Βία και Νομιμότητα 2013*

Aπό τότε που εμφανίστηκε η «νομιμότητα» και  ο κοινοβουλευτισμός, η βία όχι μονάχα δεν έπαψε να παίζει έναν ιστορικό ρόλο, αλλά είναι και σήμερα επίσης, όπως και σε όλες τις προηγούμενες εποχές, σε τελευταία ανάλυση, η βάση της κυρίαρχης πολιτικής. Το κράτος στο σύνολο του βασίζεται στη βία. Η στρατιωτική του οργάνωση και ο ελεγκτικός και κατασταλτικός του μηχανισμός είναι αυτή καθεαυτή μια χειροπιαστή απόδειξη.

Όταν έναν «ελεύθερο πολίτη», παρά τη θέληση του, με τον εξαναγκασμό, τον κλείνουν σ' ένα μέρος στενό και ακατοίκητο, κι όταν τον κρατάνε εκεί αρκετό καιρό - όλοι καταλαβαίνουν ότι αυτό είναι μια πράξη βίας. Μα από τη στιγμή που η ενέργεια αυτή θα γίνει δυνάμει ενός ενιαίου βιβλίου, που ονομάζεται Ποινικός Νόμος, και το μέρος αυτό οριστεί ως «Κέντρο Κλειστής Φιλοξενίας Αλλοδαπών Κορίνθου», μετατρέπεται αμέσως σε πράξη ειρηνικής νομιμότητας. Αν ένας άνθρωπος εξαναγκαστεί, παρά τη θέληση του, να σκοτώνει συστηματικά συνανθρώπους του, διαπράττει βία. Μα από τη στιγμή που αυτό θα ονομαστεί «στρατιωτική υπηρεσία», ο “καλός πολίτης” φαντάζεται ότι αναπνέει τον αέρα της νομιμότητας. Αν σε ένα άτομο παρά τη θέληση του, στερήσουν άλλοι ένα μέρος της ιδιοκτησίας του και του εισοδήματος του, κανένας δε θα διστάσει να πει ότι αυτό είναι μια πράξη βίας. Μα από τη στιγμή που αυτή η ληστεία ορίζεται ως «είσπραξη άμεσων φόρων», πρόκειται μονάχα για εφαρμογή του νόμου.

Η θεσμοθετημένη από την εξουσία βία, φυτρώνει πάνω στο οικονομικό έδαφος της εκμετάλλευσης. Ό,τι παρουσιάζεται στα μάτια μας ως νομιμότητα δεν είναι τίποτε άλλο, παρά η βία της κυρίαρχης τάξης ανυψωμένη εκ των προτέρων σ' επιτακτικό κανόνα. Από τη στιγμή που οι διάφορες πράξεις βίας καθορίστηκαν σαν υποχρεωτικός κανόνας, το πράγμα αντικαθρεπτίζεται από την ανάποδη στο κεφάλι των νομομαθών, καθώς και στο κεφάλι των καιροσκόπων σοσιαλιστών: η «έννομος» τάξη παρουσιάζεται σαν ένα ανεξάρτητο δημιούργημα της «δικαιοσύνης» και η βία του κράτους σα μια απλή της συνεπεία, σα μια «κύρωση» των νόμων.

Σύμφωνα με την “λογική” των “μεταρρυθμιστών”, ενώ οι κυρίαρχοι στηρίζονται σε κάθε τους ενέργεια στη βία, μόνον όσοι υπόκεινται σε αυτήν, θα έπρεπε να αρνηθούν από την αρχή και για πάντα τη χρησιμοποίηση της βίας στην πάλη τους ενάντια στο σύστημα που τους καταδυναστεύει! Η νομιμότητα δίνει στη βία της κυρίαρχης τάξης, τη σφραγίδα του επιτακτικού και παντοδύναμου κοινωνικού κανόνα.

Η βία είναι και παραμένει το ύστατο μέσο της ανατροπής και του μετασχηματισμού, ο υπέρτατος νόμος των ανταγωνισμών, άλλοτε λανθάνων, άλλοτε εμφανής. 

 

Δεν είναι η αγάπη προς τη βία ή ο επαναστατικός ρομαντισμός, αλλά σκληρή ιστορική ανάγκη, εκείνο που υποχρεώνει τα οργανωμένα καταπιεσμένα στρώματα να προετοιμάζονται για βίαιες συγκρούσεις αργά ή γρήγορα με την εξουσία, επειδή αναπόδραστα οι προσπάθειες τους θα σκοντάψουν σε ζωτικά συμφέροντα των κυρίαρχων. Το να θεωρούμε τον κοινοβουλευτισμό ως αποκλειστικό μέσο πολιτικής πάλης, δεν είναι λιγότερο αποπροσανατολιστικό και, ουσιαστικά, λιγότερο αντιδραστικό, από το να δεχόμαστε τη γενική απεργία ή τα οδοφράγματα, ως αποκλειστικά μέσα πάλης.

Η ακριβής κατανόηση αυτής της ανάγκης, χρησιμοποίησης της βίας, τόσο στα διάφορα επεισόδια του πολιτικού αγώνα, όσο και για την τελική κατάλυση της εξουσίας, είναι εκ των προτέρων απαραίτητη, γιατί ίσα-ίσα η κατανόηση αυτή είναι που δίνει ορμή και αποφασιστικότητα στις ειρηνικές και νόμιμες μάχες και δράσεις.

Αν οι δυνάμεις της ανατροπής και του μετασχηματισμού αποφάσιζαν να παραιτηθούν εκ των προτέρων και δια παντός από τη χρησιμοποίηση της βίας, αν επιχειρούσαν να υποχρεώσουν τις μάζες να σεβαστούν την κυρίαρχη νομιμότητα, τότε όλοι οι πολιτικοί της αγώνες, κοινοβουλευτικοί συνδικαλιστικοί, τοπικοί και άλλοι, θα χρεοκοπούσαν αξιοθρήνητα, αργά ή γρήγορα, για να δώσουν τη θέση τους στην αχαλίνωτη κυριαρχία της αντιδραστικής βίας.

======================================================

* Γύρω από την "επικαιροποίηση" ενός κειμένου που ανήκει στην αρχαιολογία των ανατρεπτικών τακτικών, αναπαριστούμε συνοπτικά την πραγματικότητα της σημερινής μητρόπολης:

Η κάθοδος και το βλέμμα στον ουρανό, οι ρωγμές,  σκοτεινά σημάδια στον λαμπερό κόσμο του εξορθολογισμού, ο υπολογισμός της παρακμής, η συσσώρευση της υλιστικής "αλήθειας" και ο αυταρχισμός της, το επαναστατικό της προϊόν και η επακόλουθη απαξίωση του. 

Ο Γιάννης Γρηγοριάδης και ο Γιάννης Ισιδώρου παρουσιάζουν το νέο τους έργο στην ARTATHINA από τις 16 ως τις 19 Μαΐου με τίτλο ΒΙΑ ΚΑΙ ΝΟΜΙΜΟΤΗΤΑ 2013!  ΠΕΡΙΠΤΕΡΟ P28 @Platform Project]

Για τη Βία

Οι  "προβληματισμοί" και οι "συζητήσεις" σχετικά με τις "αντιδημοκρατικές" "βίαιες" δράσεις, κατακλύζουν τα επίκαιρα.

Βάζω αυτές τις λέξεις σε εισαγωγικά θέλοντας να τονίσω τον υποκριτικό και συνάμα παράλογο χαρακτήρα της χρήσης τους από τους φωστήρες των "δημοκρατικών" εφημερίδων.

Υπάρχει ένα ολόκληρο ρεύμα από αυτούς-ες. Ακόμη ένα σαφές προμήνυμα κινδύνου. Μάλιστα αυτό το ρεύμα, είναι διαχρονικό όπως φαίνεται από τα αποσπάσματα που παραθέτουμε, που γράφτηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 60. Θα επιχειρούσα μια σύνοψη για αυτούς-ες αλλά δυστυχώς έχω πρόβλημα με το βόθρο της επικαιρότητας. Ίσως κάποιος με λιγότερο ευαίσθητη μύτη, και μεγαλύτερη εξοικείωση στα σκοτάδια του υπονόμου να το κάνει. Μπορεί και να αξίζει τον κόπο!

Σε κάθε περίπτωση λοιπόν, αυτό που αποσιωπάται εκεί, (στα άρθρα των εφημερίδων) είναι το θέμα της διάκρισης μεταξύ ισχύος και βίας. Πώς η βία αποκτά ισχύ και πώς η ισχύς μετασχηματίζεται (εκπίπτει) στην βία. Σκοπός αυτής της "παράληψης" από την κυρίαρχη προπαγάνδα είναι η επιπλέον συσκότιση αυτού του φαύλου κύκλου του συστήματος της καταπίεσης.

Η ακραία μορφή ισχύος, λέει η Χάνα Άρεντ είναι το Όλοι εναντίον Ενός, είναι η δυνατότητα του ανθρώπου όχι απλά να πράττει αλλά να πράττει από κοινού. Η ακραία μορφή βίας είναι το Ένας εναντίον Όλων. Κι αυτό το τελευταίο δεν είναι δυνατόν χωρίς εργαλεία (κυρίως όπλα, εκπαιδευμένες μονάδες, διατεταγμένα όργανα κτλ. -το επισημαίνει και ο Μπένγιαμιν στο σχετικό με την βία κείμενο του, αναφερόμενος και στην ισχύ της γενικής απεργίας).

Επομένως, συνεχίζει η X.A. το 1968, λαμβάνοντας υπόψιν όλο τον αναβρασμό που έχει συμβεί με την έκρηξη των φοιτητικών κινημάτων, ο συνήθης ισχυρισμός ότι μια μικρή άοπλη "μειοψηφία" έχει καταφέρει με βίαια μέσα -κραυγάζοντας, προκαλώντας επεισόδια κ.τ.λ.- να διακόψει διαδικασίες σε χώρους με μεγάλο αριθμό φοιτητών που έχουν ψηφίσει υπέρ της συνέχισης των διαδικασιών, είναι εντελώς παραπλανητικός. 

 

Αυτό που συμβαίνει στην πραγματικότητα, σε τέτοιες περιπτώσεις είναι πολύ πιο σοβαρό, επιμένει η Χάνα Άρεντ:

Η πλειοψηφία αρνείται σαφώς να χρησιμοποιήσει την ισχύ της για να εξουδετερώσει τους ταραχοποιούς· οι ακαδημαϊκές διαδικασίες καταρρέουν επειδή κανένας δεν είναι πρόθυμος να κάνει κάτι περισσότερο για το status quo, από το να υψώνει το χέρι του στις ψηφοφορίες. Η πλειοψηφία που απλά παρακολουθεί αδρανής, διασκεδάζοντας με το θέαμα ενός αγώνα φωνασκίας, είναι στην πραγματικότητα ήδη κρυφός σύμμαχος της "μειοψηφίας".

Τέλος, η Χάνα Αρεντ για να μας βοηθήσει να κατανοήσουμε τον παραλογισμό της συζήτησης για τις μικρές "μειοψηφίες στρατευμένων φοιτητών" και την δύναμη τους, που παρουσιάζεται ως βία, μας προτρέπει να φανταστούμε τι θα είχε συμβεί στην προ-χιτλερική Γερμανία αν ένας ή λίγοι άοπλοι Εβραίοι είχαν προσπαθήσει να διακόψουν την παράδοση ενός αντισημίτη καθηγητή....

Το βιβλίο της "Για την  Βία" -στο οποίο θα επανέλθουμε- εκδόθηκε το 1969 στην Νέα Υόρκη. Την ίδια χρονιά στην ίδια πόλη, οι νεολαία χόρευε και τραγουδούσε τους παρακάτω στίχους, παραδομένη στην μακάβρια κατανάλωση, την εξαγορά και την αφομοίωσή της, από αυτό που σαράντα χρόνια μετά σαπίζει κάτω από τα πόδια μας. Είναι φανερό πως η νεολαία του "καιρού της Χάνα Αρεντ", ούτε "τα βιβλία" κατανόησε, ούτε τους στίχους που συνεπαρμένη χόρευε και τραγουδούσε.

Και "εμείς"; Από παντού ακούμε πυροβολισμούς. Αυτό το φιλί δεν ήρθε ποτέ!

Oh, a storm is threatning
My very life today

If I dont get some shelter

Oh yeah, Im gonna fade away

War, children, its just a shot away

Its just a shot away

War, children, its just a shot away

Its just a shot away

Ooh, see the fire is sweepin

Our very street today

Burns like a red coal carpet

Mad bull lost its way

War, children, its just a shot away

Its just a shot away

War, children, its just a shot away

Its just a shot away

Rape, murder!

Its just a shot away

Its just a shot away

Rape, murder!

Its just a shot away

Its just a shot away

Rape, murder!

Its just a shot away

Its just a shot away

The floods is threatning

My very life today

Gimme, gimme shelter

Or Im gonna fade away

War, children, its just a shot away

Its just a shot away

Its just a shot away

Its just a shot away

Its just a shot away

I tell you love, sister, its just a kiss away

Its just a kiss away

Its just a kiss away

Its just a kiss away

Its just a kiss away

Kiss away, kiss away

--διαβάστε στα ελληνικά:
Χάνα Αρεντ, Για την  Βία. Εκδ. Αλεξάνδρεια, μεταφραση Βάνα Νικολαϊδου Κυριανίδου
Βαλτερ Μπένγιαμιν, Για μια κριτική της Βίας, Εκδ. Ελευθεριακή Κουλτούρα, μεταφραση Λεωνίδας Μαρσιανός

--ακούστε:rolling stones, let it bleed 1969

--αργότερα θα αναφερθούμε στα "είδη" της βίας καθώς και στις χρήσιμες διακρίσεις μεταξύ εννοιών όπως Ισχύς,Εξαναγκασμός,Κύρος, Κραταιότητα και Βία.

IL CONSIGLIERE, part II,On Truth and Flânerie

Σε αυτή την φιλική κουβέντα με τις Αρχές, ο "Consigliere" ξεκινάει το λόγο του παραφράζοντας την γνωστή ρήση του Αυγουστίνου σχετικά με τον χρόνο, αντικαθιστώντας τον με την αλήθεια. Ο Άγιος Αυγουστίνος έλεγε,  "Αν με ρωτήσεις τι είναι χρόνος δεν ξέρω να σου απαντήσω, αν δεν με ρωτήσεις ξέρω πολύ καλά".

Ακολούθως θα συνδέσει την αλήθεια με την αλητεία και την περιπλάνηση, περνώντας την μέσα από τις  ερμηνείες του Walter Benjamin που σχετίζουν το σοκ με το βίωμα...

<η συνέχεια επί της οθόνης!>

---------------
a short film by Yiannis Isidorou
starring Stefanos Rozanis as Il Consigliere
co.starring Spyros Thomopoulos as The Button
camera by Yiannis Grigoriadis
@athens may 2012

Ο κατήφορος της θλίψης, η υποτέλεια

["Η φτώχεια δεν είναι ντροπή". Σύμφωνοι. Ωστόσο τον φτωχό τον ντροπιάζουν. Το κάνουν και τον παρηγορούν μ' αυτήν τη φρασούλα. Είναι από αυτές που κάποτε μπορούσε κανείς να τις παραδεχτεί, που όμως η ημερομηνία λήξης τους έχει φτάσει προ πολλού. Όπως κι εκείνο το χυδαίο "ο μη εργαζόμενος μηδέ εσθιέτο". Όταν υπήρχε δουλειά που έτρεφε τον άνθρωπο της, υπήρχε και φτώχεια που δεν τον ντρόπιαζε.
Αυτή η ανέχεια όμως μες στην οποία γεννιούνται εκατομμύρια, και μπλέκουν εκατοντάδες χιλιάδες που φτωχαίνουν ντροπιάζει.
Η βρόμα κι η αθλιότητα ορθώνονται γύρω τους σαν τείχη που τα χτίζουν αόρατα χέρια.
Κανείς δεν επιτρέπεται να συνάψει ειρήνη με την φτώχεια όταν πέφτει σαν ίσκιος τεράστιος πάνω στο σπίτι και το λαό του. Τότε πρέπει να διατηρήσει τις αισθήσεις του άγρυπνες για κάθε ταπείνωση που υφίσταται, και να τις κρατά σε πειθαρχία μέχρι που ο πόνος του να πάψει να παίρνει τον κατήφορο της θλίψης, και να διανοίξει ανηφορικά το δρόμο της εξέγερσης.
Όμως εδώ δεν υπάρχει ελπίδα καμιά, αφού και η πιο τρομερή, η πιο ζοφερή μοίρα κάθε μέρα, ακόμα και κάθε ώρα, όσο συζητιέται από τον τύπο και εξηγούνται διεξοδικά όλα τα ψευτοαίτια και τα ψευτοεπακόλουθά της, κανέναν δεν βοηθά ν' αναγνωρίσει τις σκοτεινές δυνάμεις στις οποίες έχει γίνει υποτελής]

---------------------------------
Ειδικότερα για το απαισιόδοξο τέλος της παραγράφου.....Αδύνατον!
Πως το "εδώ" του Βάλτερ Μπένγιαμιν το 1928, του οποίου την απαίσια συνέχεια γνωρίζουμε, είναι και το δικό μας "εδώ" το 2012?
(του οποίου την πιθανή απαίσια συνέχεια θα έπρεπε να προβλέπουμε και να διανοίγουμε ήδη ανηφορικά το δρόμο της εξέγερσης)

Προμήνυμα Κινδύνου

Κι ένα απόσπασμα από το "Μονόδρομο"* του Βάλτερ Μπένγιαμιν.
Τέσσερις παράγραφοι από τις δεκατέσσερις υπό τον τίτλο "Ταξίδι μες στον Γερμανικό πληθωρισμό" γραμμένες γύρω στα 1928. Προφητικές σημειώσεις τότε.
Και σήμερα!

Ένα προμήνυμα κινδύνου!



Ι.
Από το θησαυρό των λεκτικών εκφράσεων, που καθημερινά προδίδουν τον από βλακεία και δειλία ζυμωμένο τρόπο ζωής του Γερμανού αστού, αυτή που αναφέρεται στην επικείμενη καταστροφή -μια και υποτίθεται πως η κατάσταση "δεν μπορεί να πάει άλλο έτσι"- είναι ιδιαίτερα αξιοπρόσεχτη. Η αμήχανη καθήλωση στις περί ασφαλείας και ιδιοκτησίας παραστάσεις των περασμένων δεκαετιών εμποδίζει τον μέσο άνθρωπο ν' αντιληφθεί τις εντελώς νέου είδους εξαιρετικά αξιοσημείωτες ισορροπίες που πάνω τους στηρίζεται η σημερινή κατάσταση. Καθώς η σχετική σταθερότητα των προπολεμικών ετών τον ευνοούσε, θαρρεί πως κάθε κατάσταση που του στερεί τα κεκτημένα πρέπει να τη θεωρεί ασταθή. Όμως οι σταθερές καταστάσεις ουδέποτε είναι αναγκαστικά ευχάριστες, και πριν από τον πόλεμο υπήρχαν ήδη κοινωνικά στρώματα για τα οποία οι καταστάσεις σήμαιναν σταθεροποιημένη αθλιότητα. Η παρακμή δεν είναι διόλου πιο ασταθής, διόλου πιο παράδοξη από την άνοδο. Μόνον ένας υπολογισμός που αναγνωρίζει την παρακμή ως τη μόνη ratio της παρούσας κατάστασης θα μπορούσε, από απορία για τα όσα επαναλαμβάνονται καθημερινά, να φτάσει να μετρά τα φαινόμενα της παρακμής σαν το απόλυτα σταθερό, και μόνο να θεωρεί το σωτήριο σαν κάτι εξαιρετικό που αγγίζει το θαύμα και το ασύλληπτο. Οι κοινότητες των λαών της Κεντρικής Ευρώπης ζουν σαν τους κατοίκους πολιορκημένης πόλης που τους σώνονται τα τρόφιμα και τα πυρομαχικά, και που ελάχιστα πια μπορούν, σύμφωνα με την ανθρώπινη κρίση, να προσβλέπουν στη σωτηρία. Είναι μια περίπτωση όπου η συνθηκολόγηση, ίσως και άνευ όρων, θα 'πρεπε σοβαρότατα να σταθμιστεί. Όμως η βουβή και αόρατη δύναμη που νιώθει αντιμέτωπη της η Κεντρική Ευρώπη δεν παζαρεύει. Έτσι, άλλο τίποτε δεν απομένει παρά, στην αναμονή της τελικής εφόδου, να στρέφει το βλέμμα στο εξαιρετικό εκείνο γεγονός που μόνο αυτό μπορεί να φέρει τη σωτηρία. Όμως αυτή η απαιτούμενη κατάσταση εντονότατης αδιάλειπτης προσοχής θα μπορούσε πραγματικά, καθώς βρισκόμαστε σε μυστηριώδη επαφή με τις δυνάμεις που μας πολιορκούν, να επιφέρει το θαύμα. Ενώ, αντίθετα, αυτοί που προσδοκούν ότι "η κατάσταση δεν μπορεί να πάει άλλο" θα διδαχθούν μια μέρα πως για τον πόνο του μεμονωμένου ατόμου καθώς και των κοινοτήτων ένα μονάχα όριο υπάρχει πέρα απ' το οποίο δεν μπορεί να πάει: ο αφανισμός.

ΙΙΙ.
Όλες οι στενότερες ανθρώπινες σχέσεις πλήττονται από μιαν αφόρητη διαφάνεια, που μόλις αντέχεται. Γιατί καθώς από την μια, με τρόπο ισοπεδωτικό, στο κέντρο όλων των ζωτικών συμφερόντων είναι το χρήμα, κι απ΄την άλλη αυτό το ίδιο είναι φραγμός μπρος στον οποίο παραλύει σχεδόν κάθε ανθρώπινη σχέση, χάνεται τόσο στο φυσικό όσο και στο ηθικό πεδίο όλο και πιο πολύ η άδολη εμπιστοσύνη, η ηρεμία και η υγεία.

VII.
Η ελευθερία της συνομιλίας χάνεται. Αν παλιότερα κουβεντιάζοντας , ήταν αυτονόητο το ενδιαφέρον για τον συνομιλητή, τώρα το υποκαθιστά η ερώτηση για την τιμή των παπουτσιών ή της ομπρέλας του. Σε κάθε συντροφική κουβέντα χώνεται αναπόφευκτα το θέμα του βιοτικού επιπέδου, του χρήματος. Και δεν αφορά τόσο τις σκοτούρες και τα βάσανα του καθενός, όπου και θα μπορούσαν ίσως να αλληλοβοηθηθούν, αλλά τη θεώρηση της γενικής κατάστασης. Είναι σαν να βρίσκεσαι εγκλωβισμένος σ' ένα θέατρο και να πρέπει να παρακολουθείς το έργο στην σκηνή ξανά και ξανά, θες δε θες να το κάνεις αντικείμενο της σκέψης και την συνομιλίας.

 ΧΙΙΙ.
Μια κάποια ευγενική αδιαφορία για την σφαίρα του πλούτου και της φτώχειας έχει χαθεί εντελώς από τα πράγματα που κατασκευάζονται. Καθένα σταμπάρει τον ιδιοκτήτη του, που έχει ως μόνη επιλογή να φανεί φουκαράς ή κομπιναδόρος. Γιατί ενώ η γνήσια πολυτέλεια επιτρέπει από την φύση της στο πνεύμα και στην κοινωνικότητα να διεισδύσουν μέσα της και να την κάνουν να λησμονηθεί, αυτά που κομπάζουν εδώ σαν είδη πολυτελείας έχουν τόσο ξεδιάντροπα συμπαγή χαρακτήρα που πάνω τους θρυμματίζεται κάθε πνευματική ακτινοβολία.

-----

Σήμερα είναι ήδη φανερό -όπως τόσες και  τόσες φορές στην ιστορία- πως: η προσήλωση στην συνηθισμένη, από καιρό χαμένη ζωή, είναι τόσο άκαμπτη που ευτελίζει την κατεξοχήν ανθρώπινη χρήση της νόησης, την πρόβλεψη, ακόμη και μπροστά στον άμεσο κίνδυνο. Έτσι πραγματώνεται στην κοινωνία μας σήμερα αυτή η εικόνα της βλακείας:ανασφάλεια και μάλιστα διαστροφή των απαραίτητων για την ζωή ενστίκτων, ανικανότητα και παρακμή της νόησης. Αυτή είναι η νοοτροπία ολόκληρης της "μεσαίας" τάξης στην Ελλάδα.

Όποιος αποφεύγει ν' αντιληφθεί αυτή την παρακμή δεν θα αργήσει να επικαλεστεί κάποια ιδιαίτερη δικαιολογία για την παραμονή του, την δράση του, και την συμμετοχή του σε αυτό το χάος.


*κυκλοφορεί  σε μετάφραση Νέλλης Ανδρικοπούλου

Τα πράσινα άλογα του σοσιαλφιλελευθερισμού

Walter Benjamin
Πάνω στην έννοια της ιστορίας 
Θέσεις για τη φιλοσοφία της ιστορίας

 XI

Ο κομφορμισμός, με τον οποίο απ' την αρχή ήταν εξοικειωμένη η σοσιαλδημοκρατία, έγκειται όχι μόνο στην πολιτική τακτική της, αλλά και στις οικονομικές της αντιλήψεις. Αποτελεί μία από τις καθοριστικές αιτίες της μετέπειτα κατάρρευσης. Τίποτε δεν έχει διαφθείρει τη γερμανική εργατική τάξη σε τόσο μεγάλο βαθμό, όσο η άποψη πως αυτή πλέει με το ρεύμα. Αντιμετώπισε τις τεχνικές εξελίξεις ως την κοίτη του ρεύματος, μες στο οποίο θεωρήθηκε ότι κολυμπούσε. Από κει ήταν μόλις ένα βήμα η αυταπάτη, πως η εργασία στο εργοστάσιο, που υποτίθεται πως έτεινε να εξελίσσεται τεχνολογικά, αντιπροσωπεύει ένα πολιτικό κατόρθωμα.  

Η παλιά προτεσταντική ηθική της εργασίας αναβίωσε με κοσμική μορφή ανάμεσα στους γερμανούς εργάτες. Στο Πρόγραμμα της Gotha διακρίνονται ήδη τα ίχνη αυτής της σύγχυσης. Η εργασία ορίζεται εκεί σαν "η πηγή κάθε πλούτου και κάθε πολιτισμού". Υποπτευόμενος το χειρότερο, ο Marχ ανταπάντησε στο σημείο αυτό ότι ο άνθρωπος που δεν έχει καμιά ιδιοκτησία εκτός από την εργατική δύναμή του, αναγκάζεται να γίνει "ο δούλος άλλων ανθρώπων που έχουν κάνει τους εαυτούς τους ιδιοκτήτες..." Παρ' όλα αυτά, η σύγχυση μόνο εντάθηκε και πολύ σύντομα ο Josef Dietzgen διακήρυξε: "Ο σωτήρας των μοντέρνων καιρών ονομάζεται εργασία... Στη βελτίωση... της εργασίας... συνίσταται ο πλούτος, που μπορεί σήμερα να αποφέρει όσα κανένας λυτρωτής δεν κατόρθωσε μέχρι τώρα". Αυτή η χυδαία μαρξιστική αντίληψη για το τί είναι η εργασία, δεν μπαίνει καν στον κόπο να απαντήσει στο ερώτημα, πώς μπορούν οι εργάτες να επωφεληθούν του προϊόντος τους, εφ' όσον δεν είναι πλέον στη διάθεσή τους. Αναγνωρίζει μόνον την πρόοδο της επικυριαρχίας πάνω στη φύση και όχι την οπισθοδρόμηση της κοινωνίας. Κουβαλάει ήδη τα τεχνοκρατικά σημάδια που θα βρεθούν αργότερα στο φασισμό. Σ' αυτά συμπεριλαμβάνεται μία αντίληψη της φύσης που διαφοροποιείται δυσοίωνα από εκείνη των σοσιαλιστικών ουτοπιών, που προηγήθηκαν της επανάστασης του 1848. Η εργασία, όπως γίνεται πλέον αντιληπτή, ισοδυναμεί με την εκμετάλλευση της φύσης, η οποία αντιπαρατίθεται με αφελή ικανοποίηση στην εκμετάλλευση του προλεταριάτου.  

Συγκρινόμενες μ' αυτή τη θετικιστική σύλληψη, οι φανταστικές επινοήσεις -που έδωσαν τόσο άφθονο υλικό για το χλευασμό του Fourier- επιδεικνύουν μια εκπληκτικά υγιή ευαισθησία. Σύμφωνα με τον Fourier, σαν αποτέλεσμα μιας αριστοτεχνικής συλλογικής εργασίας, τέσσερα φεγγάρια θα φώτιζαν τη γήινη νύχτα, οι πάγοι θα αποσύρονταν από τους πόλους, το νερό της θάλασσας δεν θα είχε πια αλμυρή γεύση και τα άγρια θηρία θα έμπαιναν στην υπηρεσία του ανθρώπου. Όλα αυτά απεικονίζουν μια εργασία, η οποία πολύ πέρα από την εκμετάλλευση της φύσης, είναι ικανή να την γονιμοποιήσει ώστε να φέρει στο φως το κάθε λογής δημιούργημα που κείτεται αδρανές στην αγκαλιά της σαν δυνατότητα. Στην διεφθαρμένη αντίληψη της εργασίας αντιστοιχεί, σαν λογικό της συμπλήρωμα, μια φύση τέτοια, που σύμφωνα με την έκφραση του Dietzgen, "υπάρχει εκεί δωρεάν".

όλες οι Θέσεις εδώ