Από την Αρετή στον Τρόμο

Δυο αποσπάσματα προς στοχασμό στις μέρες αυτές που ξεσπαθώνουν οι ενάρετοι...

1.

«Τότε επικράτησαν οι αφηρημένες αρχές −η αφηρημένη ελευθερία∙ και μαζί της, ακριβώς επειδή δεν ήταν πραγματική ελευθερία, βασίλεψε η αφηρημένη αρετή. Αυτού του είδους η αρετή βάλθηκε να κυριαρχήσει εναντίον όλων εκείνων που η διαφθορά τους, τα παλιά συμφέροντά τους ή ακόμα και η κατάχρηση που έκαναν στην ελευθερία τους, τούς είχαν απομακρύνει από την αρετή. Όμως σε αυτές τις συνθήκες η αρετή δεν είναι παρά μια σκέτη ιδέα, η οποία διακρίνει εκείνους που είναι απλώς διατεθειμένοι να γίνουν ενάρετοι από εκείνους που δεν είναι.

Έτσι βασίλεψε τελικά η γενικευμένη καχυποψία, (...) η οποία ήταν επόμενο να πάρει τεράστιες διαστάσεις και να οπλιστεί με τρομερή δύναμη. Ο Ροβεσπιέρος ήταν εκείνος που έθεσε την αρετή ως υπέρτατη αρχή και μπορούμε να πούμε ότι την είχε πάρει εντελώς στα σοβαρά. Το αποτέλεσμα ήταν, μαζί με την αφηρημένη αρετή, να επικρατήσει και ο τρόμος. Διότι πράγματι, η υποκειμενική αρετή, η αρετή που επικρατεί με το συναίσθημα, φέρνει πάντοτε μαζί της την φρικτότερη τυραννία.»

Γκ. Β. Φ. Χέγκελ, Μαθήματα πάνω στην ιστορία της φιλοσοφίας (1837).

2.

«Δεν είναι το χάος το χαρακτηριστικό στοιχείο του μηδενισμού -ή του κράτους που γίνεται λεία του μηδενισμού. Φυσικά μπορεί ένα μηδενιστικό κόμμα να εκμεταλλευτεί ή και να προξενήσει το χάος και την αταξία, για να διευκολυνθεί από τις χαοτικές καταστάσεις και να καταλάβει την εξουσία. Όμως ποτέ άλλοτε δεν λειτούργησε με τόση ακρίβεια η εκτελεστική εξουσία και η οφειλόμενη σε αυτήν τάξη, όπως στα ολοκληρωτικά καθεστώτα, που είναι το πιο φανερό σημάδι της μηδενιστικής εποχής μας. Ακόμα και ο θάνατος κατάντησε ένα απλό μέτρο της εξουσίας. 

Χάρη στην τέλεια λειτουργία του κρατικού μηχανισμού εξολοθρεύονται εκατομμύρια ανθρώπων στα ολοκληρωτικά καθεστώτα. Η τάξη και όχι το χάος είναι το χαρακτηριστικό του μηδενιστικού καθεστώτος. Η αριθμομηχανή παίζει πρωτεύοντα ρόλο στα ολοκληρωτικά, μηδενιστικά καθεστώτα -κι ο άνθρωπος γίνεται ένα απλό αντικείκενο των λογαριασμών τους.»

Φριτς Λάιστ, Γειτονία με δαίμονες, 

εκδ. ΜΑΡΗ (1962)