευνας του, ούτε με το κοινωνικό παράδειγμα με την ευρύτερη έννοια. Αν το συμπέρασμά του θέτει ριζικά υπό αμφισβήτηση τα δύο αυτά παραδείγματα, και αν καταλήξει να επιβληθεί, η επιστήμη εισέρχεται σε κρίση και δημιουργείται ένα κύμα σοκ στον κοινωνικό τομέα, που πηγαίνει πολύ πέρα από την απλή ανακάλυψη. Η επανάσταση του Κοπέρνικου ή του Δαρβίνου είναι παραδείγματα αυτών των απότομων μεταβολών στα επιστημονικά παραδείγματα που απαιτούν ένα χρονικό διάστημα αρκετό μεγάλο για να απορροφηθούν από το κοινωνικό περιβάλλον και να μεταβάλλουν το πολιτιστικό του σύμπαν.
Από το τέλος του ΧΙΧ αιώνα αιώνα, τα πράγματα περιπλέκονται επειδή επιστημονικός λόγος δεν είναι πλέον μια μετα-γλώσσα. Η ίδια η επιτυχία του στο πλαίσιο του κοινωνικού τομέα τον οδήγησε σε μια τέτοια εξάπλωση που η ενότητά του έσπασε, κατακερματίστηκε σε ένα πλήθος από διαχωρισμένες γνώσεις. Οι ερευνητές διαμορφώνουν επιστημονικούς φορείς που αναζητούν πραγματιστικά την αλήθεια σε κάθε περιοχή. Ως εκ τούτου, κάθε επιστημονική εξέλιξη δεν χρειάζεται να επιβεβαιώσει το σύνολο του γενικού πλαισίου της επιστήμης, διότι αυτό δεν υπάρχει πια. Θα πρέπει μόνο να αντιστοιχεί σε ένα ιδιαίτερο πλαίσιο, το οποίο συναινεί στην πειθαρχία του, το δικό του παράδειγμα. Αυτός είναι ο λόγος που προτιμούν, προς το παρόν, να παράγουν και να βελτιώνουν τα μοντέλα και όχι θεωρίες, επειδή τα μοντέλα, αν και απλοποιημένα, είναι εμπειρικά πιο πειστικά. Είναι, στην πραγματικότητα, χρήσιμες μυθοπλασίες, και δεν χρειάζονται, όπως οι θεωρίες, τα αποτελέσματα των ερευνών να μην είναι αντιφατικά. Απλά, δεν λαμβάνουν υπόψη όλες τις πιθανές καταστάσεις, αλλά προσπαθούν να εξάγουν σχετική πληροφορία. Όσο περισσότερο μια διατύπωση αποκολλάται από το θόρυβο, τόσο περισσότερες πληροφορίες περιέχει. […]
[…]Αν τα κοινωνικά και επιστημονικά παραδείγματα είχαν αδειάσει από τα υποθετικά τους περιεχόμενα, η μυθοπλασία ως έναν μέσο να οικοδομήσουμε ένα γεγονός δεν θα είχε καμία γνωστική αξία. Και χωρίς παιχνίδια από υποθέσεις, η μυθοπλασία ξαναγίνεται ό, τι ήταν αρχικά, δηλαδή ένας μύθος που συνεχίζεται ως το αδιαίρετο θεμέλιο της αλήθειας χωρίς να θέτει το ερώτημα της αλήθειας.
Bernard Pasobrola
@ Παναγιώτη,
μια μεταφραστική παρατήρηση. Γράφεις:
"Θα πρέπει μόνο να αντιστοιχεί σε ένα ιδιαίτερο πλαίσιο, το οποίο συναινεί στην πειθαρχία του, το δικό του παράδειγμα."
Ως "πειθαρχία" έχεις προφανώς μεταφράσει τον όρο discipline, που εν προκειμένω δεν σημαίνει πειθαρχία αλλά επιστημονικός κλάδος, επιστήμη (η Φυσική λχ), και διδασκαλία του (ας πούμε, λίγο τραβηγμένα, ειδικός πανεπιστημιακός κλάδος)
Πράγματι, ευχαριστώ.
Hollowsky
Οι διακρίσεις σου δεν αποτελούν τύπους υποκειμένου.
Δεν υπάρχει υποκείμενο-άτομο, υποκείμενο-μέλος και υποκείμενο-πρόσωπο(!!!) όπως υποννοείται εδώ.
Κι αυτό γιατί η "ενεργητικότητα", που είναι η προυπόθεση του υποκειμένου, ακυρώνεται από την κυρίαρχία της ιδεολογικοποίησης του "ατόμου" και του "μέλους", ενώ στην τρίτη περίπτωση (υποκείμενο-πρόσωπο) είναι πλεονασμός που μπάζει.
Υπάρχει ο αλλοτριομένος άνθρωπος (που ασπάζεται και υπηρετεί τις αντίστοιχες ιδεολογίες του ατόμου, τον ατομισμό, και του μέλους, τον κοινοτισμό) και υπάρχει και ο δρών άνθρωπος, το υποκείμενο.
Το "πρόσωπο" είναι μια σφήνα που επιχειρεί να επαναιδεολογικοποιήσει την έννοια του υποκειμένου.
Ευχαριστώ
@ Πήτερ,
έχεις μάλλον ιδεολογικοποιήσει την "ενεργητικότητα" και δεν μπορείς να αντιληφθείς ότι υπάρχουν διάφοροι τρόποι ενεργείν: αλλιώς είναι ενεργό το άτομο, αλλιώς το μέλος, αλλιώς το πρόσωπο. Η "ενεργητικότητα" από μόνη της δεν λέει τίποτα.
Παρόμοια, η τομή που κάνεις μεταξύ του αλοτριωμένου ανθρώπου και του υποκειμένου, είναι θολή. Λες ότι ο αλλοτριωμένος ασπάζεται και υπηρετεί ιδεολογίες. Ας το δεχτούμε. Το κατ' εσένα "υποκείμενο" τι ασπάζεται και τι υπηρετεί; Τίποτα; Απλώς ... ενεργεί; Φοβάμαι ότι αυτό πιστεύεις και γι' αυτό είπα ότι έχεις μάλλον ιδεολογικοποιήσει την "ενεργητικότητα".
Δες με την ευκαιρία; όσα έχουμε κατά καιρούς γράψει εναντίον της "φιλοσοφίας της πράξης", γιατί νομίζω ότι στ δίχτυα της έχεις πιαστεί.
Πολύ καλός ο Λυκιαρδόπουλος...
(βεβαια δεν νομίζω ότι θα συμφωνούσε με τους λόγους περί του "προσώπου", παρότι μανδαρίνος της αγάπης:)
χμ....δηλαδή Πήτ, θα μπορούσαμε να πούμε ότι έχομε ακυρωμένους ιδεολόγους "ατομιστές" και "κοινοτιστές" που χαλάνε κυριολεκτικά τον κόσμο;
Για όσους φίλους ζαλίζονται με τη λέξη "πρόσωπο", συνιστώ
- 1 φλυτζάνι τσαγιού μελισσόχορτο
και
- http://dangerfew.blogspot.gr/2009/06/1000.html
Όχι παρεξήγηση!
Δεν ιδεολογικοποιώ την ενεργητικότητα ούτε την δραση(γιατί εκεί το πας)
Εγώ βλέπω αναπαραστασεις του υποκειμένου στο "καθαρό""άτομο" και το "καθαρό" "μέλος" ενώ εσύ βλέπεις "τυπους".
Βλέπω ότι οι αναπαραστάσεις διαμεσολαβούνται και προκύπτουν από την ιδεολογική μηχανή.
Ατομισμός.
Κοινοτισμός.
Όσο αφορά στις Ρεγγες συμφωνώ μεχρι τελευταίας περισπωμένης, και θα το πρότεινα και στους πιστούς της "σφήνας του προσώπου".
Κερ, ναι αυτό πανω κάτω (βάλε και τους περσοναλιστες που έιναι μια φιλελεύθερη παραλλαγή)
@HollowSky
Θέλω πριν μπω στο ψητό να πω ότι και ο Μάρξ παρομοίαζε την ''αξία'' με ''άξονα''. Θα μπορούσες να δεις τον μισητό νόμο της αξίας υπό αυτό το πρίσμα του ''νοήματος'', όπως κάνει ο Ντελέζ.
Μιας και τον ανέφερα, μιλώντας περί ''Προσώπου'' έχω κυρίως στο μυαλό μου τα των Deleuze-Guattari στο A Thousand Plateaus, οι σχετικές τους αναλύσεις περί faciality με κάνουν να ανατρέχω σε αυτούς για το ζήτημα.
Τώρα για το θέμα της Τεχνικής. Το πρόβλημα φαίνεται όταν πχ ο Ελλύλ λέει πως οι αντάρτες χρησιμοποιούν και αυτοί τεχνική (μάλιστα συχνά ''περισσότερη'' από άλλες στιγμές του αστικού κόσμου που θεωρούνται κατεξοχήν ''τεχνικές''), επομένως και αυτοί υποτάσσονται στο τεχνικό πνεύμα.
Αν προσθέσουμε και τη τραγωδία που όπως είπες εκφράζει όσο γίνεται περιγραφικά, έχουμε μια νικητή που εμφανίζεται ουσιαστικά ανίκητη, και μάλιστα σαν ένας δρόμος τον οποίο πήρε η κοινωνία και δεν έχει επιστροφή.
Αυτό που έχω ρωτήσει και άλλους σε σχετικές κουβέντες, είναι το εξής: οκ, λέμε ότι το δυτικό Γαλιλαιο-Καρτεσιο-Νευτωνειο Πνεύμα επικράτησε, έγινε γενικό Νόημα, έθεσε τον γενικό κώδικα, έγινε η βασική οργανωτική αρχή. Το ερώτημα είναι, γιατί; Σε άλλες περιπτώσεις θεμελιώσεων κεντρικών νοημάτων ή ''φαντασιακών'' μιας κοινωνίας, μιλάμε για τυχαιοτητα, δημιουργία, συγκεκριμένες ιστορικές συνθήκες. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι στην Ευρώπη ''απλά συνέβη'' και επικράτησε ένα τέτοιο πνεύμα.
Όμως είναι τυχαίο και το ότι το ''πνεύμα'' αυτό εμφανίζει μια φαινομενικά ακατανίκητη ορμή; Είναι τυχαίο πως η εκτεχνίκευση, που έχει την υφή ''καρκινώματος'' σύμφωνα με τον Ελλύλ, διεισδύει σε ''άβατα'', θρυμματίζει αργά ή γρήγορα παραδοσιακά κοσμοείδωλα;
Πέρα από το αν απλά συνέβη αυτή η ιεροποίηση, το θέμα είναι αν μπορείς να βγεις έξω από αυτή;
Όταν η τεχνική αντιπαλεύεται μόνο με κάποιο είδος τεχνικής, με την ευρύτητα που ορίζεις και εσύ τον όρο, μου φαίνεται άσκοπο να φανταζόμαστε μια απόλυτη φυγή.
Αν η απάντηση είναι ότι πρέπει να αναπτύξουμε και εμείς μια τεχνική, ο μαρξισμός δεν ήταν λάθος.
Εν ολίγοις, ο Δυτικός Κόσμος επικρατεί με όρους ισχύος για λόγους που έχουν να κάνουν με ποσοτικές μεν, αντικειμενικές δε παραμέτρους.
Αν συμβαίνει αυτό, τότε το ερώτημα είναι ποιά τεχνική πρέπει να στραφεί ενάντια στο κεφαλαιοκρατικό τεχνικό σύστημα, και όχι πώς θα ξεφύγουμε εντελώς από την εκτεχνίκευση (πράγμα αδύνατο-και οι bloggers ακόμα χρησιμοποιούν τεχνικές επικοινωνίας με σκοπό την αύξηση ποσοτικών παραμέτρων που αποτελούν κριτήρια επιτυχίας-αποτυχίας. Πόσο μάλλον αν μιλάμε για...ανατροπή ενός θηριώδους συστήματος).
Για την περιγραφή της τεχνικής, νομίζω η περιγραφή του Μάρξ στο Κομμουνιστικό Μανιφέστο για το Κεφάλαιο που αποιεροποιεί, εξαερώνει κλπ, βρίσκεται στο ίδιο μήκος κύματος.
Για μένα το θέμα είναι μια άλλη τεχνική-τεχνο/τροπία που θα νοηματοδοτεί τη ζωή του εργατικού-λαικού κινήματος.
Η τεχνική αυτή, για να μην μας ξαναφέρει στα ίδια, πρέπει να έχει κάποιες προϋποθέσεις.
Πρέπει να διατηρεί την αυτοκίνηση που εμφανίζει η κεφαλαιοκρατική τεχνική, και η οποία φαντάζει πολύ ''ομορφότερη'' στο σημερινό άνθρωπο από οποιοδήποτε υπερβολικά δυσκίνητο μόρφωμα.
Από την άλλη, πρέπει να αναπτύσσεται στη βάση αξιωμάτων που θα οριοθετούν από τα σημερινά συστημικά αξιώματα. Τα αξιώματα δεν συνδιαλέγονται μεταξύ τους, και έρχονται σε σύγκρουση.
Αυτό που αποκομίζω εγώ δλδ από αυτή την ''περιγραφική απαισιοδοξία'' του Ελλύλ είναι πως, έχει τέτοια δύναμη αυτό που ο ίδιος ονομάζει τεχνική, ώστε δεν τίθεται θέμα πλήρους φυγής από αυτή, αλλά υιοθέτησης μιας αντι-τεχνικής που θα διατηρεί έναν πυρήνα αρχών αναφομοίωτο από το ταξικό καθεστώς.
...Συνέχεια
@HollowSky
''Αν προσθέσουμε και τη τραγωδία που όπως είπες εκφράζει όσο γίνεται περιγραφικά, έχουμε μια νικητή* που εμφανίζεται ουσιαστικά ανίκητη''
*μια ''νικητή''->μια ''Τεχνική''
Μήπως δηλαδή οι πολλές διαμαρτυρίες πχ του Καστοριάδη για το καπιταλιστικό ''τεχνικοορθολογικό'' φαντασιακό που διακατείχε τον Μάρξ ήταν...υπερβολικές; Φαντάζομαι όσοι αναπαράγουν αυτή την κριτική γνωρίζουν πως και ο Καστοριάδης, εκτός από το ότι ο μισός (συνολοταυτιστική σκέψη) είναι Καντόρ, θεωρία των συνόλων και Shanon θεωρία της πληροφορίας, και ο άλλος μισός (μάγμα) είναι ''λογική των μαγμάτων'' (φράση του ίδιου) πάλι με το υποστήριγμα της συνολοθεωρίας και Varela-Maturana θεωρία της αυτοποίησης. Αν δεν πρόκειται για καπιταλιστικό τεχνικοορθολογισμό, εγώ έναν τεχνικοορθολογισμό βλέπω στην 17Ν, στους πυρήνες της φωτιάς, στο hit and run, που κρίνεται με όρους αντοχής, ταχύτητας, δύναμης, αποδοτικότητας.
Το θέμα είναι ότι με τη γενική θεωρία των συστημάτων και τα παρακλάδια φτάνουμε σε κάτι που μοιάζει με ''τέλος'' για τις ταξικές τεχνικές της εξουσίας-διακυβέρνησης-διαχείρισης. Δεν υπάρχει κάποιος μεγάλος ''ριζοσπάστης διανοητής'', που δεν έμαθε και δεν αντέγραψε κάποιες από τις μεθόδους του ''Τεχνικού Συστήματος'', με τον ένα ή τον άλλο τρόπο.
Όταν θα κάτσει κάτω η σκόνη που έχει σηκωθεί από την κίνηση βαριών τεκτονικών πλακών χρόνια εν ακινησία, όταν θα πέσει το πιο βαθύ σκοτάδι πάνω από την ανθρωπότητα γιατί δεν θα υπάρχει μνήμη και προοπτική, όταν η πολυπλοκότητα του σύγχρονου κόσμου θα διοικείται με τον πλέον κυνικό τρόπο, θα είναι πολύ αργά για την επιστροφή και το ξανακοίταγμα ''με άλλα μάτια'' θεωρητικών και πρακτικών παραδόσεων που αφέθηκαν ελεύθερα στα χέρια του αντιπάλου. Ελπίζω μέχρι τότε να έχουν αλλάξει τα πράγματα, και τα μυαλά όλων.
Για οσους ακούν "πρόσωπο" και ζαλίζονται, μελισσόχορτο και τήλιο, για όσους ακούν πρόσωπο και ερεθίζονται, Frank Zappa...
[συγκεκριμένα το πασπαρτού κομμάτι που προτείναμε κι αλλού
http://youtu.be/LjPlhb4f9P8]
Ονειρμε υπάρχει ένα θέμα εδώ,
αλλο είναι να αναπνέω μολυσμένο αέρα και γνωρίζοντας το να αγωνίζομαι, αναπνέοντας (και καταγγέλοντας τον), να τον καθαρίσω, και άλλο είναι να αναπνέω μολυσμένο αέρα και να επιμένω ("καταγγέλοντας" τον)ότι υπάρχει ενας άλλος τρόπος εισπνοής
Στην πρώτη περίπτωση (1) είμαι συνειδητά αντίθετος, στην δεύτερη ή (2α)ιδιοτελής-απατεώνας ή (2β)ανίδεος ή (2γ)αφελής.
Ο Ελλύλ ανήκει και υποστηρίζει την πρώτη περίπτωση επισημαίνοντας το αδιέξοδο στις παραλλαγές της δεύτερης.
Υπάρχει και μια άλλη περίπτωση: να πουλάω (καταγγέλοντας τον)φίλτρα καθαρισμού, μάσκες μπουκάλες κτλ. ως πλανόδιος στους αιώνες
izi, είναι κι αυτοί που θα λέγαν
"τι μολυσμένος αέρας;μια χαρα είν ο αέρας":-)
@izi
Ο Ελλύλ όπως υποκλίνεται στη δύναμη του Τεχνικού Συστήματος, και κατακρίνει όσους κάνουν μια κριτική περί ''τεχνοκρατών'' και ''τεχνοκρατικής αντίληψης''. Δεν βλέπω αυτό να το λαμβάνετε πολύ σοβαρά υπόψη.
Ναι με την έννοια της πανταχού παρουσίας της τεχνικής, παρουσιάζει το σύστημα ως παντοδύναμο.
Είναι λέει πριν , μετά και μέσα στον πυρήνα της επιστήμης. Έτσι η επιστήμη γίνεται σκέτη βία και η τεχνική απόλυτη ισχύς.
Αυτό που σημειώνει όμως και πρέπει να λήφθεί υπόψιν, είναι η αυτονόμηση του συστήματος και το πως αυτό επιτάσσει την ισχύ και του κράτους και του κοινωνικού σώματος.
Το συζητάμε σε ποιο βαθμό συμβαίνει, αλλά λέγοντας "υποκλίνεται" νομιζω ότι κι εσύ πέρνεις κατα γράμμα κάποιες "φιλολογικές" εκφράσεις.
Θα μπορούσαμε πραγματικά να γειώσουμε τη συζήτηση αναφερόμενοι σε πραγματικά γεγονότα:
Είδατε στην σκατοφυλάδα "πρωτο θέμα", στην πρώτη σελίδα, πως μοστράρει ένα ένδοξο τμήμα της "τιμημένης εργατιάς"?
Μιλάνε οι γλύφτες εργάτες, αν και είναι μέτοχοι της "αγίας" ουσίας του βιομηχανικού προλεταριατου, της πούτσας, υπέρ της "επένδυσης", και έχουν και ύφος γαμάω και δέρνω.
Το ίδιο θα κάνουν και άλλοι εργάταροι αν έχουμε την ατυχία να εξορυχθεί το πετρέλαιο ή το αέριο από την γη. Οι αριστεροί, κομμουνιστές, διεθνιστές, πατριώτες, θα συγκρουστούν για την "δίκια" διανομή του πετρελαίου? ή θα τολμήσουν να πούνε όχι στην πράξη αυτή? Τι θα πούνε στους εργάταρους προλετάριους αν αυτοί (οιεργάταροι) θα μιλάνε για ψωμι, μισθό και μπριζόλα? ΟΤΙ ΘΑ ΑΝΤΙΠΑΡΑΤΑΞΟΥΝ ΤΗΝ ΜΗ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΗ ΕΞΟΡΥΞΗ ΠΕΤΡΕΛΑΙΟΥ ΚΑΙ ΑΕΡΙΟΥ. ΑΝ ΤΟ ΠΟΥΝΕ ΑΥΤΟ, ΝΑ ΠΑΝΕ ΝΑ ΓΑΜΗΘΟΥΝΕ, ΑΥΤΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΤΟ ΤΟΥΣ. ΤΟ ΙΔΙΟ ΝΑ ΠΑΝΕ ΝΑ ΓΑΜΗΘΟΥΝΕ ΚΑΙ ΟΙ "ΑΡΙΣΤΕΡΟΙ" ΣΩΒΙΝΙΣΤΕΣ ΤΥΠΟΥ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ, Η "ΙΣΚΡΑ"-ΛΑΦΑΖΑΝΗ ΚΛΠ.
Ιδου το θέμα ιδού και το πήδημα (στο κενό της εργατίστικης μαλακίας)
Συμπλήρωμα: οι εν λόγω προλετάριοι της πούτσας, υπερασπίζονται την "επένδυση" για τον χρυσό στις Σκουριές. Και επειδή πολύς "αντι-μικροαστισμός" κυκλοφορεί, θα επισημάνω την πιο αληθινή στάση των "μικρο-ιδιοκτητών" του χωριού (στις Σκουριές) των "παραδοσιακών" μικροαστών όπως τους λένε οι παπάρες του μαρξισμού-λενινισμού. Οι "μικροαστοί" μικροιδιοκτήτες αγωνίζονται για τη φυση και την αλήθεια, και οι βιομηχανικοί εργάτες-στην συγκεκριμένη περίπτωση- αγωνίζονται υπερ της ξεφτίλας και της αθλιότητας.
Αντε γιατί ξυπνάει ο ναρόντνικος μέσα μου. Τα χω πάρει..
@ Ονειρμός,
απαντώντας σε αυτά που έθεσες χτες (24/2μ 3:27, 3:43), έχω να πω ότι πρέπει να προχωρήσουμε στην κατανόηση του 2ου ακρογωνιαίου σκέλους στον ορισμό της Τεχνικής:
είναι το σύνολο των μέσων και των μεθόδων
α) που προκρίνονται σε κάθε τομέα με αποκλειστικό κριτήριο την αποτελεσματικότητα και αποδοτικότητα,
ούτως ώστε
β) να εξυπηρετήσουν, δηλαδή να ΑΝΤΙΚΑΤΑΣΤΗΣΟΥΝ, εκεί τον άνθρωπο στην τέλεση των έργων του.
Από το (α) σκέλος κατανοήσαμε, υποθέτω, την εσωτερική φορά της Τεχνικής, την "τελεολογία" της ας πούμε, το γιατί πχ άπαξ και αυτονομείται τείνει στη γραμμική ανάπτυξη, την αυτομεγέθυνση, την ολοποίηση, κ.λπ.
Από το (β) σκέλος θα κατανοήσουμε τη σχέση της με τη φορά του ανθρώπου -το μέλλον του ας πούμε- και πιο συγκεκριμένα (και κρίσιμα) τη σχέση της με το σοσιαλιστικό ή κομμουνιστικό αν θέλεις μετασχηματισμό της κοινωνίας, αν δλδ μπορούμε τοποθετούμενοι σε αυτή την προοπτική να υποστηρίζουμε απροβλημάτιστα ότι με την Τεχνική θα αντιπαλέψουμε την Τεχνική.
Ο κομμουνιστικός μετασχηματισμός της κοινωνίας σημαίνει και προϋποθέτει οπωσδήποτε τη μέγιστη δυνατή κινητοποίηση της μέγιστης δυνατής πλειοψηφίας των ανθρώπων στην παραγωγή, δημιουργία και αναδημιουργίας της κοινωνίας. Νομίζω ότι συμφωνούμε σε αυτό.
Τούτο εκ των πραγμάτων ΑΠΑΙΤΕΙ ανθρώπους ικανούς να είναι παρόντες και ενεργοί στο κοινωνικό γίγνεσθαι. Όμως από το (β) σκέλος της Τεχνικής διαπιστώνουμε εύκολα το πρόβλημα: στο βαθμό που η Τεχνική τείνει να αντικαθιστά τον άνθρωπο, εκ των πραγμάτων τείνει να τον παθητικοποιεί. Πόσο μάλλον εφόσον αυτή αυτονομείται και ιεροποιείται. Η δια-ταξική επέκταση του μικροαστικού πνεύματος, δλδ του αυτοαναφορικού ατόμου -του ιδιώτη-, στην εποχή μας σχετίζεται άμεσα με την επικράτηση της Τεχνικής.
Μπορείς βέβαια ν' αντιτείνεις, ότι ναι μεν η Τεχνική αντικαθιστά τον άνθρωπο αλλά ταυτόχρονα τον απελευθερώνει: πχ η μηχανή αναλαμβάνει το επαναληπτικό μέρος της εργασίας οπότε οι δημιουργικές δυνάμεις του ανθρώπου μένουν ελεύθερες για να τις χρησιμοποιήσει.
Θα ήταν πολύ καλό να συμβαίνει αυτό, τόσο απλά και όμορφα. Νομίζω όμως ότι το βιβλίο του Ελλύλ με τρόπο συστηματικό και επαρκή καταρρίπτει αυτή την πλάνη. Η εναπόθεση απελευθερωτικών προσδοκιών στην Τεχνική συνεισφέρει απλώς στην παγίωση της επικράτειας και της ολοκλήρωσής της ως Συστήματος, κάτι που φυσικά διόλου δεν απελευθερώνει αλλά απεναντίας παθητικοποιεί ολοένα και περισσότερο τον άνθρωπο.
Επομένως, το θέμα παραμένει:
1) Συνειδητοποίηση του τι εστί Τεχνική και ιεροποίηση της
2) Αντίληψη της σημερινής της πραγματικότητας ως Συστήματος
3) Επίγνωση των παραπάνω ως πρόβλημα προς επίλυση
4) Συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι το πρόβλημα της Τεχνικής δεν επιλύεται από την Τεχνική, διότι η επίλυση συνίσταται στην αύξηση της παρουσίας του ανθρώπου (ενώ η Τεχνική την απομειώνει)
5) Αντίληψη του σκληρού γεγονότος ότι δεν υπάρχει τώρα συγκροτημένη οπτική γωνία-θεωρία ("δος μοι πα στω") από την οποία μπορεί να επιλυθεί το πρόβλημα
6) Επίγνωση ότι αυτό είναι το ζήτημα που έχει να αντιμετωπίσει κάθε απόπειρα μεγέθυνσης της ανθρώπινης-κοινωνικής ελευθερίας.
(συνέχεια από κάτω)
(συνέχεια)
Σε ό,τι αφορά τώρα τα περί Προσώπου και Τεχνικής, για το ότι η ιστορική διαδικασία αυτονόμησης και ιεροποίησης της Τεχνικής συμβάδισε με την απομείωση του ανθρώπου ως Πρόσωπο μπορούμε να δούμε μεταξύ πολλών άλλων τεκμαρτών στοιχείων τα εξής:
1) Στο επίπεδο του απλούστερου έργου, στις προ-τεχνικές κοινωνίες κάθε έργο ήταν αναπόσπαστα δεμένο με την προσωπική διάσταση κατά το ότι ακόμα και πχ το λάξευμα μιας πέτρας για να τοποθετηθεί σε ένα κτίσμα γινόταν από τα χέρια του λαξευτή κατά ΜΙΜΗΣΗ ενός μαστορικού προτύπου και πάντοτε μέσα στα όρια των δυνατοτήτων του λαξευτή (η τέχνη παραμένει κτήμα του τεχνίτη), ενώ απεναντίας η βιομηχανική παραγωγή τούβλων γίνεται κατ' ΕΠΑΝΑΛΗΨΗ μιας απολύτως ταυτόσημης πράξης, που εκτελεί ΟΜΟΙΟΤΥΠΑ ένα σύνολο μηχανών. Η προσωπική διάσταση αποπέμπεται, λοιπόν, ακόμα και σε αυτό το στοιχειώδες επίπεδο ενεργείν.
2) Σε ένα μεσαίο επίπεδο αυτής της διαδικασίας βλέπουμε τη συστηματική αντικατάσταση της φυσικής-σωματικής παρουσίας του ανθρώπου στη διαμόρφωση του περιβάλλοντός του, κάτι που επιτείνει την αποπροσωποποίηση του ενεργείν και κατ' επέκταση συμβάλει στην εδραίωση της αφηρημένης εργασίας.
3) Σε ένα πιο σύνθετο επίπεδο, αυτή η αποπομπή επαυξάνεται. Όταν πχ στο όνομα της απελευθέρωσης του ανθρώπου από τις μηχανικές δουλειές, ένα πιο σύνθετο σύνολο έργων αναλαμβάνεται από μηχανές, το αποτέλεσμα δεν είναι ποτέ μόνον η απελευθέρωση από μηχανικές δουλειές αλλά είναι, ταυτόχρονα, η αποπομπή των ανθρώπων και η αντικατάστασή τους από μηχανισμούς
("επίβλεψης", κ.ο.κ.).
Μπορούμε επομένως να υποψιαστούμε τι συμβαίνει με τη προσωπική διάσταση του ανθρώπου σε συνθήκες επικράτησης του τεχνολογικού μεσιανισμού!
Αλλά ασφαλώς για να το υποψιαστούμε, πρέπει να κατανοούμε τι εστί Πρόσωπο, να κατανοούμε δηλαδή ότι
προσωπική διάσταση του ανθρώπου
είναι
η διάστασή του εκείνη, που αφορά στον τρόπο με τον οποίον αυτός παρουσιάζεται συγκεκριμένα, ενώπιος ενωπίω, ως αυτός ο ίδιος, μέσα στην κοινωνική σχέση και στην κοινωνική συνέργεια.
(Αντιλαμβάνομαι βέβαια ότι μπορεί κανείς σήμερα να συγχέει αυτή τη διάσταση με την ατομικότητα, αλλά το αφήνω αυτό προς το παρόν.)
Αυτά λοιπόν εν τάχει σε ό,τι αφορά το αν η Τεχνική προχωράει μαζί με το Πρόσωπο ή το καταγωνίζεται - σαφώς υποστηρίζω ότι το καταγωνίζεται.
(συνέχεια από κάτω)
(συνέχεια)
Τέλος, δυο λόγια για το για την "φαινομενικά ακατανίκητη ορμή" της Τεχνικής, το γιατί φαίνεται να επικράτησε ευρύτερα ο τεχνολογικός μεσσιανισμός.
Θα έλεγα ότι πρέπει πρώτα να δούμε αρκετά συγκεκριμένα το πώς επικράτησε στη δυτική Ευρώπη και από εκεί, ίσως, να αντιληφθούμε τα μονοπάτια με τα οποία επεξέτεινε την επικράτειά της και πέραν αυτής. Δεν νομίζω ότι υπάρχει άλλος τρόπος.
Φερ' ειπείν, πώς συντελέστηκε η ευρωπαϊκή απο-ιεροποίηση της Φύσης, που αποτελεί μια από τις προϋποθέσεις ιεροποίησης της Τεχνικής; Πώς συνδέθηκε το επιστημονικό πνεύμα με το τεχνικό πνεύμα, που στην αρχαία Ελλάδα παρέμεναν χωρισμένα; Τι ρόλο έπαιξε το γεγονός ότι η Ευρώπη για αιώνες έμεινε χωρίς λαϊκή θρησκεία και, σε συνάφεια με αυτό, το φυσικό στοιχείο του ανθρώπου θεωρήθηκε "βέβηλο";
κ.λπ., κ.λπ.
Δεν υποτιμώ την "υλική" δύναμη της Τεχνικής, ωστόσο δεν θεωρώ ότι αυτή ήταν η αναγκαία και ικανή συνθήκη για να φθάσουμε στη σύγχρονη ιεροποίησή της.
Γι' αυτό το λόγο -και σε συνάρτηση με την επισήμανση του γεγονός ότι η Τεχνική αντικαθιστά τον άνθρωπο ενώ ο μετασχηματισμός της κοινωνίας απαιτεί την παρουσία του-
δεν θεωρώ ότι το ζήτημα είναι "να βρεθεί μια άλλη τεχνική".
Χωρίς -το επαναλαμβάνω!- να θεωρώ κι ότι το ζήτημα είναι η εξάλειψη της τεχνικής.
Υ.Γ. Η μαρξική αντίληψη της αξίας ως συνάρτησης του κοινωνικά αναγκαίου χρόνου εργασίας, κτλ, είναι κατά τη γνώμη μου λάθος διότι συντείνει στη "φυσικοποίηση" της αξίας κατά το υπόδειγμα (των κλασικών αστών οικονομολόγων. Δεν είναι της στιγμής να το συζητήσουμε.
@ Eriugena,
μην συγχίζεσαι, υπήρξαν και θα υπάρξουν και πολύ χειρότερα. Θυμήσου λχ ότι όταν τέθηκε θέμα να λήξει ο πόλεμος του Βιετνάμ, οι εργάτες της αμερικάνικης πολεμικής βιομηχανίας κατέβηκαν σε σκληρές απεργίες εναντίον μιας τέτοιας απόφασης...
Δυστυχώς, το τι εστί εργατική τάξη έχουν αναλάβει εδώ και κανά αιώνα να το λένε φοιτητές, κομματικοί γραφειοκράτες, εργατοπατέρες και μικροαστοί διανοούμενοι, κι έτσι όποιος έχει πάρει τα παραμύθια τους τοις μετρητοίς και δεν έχει δει την εργατιά από κοντά, κινδυνεύει με δυσάρεστες εκπλήξεις -που του τις αντισταθμίζουν, ωστόσο, τα μελλοντολογικά λογίδρια των ειδικών της εργατίστικης εσχατολογίας.
Για θεραπεία συνιστώ Λε Μανάκ πρωΐ, μεσημέρι και βράδι συστηματικά για δυο μήνες.
:-)
@HollowSky
Θα πιαστώ πρώτα από το ''Πρόσωπο''. Διαφωνούμε μάλλον στο πώς αντιλαμβανόμαστε τον όρο. Δεν θεωρώ το πραγματικό τετ α τετ μια συνάντηση ''πρόσωπο με πρόσωπο''. Η δια-προσωπική σχέση είναι η αναπαράσταση αυτής της σκηνής. Όταν ο HollowSky και ο Oneirmos συνομιλούν στο διαδίκτυο, συνομιλούν ως περσόνες, πρόσωπα. Η αφαίρεση ''Πρόσωπο'' σημαίνει αποξένωση, ειδικά όταν μιλάμε για το White Face του δυτικού νομικού Φυσικού και Νομικού Προσώπου.
Άρα δεν θεωρώ πως αυτό που ονομάζεις ''προσωπική'' σχέση ταυτίζεται με το Πρόσωπο. Το Πρόσωπο είναι πραγμοποίηση, η προσωπική σχέση είναι σχέση (απτή, συγκεκριμένη, ζωντανή).
Γιατί έχει σημασία αυτό? Γιατί όσο προχωράει το θετικό feedback της τεχνικής, τόσο βαθαίνει η αφαίρεση του Προσώπου. Έτσι έχουμε το FACE-BOOK, τα realities, τα Role Playing Games κ.ο.κ.
Δεν πρέπει να παραβλέπουμε δηλαδή ότι η εξάπλωση της Τεχνικής φέρνει μία εξάπλωση του Υποκειμένου Δικαιωμάτων και Υποχρεώσεων, το αφηρημένου ανθρώπου. Άλλωστε, ξέρουμε πως η κυριαρχία του ανθρώπου στη φύση και η ανάπτυξη της τεχνικής σε άλλη, πειραματική και μαθηματική συστηματική βάση, συνοδεύτηκε από έναν αφηρημένο ουμανισμό, που επικρίνει ο Μάρξ στον Φόυερμπαχ και το χριστιανισμό του. Βλέπουμε δηλαδή ότι η έννοια του ανθρώπινου Προσώπου και όχι η προσωπική ''άμεση'' σχέση όπως την εννοείς, συνόδεψε την τεχνική από τα πρώτα βήματα της γιγάντωσής της.
Όπως είπα το φαινόμενο FaceBook είναι αποκαλυπτικό.
Για αυτό θεωρώ λάθος τον περσοναλισμό, όπως και επικίνδυνο τον νομικό ουμανισμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στον οποίο φαντάζομαι θα διαφωνείς και εσύ. Όμως η διαφωνία σε αυτό το τελευταίο δεν μπορεί να αποκοπεί από τη κριτική στην αφαίρεση του Προσώπου, που είναι προϋπόθεση του αστικού δικαίου.
Μάλιστα, για τους Ντελέζ-Γκουαταρί, το Ανθρώπινο Πρόσωπο είναι Απάνθρωπο, φυσικό-υπερφυσικό, όπως λέει ο Μάρξ για το χρήμα, αισθητό-υπεραίσθητο (υπάρχει δομική αναλογία, γιατί η αξία είναι αφηρημένη Εργασία αφηρημένου Ανθρώπου δλδ αφηρημένου Προσώπου. Το ίδιο ισχύει και για την αφηρημένη Επιθυμία αφηρημένου Ανθρώπου, με την ίδρυση της ψυχανάλυσης στην αστική κοινωνία).
Το ενδιαφέρον είναι η σχετική στάση του Μάρξ στο ζήτημα: κριτική στον Φόυεμπαχ, αλλά και ''χειραφέτηση της ανθρωπότητας''. Πρόκειται για ασυνέπεια? Ίσως το αποδώσεις σε άλλο ένα άμπρα κατάμπρα του Μάρξ, όπως εκείνα τα εμμενή και εξωτερικά μέτρα (που τα αποδέχεται και ο Ντελέζ, το εμμενές μέτρο είναι τοπολογική μορφή, ελκυστής ή singularity-για αυτό ο άνθρωπος διευρύνει το concept του νόμου της αξίας).
''2) Σε ένα μεσαίο επίπεδο αυτής της διαδικασίας βλέπουμε τη συστηματική αντικατάσταση της φυσικής-σωματικής παρουσίας του ανθρώπου στη διαμόρφωση του περιβάλλοντός του, κάτι που επιτείνει την αποπροσωποποίηση του ενεργείν και κατ' επέκταση συμβάλει στην εδραίωση της αφηρημένης εργασίας''
Εδώ μπορώ να επικεντρώσω τη διαφωνία. Εκεί που επιτείνεται είναι η Προσωπο-ποίηση του ανθρώπου με την τεχνική, η μετατροπή του δηλαδή σε Φυσικό Πρόσωπο, που είναι και αυτό ένα νομικό κατασκεύασμα.Απόδειξη της απανθρωποποίησης που φέρνει η ''προσωπικότητα'' και το πρόσωπο, είναι ότι και ένα Κράτος, και μια εταιρεία έχει νομική προσωπικότητα.
Λέει λοιπόν πως το πρόσωπο είναι φορτισμένος όρος και αδύνατο να απεμπλακεί σήμερα από τις νομικίστικες συνδηλώσεις των ''ανθρωπίνων δικαιώματων'' και τελικά τις χριστιανικές ρίζες.
Η Προσωπολατρία είναι επίσης ένα καλό παράδειγμα για να δούμε την έννοια, όπως και μια ''απρόσωπη εξουσία''. Το αντίθετο της απρόσωπης εξουσίας είναι η εξουσία που έχει Πρόσωπο, όμως το Πρόσωπο εδώ είναι ένα αξίωμα που καταλαμβάνει κάποιος φορέας.
Διαφορετικά ιδωμένο, ο άνθρωπος δεν είναι πρόσωπο, είναι άνθρωπος με χέρια, πόδια, σώμα, ιδρώτα, μάτια, μύτη, δραστηριότητα, κούραση, κοιλιά που γουργουρίζει, επιθυμίες, λέξεις και μια ανθρώπινη σχέση είναι μια επαφή που δεν περιλαμβάνει απλώς το πρόσωπο με πρόσωπο.
@Ηοllowsky
Όταν μίλησα πριν για ''προσωπική σχέση'' που είναι απτή και συγκεκριμένη, μιλούσα βάσει του δικού σου όρου και πως αντιλαμβάνομαι ότι τον εννοείς. Η σχέση αυτή είναι τόσο συγκεκριμένη και πλούσια που δεν είναι απλά σχέση προσώπου με προσώπου.
Το θέμα δεν μου φαίνεται σχολαστικό, γιατί όπως είπα σχετίζεται με τη νομιμοποίηση της αφηρημένης σύλληψης του ανθρώπου και των θεμελιωδών δικαιωμάτων του που παρέχει το σύνταγμα κλπ.
''4) Συνειδητοποίηση του γεγονότος ότι το πρόβλημα της Τεχνικής δεν επιλύεται από την Τεχνική, διότι η επίλυση συνίσταται στην αύξηση της παρουσίας του ανθρώπου (ενώ η Τεχνική την απομειώνει)''
Όμως η Τεχνική διευρύνει την παρουσία των ανθρώπων στα μητρώα, στις τράπεζες πληροφοριών, ως νομικά πρόσωπα κλπ.Με αυτή τη διατύπωση όμως το βάζεις διαφορετικά και δεν διαφωνώ. Όμως αυτή τη θέση δεν τη θεωρώ περσοναλισμό. Η παρουσία έχει διαστάσεις στο χώρο και διάρκεια, που δεν έχει το πλάσμα που υπερασπίζονται τα κλασικά αστικά δικαιώματα (χωρίς να λέει φτου κακά σε αυτά ή ότι δεν αξιοποιούνται σε έναν βαθμό, απλά με ενδιαφέρει εδώ η ενσωμάτωση που επέρχεται αν διεκδικούμε τα ''δικαιώματά μας'', θεμελιώνοντας βαθύτερα τις προϋποθέσεις της ομαλής αναπαραγωγής της εκμετάλλευσης.
Το α-πρόσωπο του προσώπου φαίνεται όταν σε αντιμετωπίζουν σαν αναλώσιμο, ακριβώς γιατί εργασιακό ''υποκείμενο δικαιωμάτων και υποχρεώσεων'' είναι ο καθένας που υπάγεται στην εξουσία της σχέσης-κεφάλαιο. Όλοι κρίνονται με κοινό μέτρο, αυτό για τον Μάρξ είναι ο ορίζοντας του αστικού δικαίου που πρέπει να ξεπεραστεί.
Όσον αφορά το θέμα των τεχνικών δυνατοτήτων. Πιστεύω ότι η τεχνική με τις υπάρχουσες παραγωγικές σχέσεις μας φέρνει πιο κοντά στην καταστροφή, και όχι στη χειραφέτηση. Το αντίθετο από εμένα πιστεύει ο ΣΥΝ-ΣΥΡΙΖΑ που θέλει να βαθύνει η ευρωπαική ολοκλήρωση για να έχουμε ενιαία εργατική τάξη και ο Νέγκρι τον οποίο πια διαβάζουν με προσοχή. Από εκεί που δεν το περιμέναμε δλδ, η ιδέα ότι όσο πιο γρήγορα αναπτύξω τον καπιταλισμό, τόσο πιο κοντά είμαστε στη χειραφέτηση.
Το ''καλό'' με τη τεχνική είναι ότι η εργασία που μηχανικά επαναλαμβάνεται δεν προάγει καμία ωραία επικοινωνία μεταξύ των εργατών. Δίνεται η δυνατότητα με τη ''διακριτοποίηση'' του συνεχούς της ανθρώπινης κίνησης, κάθε επιμέρους κομμάτι να αντικαθίσταται από ένα εξάρτημα, και τελικά να ελαχιστοποιηθούν οι ώρες εργασίες που απαιτούνται για να καλυφθεί τουλάχιστον το minimum θερμίδων που ο άνθρωπος-ζώο χρειάζεται τη ημέρα, και το ιστορικό minimum που η common sense θέτει για μια στέγη κλπ. Στο βαθμό αυτό και επειδή δεν υπάρχει πισωγύρισμα σε έναν προτεχνικό κόσμο, θα αγκαλιάσουμε την τεχνική, θα πούμε ως εδώ αρκεί, και θα στρέψουμε τα φώτα στην επίλυση προβλημάτων σε θέματα υγείας, επικοινωνίας κλπ.
@ Ονειρμός,
κατάλαβα: ορίζεις το "πρόσωπο" με την έννοια της persona του ρωμαϊκού Δικαίου. Έτσι καταλαβαίνω γιατί θεωρείς ότι πρόκειται για μια αφαίρεση (αφού έτσι μπορούμε να μιλάμε για "πρόσωπα" όχι μόνο στα κρατικά μητρώα ή το facebook αλλά ακόμα κι ένας οργανισμός μπορεί να ορίζεται ως "πρόσωπο": "νομικό πρόσωπο δημοσίου δικαίου").
Σε αυτά που λες λοιπόν με αυτό το δεδομένο, ασφαλώς συμφωνώ.
Πλην όμως δεν είναι αυτή η μόνη έννοια του Προσώπου και σίγουρα είναι η πιο απομακρυσμένη από την ελληνική ετυμολογία της λέξης. Ως Πρόσωπο λοιπόν αναφέρομαι στον συγκεκριμένα ΠΑΡΟΝΤΑ (και δεν μπορείς να είσαι παρών με το σώμα σου απόν).
Ας μείνουμε προς το παρόν στη βασική συμφωνία μας, ότι η μετάβαση προϋποθέτει αύξηση της παρουσίας ενώ η Τεχνική τείνει στην απομείωσή της.
@Hollowsky
Ποιά έννοια του Προσώπου πιστεύεις ότι είναι η κυρίως κληροδοτημένη στον σημερινό δυτικό κόσμο; Νομίζω η ρωμαϊκή και όχι η ελληνική.
Με βάση αυτό έχει σημασία αν βγαίνει κανείς ''περσονα-λιστικά'' και πως μπορεί να αφομοιωθεί. Για την αρχαία ελληνική με ενδιαφέρει αν έχεις κάποια ιδιαίτερη παραπομπή. bb
@ Ονειρμός,
ένα θέμα είναι ποια έννοια του προσώπου επικρατεί στο δυτικό κόσμο και ένα άλλο θέμα είναι η δική μας αυτοκατανόηση και η αντιπρόταση/αντιπαράθεση με τους δικούς μας όρους. Η κριτική δλδ στην επικρατούσα persona δεν αποκλείει την (κατεναντίον της) ανάδειξη του "προσώπου". Μπορεί μάλιστα (ίσως) μέσω αυτού να γίνει σαφέστερη η έκπτωση.
Θα πρέπει επίσης να σημειώσω ότι το περσοναλιστικό ρεύμα, τουλάχιστον αυτό που εκπροσωπήθηκε από τον Mounier, δεν εμπνεόταν τόσο από την persona όσο από το "πρόσωπο". Υπάρχει λχ η εξαιρετικά ενδιαφέρουσα όσο και ογκώδης μελέτη του Mounier, "Traite du caractere", που μαρτυράει αυτή την προσπάθεια.
Σύγχυση persona-προσώπου, παρόμοια όπως λέμε ratio-λόγος, mundus-κόσμος, republic-δημοκρατία, ελευθερία-liberty, δύναμη-potestas, φύσις-natura κ.λπ... (και άσχετα αν το «πρόσωπο» είναι ίσως αυτό με το λιγότερο «ευκρινές» νοηματικό περιεχόμενο από όλα τα προηγούμενα).
Η Ρώμη, αυτή η παραμορφωτική διαμεσολάβηση ανάμεσα στην Ευρώπη και την Ελλάδα...
Fernand Braudel
Χαιρετώ.
Υ.γ: http://cosmoidioglossia.blogspot.gr/2013/01/blog-post_5133.html
Μα πόση «Ρώμη» ακόμα;...
[...]Η Παραδοσιακή δυτική έννοια για το Πρόσωπο
Μη ενσώματος (Disembodied ) Λόγος
• Ο αντικειμενικός Κόσμος: Ο κόσμος έχει μια μοναδική δομική κατηγορία ανεξάρτητα από την νόηση, τα σώματα ή τα μυαλά των ανθρώπων.
• Καθολικός Λόγος: Υπάρχει ένας καθολικός Λόγος που χαρακτηρίζει την ορθολογική δομή του κόσμου. Χρησιμοποιεί καθολικές έννοιες που χαρακτηρίζουν τις αντικειμενικές κατηγορίες του κόσμου. Και τα δύο, έννοιες και ο λόγος είναι ανεξάρτητα από την νόηση, τα σώματα ή τα μυαλά των ανθρώπων.
• Μη ενσώματος Ανθρώπινος Λόγος: Ανθρώπινος λόγος είναι η ικανότητα του ανθρώπινου μυαλού να χρησιμοποιήσετε κάποιο τμήμα του καθολικού Λόγου. Ο συλλογισμός μπορεί να να εκτελούνται από τον ανθρώπινο εγκέφαλο, αλλά η δομή του ορίζεται από τον καθολικό Λόγο, ανεξάρτητα από τα ανθρώπινα σώματα ή μυαλά. Ο Ανθρώπινος λόγος είναι επομένως Μη ενσώματος λόγος.
• Αντικειμενική Γνώση: Μπορούμε να έχουμε γνώση του κόσμου μέσω της χρήσης του καθολικού Λόγου και των καθολικών εννοιών.
• Ανθρώπινη φύση: Η ουσία του ανθρώπου, αυτό που μας χωρίζει από τα ζώα, είναι η ικανότητα να χρησιμοποιούμε τον καθολικό Λόγο.
• Σχολή Ψυχολογίας: Καθώς ο ανθρώπινος λόγος είναι μη ενσώματος, είναι διαχωρισμένος και ανεξάρτητος από όλες τις σωματικές ικανότητες: αντίληψη, σωματική
κίνηση, συναισθήματα, συγκινήσεις, και ούτω καθεξής.
Κυριολεκτικός Λόγος
• Κυριολεκτικές Έννοιες: Η αντικειμενική γνώση και η αντικειμενική αλήθεια απαιτούν οι καθολικές έννοιες να χαρακτηρίζουν τα αντικειμενικά χαρακτηριστικά του κόσμου.
Τέτοιες έννοιες πρέπει να είναι κυριολεκτικές, δηλαδή, ικανές να ταιριάζουν άμεσα τα χαρακτηριστικά του κόσμου.
• Μονολιθικά Εννοιολογικά συστήματα: Κάθε εννοιολογικό σύστημα ικανό για κυριολεκτική προσαρμογή στον κόσμο πρέπει να είναι μονοσήμαντο και αυτο-καθοριζόμενο (self-consistent).
• Καθολικά Μέσα-και Ορθολογισμός: Ο Καθολικός Λόγος παρέχει έναν τρόπο για να υπολογίσουμε πώς να μεγιστοποιήσουμε το προσωπικό συμφέρον μας σε καθαρά κυριολεκτικούς όρους. Ετσι,
οι άνθρωποι έχουν την ικανότητα να μεγιστοποιούν το προσωπικό συμφέρον.
Ριζική Ελευθερία
• Ελεύθερη Βούληση: Βούληση είναι η εφαρμογή του λόγου στη δράση. Επειδή ο ανθρώπινος λόγος είναι μη ενσώματος -απαλλαγμένος από τους περιορισμούς του σώματος-η βούληση είναι
ριζικά ελεύθερη. Έτσι, η βούληση μπορεί να παρακάμψει την σωματική επιρροή των επιθυμιών,των αισθήσεων και των συναισθημάτων.
• Συνειδητός Λόγος: Ο λόγος είναι συνειδητός. Αν δεν ήταν, ο ασυνείδητος λόγος θα καθόριζε τις δράσεις μας και η βούληση δεν θα είναι εντελώς ελεύθερη.
Αντικειμενική Ηθική
• Αντικειμενική Καθολική Ηθική: Η ηθική είναι αντικειμενική, υπάρχει απόλυτο σωστό και λάθος για οποιαδήποτε δεδομένη κατάσταση.
• Ορθολογική Καθολική Ηθική: Η ηθική είναι επίσης ορθολογική. Πρόκειται για ένα σύστημα καθολικών αρχών (ηθικούς νόμους) που προκύπτουν είτε από μια καθολική αντίληψη
για το τι είναι «καλό» ή από τον ίδιο τον Καθολικό Λόγο.
Αυτή η αντίληψη του προσώπου θεωρείται σε μεγάλο μέρος της Δυτικής θρησκείας. Στην ιουδαιο-χριστιανική παράδοση, Καθολικός Λόγος είναι Λόγος του Θεού,
Στο οποίο τα ανθρώπινα όντα έχουν την ικανότητα να μετέχουν. Η θέση της συνείδησης και του λόγου ταυτίζεται με την ψυχή. Δεδομένου ότι η ψυχή είναι
διαχωρισμένη από το σώμα και δεν υπόκεινται σε φυσικούς περιορισμούς, φαίνεται ότι είναι σε θέση να ζήσει μετά το θάνατο του σώματος. Ο Θεός δίνει ηθικές
εντολές. Είναι ορθολογικές, επειδή προέρχονται από τον Λόγο του Θεού. Επειδή τα ανθρώπινα όντα μετέχουν του Λόγου του Θεού, μπορούν να κατανοήσουν
αυτούς τους ηθικούς νόμους. Δεδομένου ότι οι άνθρωποι έχουν ριζικά ελεύθερη βούληση, μπορούν να επιλέξουν αν θα ακολουθήσουν ή όχι τους ηθικούς νόμους. Μια ισχυρή βούληση είναι απαραίτητη για να αντιμετωπίσει τυχόν πειρασμούς που παραβιάζουν τους ηθικούς νόμους.
Αυτή η άποψη του προσώπου που βρίσκεται επίσης πίσω από την παραδοσιακή ευρωπαϊκή διάκριση μεταξύ των φυσικών και των ανθρωπιστικών επιστημών. Ότι
υπόκειται σε φυσικό νόμο μπορεί να μελετηθεί επιστημονικά στο φυσικό κόσμο, συμπεριλαμβανομένης της βιολογίας. Αλλά, όντας ριζικά ελεύθερο και μη υποκείμενο στους νόμους της
φυσικής αιτιότητας, το μυαλό φαίνεται ότι δεν επιδέχεται επιστημονική μελέτη. Μια διαφορετική, "ερμηνευτική" μεθοδολογία υποτίθεται ότι απαιτείται για τις
ανθρωπιστικές επιστήμες. Για το λόγο αυτό, η επιστήμη της γνωσιολογίας δεν έχει ληφθεί σοβαρά υπόψη σε παραδοσιακούς τομείς ανθρωπιστικών σπουδών.
Η παραδοσιακή δυτική όψη του προσώπου είναι, όπως είδαμε, είναι σε αντίθεση σε κάθε σημείο με τα θεμελιώδη αποτελέσματα των νευροεπιστημών και
της επιστήμης της γνωσιολογίας που έχουμε συζητήσει. Ένα πραγματικό ανθρώπινο ον δεν έχει ούτε διαχωρισμό του μυαλού και του σώματος, ούτε Καθολικό Λόγο, ούτε
αποκλειστικά κυριολεκτικό εννοιολογικό σύστημα, ούτε μονολιθική κοσμοθεωρία, ούτε ριζική ελευθερία.[...]
George Lakoff and Mark Johnson
@ Παναγιώτη,
ενδιαφέρουσα σύνοψη! Όντως το διαθέτον μη-ενσώματο λόγο "πρόσωπο" βρίσκεται στη ρίζα της δυτικής σκέψης. Βέβαια αξίζει εδώ να παρατηρηθεί ότι και σε απωανατολικές θρησκείες η ψυχή θεωρείται ανώτερη του σώματος (εξού και η μετενσάρκωση), χωρίς να φτιαχτεί εκεί η δυτικού τύπου ιδέα του προσώπου. Διότι, μεταξύ άλλων, σε αυτές δεν εκθειάζεται ούτε ο λόγος ούτε η ελευθερία αυτής της έστω και ασώματος ψυχής.
Φυσικά πρέπει επίσης να επισημανθεί ότι στον ανατολικό χριστιανισμό, ενώ επίσης αξιώνεται ο λόγος και η ελευθερία, δεν υφίσταται η δυτική ιδέα περί μη ενσώματου λόγου. Εκεί κυριαρχεί η ιδέα της "σωματοψυχής": ο χωρισμός της ψυχής από το σώμα θεωρείται ως μια "ανωμαλία", που επέρχεται μετά θάνατον (έχει να κάνει με την Πτώση και την δι' αυτής ερμηνεία του θανάτου ως "έσχατου εχθρού"), δεν αποτελεί την κανονική κατάσταση του ανθρώπου (αυτή για την οποία τον έπλασε ο Θεός) και γι' αυτό στα "έσχατα" η ενότητα σώματος-ψυχής θα αποκατασταθεί (εξού και η ιδέα της ανάστασης σε αντιδιαστολή με μετενσάρκωση και μετεμψύχωση).
Μια τελική σύντομη παρατήρηση: με κάνει να μειδιώ ειρωνικά η φράση ότι "οι νευροεπιστήμες καταρρίπτουν την ιδέα περί ριζικής ελευθερίας του πραγματικού ανθρώπινου όντος". Αν περιμένουμε να μας διαφωτίσουν πάνω στο τι εστί ελευθερία οι επιστήμονες, κι αν παίρνουμε στα σοβαρά τα όσα αποφαίνονται επ' αυτού του θέματος, την κάτσαμε. Γιατί, μεταξύ άλλων, μην ξεχνάμε την καταστατική βάση της επιστήμης: είναι η περιγραφή του πραγματικού ΕΝ ΤΗ ΑΠΟΥΣΙΑ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ. Το να μην εμπλέκεται ο άνθρωπος, ως υποκειμενικότητα, στην παρατήρηση και περιγραφή του πραγματικού, ο όσο το δυνατόν μεγαλύτερος εκμηδενισμός της εμπλοκής του σε αυτήν, είναι το ιδανικό της επιστήμης. Πώς λοιπόν θα ήταν δυνατόν να συλλάβει η επιστήμη τη ριζική ελευθερία του ανθρώπινου όντος αν όχι ως ... απουσία;
:-)
@HollowSky
Για να μην τους αδικήσω πιστεύω ότι η αναφορά τους στις νευροεπιστήμες μάλλον χρησιμοποιείται μεθοδολογικά για να απορρίψουν αυτό που συμπεραίνεις ως θέση τους, πράγμα που βέβαια δεν είναι ξεκάθαρο στο συγκεκριμένο απόσπασμα. Τα βιβλία τους είναι αξιόλογα και για τους αγγλομαθείς υπάρχουν ελεύθερα σε pdf.
http://ematos.info/public/linguistica/philosophy%20in%20the%20flesh%20-%20george%20lakoff.pdf
http://shu.bg/tadmin/upload/storage/161.pdf
[…]Δεν πιστεύουμε ότι υπάρχει ένα τέτοιο πράγμα ως αντικειμενική (απόλυτη και άνευ όρων) αλήθεια, αν και είναι ένα μακροχρόνιο θέμα στον δυτικό πολιτισμό ότι υπάρχει. Πιστεύουμε ότι υπάρχουν αλήθειες, αλλά νομίζουμε ότι η ιδέα της αλήθειας δεν πρέπει να συνδέεται με την αντικειμενικιστική άποψη.
Πιστεύουμε ότι η ιδέα ότι υπάρχει απόλυτη αλήθεια δεν είναι μόνο λάθος, αλλά
κοινωνικά και πολιτικά επικίνδυνη. Όπως έχουμε δει, η αλήθεια είναι πάντα σε σχέση με ένα εννοιολογικό σύστημα που ορίζεται σε μεγάλο βαθμό από την μεταφορά. Οι περισσότερες από τις μεταφορές μας έχουν εξελιχθεί στον πολιτισμό μας επί μακρό χρονικό διάστημα, αλλά πολλές επιβάλλονται σε εμάς από τους ανθρώπους με εξουσία-πολιτικούς ηγέτες, θρησκευτικούς ηγέτες, ηγέτες των επιχειρήσεων, οι διαφημιστές, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, κλπ. Σε έναν πολιτισμό όπου ο μύθος του αντικειμενισμού είναι πολύ ζωντανός και η αλήθεια είναι πάντα απόλυτη αλήθεια, οι άνθρωποι που προσπαθούν να επιβάλουν τις μεταφορές τους στον πολιτισμό προσπαθούν να καθορίσουν αυτό που θεωρούμε ότι είναι αλήθεια-και απολύτως αντικειμενικά αληθινό.
Για το λόγο αυτό θεωρούμε ότι είναι σημαντικό να δώσουμε μια άποψη της αλήθειας που είναι ελεύθερη από το μύθος του αντικειμενισμού (σύμφωνα με τον οποίο η αλήθεια είναι πάντα απόλυτη αλήθεια). Επειδή βλέπουμε την αλήθεια βασιζόμενη την κατανόηση και βλέπουμε την μεταφορά ως κύριο όχημα της κατανόησης, θεωρούμε ότι μια άποψη για το πώς οι μεταφορές μπορεί να είναι αλήθεια θα αποκαλύψει τον τρόπο με τον οποίο η αλήθεια εξαρτάται από την κατανόηση.
George Lakoff and Mark Johnson
Ωραίες οι παρεμβάσεις όλων. Νομίζω κεντρικό είναι το θέμα της συνέχειας ζώου-ανθρώπου και της ασυνέχειας.
Για το θέμα με την ''απόλυτη αλήθεια'': για να αποφύγει κανείς το παράδοξο, ότι η πρόταση ''δεν υπάρχει απόλυτη αλήθεια'', σύμφωνα με τη συγκεκριμένη θεώρηση, δεν μπορεί να είναι ψευδής (πρόκειται για ένα αξίωμα της σχετικιστικής θεώρησης), μάλλον πρέπει να δεχτεί ότι η απόλυτη (απόλυτη=άνευ όρων) αλήθεια είναι μια αλήθεια περί σχετικών αληθειών, αυτό που λένε ''μεταγλώσσα''. Όποιος ισχυρίζεται κάτι τέτοιο προβάλλει συνήθως την αξίωση πως κάνει καθαρά ''περιγραφική θεωρία'' (περιγράφει την σχετικότητα των αληθειών από ένα απόρθητο παρατηρητήριο). Ο Ελλύλ για παράδειγμα μάλλον δεν θα αντιλαμβανόταν τη θεωρία του σαν μια τεχνική κατανόησης της πραγματιότητας (και μάλιστα με λεπτές, σχεδόν σχολαστικές-τεχνικές, εννοιολογικές διακρίσεις!).
Οπότε μάλλον ο ένας δρόμος είναι μια ''αληθής'' θεώρηση των ιστορικών αληθειών. Κάθε θεωρία είναι περισσότερο ή λιγότερο λειτουργική για την κατανόηση της πραγματικότητας, το ίδιο και η θεωρία που λαμβάνει τη θέση περιγραφής των θεωριών. Αυτή είναι και η λιγότερο ''επικίνδυνη'' θέση. Αν και δεν μου φαίνεται η θέση περί αντικειμενικής αλήθειας επικίνδυνη. Μου φαίνεται πως εκείνος που βλέπει ως επικίνδυνη την αξίωση μιας αντικειμενικής αλήθειας, είναι ο κοινοβουλευτικός πλουραλισμός που επιβάλλει την ταξική κυριαρχία σε μια μεγάλη περιοχή, με πεπερασμένα όμως όρια, του πλανήτη.
Περί προσώπου ειπώθηκαν αρκετά, καλό σας βράδυ.
Δημοσίευση σχολίου