Ναζίμ Χικμέτ, Το να ζεις

 

Ναζίμ Χικμέτ

Το να ζεις*

Το να ζεις δεν είναι αστείο:
πρέπει να ζεις με μεγάλη σοβαρότητα
όπως ένας σκίουρος, για παράδειγμα -
   Εννοώ χωρίς να ψάχνεις για κάτι πέρα και πάνω από το να ζεις,
Εννοώ ότι το να ζεις πρέπει να είναι όλη σου η ενασχόληση.
Το να ζεις δεν είναι αστείο:
πρέπει να το πάρεις στα σοβαρά,
τόσο πολύ και σε τέτοιο βαθμό
ώστε, για παράδειγμα, ακόμα και με τα χέρια σου δεμένα πίσω από την πλάτη σου,
   με την πλάτη σου στον τοίχο,
   ή αλλιώς στο εργαστήριο
με τη λευκή ποδιά και τα προστατευτικά γυαλιά,
να μπορείς να πεθάνεις για τους ανθρώπους
   ακόμα και για ανθρώπους των οποίων τα πρόσωπα δεν έχεις δει ποτέ,
   παρόλο που ξέρεις πως το να ζεις
είναι το πιο αληθινό, το πιο όμορφο πράγμα.
Θέλω να πω, πρέπει να πάρεις τη ζωή τόσο σοβαρά
  έτσι ώστε ακόμα και στα εβδομήντα, για παράδειγμα, να φυτέψεις ελιές-
   και όχι για τα παιδιά σου,
   αλλά επειδή, αν και φοβάσαι τον θάνατο, δεν τον πιστεύεις,
   γιατί το να ζεις, εννοώ, βαραίνει περισσότερο.
II

Ας πούμε ότι είμαστε σοβαρά άρρωστοι, χρειαζόμαστε χειρουργική επέμβαση
που σημαίνει ότι μπορεί να μη σηκωθούμε
από το λευκό τραπέζι.
Παρόλο που είναι αδύνατο να μη λυπηθούμε
που φεύγουμε λίγο νωρίς,
θα γελάμε ακόμα με τα αστεία που λέγονται,
θα κοιτάξουμε έξω από το παράθυρο για να δούμε αν βρέχει,
ή ακόμα θα περιμένουμε με αγωνία
για το επόμενο δελτίο ειδήσεων. . .
Ας πούμε ότι είμαστε στο μέτωπο -
για κάτι που αξίζει να παλέψεις, ας πούμε.
Εκεί, στην πρώτη επίθεση, την ίδια μέρα,
μπορεί να σωριαστούμε, νεκροί.
Θα το μάθουμε αυτό με μια θυμωμένη περιέργεια,
        αλλά θα συνεχίσουμε να ανησυχούμε μέχρι θανάτου
        για την έκβαση του πολέμου, που θα μπορούσε να διαρκέσει χρόνια.
Ας πούμε ότι είμαστε στη φυλακή
και κοντά στα πενήντα,
και έχουμε άλλα δεκαοκτώ χρόνια, ας πούμε,
                        πριν ανοίξουν οι σιδερένιες πόρτες.
Θα ζούμε ακόμα με αυτό που είναι έξω,
με τους ανθρώπους και τα ζώα τους, τον αγώνα και τον άνεμο -
                                Εννοώ με το εξωτερικό πέρα από τους τοίχους.
Εννοώ, πως όπως και αν είμαστε και οπουδήποτε και αν βρισκόμαστε,
        πρέπει να ζούμε σαν να μην πεθάνουμε ποτέ.
III

Αυτή η γη θα κρυώσει,
ένα αστέρι ανάμεσα στα αστέρια
               και μάλιστα ένα από τα μικρότερα,
ένα επιχρυσωμένο μοτίβο σε μπλε βελούδο -
Εννοώ αυτή, τη μεγάλη γη μας.
Αυτή η γη θα κρυώσει μια μέρα,
όχι σαν ένα κομμάτι πάγου
ή ένα νεκρό σύννεφο ακόμα
αλλά σαν άδειο καρύδι θα κυλήσει
στο κατάμαυρο διάστημα. . .
Πρέπει να θρηνήσεις για αυτό αυτή τη στιγμή
-Να νιώσεις αυτή τη θλίψη αυτή τη στιγμή -
γιατί ο κόσμος πρέπει να αγαπηθεί πάρα πολύ
                               αν πρόκειται να πεις «Έζησα».

απο την αγγλικη μετάφραση του Randy Blasing and Mutlu Konuk : Κατερίνα Ηλιοπουλου

 

* Tο dangerfew,  θεωρεί κρίσιμο το ζήτημα που θέτει το ποίημα.

O πεζογράφος Mark Twain δίνει συνέντευξη στο δημοσιογράφο Samuel Clemens*

 

S.C. Έχετε αδέλφια;
M.T. Έχω έναν αδελφό. Τον Bill. Ο καημένος ο Bill!
S.C. Έχει πεθάνει;
M.T. Αυτό δεν μπορέσαμε ποτέ να το εξακριβώσουμε. Βλέπετε ο Bill κι εγώ
ήμασταν δίδυμοι. Μια μέρα, ενώ η τροφός μάς έπλενε και τους δύο μαζί στην ίδια
μπανιέρα, ο ένας πνίγηκε. Καθώς μοιάζαμε σαν δυο σταγόνες νερό,
δεν μπόρεσε ποτέ να διαπιστωθεί η ταυτότητά του.

 

*Ο Samuel Langhorne Clemens, γνωστός με το ψευδώνυμό του Mark Twain, ήταν Αμερικανός συγγραφέας, χιουμορίστας, επιχειρηματίας, εκδότης και λέκτορας.

Ο μοναχικός θάνατος της Χάτυ Κάρολ (1964) Mετάφραση – Επίμετρο: Ορφέας Απέργης

 

(Kids Playing in the Courtyard of a Building),
1961,Henri Ballot. Gelatin silver print, 9.5 x 7 in.
Copyright Instituto Moreira Salles Collection

 

 

Ο Γουίλιαμ Ζανζίνγκερ σκότωσε τη φτωχή την Χάτυ Κάρολ
μ’ ένα μπαστούνι που το έπαιζε με το δάχτυλο που φόραγε το διαμαντένιο δαχτυλίδι
σε μια κοσμική εκδήλωση, σ’ ένα ξενοδοχείο της Βαλτιμόρης
και φωνάξανε τους μπάτσους και του πήρανε το όπλο
και τον πήγανε στο τμήμα
και του απαγγείλανε κατηγορία για πρώτου βαθμού ανθρωποκτονία
Αλλά όλοι εσείς που είσαστε με το αίσχος φιλοσοφικοί
Και κάνετε σε όλους τους φόβους κριτική
Πάρτε το, το κουρέλι από το πρόσωπό σας μακριά
Τώρα δεν είναι η ώρα για δάκρυα
Ο Γουίλιαμ Ζανζίνγκερ που στα 24 του
είναι ιδιοκτήτης φυτείας καπνού 2.400 στρεμμάτων
με πλούσιους γονείς που του παρέχουν και τον προστατεύουν
και διασυνδέσεις με πολιτικούς στο Μέρυλαντ
αντέδρασε σ’ αυτό που έκανε σηκώνοντας τους ώμους
και με βρισίδι και χαμογελάκι και γρυλίζοντας σα σκύλος
πήρε μονάχα μερικά λεπτά να βγει μ’ εγγύηση
Αλλά όλοι εσείς που είσαστε με το αίσχος φιλοσοφικοί
Και κάνετε σε όλους τους φόβους κριτική
Πάρτε το, το κουρέλι από το πρόσωπό σας μακριά
Τώρα δεν είναι η ώρα για δάκρυα
Η Χάτυ Κάρολ ήταν σερβιτόρα
51 χρονώ’, μάνα 10 παιδιώ’
που μάζευε τα πιάτα κι έβγαζε τα σκουπίδια
και που ποτέ δεν έκατσε στην κορυφή του τραπεζιού
και που ούτε μίλησε ποτέ στους κύριους και στις κυρίες του τραπεζιού
που απλά μάζευε τ’ αποφάγια αυτού του τραπεζιού
και άδειαζε τα τασάκια, σερβιτόρα άλλου επίπεδου
αυτή φονεύτηκε με ένα χτύπημα, σκοτώθηκε απ’ το μπαστούνι
που έσκισε τον αέρα και μέσα στο δωμάτιο τη βρήκε
προορισμένο κι αποφασισμένο να καταστρέψει τους πράους
κι εκείνη τίποτα δεν του ’χε κάνει του Γουίλιαμ Ζανζίνγκερ
Αλλά όλοι εσείς που είσαστε με το αίσχος φιλοσοφικοί
Και κάνετε σε όλους τους φόβους κριτική
Πάρτε το, το κουρέλι από το πρόσωπό σας μακριά
Τώρα δεν είναι η ώρα για δάκρυα
Στην αίθουσα ακροάσεων ο δικαστής κοπάναγε με το σφυρί του
να δείξει ότι όλοι είναι ίσοι απέναντι στο νόμο
και ότι το παιχνίδι δεν είναι στημένο ούτε υπάρχει βύσμα
και ότι ακόμα κι η αριστοκρατία δικάζεται σωστά
αφού τους κυνηγήσουν και τους πιάσουνε οι μπάτσοι
και ότι η κλίμακα του νόμου δεν έχει κορυφή και πάτο
και κοίταξε τον άνθρωπο που είχε κάνει φόνο χωρίς λόγο
που απλώς έτσι αισθάνθηκε χωρίς προειδοποίηση
και μίλησε ο δικαστής μέσα απ’ την τήβεννό του, με βαθιά φωνή σεβαστική
και έκρινε αυστηρά, για μεταμέλεια και κολασμό
καταδικάζοντας τον Γουίλιαμ Ζανζίνγκερ σε ποινή φυλάκισης έξι μηνώ’
Ωχού – αλλά όλοι εσείς που είσαστε με το αίσχος φιλοσοφικοί
Και κάνετε σε όλους τους φόβους κριτική
Φέρτε το, το κουρέλι, κολλήστε το στη μούρη σας σφιχτά,

Γιατί τώρα είναι η ώρα για δάκρυα.

Περίφημο νεανικό τραγούδι του Μπομπ Ντύλαν, που βασίζεται σε πραγματικό περιστατικό, τον φόνο της μαύρης σερβιτόρας Χάτυ Κάρολ από τον Γουίλιαμ Ζάντζινγκερ, πλούσιο κληρονόμο μιας δυναστείας γαιοκτημόνων του Μέρυλαντ (ο Ντύλαν παραλλάσσει ελαφρώς το όνομά του, κάνοντάς το «Ζανζίνγκερ»).
Ο φόνος έγινε όπως ακριβώς τον περιγράφει ο Ντύλαν, χωρίς λόγο, και με
αφορμή ότι η Χάτυ καθυστερούσε να φέρει στον Ζάντζιγκερ το ποτό του. Ο
φονιάς ήταν μεθυσμένος εκείνο το βράδυ και είχε ήδη βιαιοπραγήσει εναντίον και άλλων μαύρων, αποκαλώντας τους “niggers” –φριχτή προσβολή για ένα μαύρο στην Αμερική– και βρίζοντάς τους με σιχαμερό τρόπο. Το δικαστήριο, eπειδή έκρινε ότι ο θάνατος της Χάτυ προήλθε από εγκεφαλικό που δεν προ- κλήθηκε ευθέως από το χτύπημα, καταδίκασε το δράστη για ανθρωποκτονία εξ αμελείας (manslaughter) σε φυλάκιση μόλις έξι μηνών, με αναστολή τριών μηνών για να έχει τον χρόνο, όπως αναφερόταν στο σχετικό σκεπτικό, να επιβλέψει τη συγκομιδή των καπνών του κτήματός του!
Ο Ντύλαν, επιστρέφοντας στη Νέα Υόρκη από την Πορεία προς τη Ουάσιγκτον (March on Washington) του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ, στις 28 Αυγούστου του 1963, διάβασε και άκουσε για την εκδίκαση αυτής της υπόθεσης και έγραψε αμέσως το τραγούδι, που παρέμεινε ένα από τα αγαπημένα του, αφού ακόμα το παίζει σε πολλές συναυλίες και το έχει περιλάβει σε πολλά άλμπουμ με επιτυχίες του, μετά τον πρώτο δίσκο όπου περιλήφθηκε, το κλασικό άλμπουμ του 1964 The Times They Are a-Changin’.
Στο αυτοβιογραφικό του αφήγημα Chronicles: Volume One, ο Ντύλαν περιγράφει πώς είχε επηρεαστεί, γράφοντας τους στίχους και τη μουσική για αυτό και μερικά ακόμα νεανικά τραγούδια, από τους Μπρεχτ και Βάιλ, ειδικά από το πασίγνωστο
“Seeräuber-Jenny” (Τζένη-η Πειρατής). Αξίζει κανείς να διαβάσει την αφήγηση του Ντύλαν, αλλά και το κεφάλαιο που αφιερώνει στο τραγούδι αυτό, αναλύοντάς το και ως ποίημα, ο μείζων φιλόλογος Christopher Ricks, στο εξαιρετικό βιβλίο του Dylan’s Visions of Sin (2003). Σήμερα –την εποχή του Black lives Matter και του “I can’t breathe”– το τραγούδι αυτό είναι πιο επίκαιρο από ποτέ.

(αναδημοσίευση από το περιοδικό ΦΡΜΚ, τευχος 16-17 με αφιέρωμα στην ποίηση-ντοκουμέντο)

Υπενθύμιση μιας πορείας που συνεχίζεται

Σε λίγες μέρες συμπληρώνονται είκοσι χρόνια από τότε που ξεκινήσαμε την περιπέτεια happyfew/dangerfew. Τον πρώτο κιόλας χρόνο, ένας καλός αναγνώστης μας, κατηγορώντας μας για «ελιτισμό», μάς είχε απευθύνει αυτή την ερώτηση:

«Θεωρείτε ότι σήμερα με 300 ευρώ το μήνα μπορεί κάποιος να ζήσει αξιοπρεπώς; Άντε πες του αυτουνού για τον Apollinaire!».

Η τότε απάντησή μας παραμένει διαχρονικά η ίδια και ίσως αξίζει να την υπενθυμίσουμε τώρα, στα γενέθλιά μας:

«Για τη σχέση μεταξύ των 300 ευρώ το μήνα και του Απολινέρ, μπορούμε να σε διαβεβαιώσουμε, ότι ο Απολινέρ ή ο Καρλ Μαρξ ζούσαν με λιγότερα. Φυσικά δεν εννοούμε ότι είναι σωστό ή ανεκτό να ζει κανείς με 300 ευρώ το μήνα. Είναι δυσβάσταχτο! Είναι απάνθρωπο! Είναι σκανδαλώδες! 

Όμως: είναι υποφερτό να ζει κανείς π.χ. με 3.000 ευρώ το μήνα και να μη μπορεί να σκεφτεί κάτι πέρα από τις αθλητικές εφημερίδες, τις χυδαιότητες των lifestyle σκουπιδιών, ή τις αρλούμπες των τηλεαστέρων; Είναι υποφερτό να ζει π.χ. με 3.000.000 ευρώ το μήνα και η ζωή του να μην έχει ούτε ένα κόκκο από την έμπνευση, την περιπέτεια και τη στοχαστικότητα ανθρώπων όπως ο Απολινέρ ή ο Μαρξ; Δεν είναι υποφερτό. Είναι δυσβάσταχτο! Είναι απάνθρωπο! Είναι σκανδαλώδες! 

Εδώ λοιπόν, σε αυτή την ιστοσελίδα, πιστεύουμε πως αυτό το δεύτερο είναι ακόμα πιο δυσβάσταχτο για έναν άνθρωπο από το πρώτο. Και αυτό προσπαθούμε να πούμε, ο καθένας μας με τον τρόπο του, διαφωνώντας με τη συνδικαλιστική οπτική τών πραγμάτων στο βαθμό που αυτή κινείται φυλακισμένη στη κυρίαρχη λογική της σκέτης 'επιβίωσης', στη λογική ότι μόνο ή πρώτα απ' όλα τα 300 ευρώ το μήνα είναι κάτι το δυσβάσταχτο, κάτι που πρέπει να καταγγελθεί.»

Συμπληρώνουμε με δυο λόγια που ξεκαθαρίσαμε μερικά χρόνια αργότερα, στο ίδιο πάντοτε πνεύμα: 

«Ανέκαθεν η κεντρική κοινωνική διαπάλη γινόταν και εξακολουθεί να γίνεται γύρω από τον ορισμό του πλούτου, γύρω από το τι αξίζει και τι δεν αξίζει να παρακινήσει τον άνθρωπο, και όχι γύρω από μαθηματικούς τύπους, οικονομικές παραμέτρους και λοιπά στατιστικά πυροτεχνήματα. 

Ανέκαθεν η κεντρική κοινωνική διαπάλη αφορούσε και εξακολουθεί να αφορά στην αποκάλυψη ή τη συγκάλυψη του κυρίαρχου κάθε φορά ορισμού του πλούτου. 

Ανέκαθεν η κεντρική κοινωνική διαπάλη κρινόταν και κρίνεται από τη διατύπωση και την ενεργοποίηση ενός νέου, βαθύτερου, πλατύτερου και αυθεντικότερου ορισμού του Λόγου για τον οποίο αξίζει να ζούμε.»

Don't let the bastards get you down.

 

Don't let the bastards get you down. Φράση που "ψιθυρίζει" ο Κρις Κριστοφερσον στην Σινεντ Ο'Κόνορ σε συναυλία για τα γενέθλια του Ντύλαν στο Μάντισον Σκουέαρ Γκάρντεν. Η μόλις 25χρονη τότε (1992) Ο'Κόνορ σε μια προκλητική διαμαρτυρία, δυο εβδομάδες πριν, σχετικά με την παιδική κακοποίηση εντός της καθολικής εκκλησίας (να σημειώσω από τις πρώτες, πολύ μετά έγιναν οι αποκαλύψεις και εξαιτίας της δημόσιας αυτής πράξης της) έσκισε σε ζωντανή αναμετάδοση μια φωτογραφία του Πάπα.

 

Βγαίνει λοιπόν εδώ μπροστά σε 18.000 θεατές και αμέσως (στην Νέα Υόρκη που ναι μελίσσι του καθολικισμού στις ΗΠΑ) το κοινό αρχίζει να την γιουχάρει. Μένει για λίγο άναυδη. Λένε στον Κριστόφερσον (ήταν ο παρουσιαστής) να πάει να την κατεβάσει. Αυτός την πλησιάζει και αντιθέτως της δίνει θάρρος. ( Don't let the bastards get you down.) Tης λέει να μείνει. Αυτή του λέει ναι, δεν θα κατέβω, είναι είπαμε 25 χρονών κι έχει βγει έχοντας δίπλα της τέρατα της μουσικής ( Eric Clapton, Stevie Wonder, Neil Young, George Harrison και άλλους, και τον Dylan)   Ο πιανίστας πιάνει το I Believe in you του εορταζόμενου, αυτή κάνει δυο βήματα πάει μπροστά από το μικρόφωνο, επιστρέφει, κάνει νόημα να σταματήσουν οι μουσικοί (!!!!) και αντ' αυτού λέει ασυνόδευτα, βάζοντας και δικά της λόγια σχετικά με την κακοποίηση (εντός της καθολικής εκκλησίας) των παιδιών, το War του Μάρλευ.

 

Το περιστατικό αποδόθηκε στο "νεαρό της ηλικίας"...

"Until the philosophy which hold one race superior And another Inferior Is finally And permanently Discredited And abandoned - Everywhere is war. Me say war."

εδώ το περιστατικό στη συναυλία

Η πρώτη διαμαρτυρία που προκάλεσε το πολύλεπτο γιουχάισμα (όσοι την έκραξαν τότε τώρα την έχουν εικόνισμα).

Το war από τον Marley με τους στιχους

Ο Κριστοφερσον μιλάει για το περιστατικό φανερά ενοχλημένος από τους τηλεκλακαδόρους και συγκινημένος θα έλεγα.

και στην ιδια εκπομπή

Η Οκονορ με τον Κριστοφερσον δεκαοχτώ χρόνια μετά "Help Me Make It Through The Night"

Η υπενθύμιση από το press project ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ S07E16

 

Στην καρδιά του καλοκαιριού | Μανιφέστα 52

Η οδός της άμεσης ανθρώπινης προσπάθειας δεν είναι παρά μια φτωχή επέκταση της ζωικής προσπάθειας. Μόνο στο όνειρο της δράσης υπάρχουν οι όντως ανθρώπινες χαρές της δράσης. Στο να προκαλείς τη δράση δίχως να δρας· στο να αφήνεις τον περιορισμένο χρόνο για χάρη του απελευθερωμένου χρόνου, την επιτελεστική στιγμή για χάρη της αποφασιστικής στιγμής (...) στο να αντικαθιστάς μια φιλοσοφία της δράσης, που συχνά δεν είναι παρά μια φιλοσοφία της παρακίνησης, με μια φιλοσοφία της αδράνειας, και ύστερα με μια φιλοσοφία της συνείδησης του αδρανείν (...) 

 

Τούτη η αδράνεια της φαντασίας θα πρέπει εν συνεχεία να αποτελέσει το εναρκτήριο σημείο ωστε να ξαναβρεθούν κίνητρα σκέψης από τα οποία είναι βέβαιο ότι απουσιάζει το ζωικό στοιχείο, ελεύθερα από κάθε μορφή αποπλάνησης, αποκομμένα από τον υπνωτισμό των εικόνων, ξεκομμένα εντελώς από τις κατηγορίες της νόησης, τις «απολιθώσεις της διανοητικής σύνεσης».

Gaston Bachelard,  Lautréamont (1939) 

μετάφραση Γιάννης Πεδιώτης, 

από το Eugene Thacker, Αποφατική ζωικότητα,

ΦΡΜΚ, διπλό τεύχος#12-13

 

 

 

Χάιντεγγερ - Μαρξ σημειώσατε 2!

Ακριβώς σε αυτό το σημείο η μεγαλομανία του φιλοναζιστή φιλοσόφου Χάιντεγγερ συνοψίζεται στην σοφιστική ανοησία που βρίσκει να απαντήσει στον Μαρξ. Ο Μαρξ είναι σκέτο κρύσταλλο στις συγκεκριμένες θέσεις. Δεν έχει "ξεχαστεί". Ευκαιρία λοιπόν να ξαναρίξουμε μια ματιά στις περίφημες θέσεις (που με κάποιο τρόπο σχετίζονται και με την τελευταία μας εκπομπή περί συμβολικού και πραγματικού κόσμου).

Θέσεις για τον Φόιερμπαχ

(1844)

  του Καρλ Μαρξ

1

Η κυριότερη ατέλεια όλου του προηγούμενου Υλισμού –συμπεριλαμβανομένου και του υλισμού του Φόιερμπαχ- είναι ότι αντιλαμβάνεται το πράγμα (Gegenstand), την πραγματικότητα, τον αισθητό κόσμο (Sinnlichkeit), μόνο με τη μορφή του αντικειμένου (Objekt), ή με τη μορφή της εποπτείας (Anschauung),και όχι ως συγκεκριμένη ανθρώπινη δράση, ως Πράξη, όχι υποκειμενικά. Έτσι ο Ιδεαλισμός, σε αντίθεση με τον Υλισμό, ανέπτυξε μεν τη δρώσα πλευρά, αλλά μονάχα αφηρημένα, διότιί ο Ιδεαλισμός δεν γνωρίζει φυσικά την πραγματική συγκεκριμένη δράση σαν τέτοια. Ο Φόιερμπαχ θέλει να βλέπει αισθητά αντικείμενα, τα οποία διαφέρουν πραγματικά από τα νοητά αντικείμενα, αλλά την ίδια την ανθρώπινη δράση δεν τη βλέπει ως αντικειμενική (gegenständliche) δράση. Γι΄ αυτό το λόγο στην Ουσία του Χριστιανισμού θεωρεί σαν γνήσια ανθρώπινη δράση μονάχα τη θεωρησιακή στάση, ενώ την πράξη την αντιλαμβάνεται και την προσδιορίζει μονάχα με τη βρώμικη-ιουδαϊκή μορφή (schmutzig-jüdischen) εκδήλωσής της*. Γι΄ αυτό και δεν καταλαβαίνει τη σημασία της «επαναστατικής» δράσης, της πρακτικής-κριτικής δράσης.

2

Το ζήτημα εάν η ανθρώπινη νόηση μπορεί να κατακτήσει την αντικειμενική (gegenständliche) αλήθεια δεν είναι ζήτημα θεωρίας. Είναι πρακτικό ζήτημα. Ο άνθρωπος πρέπει ν΄ αποδείξει μέσα στην Πράξη την αλήθεια, δηλαδή την πραγματικότητα και τη δύναμη, το εντεύθεν (Diesseitigkeit) της νόησής του. Η διαμάχη για την πραγματικότητα ή τη μη-πραγματικότητα της απομονωμένης από την πράξη νόησης είναι καθαρά σχολαστικό ζήτημα.

3

Η υλιστική διδασκαλία ότι οι άνθρωποι είναι προϊόντα των συνθηκών και της διαπαιδαγώγησης και ότι, κατά συνέπεια, οι άνθρωποι που έχουν αλλάξει είναι προϊόντα άλλων συνθηκών και αλλαγμένης διαπαιδαγώγησης, ξεχνάει ότι τις συνθήκες τις αλλάζουν ακριβώς οι άνθρωποι και ότι πρέπει να διαπαιδαγωγηθεί κι ο ίδιος ο παιδαγωγός. Έτσι, η διδασκαλία αυτή οδηγείται αναγκαστικά να χωρίζει την κοινωνία σε δυο μέρη, όπου το ένα απ΄ αυτά υψώνεται πάνω από την κοινωνία (για παράδειγμα, αυτό κάνει ο Ρόμπερτ Όουεν). Η σύμπτωση της αλλαγής των συνθηκών με την αλλαγή της ανθρώπινης δράσης μπορεί να θεωρηθεί και να κατανοηθεί σωστά μονάχα σαν ανατρεπτική Πράξη.

4

Ο Φόιερμπαχ ξεκινάει από το γεγονός της θρησκευτικής αυτοαποξένωσης, του διπλασιασμού του κόσμου σε ένα θρησκευτικό, φανταστικό κόσμο και σε ένα κόσμο πραγματικό. Αυτό που κάνει είναι να ανάγει το θρησκευτικό κόσμο στην εγκόσμια βάση του. Παραβλέπει όμως το γεγονός ότι, όταν ολοκληρώσει αυτό το έργο, απομένει ακόμα να γίνει το κυριότερο. Συγκεκριμένα: το γεγονός ότι η εγκόσμια βάση αποσπάται από τον εαυτό της και εγκαθίσταται στα σύννεφα σαν ένα ανεξάρτητο βασίλειο, μπορεί να εξηγηθεί μονάχα με την αυτοδιάσπαση και με την αυτοαντιφατικότητα αυτής της εγκόσμιας βάσης. Η ίδια λοιπόν, η βάση πρέπει πρώτα να κατανοηθεί στην αντίφασή της και έπειτα να επαναστατικοποιηθεί στην πράξη με την άρση αυτής της αντίφασης. Επομένως, για παράδειγμα, αφού αποκαλύφθηκε ότι η γήινη οικογένεια αποτελεί το μυστικό της αγίας οικογένειας, πρέπει τώρα η ίδια η γήινη οικογένεια να υποβληθεί στη θεωρητική κριτική και επαναστατικοποιηθεί στην πράξη.

5

Επειδή τον Φόιερμπαχ τον ικανοποιεί η αφηρημένη νόηση, επικαλείται τη συγκεκριμένη εποπτεία. Όμως δεν αντιλαμβάνεται τον αισθητό κόσμο σαν πρακτική ανθρώπινη συγκεκριμένη δράση.

6

Ο Φόιερμπαχ ανάγει τη θρησκευτική ουσία στην ανθρώπινη ουσία. Όμως, η ουσία του ανθρώπου δεν είναι μια αφαίρεση που ενυπάρχει στο μεμονωμένο άτομο. Στην πραγματικότητά της είναι το σύνολο των κοινωνικών σχέσεων. Γι΄ αυτό ο Φόιερμπαχ, ο οποίος δεν ασχολείται με την κριτική αυτής της πραγματικής ουσίας, είναι υποχρεωμένος:

1) να κάνει αφαίρεση από την πορεία της ιστορίας, να προσδιορίζει τη θρησκευτική διάθεση (Gemüt) σαν κάτι το ξεχωριστό και να προϋποθέτει ένα αφηρημένο –απομονωμένο- ανθρώπινο άτομο.

2) να αντιλαμβάνεται επομένως την ανθρώπινη ουσία μονάχα σαν «γένος» («Gattung»), σαν εσωτερική βουβή γενικότητα που συνδέει τα πολλά άτομα μονάχα με φυσικούς δεσμούς.

7

Για το λόγο αυτό ο Φόιερμπαχ δεν βλέπει, ότι και η ίδια η «θρησκευτική διάθεση» είναι κοινωνικό προϊόν, και ότι το αφηρημένο άτομο που αναλύει, ανήκει στην πραγματικότητα σε μια καθορισμένη κοινωνική μορφή.

8

Η κοινωνική ζωή είναι στην ουσία της πρακτική. Όλα τα μυστήρια, που παρασέρνουν τη θεωρία προς το μυστικισμό, βρίσκουν τη λογική λύση τους μέσα στην ανθρώπινη πράξη και στην κατανόηση αυτής της πράξης.

9

Το ανώτατο σημείο που φτάνει ο εποπτικός (anschauende) Υλισμός, δηλαδή ο Υλισμός που δεν αντιλαμβάνεται τον αισθητό κόσμο ως πρακτική δράση, είναι η εποπτεία των ξεχωριστών ατόμων μέσα στην «κοινωνία των πολιτών».

10

Η άποψη του παλιού Υλισμού είναι η κοινωνία «των πολιτών». Η άποψη του καινούργιου Υλισμού είναι η ανθρώπινη κοινωνία ή κοινωνικοποιημένη ανθρωπότητα.

11

Οι φιλόσοφοι μονάχα ερμήνευαν με διάφορους τρόπους τον κόσμο, το ζήτημα όμως είναι να τον αλλάξουμε.

Σημειώσεις Izi

* "βρώμικη-ιουδαϊκή" (schmutzig-jüdischen) - Για να καταλάβει κανείς τι εννοεί μ' αυτό το παράξενο ο Μαρξ, βλ. το δοκίμιό του Για το Εβραϊκό Ζήτημα , που είχε γράψει την προηγούμενη χρονιά (1844).

Για μια βαθύτερη ανάλυση της φιλοσοφικής σχέσης του Μαρξ με τον Φόυερμπαχ, βλ. Κώστας Παπαϊωάννου, Οντολογία και Αλλοτρίωση (μετάφραση Βασίλης Τομανάς, Εναλλακτικές εκδόσεις, 2009)

Για μια πιο σύγχρονη και πιο πετυχημένη προσέγγιση στο ζήτημα θεωρία-πράξη, βλ. εδώ.