Δυο διαφορετικές ευρωπαϊκές ιδέες περί έθνους

Προθερμαίνοντας την αμέσως επόμενη ανάρτησή μας −η οποία θα έχει θέμα το ναζιστοφασισμό ως ένα κατεξοχήν μοντέρνο (και καθόλου «αρχαϊκό» ή «προνεωτερικό») φαινόμενο−, παραπέμπουμε εδώ στην εξαιρετική ανάλυση της σύγχρονης ιδεολογίας του έθνους από τον σεβαστό μας Γάλλο ανθρωπολόγο Λουί Ντυμόν μέσα από ένα απόσπασμα από το βιβλίο του Δοκίμια για τον Ατομικισμό (1983) που φωτίζει παράλληλα την παράξενη σχέση αντιπαλότητας-συμμαχίας μεταξύ Γαλλίας και Γερμανίας.

Απαραίτητη διευκρίνηση: Με τον όρο «ατομικισμός» (ή ατομοκεντρισμός), ο Ντυμόν δεν εννοεί τον ηθικό ατομισμό ή εγωϊσμό, αλλά την ιδεολογία που υποστηρίζει την προτεραιότητα του Ατόμου και του ατομικού έναντι της Κοινωνίας και του συλλογικού. Ως Άτομο, πάλι, δεν εννοεί την εμπειρική μονάδα, η οποία υπάρχει σε κάθε κοινωνία, αλλά «το ανεξάρτητο, αυτόνομο και άρα στην ουσία μη-κοινωνικό ον», το οποίο τίθεται ως φορέας των υπέρτατων αξιών στις νεωτερικές κοινωνίες. 

Ο χωρισμός σε υποενότητες και οι τίτλοι τους, δικά μας. − Σημ. HS

 

*

Η νεωτερική εθνική ιδεολογία

«(...) Πρέπει να κατανοήσουμε συγκριτικά τον παγγερμανισμό, ώστε να εξαλείψουμε ό,τι μοιάζει σκοτεινό ή παράλογο σε αυτόν. Ας επανέλθουμε λοιπόν στην ιδεολογία του έθνους.

Σε μια συγκριτική προοπτική που βάζει τον τόνο στην ιδεολογία, το έθνος −όπως το συναντάμε στη δυτική Ευρώπη του 19^ου αιώνα− είναι η σύγχρονη κοινωνικοπολιτική ομάδα που αντιστοιχεί στην ιδεολογία του Ατόμου. Με την έννοια αυτή, το έθνος είναι δυο πράγματα σε ένα: μια συλλογή Ατόμων αφενός και αφετέρου ένα συλλογικό Άτομο, δηλαδή κάτι το συλλογικό ως άτομο έναντι άλλων ατόμων-εθνών. Είναι φανερό πως αυτές οι δυο όψεις είναι πάρα πολύ δύσκολο να συνδυαστούν, και η σύγκριση της γαλλικής και της γερμανικής κουλτούρας το επιβεβαιώνει.

Το γαλλικό έθνος ως «συλλογή Ατόμων»

Αν κοιτάξουμε τις κυρίαρχες εθνικές ιδεολογίες σε αυτές τις δυο χώρες, μπορούμε να τις χαρακτηρίσουμε ως εξής. Από τη γαλλική πλευρά, είμαι άνθρωπος εκ φύσεως και Γάλλος κατά τύχη. Όπως και στη φιλοσοφία του Διαφωτισμού εν γένει, το έθνος καθαυτό δεν έχει οντολογική υπόσταση. Σε αυτό το επίπεδο δεν υπάρχει τίποτα, μόνο ένα μεγάλο κενό ανάμεσα στα επιμέρους  άτομα και το ανθρώπινο είδος. Έτσι, το έθνος δεν είναι, εδώ, παρά το πλησιέστερο προς την ανθρωπότητα ευρύτερο πλαίσιο στο οποίο μπορώ να έχω πρόσβαση στο πεδίο της πραγματικής ζωής. Κι ας μη μου πείτε πως λέω κάτι το αφηρημένο κι εξεζητημένο, που δεν ισχύει. Αν εξετάσετε σοβαρά τα κύρια μέτωπα της γαλλικής πολιτικής ζωής, ή την εξέλιξη της γαλλικής κοινής γνώμης γύρω από τους δύο παγκόσμιους πολέμους, θα δείτε ότι έτσι έχουν τα πράγματα.

Στη Γαλλία, η αντίληψη του έθνους ως συλλογικό άτομο −και ιδιαίτερα η αντίληψη των άλλων εθνών ως διαφορετικών από το γαλλικό−  είναι πολύ αδύναμη στο επίπεδο της συνολικότερης ιδεολογίας.  Το ίδιο και σε ό,τι αφορά την αντίληψη των ανταγωνισμών μεταξύ των εθνών: ο γαλλικός φιλελευθερισμός, όπως και η Γαλλική Επανάσταση πριν από αυτόν, φαίνεται πως πίστεψε πως η συγκρότηση τόσο των Ευρωπαίων όσο και των άλλων λαών σε έθνη, αρκούσε για να λύσει όλα τα προβλήματα και να εδραιώσει την ειρήνη. Σε τελική ανάλυση, για το γαλλικό φιλελευθερισμό το έθνος δεν είναι παρά το πλαίσιο χειραφέτησης του Ατόμου,  το οποίο (Άτομο) είναι το άλφα και το ωμέγα όλων των πολιτικών προβλημάτων.

Το γερμανικό έθνος ως «συλλογικό Άτομο»

Από τη γερμανική τώρα πλευρά, (…) είμαι κατ’ ουσίαν Γερμανός ενώ άνθρωπος είμαι χάρη στο ότι είμαι Γερμανός. Με άλλα λόγια, εδώ ο άνθρωπος αναγνωρίζεται άμεσα ως κοινωνικό ον, ως ον εντός μιας ορισμένης κοινωνίας. Έτσι, η υποτέλεια αναγνωρίζεται γενικά ως φυσική και αναγκαία στην κοινωνία. Η ανάγκη χειραφέτησης του ατόμου δεν είναι λοιπόν τόσο αισθητή όσο είναι η ανάγκη για ένα υποστηρικτικό πλαίσιο και για επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων.

Κατά συνέπεια, η πρώτη όψη του νεωτερικού έθνους −το έθνος ως συλλογή ατόμων− είναι εδώ αδύναμη. Απεναντίας, είναι πολύ ισχυρή η δεύτερη όψη του, το έθνος ως συλλογικό Άτομο. Εκεί λοιπόν που οι Γάλλοι αρκούνται να αντιπαραβάλλουν τα έθνη ως μερίσματα της σύνολης ανθρωπότητας, οι Γερμανοί, αναγνωρίζοντας την ατομικότητα κάθε έθνους, μεριμνούν να διατάξουν τα έθνη εντός της ανθρωπότητας με κριτήριο την αξία ή την ισχύ τους.

Δυο συμπληρωματικές εκδοχές έξαρσης του «εμείς» 

σε βάρος των «άλλων»

Παρατηρούμε από αυτά ότι ο παλιός εθνοκεντρισμός ή κοινωνιοκεντρισμός, που εκθειάζει το εμείς περιφρονώντας τους άλλους, επιβιώνει στη σύγχρονη εποχή αλλά με δυο διαφορετικές μορφές: οι Γερμανοί είδαν τον εαυτό τους, και προσπάθησαν να επιβληθούν στους άλλους, ως ανώτεροι χάρη στην ιδιότητά τους ως Γερμανών, ενώ οι Γάλλοι πρόβαλαν ενσυνείδητα μόνο την ανωτερότητα της εκκαθολικευμένης, ‘‘πανανθρώπινης’’ κουλτούρας,  ταυτίζοντας όμως αφελώς τον εαυτό τους με αυτήν σε σημείο που να αυτοθεωρούνται διδάσκαλοι του ανθρώπινου γένους.

Τελικά όμως, και πέρα από την εμφανή αντίθεσή τους, η ‘‘καθολικότητα’’ των μεν και ο παγγερμανισμός των δε έχουν ανάλογη λειτουργία. Και οι δυο εκδοχές εκφράζουν το αδιέξοδο του έθνους ως  συλλογή Ατόμων και συλλογικό Άτομο ταυτόχρονα. Δηλαδή, και οι δυο εκφράζουν χειροπιαστά τη δυσκολία της νεωτερικής ιδεολογίας να μας δώσει, με τους δικούς της όρους, μια ικανοποιητική εικόνα της κοινωνικής (τόσο της ενδο-κοινωνικής όσο και της δια-κοινωνικής) ζωής.

Σε ό,τι αφορά τις αδυναμίες τους, η διαφορά μεταξύ αυτών των δύο εκδοχών εντοπίζεται στο ότι, ενώ η γαλλική εθνική ιδεολογία κατορθώνει με πολύ βαρύ τίμημα να παραμένει καθαρή και ασθενής, ανίκανη έπειτα από δυο αιώνες προσπαθειών και δοκιμασιών να πιάσει επαφή με την ενεργή πραγματικότητα, η γερμανική −γεννημένη μέσα από την πολιτισμική ενσωμάτωση και την ανάμειξη παραδοσιακών και μοντέρνων στοιχείων− αποδείχτηκε σχετικά πλουσιότερη και πιο ανοικτή, αλλά ευάλωτη στον κίνδυνο σοβαρότατου εκτροχιασμού όταν η ανάμειξη αυτή εκλαμβάνεται σαν πραγματική σύνθεση.(…)» 

Κάτι λάθος υπάρχει στον ορίζοντα | Κρίση 24

Henri Lefebvre (1901-1991)

«Υπάρχει σε τούτη τη χώρα μια τρομακτική, μια κραυγαλέα αντίφαση ανάμεσα στον αέρα των πραγμάτων και τα σύμβολα της ισχύος. 

Σε αυτή την ήσυχη κωμόπολη, τίποτα δεν θυμίζει τον πόλεμο, το τραγικό αίσθημα της ζωής, τη θέληση για δύναμη. 

Ανάμεσα από τα βαριά, λιτά αστικά αρχοντόσπιτα, που διάκοσμός τους είναι η ίδια η κατασκευαστική τους δομή, ο αέρας είναι ποτισμένος με τη γλυκιά μυρωδιά από τις φλαμουριές. Στο διπλανό κανάλι, χιλιάδες βάτραχοι κρώζουν ασταμάτητα. Στο δρόμο περνούν παπάδες, νεαρά κορίτσια, φυλακισμένοι, κυνηγιάρικα σκυλιά. Από ένα χρυσοπράσινο καμπαναριό σημαίνουν οι καμπάνες. 

Κάπου υπάρχει κάτι λάθος…  

Και να που σε μια στροφή του δρόμου, το εντόπισα. Το λάθος. Ήταν ένα μνημείο, δεν ξέρω τίνος πολέμου, ποιας νίκης. Ένα κατασκεύασμα από ατσάλι και πέτρα, ένα σύμπλεγμα από αετούς με νύχια γαμψά και κοφτερά σπαθιά, συσπασμένα μούσκλια και σφιγμένα πρόσωπα …

Έτσι είδε τη Γερμανία την επομένη του πολέμου ο Πιέρ Κουρτάντ (στο Action, Ιούλιος 1945). Όμως το λάθος που εντόπισε, δεν είναι αποκλειστικά γερμανικό. Είναι παγκόσμιο. Είναι ένα λάθος σχετικά με την ανθρώπινη ισχύ, που έγινε ισχύς ορισμένων μόνο ανθρώπων. Είναι το λάθος για την ισχύ όταν αυτή αποσπάται από τη ζωή και μετατίθεται στο πεδίο της κρατικής δεσποτείας. Είναι το λάθος της αλλοτριωμένης ισχύος. Και δεν χαρακτηρίζει μόνο τη Γερμανία η αντίφαση ανάμεσα στην επώδυνη ή γελοία κατάσταση της ‘‘ιδιωτικής’’ ζωής (ακόμα και των προνομιούχων) κι αυτή την ισχύ, που γίνεται ‘‘δημόσια’’ μόνο σε παράλογα εξωτερικές μορφές και εκδηλώσεις.

Στα εργοστάσια με την εκπληκτική τεχνολογία τους (‘‘ιδιωτικές’’ ιδιοκτησίες κι αυτά!), αντιστοιχούν ετούτα τα μνημεία που ενσαρκώνουν μαγικά το κύρος του Κράτους και τη δύναμη των Κυρίων −μα και γιορτές, τελετουργίες κι ιεροτελεστίες γεμάτες μια πλαστή μεγαλοπρέπεια … κι ακόμα, ιδέες αποκρυφιστικές, μεγαλοπαρμένες θεωρίες κι ‘‘επίσημες’’ αφαιρέσεις, που μοναδική τους έγνοια και νόημα είναι να λένε, να εκφράζουν και να μαρτυρούν τη ‘‘θέληση για δύναμη’’.

Θέληση για δύναμη; Είναι η πραγματική ισχύς, που αποσπάστηκε από την κοινότητα (που και αυτή ράγισε και κατακερματίστηκε στα μυριάδες κομμάτια των εξατομικευμένων ‘‘ιδιωτών’’) κι έγινε ισχύς πάνω στους ανθρώπους, ισχύς υπεράνω των ανθρώπων, αντί να είναι απλά και μόνο ισχύς πάνω στα πράγματα. Κι είναι ακριβώς ετούτη η αποσπασμένη ισχύς που γυρεύει συνειδητά να μετατρέψει τους ανθρώπους σε εξατομικευμένα, ‘‘ιδιωτικά’’ πράγματα, σε οικονομικοπολιτικά εργαλεία. […]

Μέσα στη σύγχρονη ‘‘ανθρώπινη άμμο’’ βέβαια, ο κάθε κόκκος, που μοιάζει τόσο τερατωδώς μ’ όλους τους άλλους, φαντάζεται πως είναι απίστευτα πρωτότυπος, ακόμα και μοναδικός! Μα ο ατομικισμός οδηγεί στην αποπροσωποποίηση του ατόμου. Αυτή είναι η διαλεκτική κατάληξη της ‘‘ιδιωτικής’’ συνείδησης και της εσωτερικής αντίφασής της: το ανθρώπινο ον διαχωρισμένο απ’ το ανθρώπινο.

Ανρί Λεφέρβ, Η κριτική της καθημερινής ζωής, τόμος Α΄ 
(πρώτη έκδοση 1947)

Σημ. HS Απόσπασμα από ένα πολύ σημαντικό βιβλίο, που εξέφρασε κι επηρέασε βαθιά όλα τα μεταπολεμικά επαναστατικά ρεύματα, με πρώτους τους καταστασιακούς, που έκαναν την «κριτική της καθημερινής ζωής» ένα από τα κυριότερα θεωρητικά, μεθοδολογικά και πρακτικά τους εργαλεία −και είναι μια ιδέα που παραμένει εξόχως επίκαιρη. 

 

Αξίζει με την ευκαιρία να ξαναθυμηθούμε το σχετικό κείμενο του Γκυ Ντεμπόρ, Προοπτικές για συνειδητές αλλαγές μέσα στην καθημερινή ζωή (Internationale Situationniste, τχ. 6, Αύγουστος 1961) −υπάρχει σε ελληνική μετάφραση στην ανθολογία Το ξεπέρασμα της τέχνης (εκδ. Ύψιλον/βιβλία, 1986)−, αλλά και τα όσα έγραφε σχετικά ο Λεφέβρ Μηδενισμός και αμφισβήτηση. Περισσότερα εδώ. Ο Πιέρ Κουρτάντ (1915-1963) υπήρξε επιφανές μέλος του ΚΚ Γαλλίας από το Β’ παγκόσμιο πόλεμο έως το θάνατό του, και Action ήταν ο τίτλος του εβδομαδιαίου φιλοΚΚ περιοδικού, στο οποίο έγραφε μετά τη λήξη του πολέμου.

Οι ανεξέλεγκτοι παίκτες

Ένας βαθύς γνώστης, μάς ξαναθυμίζει:

«Είναι τυπικό στη γερμανική κουλτούρα ότι μόνο ο παίκτης που τολμάει να ρισκάρει, και μάλιστα να ρισκάρει τα πάντα, αναγνωρίζεται ως μέλος της ελίτ∙ και αυτό είναι ο λόγος που γίνεται τόσο επικίνδυνη. 

Αποτέλεσμα αυτού του πράγματος είναι, ότι εμείς οι Βόρειοι δεν επιτρέπουμε ποτέ στον εαυτό μας να παίξει ένα παιχνίδι αν δεν ξέρουμε ποιο είναι το στοίχημα. Άπαξ και το παιχνίδι ξεκινήσει, ο Βόρειος συμμετέχει με τόσο βίαιη ενεργητικότητα, που χάνει εντελώς τον έλεγχο. 

Για όσους οργανώνουν παιχνίδια με μόνο στόχο να βγάλουν κέρδος αλλά χωρίς να συμμετέχουν οι ίδιοι, οι Βόρειοι είναι οι πιο ευπρόσδεκτοι παίκτες∙ μόνο που η έκβαση του παιχνιδιού εξαρτάται πάντοτε από το πώς θα παίξουν οι Βόρειοι. Και κατά κανόνα οι Βόρειοι ξεχνάνε να σκεφτούν για το τι θα γίνει μετά, όταν τελειώσει το παιχνίδι.»

Άσγκερ Γιόρν, Αξία και Οικονομία,

2^η Έκθεση του Σκανδιναβικού Ινστιτούτου Συγκριτικού Βανδαλισμού, 1962

Τσερκέζικη σκηνή ή Περί τιμιότητας

(...) - Θα προτιμούσα να ζήσω όλη μου τη ζωή σε μια τσερκέζικη

σκηνή παρά να προσκυνήσω το γερμανικό είδωλο.

 

- Ποιο είδωλο;, φώναξε ο στρατηγός που είχε αρχίσει να θυμώνει. 

- Το γερμανικό  τρόπο πλουτισμού. Δεν είμαι καιρό εδώ κι όμως έχω παρατηρήσει πράγματα που  κάνουν την ταταρική μου φύση να αγανακτεί. Μα την αλήθεια μακριά από κάτι  τέτοιες αρετές! Χτες περπάτησα καμία δεκαριά χιλιόμετρα στα περίχωρα.
 

Λοιπόν είναι ακριβώς όπως στα ηθικοπλαστικά βιβλία, ξέρετε εκείνα τα μικρά εικονογραφημένα βιβλία που κυκλοφορούν στη Γερμανία: όλα τα σπίτια έχουν τον πατέρα τους, έναν υπερβολικά ενάρετο και τίμιο άνθρωπο, τόσο  τίμιο που φοβάται κανείς να τον πλησιάσει.
 
Εδώ η κάθε οικογένεια είναι υποταγμένη, τυφλά υποταγμένη στον πατέρα. Δουλεύουν όλοι σαν τα ζώα και κάνουν οικονομία όπως οι Εβραίοι. Όταν ο πατέρας  συγκεντρώσει κάποιο σημαντικό ποσό, μεταβιβάζει τη δουλειά ή τα κτήματα του στον πρωτότοκο γιο του. Για αυτό αρνιέται να δώσει προίκα στη κόρη του που έτσι καταδικάζεται να μείνει γεροντοκόρη. Ο μικρότερος γιος είναι αναγκασμένος να δουλέψει σκληρά, κι όσα κερδίζει, τα προσθέτει στοκεφάλαιο της οικογένειας που όσο πάει και αυξάνεται. Ναι αυτό γίνεται  εδώ, το έχω ερευνήσει. Και το μοναδικό κίνητρο για όλα είναι η τιμιότητα, μια τιμιότητα που φτάνει σε τέτοιο σημείο, ώστε ο μικρότερος γιος φαντάζεται ότι τον εκμεταλλεύονται από τιμιότητα (...)»

 

Τάξη βασιλεύει στην Αθήνα! *

Η ιστορία δεν παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία στις φανερώσεις της. Τραγωδία, φάρσα, φάρσα, τραγωδία, τραγωδία, φάρσα, τραγωδία, τραγωδία, πάει λέγοντας μέσα στην τυχαιότητα του "αιώνιου" ανταγωνισμού και τα καραβοτσακίσματα της διαλεκτικής.

 

Τόσο έντονα, τόσο γρήγορα που  δεν είμαστε σε θέση να καταλάβουμε, κάθε φορά που ανοίγει η αυλαία, αν θα υποκλιθεί πρώτος ο επικίνδυνος κλόουν ή ο σκοτεινός κυρίαρχος.

 

Ο καιροσκοπισμός είναι, λένε, εγγενής στην πολιτική δράση και παραδόξως ολοένα πιο αποδεκτός, παρά τις δολοφονικές και καταστροφικές συνέπειες που έχει καταθέσει στην  ιστορική-κοινωνική εμπειρία. Σκοπεύει στην συστηματική απονοηματοδότηση των πολιτικών εννοιών, την θολούρα και την αποδόμηση κάθε κριτικής. Και όλα αυτά με παιδαριώδη επιχειρήματα "υπεράσπισης" αξιών, που οι ίδιες του οι πρακτικές έχουν πριν μειώσει στο ελάχιστο.

Καθώς το σκηνικό επαναλαμβάνεται αυτό που πληθαίνει είναι ο αριθμός των νεκρών. Τα  ανθρωπάκια που σέρνει η ιστορία, από τον Friedrich Ebert ως τα ανδρείκελα του θλιβερού παρόντος της νότιας βαλκανικής, συνεχίζουν να γίνονται οι πολιτικοί αυτουργοί της απαθρωπιάς του συστήματος που υπηρετούν, συνεργαζόμενοι ακόμη και με τον ίδιο τον διάβολο.

Σήμερα, εδώ, σε μια πόλη που παραπαίει από κάθε άποψη, η "νέα" ακροδεξιά, εφαρμόζει ήδη την παλιά καλή συνταγή: Η σοσιαλδημοκρατία στην κυβέρνηση και τα freikorps στους δρόμους. Αυτή είναι και πάλι η κεντρική ιδέα του σχεδίου που έχει δοκιμαστεί σε τόσες και τόσες ευρωπαϊκές μητροπόλεις.**

Να ελπίσουμε ότι η εμπειρία των δυνάμεων του μετασχηματισμού θα χρησιμεύσει να αποτραπούν τα χειρότερα που χαράζουν ήδη τον ορίζοντα.

* “Τάξη βασιλεύει στο Βερολίνο!” Ηλίθιοι δήμιοι! Η “τάξη” σας είναι χτισμένη στην άμμο."

 

Ρ.Λ , Βερολίνο 1919

-----------

Υγ Izi. Την Ρόζα Λούξεμπουργκ, μια από τις σημαντικότερες μορφές της πολιτικής στην Γερμανία των αρχών του 20ου αιώνα, την δολοφόνησαν τα "ελεύθερα τάγματα" ασφαλείας  χτυπώντας την με τα κοντάκια από τα όπλα τους, και την πέταξαν σε ένα ρέμα στο Βερολίνο στις αρχές του 1919, όταν κλήθηκαν να επιβάλουν την τάξη από την κυβέρνηση του SPD.

**στην Αθήνα βλ. σχετικά με αυτές τις "μέσες λύσεις", τον Θ.Σοφούλη, τον Σ.Βενιζέλο, τον  Γ. Παπανδρέου κτλ.

Μαζική κατάρρευση των αστικών αρετών

Στα μέσα του 1942 ολόκληρη την Γκεστάπο στην Γαλλία την αποτελούσαν λιγότεροι από τρεις χιλιάδες άντρες. Περίπου τα τρία τέταρτα των Εβραίων συνελήφθησαν από απλούς γάλλους αστυφύλακες. Παρ' όλα αυτά οι περισσότεροι από αυτούς τους αστυνομικούς και τους δημοσίους υπαλλήλους δεν ήταν ναζί, και σε καμία περίπτωση αντισημίτες. Δεν είναι τυχαίο ότι στην έρευνά τους για την ευρωπαϊκή αντίσταση ο Ανταμ Λεμπόρ και ο Ρότζερ Μπόϊζ μιλούν για μια "μαζική κατάρρευση της ηθικής και των αστικών αρετών".

Το πρόβλημα δεν ήταν μόνο η μαζική δολοφονία καθεαυτή, ήταν επίσης , όπως το διατυπώνει ο Ντάνιελ Γκόλντχεϊγκεν "ο αβίαστος τρόπος, ο απίστευτα αβίαστος τρόπος" με τον οποίο γίνονταν οι συλλήψεις, η ακρίβεια των δρομολογίων των τρένων, η αποτελεσματικότητα με την οποία διεκπεραιώνονταν οι εκτελέσεις, το ασύλληπτο του αριθμού των θυμάτων -όχι δεκάδες ή εκατοντάδες, αλλά εκατομμύρια.

Το Ολοκαύτωμα ήταν πέρα από όλα τα άλλα, ένας γραφειοκρατικός εκτραχηλισμός στον οποίο συμμετείχαν αβίαστα εκατοντάδες χιλιάδες Ευρωπαίοι, μόνο και μόνο επειδή έβαζαν την τάξη και την ομαλή λειτουργία του γραφείου τους, της υπηρεσίας τους, της στρατιωτικής μονάδας ή του τμήματος της επιχείρησής τους πάνω από την ατομική τους συνείδηση.

Στον Observer της 9ης Απριλίου του 1944 ο Σεμπάστιαν Χάφνερ δημοσίευσε ένα διαυγές και σχεδόν προφητικό πορτρέτο του Αλμπερτ Σπέερ. Κατα τον Χάφνερ ο Σπέερ ήταν "η προσωποποίηση της επανάσταση των μάνατζερ"· όχι φανταχτερός σαν τους εθνικιστές ναζί, αλλά έξυπνος, γαλαντόμος, αδιάφθορος. Ήταν το πρότυπο των ανδρών που γίνονταν όλο και πιο σημαντικό σε αυτόν τον πόλεμο: "ο καθαρός τεχνοκράτης, ο αταξικός, ευφυής τύπος  χωρίς παρελθόν, που δεν γνωρίζει άλλο στόχο από το να κάνει καριέρα". Αυτή ακριβώς η ελαφρότητα, η απουσία σκέψης, είχε ως αποτέλεσμα όλοι οι νεαροί άντρες του είδους του να συνεχίσουν να υπηρετούν μέχρις εσχάτων " τον τρομακτικό μηχανισμό της εποχής μας".

Κατά μια έννοια το Ολοκαύτωμα μπορεί να θεωρηθεί έκφραση ενός σχεδόν θρησκευτικού φανατισμού, και ταυτόχρονα έκφραση εθελοτυφλίας, ένας θεμελιώδης, συλλογικός ηθικός εκτροχιασμός. Αυτή η εξήγηση δεν είναι πολύ δημοφιλής. Γιατί είναι η πιο ανησυχητική από όλες τις υπόλοιπες που επιμένουν στο αντισημιτισμό και την μοχθηρία των κορυφαίων γερμανών ναζί. Αυτό σημαίνει ότι ένας παρόμοιος μαζικός διωγμός, με τις σημερινές τεχνολογίες, γραφειοκρατίες, τα σημερινά συστήματα καταστολής και χειραγώγησης μπορεί να ξανασυμβεί σε ένα άλλο μέρος εναντίων μιας άλλης ομάδας. Οι τεχνοκράτες υπάρχουν και θα υπάρχουν. Με τα λόγια του Χάφνερ "Αυτή είναι η δική τους εποχή: Από τους Χίτλερ και Χίμλερ μπορούμε να απαλλαγούμε, αλλά οι Σπεερ, όποια κι αν είναι η τύχη του καθενός ξεχωριστά, θα είναι μαζί μας για πολύ καιρό ακόμα"

απόσπασμα από το βιβλίο του Χέερτ Μακ, Στην Ευρώπη 

(εκδ. Μεταίχμιο, μετάφραση Ινώ βαν Νταϊκ Μπαλτά) 

Το παραθέτω και υπό τον προβληματισμό  που θέτει στα σχόλια της προηγούμενης ανάρτησης ο hollowsky -συνάρθρωσης κοινωνικού ατομικού.

Πού να το 'ξερε...

Εικονογραφημένα κείμενα 2 | Από το ερείπιο μιας εποχής για το ερείπιο μιας άλλης...

Κρίση και Μπίζνες

"..Γι' αυτό αναγνώρισα ανοιχτά τον εαυτό μου μαθητή εκείνου του μεγάλου στοχαστή.. Με την μυστικιστική της μορφή η διαλεκτική έγινε γερμανική μόδα, γιατί φαινόταν σαν να εξυμνεί αυτό που υπάρχει. Με τη λογική της μορφή είναι για τους αστούς και για τους δογματικούς ιδεολόγους τους σκάνδαλο και φρίκη, γιατί στη θετική αντίληψη αυτού που υπάρχει περικλείνει ταυτόχρονα και την αντίληψη της άρνησης του, του αναγκαίου αφανισμού του, γιατί αντιλαμβάνεται κάθε συντελεσμένη μορφή μέσα στη ροή της κίνησης, επομένως την αντιλαμβάνεται και από την παροδική της πλευρά, γιατί τίποτε δεν μπορεί να της επιβληθεί και γιατί στην ουσία της είναι κριτική και επαναστατική.

Στον πρακτικό αστό, η γεμάτη αντιφάσεις κίνηση της κεφαλαιοκρατικής κοινωνίας γίνεται αισθητή με τον πιο χτυπητό τρόπο στις εναλλαγές του περιοδικού κύκλου που διαγράφει η σύγχρονη βιομηχανία και που το αποκορύφωμά τους είναι η γενική κρίση. Η κρίση ξανάρχεται, αν και βρίσκεται ακόμα στα προστάδιά της και χάρη στην ολόπλευρη έκτασή της καθώς και χάρη στην έκταση της αποτελεσματικότητάς της θα μάθει διαλεκτική ακόμα και στους τυχεράκηδες της νέας αγίας, πρωσσο-γερμανικής αυτοκρατορίας"

Κ. Μαρξ, επίλογος στη δεύτερη έκδοση του "Κεφαλαίου", 
τόμος Ι, σελ. 26