Εκπομπή #23 | Πειραματισμός, σκεπτικισμός και αλλαγή του κόσμου

Πώς βαστάμε την ανάσα μας κάτω από τη λάσπη και πώς βγαίνουμε καθαρότεροι από πριν. Μια εκπομπή για την πορεία εξόδου από το δόκανο. Πειραματισμός και τελική στόχευση: γίνεται; Έχουν να μας πουν κάτι αυτοί που έμειναν στο πουθενά και κατάφεραν, όχι απλώς να επιβιώσουν, αλλά να ζήσουν; Τριλεκτική, συγκριτικός βανδαλισμός, κατήχηση, σκεπτικισμός και πλαστά χαρτονομίσματα.

πάντα από το το RadioBubble

Μην κλείνεσαι! | Μανιφέστα 39

Viktor Frankl
(1905-1997)

(...) Όταν λέω ότι ο άνθρωπος είναι ένα υπεύθυνο ον και ότι πρέπει να πραγματοποιεί τον «εν δυνάμει» σκοπό της ζωής του, πρέπει να διευκρινίσω και να τονίσω το εξής: ότι το αληθινό νόημα της ζωής του μπορεί να το βρει κανείς μέσα στον κόσμο μάλλον παρά μέσα στον ίδιο του τον εαυτό, ή μέσα στα εσώψυχά του, σαν να ήταν ένα κλειστό σύστημα.

Επιπλέον: τον πραγματικό σκοπό της ανθρώπινης ύπαρξης δεν μπορεί να τον βρει κανείς σε αυτό που αποκαλούμε «αυτοπραγμάτωση». Η ανθρώπινη ύπαρξη βρίσκεται ουσιαστικά στην αυθυπέρβαση μάλλον παρά στην αυτοπραγμάτωση. Η αυτοπραγμάτωση δεν είναι καθόλου ένας σκοπός που μπορείς να τον πετύχεις βάζοντάς τον στόχο σου −και αυτό για τον απλούστατο λόγο ότι όσο πιο πολύ ο άνθρωπος αγωνίζεται να πετύχει την αυτοπραγμάτωσή του, τόσο πιο πολύ απομακρύνεται από αυτήν. Η αυτοπραγμάτωση δεν μπορεί να επιτευχθεί αν τεθεί σαν σκοπός αυτός καθαυτός, αλλά μονάχα σαν δευτερογενές επακόλουθο της αυθυπέρβασης.

Δεν πρέπει να θεωρούμε τον κόσμο σαν μια απλή έκφραση του εαυτού μας. Ούτε και σαν απλό όργανο ή ένα μέσο για να πετύχουμε την αυτοπραγμάτωσή μας. Και στις δυο αυτές περιπτώσεις, η αντίληψη του κόσμου, η κοσμοθεώρηση, μετατρέπεται σε υποτίμηση του κόσμου, «κοσμοπαραθεώρηση».

Βίκτορ Φρανκλ, Αναζητώντας νόημα ζωής και ελευθερίας σ’ ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης (1946)

Σημ. HS. Χειμώνας που έρχεται, δεν είναι να κλεινόμαστε! Σπουδαίος λοιπόν ο Φρανκλ κι αξίζει πάντα να τον ξαναθυμίζουμε, ειδικά σε καταστάσεις εγκλεισμού και στεναχώριας. Συμπληρωματικά, δείτε την ανάρτηση σχετικά με την «εξωτερικότητα του πνεύματος» και όλες σε όσες σας παραπέμψει.  Και οπωσδήποτε, όπως μου θύμισε ένας καλός φίλος, μην ξεχνάμε την Kathleen Raine.

Κάτι λάθος υπάρχει στον ορίζοντα | Κρίση 24

Henri Lefebvre (1901-1991)

«Υπάρχει σε τούτη τη χώρα μια τρομακτική, μια κραυγαλέα αντίφαση ανάμεσα στον αέρα των πραγμάτων και τα σύμβολα της ισχύος. 

Σε αυτή την ήσυχη κωμόπολη, τίποτα δεν θυμίζει τον πόλεμο, το τραγικό αίσθημα της ζωής, τη θέληση για δύναμη. 

Ανάμεσα από τα βαριά, λιτά αστικά αρχοντόσπιτα, που διάκοσμός τους είναι η ίδια η κατασκευαστική τους δομή, ο αέρας είναι ποτισμένος με τη γλυκιά μυρωδιά από τις φλαμουριές. Στο διπλανό κανάλι, χιλιάδες βάτραχοι κρώζουν ασταμάτητα. Στο δρόμο περνούν παπάδες, νεαρά κορίτσια, φυλακισμένοι, κυνηγιάρικα σκυλιά. Από ένα χρυσοπράσινο καμπαναριό σημαίνουν οι καμπάνες. 

Κάπου υπάρχει κάτι λάθος…  

Και να που σε μια στροφή του δρόμου, το εντόπισα. Το λάθος. Ήταν ένα μνημείο, δεν ξέρω τίνος πολέμου, ποιας νίκης. Ένα κατασκεύασμα από ατσάλι και πέτρα, ένα σύμπλεγμα από αετούς με νύχια γαμψά και κοφτερά σπαθιά, συσπασμένα μούσκλια και σφιγμένα πρόσωπα …

Έτσι είδε τη Γερμανία την επομένη του πολέμου ο Πιέρ Κουρτάντ (στο Action, Ιούλιος 1945). Όμως το λάθος που εντόπισε, δεν είναι αποκλειστικά γερμανικό. Είναι παγκόσμιο. Είναι ένα λάθος σχετικά με την ανθρώπινη ισχύ, που έγινε ισχύς ορισμένων μόνο ανθρώπων. Είναι το λάθος για την ισχύ όταν αυτή αποσπάται από τη ζωή και μετατίθεται στο πεδίο της κρατικής δεσποτείας. Είναι το λάθος της αλλοτριωμένης ισχύος. Και δεν χαρακτηρίζει μόνο τη Γερμανία η αντίφαση ανάμεσα στην επώδυνη ή γελοία κατάσταση της ‘‘ιδιωτικής’’ ζωής (ακόμα και των προνομιούχων) κι αυτή την ισχύ, που γίνεται ‘‘δημόσια’’ μόνο σε παράλογα εξωτερικές μορφές και εκδηλώσεις.

Στα εργοστάσια με την εκπληκτική τεχνολογία τους (‘‘ιδιωτικές’’ ιδιοκτησίες κι αυτά!), αντιστοιχούν ετούτα τα μνημεία που ενσαρκώνουν μαγικά το κύρος του Κράτους και τη δύναμη των Κυρίων −μα και γιορτές, τελετουργίες κι ιεροτελεστίες γεμάτες μια πλαστή μεγαλοπρέπεια … κι ακόμα, ιδέες αποκρυφιστικές, μεγαλοπαρμένες θεωρίες κι ‘‘επίσημες’’ αφαιρέσεις, που μοναδική τους έγνοια και νόημα είναι να λένε, να εκφράζουν και να μαρτυρούν τη ‘‘θέληση για δύναμη’’.

Θέληση για δύναμη; Είναι η πραγματική ισχύς, που αποσπάστηκε από την κοινότητα (που και αυτή ράγισε και κατακερματίστηκε στα μυριάδες κομμάτια των εξατομικευμένων ‘‘ιδιωτών’’) κι έγινε ισχύς πάνω στους ανθρώπους, ισχύς υπεράνω των ανθρώπων, αντί να είναι απλά και μόνο ισχύς πάνω στα πράγματα. Κι είναι ακριβώς ετούτη η αποσπασμένη ισχύς που γυρεύει συνειδητά να μετατρέψει τους ανθρώπους σε εξατομικευμένα, ‘‘ιδιωτικά’’ πράγματα, σε οικονομικοπολιτικά εργαλεία. […]

Μέσα στη σύγχρονη ‘‘ανθρώπινη άμμο’’ βέβαια, ο κάθε κόκκος, που μοιάζει τόσο τερατωδώς μ’ όλους τους άλλους, φαντάζεται πως είναι απίστευτα πρωτότυπος, ακόμα και μοναδικός! Μα ο ατομικισμός οδηγεί στην αποπροσωποποίηση του ατόμου. Αυτή είναι η διαλεκτική κατάληξη της ‘‘ιδιωτικής’’ συνείδησης και της εσωτερικής αντίφασής της: το ανθρώπινο ον διαχωρισμένο απ’ το ανθρώπινο.

Ανρί Λεφέρβ, Η κριτική της καθημερινής ζωής, τόμος Α΄ 
(πρώτη έκδοση 1947)

Σημ. HS Απόσπασμα από ένα πολύ σημαντικό βιβλίο, που εξέφρασε κι επηρέασε βαθιά όλα τα μεταπολεμικά επαναστατικά ρεύματα, με πρώτους τους καταστασιακούς, που έκαναν την «κριτική της καθημερινής ζωής» ένα από τα κυριότερα θεωρητικά, μεθοδολογικά και πρακτικά τους εργαλεία −και είναι μια ιδέα που παραμένει εξόχως επίκαιρη. 

 

Αξίζει με την ευκαιρία να ξαναθυμηθούμε το σχετικό κείμενο του Γκυ Ντεμπόρ, Προοπτικές για συνειδητές αλλαγές μέσα στην καθημερινή ζωή (Internationale Situationniste, τχ. 6, Αύγουστος 1961) −υπάρχει σε ελληνική μετάφραση στην ανθολογία Το ξεπέρασμα της τέχνης (εκδ. Ύψιλον/βιβλία, 1986)−, αλλά και τα όσα έγραφε σχετικά ο Λεφέβρ Μηδενισμός και αμφισβήτηση. Περισσότερα εδώ. Ο Πιέρ Κουρτάντ (1915-1963) υπήρξε επιφανές μέλος του ΚΚ Γαλλίας από το Β’ παγκόσμιο πόλεμο έως το θάνατό του, και Action ήταν ο τίτλος του εβδομαδιαίου φιλοΚΚ περιοδικού, στο οποίο έγραφε μετά τη λήξη του πολέμου.

Όπου δεν υπάρχει χιούμορ, υπάρχει οργή και μίσος

"Παρατήρησα τον κόσμο να τρέχει πολυάσχολος στους δρόμους. Δεν κοιτάζουν ούτε αριστερά ούτε δεξιά, ανήσυχοι με μάτια καρφωμένα στο έδαφος σαν σκυλιά. Προχωράνε ευθεία αλλά πάντα χωρίς να κοιτάζουν μπροστά τους, διότι καλύπτουν μια διαδρομή ήδη γνωστή, μηχανικά. Σε όλες τις μεγάλες πόλεις αυτό συμβαίνει. Ο σύγχρονος άνθρωπος , ο οικουμενικός, είναι ο πολυάσχολος άνθρωπος που δεν έχει χρόνο, που είναι φυλακισμένος από την ανάγκη, που δεν κατανοεί πως ένα πράγμα μπορεί να μην είναι χρήσιμο· που δεν κατανοεί πως στην πραγματικότητα το χρήσιμο μπορεί να είναι ένα άχρηστο καταπιεστικό βάρος. Αν δεν καταλάβουμε την χρησιμότητα του άχρηστου δεν θα καταλάβουμε την τέχνη και μια χώρα που δεν καταλαβαίνει την τέχνη είναι μια χώρα σκλάβων , ρομπότ, μια χώρα δυστυχισμένων ανθρώπων ανθρώπων που δεν γελάνε και δεν χαμογελάνε· μια χώρα χωρίς πνεύμα. Οπού δεν υπάρχει χιούμορ, όπου δεν υπάρχει γέλιο υπάρχει οργή και μίσος"

Αυτά μιας και μιλούσαμε για κάτεργα, από τον θεατρικό συγγραφέα Ευγένιο Ιονέσκο στα 1961. Τα βρήκα στο μικρό βιβλίο με τίτλο "Η χρησιμότητα του άχρηστου", όπου  ο συγγραφέας του, Nuccio Ordine, έχει μαζέψει κάμποσα επιχειρήματα επ' αυτού. Το ονομάζει μανιφέστο. Έχει κι ένα κεφάλαιο με τίτλο "Το πανεπιστήμιο επιχείρηση και οι φοιτητές πελάτες". Γενικά το βιβλιαράκι είναι "πολύ χρήσιμο" μιας και συνοψίζει κάποια σύντομα και εύληπτα επιχειρήματα απέναντι στην λαίλαπα τον παραλογισμό και τη γλίτσα της κερδοσκοπίας.

Το αν είναι φυσικά στο χέρι μας να κατανοήσουμε την τέχνη, να γελάσουμε και να διατηρήσουμε το χιούμορ μας, έναντι της οργής και του μίσους, υπ΄αυτήν την πίεση στο κάτεργο είναι μια μεγάλη περιπετειώδης κουβέντα, αλλά ας προσπαθήσουμε καθώς αυτή εξελίσσεται.

• Η φωτογραφίες είναι του Ρόμπερτ Φρανκ. Τραβηγμένες κι οι δύο κάπου στα 1956 στην Ν.Ορλεάνη. Ειδικά με την πρώτη (Canal Street) έχω ένα περίεργο "κόλλημα" και φαντάζομαι δεν θα μαι κι ο μόνος, αλλά δεν σχετίζομαι με το κλαμπ :-)

Ανάγκη, σπάνη, αναγκαιότητα, εργασία....

Το αφελέστερο κομμάτι του μαρξισμού της εποχής μας, οι μαρξιστές-λενινιστές  συνηθίζουν ακόμη και τώρα να συγχέουν ("διαφωτίζοντας" το λαό στις προφορικές ερμηνείες του μαρξισμού) την έννοια της αναγκαιότητας με την έννοια της ανάγκης την έννοια της εργασίας με την έννοια της πράξης και της ελεύθερης ή της αυτεξούσιας δραστηριότητας, την οποία τελευταία και πάλι συγχέουν με την έννοια του "ελεύθερου" χρόνου.

Έτσι φτάνεις να μιλάς για την "εργασία στον κομμουνισμό..."

Αυτές οι παλαιές τακτικές της ενεργής σύγχυσης της ορολογίας που τις περισσότερες φορές είχαν ως δικαιολογία την "αμεσότητα" απλώς προετοίμασαν το ελώδες ιδεολογικό έδαφος για το κάτεργο που είχαν σκοπό να εγκαταστήσουν στην αχανή Ρωσία (+εξηλεκτρισμός).

Στην δύση χρησιμοποιήθηκαν επιτυχώς άλλες συγχύσεις για τους ίδιους σκοπούς.

(Πρόοδος, ανάπτυξη, ελευθερία, οικονομία κτλ.)

Και αυτό δεν είναι τίποτα...

Ο εξισωτισμός της ευθύνης

Στιγμιότυπο από πάρτυ που οργάνωσε ο αμερικάνικος στρατός  στην Ουάσινκτων, λίγους μήνες μετα την ρίψη της ατομικής βόμβας στην Χιροσίμα και το Ναγκασάκι , για την κοινοποίηση της έναρξης του προγράμματος πυρηνικών δοκιμών στο κορραλιογενες νησί Μπικίνι. Εκεί δοκιμάστηκε και η πρώτη θερμοπυρηνική υδρογονόβομβα.

 

1.
Όταν ο "πολίτης" συναινεί και συνεργάζεται, για να "πάει μπροστά ο τόπος του".
Όταν επαινεί και θαυμάζει τα μεγάλα καθαρά και καλοφωτισμένα βουλεβάρτα.
Όταν στηρίζει την ανάπτυξη, την καινοτομία, την τάξη, την νομιμότητα, την "Πρόοδο"!

Καλοί κι υπεύθυνοι πολίτες ήταν που φρόντιζαν για την εύρυθμη λειτουργία
στα στρατόπεδα συγκέντρωσης στην καρδιά της Γερμανίας.
Ειλικρινείς ζηλωτές της καινοτομίας, της προόδου της νομιμότητας και της τάξης.
Τι πιο καινοτόμο και ειλικρινές εξάλλου από μια νομιμότατη βιομηχανία θανάτου;
Δεν πρόκειται για καταναγκασμό, ούτε για τον "α-πολιτικό μηδενισμό" του γοητευτικού τυχοδιώκτη.
Με έπεισε στο λεπτό για αυτό ένας καλός φίλος τις προάλλες. (*)

Έχουμε να κάνουμε με ιδιοτελή συναίνεση και υποστήριξη.
Πολλές φορές με φανατισμό.
Συνεργασία !
Οι περισσότεροι από τους καλούς αυτούς πολίτες, που ανεβοκατέβαζαν μοχλούς και πατούσαν κουμπιά, εκτελέστηκαν από τους νικητές.
Πριν κρεμαστούν, μας άφησαν απίστευτες μαρτυρίες που επιβεβαιώθηκαν και αργότερα.
Τα στρατόπεδα θα ήταν αδύνατον να λειτουργήσουν, είπαν, χωρίς την συνεργασία των ίδιων των αιχμαλώτων.
Πρώτου μεγέθους απανθρωπιά να στρέφεις τον άνθρωπο εξαπατώντας τον απειλώντας τον βασανίζοντάς τον, ενάντια στην ίδια τη ζωή του!
Ανήκουστο;
"Υπεύθυνους" έχουν μόνο οι ηττημένοι, οι υποτελείς, οι αιχμάλωτοι.
Στα ναζιστικά στρατόπεδα η "θεωρία του υπεύθυνου" έφτασε στο ακρότατο σημείο της.
Όσο απίστευτο κι αν ακούγεται, κάποιοι  συγκινούνται  με τον "άξιο τίτλο" του "υπεύθυνου" ακόμη κι αν βαδίζουν προς το θάνατο πριν την ώρα τους. Ανταποκρίνονται εθελοντικά ακόμη κι αν αυτή η "ευθύνη" τους κάνει βασανιστές και φονιάδες των συνανθρώπων τους, των αδερφών τους και των συντρόφων τους.

 https://dangerousminds.net/comments/the_ordinary_faces_of_evil_mugshots_of_female_nazi

2.

Οι κυρίαρχοι από την άλλη δεν αναγνωρίζουν καμία ευθύνη πέραν αυτής "απέναντι στον εαυτό τους".
Ο εαυτός αυτός είναι η απάνθρωπη περίπτωση.
Ένας εαυτός μηχανή, που είναι έτοιμος να εκλογικεύσει όσα εξυπηρετούν τα συμφέροντα και την διεύρυνση της κυριαρχίας τους.
Λίγο αργότερα, λίγο πριν ή πάντα, όταν με μία λάμψη χάθηκαν 80.000 άμαχοι.
Δεν τιμωρήθηκε ποτέ κανείς.
Από παράσημα αντιθέτως πολλά.
Οι κυρίαρχοι δεν έχουν υπεύθυνους στις τάξεις τους.
Έχουν ηγέτες, ελευθερωτές, ανανεωτές, ιδιοφυΐες, ριζοσπάστες, γενναίους, εκπολιτιστές, σοφούς νομοθέτες, ευεργέτες, μεγάλους καλλιτέχνες, ποιητές, εθνάρχες, εξομολογητές, πνευματικούς ανθρώπους ...

Έχουν και την προπαγάνδα περί ευθύνης.
Παντού.
Κι εδώ ακόμη, στην "χαώδη" κι "ανοργάνωτη" νοτιοανατολική γωνιά αλλά και "φάρο του ευρωπαϊκού πολιτισμού!"
Η επίσημη ορθόδοξη εκκλησία, η κρατική εκπαίδευση, τα ΜΜΕ, και ένα πλήθος κουρελο-διανοούμενων έχουν αναλάβει τη βρομοδουλειά. Τον συνεχή βομβαρδισμό, σε αμέτρητες παραλλαγές, με την παλιά και σίγουρη ιστορία του "υπεύθυνου πολίτη" και της "ευθύνης" του.

3.

Αποδιώχτε την απελπισία!
Είναι καιρός, και θα αντιδράσουμε ερμηνεύοντας και χτυπώντας ό,τι μας αφήνει άναυδους και μας γονατίζει τόσο αμείλικτα.

=====================
Προσεχώς:
Πέραν της ευθύνης. Αφηγήσεις για ένα εύρυθμο, κοινωφελές λειτουργικό σύστημα κάπου εκεί μακριά. Νανουρίσματα περι "κακοδιαχείρησης" και ιστορίες για αγρίους, σχετικά με "τρόπους", για το πώς οι "υπάρχουσες δομές" θα λειτουργήσουν καλύτερα για όλους (εξαιρουμένων τεσσάρων-πέντε ίσως κι έξι,  το πολύ εξιμισι, δισεκατομμυρίων ανθρώπων).

...

(*) πολλές φορές δεν χωράει το μυαλό σου (ή δεν συμφέρει να το παραδεχτείς φοβούμενος τις συνέπειες) το οτί κάποιοι φίλοι άλλαξαν "μπαϊράκι" και ιδιωτεύουν πάνω στο πτώμα του αστισμού και της μνησικακίας του.
Ερμηνεύεις λοιπόν την στάση τους αποδίδοντας τους αναστατώσεις ψυχολογικού τύπου, μια διαφαινόμενη μαλάκυνση,  ή κάποια αφέλεια, μια παροδική επιπολαιότητα, ή έναν "απολιτικό μηδενισμό".
Τότε για να βγεις από την αυταπάτη που βολεύει τον εγωισμό σου και  εσένα τον ίδιο, χρειάζεται ένας άλλος φίλος να σου υπενθυμίσει τον βαθμό της ιδιοτέλειας τους.  Ας κάνουμε μια εφήμερη εξαίρεση "για φίλους" κι ας αναμείνουμε, το δυνατόν συγκαταβατικοί, μέχρι νεωτέρας φυσικά, διότι ως γνωστόν "προτιμούμε να αλλάξουμε τους φίλους μας παρά τις ιδέες μας".

Δοκιμασίες του πνεύματος | Νόημα και Ελευθερία στα δύσκολα

«Η αναζήτηση του ανθρώπου για νόημα και σκοπό αποτελεί πρωταρχική δύναμη στη ζωή του και όχι “δευτερογενή εκλογίκευση” ενστικτικών παρορμήσεων. 

Ο σκοπός αυτός είναι μοναδικός και ειδικός, υπό την έννοια ότι πρέπει να μπορεί να εκπληρώνεται αποκλειστικά από το ίδιο το άτομο∙ και τότε μόνον αποκτά ο σκοπός αυτός αξία, εφόσον πηγάζει από τη θέληση του ίδιου του ατόμου να τον εκπληρώνει.  Μερικοί συγγραφείς ισχυρίζονται πως οι σκοποί που θέτει ο άνθρωπος στη ζωή του και οι ηθικές αξίες του “δεν είναι τίποτε άλλο παρά αμυντικοί μηχανισμοί και εξ αντιδράσεως σχηματισμοί ή εξιδανικεύσεις”. Εγώ πάντως δεν θα ήθελα να ζω μόνο και μόνο χάριν των “αμυντικών μηχανισμών”, ούτε και θα ήμουν διατεθειμένος να πεθάνω μόνο και μόνο χάριν των “εξ αντιδράσεως σχηματισμών” μου. Τελοσπάντων ο άνθρωπος είναι ικανός να ζει, ακόμα και να πεθαίνει, χάριν των ιδανικών και των ηθικών αξιών στις οποίες πιστεύει! Μάλιστα για την πλειονότητα των ανθρώπων η θέληση για ένα σκοπό στη ζωή αποτελεί γεγονός και όχι απλώς αφηρημένη πίστη. […]

Βέβαια, είναι δυνατό να υπάρχουν περιπτώσεις όπου το ενδιαφέρον του ατόμου για ιδανικά και αξίες δεν είναι στην πραγματικότητα παρά μια συγκάλυψη καταχωνιασμένων εσωτερικών συγκρούσεων. Αλλά ακόμα κι αν συμβαίνει αυτό, θα έλεγα ότι οι περιπτώσεις αυτές αντιπροσωπεύουν μάλλον την εξαίρεση και όχι τον κανόνα. Σε τέτοιες περιπτώσεις δικαιολογείται μια ψυχοδυναμική ερμηνεία, η οποία θα απέβλεπε στο να ανακαλύψουμε ποιοι είναι οι υπολανθάνοντες ασυνείδητοι παράγοντες, γιατί στην πραγματικότητα εδώ έχουμε να κάνουμε με ψευδοαξίες (ένα καλό παράδειγμα είναι αυτό του φανατικού) και σαν τέτοιες πρέπει να “ξεμασκαρευτούν”.

  

Ωστόσο, η αφαίρεση αυτού του προσωπείου, ή η απογύμνωση, θα πρέπει να σταματάει μόλις το άτομο έρθει αντιμέτωπο με ό,τι το αυθεντικό και γνήσιο υπάρχει μέσα του, όπως π.χ. τον πόθο του για μια ζωή με περισσότερο νόημα. Αν η απογύμνωση αυτή δεν σταματήσει την ώρα που πρέπει, τότε εκείνος που επιτελεί το έργο του “ξεσκεπάσματος” προδίδει απλώς τη δική του θέληση να υποτιμά τις πνευματικές φιλοδοξίες του άλλου. […] 

Η ψυχοδυναμική έρευνα στο τομέα των αξιών είναι ασφαλώς θεμιτή. Το ερώτημα είναι, κατά πόσον είναι πάντοτε πρόσφορη. Κάθε αποκλειστικά ψυχοδυναμική έρευνα μπορεί καταρχήν να μας αποκαλύψει απλώς τι είναι μια ωθούσα δύναμη στον άνθρωπο. Όμως οι αξίες δεν ωθούν τον άνθρωπο αλλά μάλλον τον έλκουν. […] 

Το γεγονός ότι ο άνθρωπος έλκεται από τις αξίες, κλείνει μέσα σου την ελευθερία της βούλησης: την ελευθερία του ανθρώπου να δδιαλέξει ανάμεσα στην αποδοχή ή την απόρριψη μιας προσφοράς, π.χ. να πραγματοποιήσει έναν εν δυνάμει σκοπό ή να χάσει αυτή την ευκαιρία. Γι’ αυτό και δεν μπορούμε να λέμε ότι υπάρχει στον άνθρωπο “ηθική παρόρμηση”, ή ακόμα και “θρησκευτική παρόρμηση”, με την έννοια που θα λέγαμε ότι ο άνθρωπος “κατεθύνεται από πρωτόγονα ένστικτα”. Ο άνθρωπος ουδέποτε ωθείται σε ηθική συμπεριφορά. Σε κάθε περίπτωση, αποφασίζει ο ίδιος αν θα συμπεριφερθεί ηθικά ή όχι. Και δεν συμπεριφέρεται ηθικά για να ικανοποιήσει κάποια “ηθική παρόρμησή” του, ούτε για να έχει ήσυχη τη συνείδησή του. Ο άνθρωπος συμπεριφέρεται ηθικά χάριν ενός σκοπού στον οποίον αφιερώνεται∙ π.χ. για κάποιο πρόσωπο που αγαπά, ή χάριν του Θεού στον οποίο πιστεύει. […]

Πρέπει πάντοτε να έχουμε υπόψη μας ότι ο λόγος ή ο “σκοπός” που βάζει ο άνθρωπος στη ζωή του, δεν είναι κάτι που πηγάζει μονάχα από την ύπαρξή του αλλά κάτι που έρχεται αντιμέτωπο με την ύπαρξη. Αν ο λόγος ή σκοπός ζωής δεν ήταν τίποτε άλλο παρά μια απλή επιθυμία του ανθρώπου να αυτοεκφράζεται, ή τίποτα περισσότερο παρά να προβάλλει ευσεβείς πόθους, τότε ο σκοπός αυτός δεν θα μπορούσε να καλεί και να επιστρατεύει τον άνθρωπο. […]»

 Βίκτορ Φρανκλ, Αναζητώντας νόημα ζωής και ελευθερίας σ’ ένα στρατόπεδο συγκέντρωσης (1946),

μετάφραση Τάκης Ευδόκας, Κίκα Χριστοφίδου, εκδ. ΤΑΜΑΣΟΣ (1979)

 
Σημ. HS. Ο Βίκτορ Φρανκλ (1905-1997), από τους πρωτοπόρους και βαθύτερους ανατόμους του «υπαρξιακού κενού» του σύγχρονου δυτικού πολιτισμού, συμπύκνωσε σε αυτό το βιβλίο του τις εμπειρίες, τις παρατηρήσεις και τα συμπεράσματά του από τον εγκλεισμό του στο Άουσβιτς. 

Ζωτικής σημασίας ήταν η διαπίστωσή του ότι «μόνον οι κρατούμενοι εκείνοι που άφηναν να κλονιστεί το εσωτερικό πνευματικό και ηθικό στήριγμά τους, αυτοί τελικά υπέκυπταν στις εκφυλιστικές επιδράσεις του στρατοπέδου». Από όπου και το κεντρικό ερώτημά του: «Από τι θα μπορούσε λοιπόν ή θα έπρεπε να αποτελείται αυτό το “εσωτερικό στήριγμα”;». Από εδώ συμπέρανε τα όσα παραθέτουμε στην ανάρτηση, που υπήρξαν το θεμέλιο πάνω στο οποίο δημιούργησε τη «λογοθεραπεία», μια μορφή υπαρξιακής ανάλυσης που ονομάστηκε και «η Τρίτη Βιεννέζικη Σχολή Ψυχοθεραπείας». 


Θα πρότεινα, μαζί με την ανάρτηση αυτή να διαβαστούν η αμέσως προηγούμενη καθώς και η Προς Ναυαγούς αφιερωμένη πέρσι τον Ιούνιο.

Οι γνωστοί...

(παραγγελία από hollowsky που 'ναι εκτός δικτύου)

Ντάξ' είπαμε μια κουβέντα...
έχει και τα καλά της η Λόντρα.

METEORS ARE FOREVER!
και κάπου εδώ, βρίσκεται και η (σημειολογική)
διαφορά μας με τα χεγκελιανά συντρόφια, τους αξιολογοκεντρικούς μαρξιστές,
την "εργατιά"και τους κύκλους που -παριστάνοντας πως δεν το ξέρουν-
"στο δρόμο στο δρόμο",  βάζουν τις βάσεις
για να διεκδικήσουν επάξια λίγο πριν πεθάνουν, την πρυτανεία....
αλλά ας τ' αφήσουμε αυτά για όταν θα δροσίζει.

----
Προς το παρόν κρατάμε την σύντομη "θεωρία" της
αγαπημένης μας Ρωσίδας
που διαχώριζε τους ανθρώπους λέγοντας περίπου ότι:

Υπάρχουν οι θεοί υπάρχουν και τα ζώα,
οι θεοί ακούν την μουσική κάθε μέρα ,τα ζώα ποτέ.
Οι πρώτοι είναι οι φίλοι μου οι δεύτεροι οι εχθροί μου.

Υπάρχουν και κάποιοι που ακούνε την μουσική μια φορά την εβδομάδα.
Αυτοί είναι "οι γνωστοί"

Arbeit macht frei ... μερικές δεκαετίες μετά

 

Στο κείμενό του Η θεωρία της περιπλάνησης, που δημοσιεύτηκε το 1958 στο 2o τεύχος της Internationale Situationniste, ο Γκυ Ντεμπόρ σημείωνε μεταξύ άλλων ότι …

 

«Στη μελέτη του για το Παρίσι, Paris et l’ agglomération parisienne (P.U.F., 1952), ο Chombart de Lauwe σημειώνει ότι “η συνοικία μιας πόλης δεν καθορίζεται μόνον από τους οικονομικούς και τους γεωγραφικούς παράγοντες, αλλά κι από την παράσταση που έχουν γι’ αυτήν οι κάτοικοί της και οι κάτοικοι άλλων συνοικιών”. Θέλοντας μάλιστα να δείξει, ότι “το πραγματικό Παρίσι, στο οποίο ζει κάθε άτομο, είναι τόσο περιορισμένο [ώστε αποτελεί] γεωγραφικά ένα πλαίσιο εξαιρετικά μικρής ακτίνας”, παρουσιάζει στο ίδιο βιβλίο ένα χάρτη με όλες τις διαδρομές που διένυσε μέσα σε ένα έτος μια φοιτήτρια του 16ou  διαμερίσματος: πρόκειται για ένα τρίγωνο μικρών διαστάσεων και χωρίς παρεκκλίσεις, που οι τρεις κορυφές του ορίζονται από τη Σχολή Πολιτικών Επιστημών, το σπίτι της φοιτήτριας και το σπίτι του καθηγητή της στο πιάνο.»

… σπεύδοντας να παρατηρήσει, πως τέτοιου είδους σχήματα μπορούν να ξεσηκώσουν έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις και συγκεκριμένα, σε ό,τι αφορά το σχήμα των μετακινήσεων εκείνης της ταλαίπωρης φοιτήτριας …

«την αγανάκτηση με τη σκέψη, πώς είναι δυνατόν να ζει κάποιος έτσι!».

Σήμερα, 

που δεν υπάρχουν πια συνοικίες και που ευρύτερες και κάπως απροσδιόριστες διαδρομές στην πόλη κόβουν κατά βάση οι πλανόδιοι οργανοπαίκτες, οι συλλέκτες παλιοσίδερων, οι ερευνητές των κάδων απορριμάτων, οι εποχούμενοι παλιατζήδες και οι μηχανοκίνητες ομάδες της αστυνομίας, 

η ολοκληρωτική πλέον Τεχνική φροντίζει να μετατρέπει το τρίγωνο της φοιτήτριας σε απλό ευθύγραμμο τμήμα: «Σπίτι-δουλειά, δουλειά-σπίτι»∙ 

και να πανηγυρίζει μάλιστα που καταφέρνει να κάνει το χώρο της δουλειάς, τόσο ολιστικό − ολοκληρωτικό − ώστε να μη χρειάζεται, ή ακόμα χειρότερα: να μην πολυθέλει, ο εργαζόμενος δούλος ούτε καν να βγει από εκεί μέσα. 

Πώς, διάολε, είναι δυνατόν να ζει κάποιος έτσι!

Περί της κοινωνικής ανέλιξης στο Μπούχενβαλντ (και παντού) | Μανιφέστα 13

Το Ταξίδι

«Μας πήγαν με τους άλλους κρατούμενους, που θα έφευγαν με το ίδιο τρένο. Είναι κι αυτοί παραταγμένοι σε φάλαγγες κατά πέντε. Οι περισσότεροι είναι Γάλλοι, μερικοί Βέλγοι, Ρώσοι και κάποιοι Γερμανοί. Οι πέντε Γερμανοί συγκρατούμενοί μας αστειεύονται μεταξύ τους. Αυτοί θα είναι οι κάπο μας στο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Από την πρώτη στιγμή ήξεραν πως θα είναι οι αρχηγοί μας. Θα είναι αρχηγοί μας και τώρα, κατά τη μεταφορά μας. Βαστούν από τώρα αποστάσεις από εμάς. Προς το παρόν είναι κάπο υπό δοκιμή. (...)

Ο φρουρός του βαγονιού καπνίζει μια μεγάλη πίπα, που ακουμπάει στο πηγούνι του. Είναι μόνος, είναι νύχτα, είναι γέρος, μόλις πρόσφατα τον πήραν από το χωράφι του και  επιστράτευσαν. Δεν γίνεσαι SS από τη μια μέρα στην άλλη. Οι δόκιμοι κάπο μας μιλάνε την ίδια γλώσσα με αυτόν. Ένας από αυτούς, ένας χοντρός ονόματι Ερνστ, σηκώνεται και πηγαίνει προς την πόρτα του φρουρού. Είναι μισάνοιχτη. Ο φρουρός τον αφήνει να πλησιάσει. (...) 

Ο χοντρός θέλει να του πιάσει κουβέντα, αλλά ο γέρο-φρουρός δεν είναι σίγουρος αν αυτό είναι σωστό. Τ’ ότι μιλάνε και οι δυο γερμανικά τον καθησυχάζει, αλλά στην τελική ο άλλος είναι κρατούμενος. Οι υπόλοιποι Γερμανοί κρατούμενοι σιγοντάρουν τις προσπάθειες του χοντρού, ο οποίος πασχίζει να δείξει στον φρουρό την ιεραρχία του βαγονιού: πρώτος είναι αυτός, ο φρουρός, έπειτα εκείνοι, οι Γερμανοί κάπο, και στον πάτο εμείς. (...) 

Το τρένο έχει ξεκινήσει από ώρα. Ησυχία. Η θέση των κάπο έχει παγιωθεί: είναι όρθιοι γύρω από τον φρουρό. (...)

Το Στρατόπεδο

Οι υπό δοκιμή κάπο μας κοιτάζουν τους δυο SS. Επιζητούν το βλέμμα τους. Είναι έτοιμοι να τους χαμογελάσουν μόλις οι SS τους ρίξουν καμιά ματιά. Μιλάνε τώρα με πιο δυνατή φωνή. Παρατηρώ τη γλοιώδη γυμναστική των ματιών τους, αυτούς τους δουλικούς μορφασμούς τους προσώπου τους, τον επιδεικτικό τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούν τα γερμανικά για να δείξουν στους SS ότι μιλάνε την ίδια γλώσσα. Παρολαυτά, είναι κι αυτοί κρατούμενοι όπως εμείς. Οι SS τους βαστούν σε κάποια απόσταση. Λίγα μόνο μέτρα. (...) 

Οι δόκιμοι κάπο λένε κάποια αστεία μεταξύ τους με δυνατή φωνή. Κάνουν πλάκες και με την άκρη του ματιού τους κοιτάνε πώς το βλέπει ο νεαρός SS. Τους ρίχνει μισό χαμόγελο. Καλοδεχούμενο γι’ αυτούς. (...)

Βγαίνοντας από την αποθήκη, ο φρουρός μάς μετράει ξανά. Ένας από εμάς δεν είναι στη θέση του. Ο πιτσιρικάς SS γίνεται κατακόκκινος. Αμέσως σπεύδει ένας από τους υπό δοκιμή κάπο, αρπάζει τον συγκρατούμενό μας και τον βάζει με σπρωξιές στη θέση του. Ο σύντροφός μας σηκώνει το χέρι του να προφυλαχτεί. Ο δόκιμος κάπο κοιτάζει τον πιτσιρίκο SS. Οι υπόλοιποι δόκιμοι κάπο κοιτάζουν ακίνητοι, γεμάτοι ένταση. Η κατάσταση είναι κρίσιμη. Ο SS αρχίζει να γρονθοκοπάει βίαια το σύντροφό μας. Ο κύβος ερρίφθη. Ο υπό δοκιμή κάπο πέρασε τη δοκιμασία: είναι πλέον κανονικός κάπο. (...)

Οι κάπο μπαίνουν βιαστικά στην κουζίνα και στρογγυλοκάθονται. Από την πρώτη στιγμή πήραν την εξουσία εκεί που υπάρχει το φαγητό.(...)

Ήταν εθιμικός κανόνας στο στρατόπεδο ν’ αποκαλούμε τους κάπο μόνο με το μικρό τους όνομα. Άλλωστε δεν ξέραμε τα επίθετά τους. Ποτέ δεν ξεπέρασα τη ντροπή που μου προκαλούσε η υποχρέωση ν’ απευθύνομαι σε τέτοιους τύπους με το μικρό τους όνομα. Με έκανε να αισθάνομαι γλοιώδης, σαν να επιζητούσα τη συμπάθειά τους, σαν να ήθελα και μάλιστα να έπρεπε οπωσδήποτε να νιώσω αδερφικά μαζί τους. Το να φωνάζουμε με τα μικρά τους ονόματα ανθρώπους, που ο ρόλος τους ήταν να μας εξευτελίζουν και αργότερα να μας σκοτώνουν, συμβόλιζε την υπέρτατη υποκρισία των σχέσεων που υπήρχαν ανάμεσα στους κάπο κι εμάς. “Είμαστε όλοι παρέα”, έλεγαν οι κάπο. “Κρατούμενοι εμείς, κρατούμενοι κι εσείς, έτσι δεν είναι;”. Με αυτόν που σε εξευτελίζει και σε σκοτώνει, είσαστε, λέει, όλοι μια παρέα. (...)

Το Τέλος

Κάποιοι άνθρωποι εισέβαλαν στον κοιτώνα ουρλιάζοντας και βαστώντας ντουφέκια και πολυβόλα. Ήταν οι κάπο μας. Ο Φριτς, ο Ερνστ, ο “werkkontroll” και άλλοι, ντυμένοι με στολή εργασίας. Οι SS τους είχαν όλους οπλίσει και δώσει στολές. (...) 

Όταν είχαν έρθει στο Μπούχενβαλντ, φορούσαν τα ριγέ όπως όλοι μας. Αργότερα τους έδωσαν το δικαίωμα να φορούν πολιτικά, στην αρχή μ’ ένα μικρό σταυρό στην πλάτη και με το τρίγωνο στο περιβραχιόνιο, κι ύστερα χωρίς σταυρό ούτε τρίγωνο. Τώρα φορούσαν κανονική στολή και βαστούσαν όπλο. Ξεκινώντας από κρατούμενοι, είχαν κατορθώσει ν’ αλλάξουν στρατόπεδο και τώρα ένιωθαν παντοδύναμοι μέσα στις στολές τους. Τους πήρε χρόνο, δεν ήταν εύκολη δουλειά, μα στο τέλος τα κατάφεραν. (...)

Μας πήγαιναν σε φάλαγγα. Σε μια στιγμή ο Γερμανός ευαγγελιστής σταμάτησε στην άκρη του δρόμου. Έχει δυο βαθιές ρυτίδες σαν σχισμές στα μάγουλά του. Μου έκανε νόημα. Κάθεται στην άκρη με τα χέρια κρεμασμένα. Δεν σαλεύει. Κοιτάζει μόνο ένα γύρω τα βουνά και πέρα την κοιλάδα. Είναι γεροντάκι. Το βλέμμα του είναι χαμένο κι αποφασισμένο ταυτόχρονα. Δεν πρόκειται να κάνει ούτε ένα βήμα από εκεί. Το έχει πάρει απόφαση. Κανείς δεν του μιλάει. Μόλις πήγαινε να του πει κάτι κανείς, τα μάτια του έλαμπαν και απαντούσε με αργή φωνή: “Gott ist über alles” (Ο Θεός είναι πάνω απ' όλα). Τον κοίταξα στα μάτια και είδα ξανά το βιολετί περιβραχιόνιό του. Ήταν “αντιρρησίας συνείδησης”. Ο κάπο Φριτς πήγε κοντά του∙ όταν τον είχαν πρωτοφέρει, ήταν κι αυτός αντιρρησίας συνείδησης. Μας διέταξαν και συνεχίσαμε να περπατάμε. (...) 

Ένας Ιταλός είδε το γέρο ευαγγελιστή να σταματάει ξανά. Είδε τον Φριτς να τον ξαναπλησιάζει και να τον διατάζει να πάει λίγα βήματα παραπέρα. Έπειτα ο δρόμος έστριψε κι ο Ιταλός δεν μπορούσε να δει. Ακούστηκαν δυο πυροβολισμοί. Ο Φριτς τον είχε καθαρίσει τον ευαγγελιστή! Κανένας δεν γύρισε το κεφάλι του να δει. 

Ο Φριτς ξαναγυρνάει στη φάλαγγα βαδίζοντας χαλαρά με το πολυβόλο του επ’ ώμου∙ οσμίζεται τον αέρα. Ο γέρο-Γερμανός ήταν ο πρώτος που σκότωσαν από τη στιγμή που φύγαμε από το Γκαντερσχάιμ.»

Robert Antelme, L’ Espèce Humaine 

(Το Ανθρώπινο Είδος), 1946-47
α' έκδοση 1957

Σημ HS. Ο Ρομπέρ Αντέλμ (1917-1990), σύζυγος της Μαργκερίτ Ντυράς όταν ξέσπασε ο Πόλεμος, έγινε από το 1943 μέλος της γαλλικής Αντίστασης. Συνελήφθη από τους Ναζί τον Ιούνιο του 1944 και μεταφέρθηκε στο Μπούχενβαλντ όπου κρατήθηκε στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Γκαντερσχάιμ.  Όταν γύρισε στη Γαλλία μετά την απελευθέρωση, το 1945, ζύγισε 40 κιλά. Μεταξύ 1946 και 1947 έγραψε αυτό το βιβλίο, όπου κατέγραψε όλη αυτή την εμπειρία του. Οι κάπο ήταν κρατούμενοι, που ορίζονταν από τα SS ως επιτηρητές-επιστάτες των συγκρατουμένων τους.  Χρωστώ αυτή την ανάρτηση στα Artichauts de Bruxelles (τχ 68, 2002) του φίλου μου Υβ Λε Μανάκ.