Κατά την τελευταία συνδιάσκεψη των Σοφών (18/07/2017) σημειώθηκε καταρχήν έλλειψη απαρτίας καθώς έδωσαν το παρόν μόνο οι κ.κ. Αλφειός, Ίζι, Λυγκέας και Χόλοου, με αποτέλεσμα να αναβληθεί μέχρι νεωτέρας η λήψη αποφάσεων καθοριστικών για το μέλλον του κόσμου .
Παρ’ όλα αυτά η συζήτηση ήταν θερμή, ζωντανή και έντονη
καθώς συζητήθηκαν, μεταξύ άλλων
καυτών θεμάτων, και τα ζητήματα γύρω από το αν
είμαστε προγραμματισμένοι ή αν έχουμε ελεύθερη βούληση. Εδώ εντοπίστηκαν
μια σειρά από βαθιές αποκλίσεις απόψεων, αλλά και σημαντικές συγκλίσεις. Τις
παραθέτουμε εδώ με συντομία.
1. Μια βασική απόκλιση εντοπίστηκε στον ορισμό της έννοιας
«ελευθερία». Σύμφωνα με μια άποψη (Λυγκέας), η έννοια αυτή σημαίνει την απόλυτη ελευθερία ή απουσία
προκαθορισμών, καθορισμών ή προγραμματισμών κάθε είδους, ακόμα και
φυσικοβιολογικών. Για παράδειγμα, θεωρεί αναίρεση της ελευθερίας το γεγονός ότι
δεν έχουμε τη φυσική δυνατότητα να πετάμε από μόνοι μας, ή να αλλάζουμε κατά
βούληση την τροχιά της Γης, και οπωσδήποτε το γεγονός ότι ερχόμαστε σ’ ένα
κόσμο ήδη διαμορφωμένο πριν από τη γέννησή μας.
Στην άποψη αυτή, αντιπαρατέθηκε
(Ίζι, Αλφειός, Χόλλοου) η γνώμη ότι πρόκειται για μια θέση που καθιστά την
ελευθερία εξωπραγματική.
Αντιπροτάθηκε λοιπόν μια διαφορετική ιδέα της ελευθερίας, σύμφωνα με την οποία
η ύπαρξη τέτοιου τύπου περιορισμών ούτε αναιρεί την ελευθερία, ούτε δεν αναιρεί
την ελευθερία, διότι η ελευθερία αφορά σε μια δυνατότητα ή ικανότητα σε σχέση
με αυτά που μπορούμε να κάνουμε· αν
δηλαδή θα επιλέξουμε να τα κάνουμε έτσι ή αλλιώς, κι αν είμαστε πραγματικά ελεύθεροι
να κάνουμε επιλογές εδώ (π.χ. αν θα φτιάξουμε ή όχι μια πυρηνική βόμβα, την
οποία μπορούμε να φτιάξουμε).
2. Ανάγκη περισσότερου ξεκαθαρίσματος εντοπίστηκε στην
έννοια της «βούλησης». Υποστηρίχτηκε (Ίζι) ότι η έννοια «ελευθερία της
βούλησης» είναι πλεονασμός, διότι έχω βούληση σημαίνει «θέλω αυτό και όχι εκείνο»,
οπότε η βούληση είναι ελεύθερη. Η συζήτηση επ’ αυτού ανέδειξε ένα πρόβλημα, που
αφορά στη διάκριση μεταξύ επιθυμίας και βούλησης. Πράγματι, φαίνεται ότι στην
επιθυμία δεν υπάρχει ελευθερία: το «ποθώ αυτό» δεν τίθεται σε συνάρτηση,
σύγκριση, επιλογή ως προς κάτι άλλο. Η επιθυμία σε πηγαίνει «σέρνοντας» προς το
αντικείμενό της, όμως αυτό δεν ισχύει για τη βούληση: μπορεί κανείς να επιθυμεί
σφοδρά κάτι, αλλά με τη βούλησή του να το αρνηθεί.
Μια σειρά συγχύσεων λοιπόν,
αναφορικά με το ζήτημα της ελευθερίας βούλησης ή του αυτεξούσιου προκύπτει από
το μπέρδεμα μεταξύ επιθυμίας και βούλησης. Αυτό το μπέρδεμα πρέπει να λήξει.
3. Μια σημαντική απόκλιση εντοπίστηκε στην έννοια του «προγραμματισμού».
Σημειώθηκε (Χόλοου) ότι η έννοια του προγραμματισμού σημαίνει την κατάρτιση
μιας λίστας οδηγιών ή εντολών, την οποία ο προγραμματιζόμενος οφείλει να
ακολουθεί απαρέγκλιτα, και ότι οι κοινωνικοί κανόνες δεν είναι ακριβώς κάτι
τέτοιο. Παρατηρήθηκε (Λυγκέας) ότι αυτό κάνουν οι γονείς στα μικρά παιδιά τους:
τα προγραμματίζουν να πάνε π.χ. σχολείο, να μάθουν να γράφουν, να περάσουν στο
πανεπιστήμιο, κ.ο.κ. Αναγνωρίστηκε η σχετική βασιμότητα αυτού του
επιχειρήματος, αλλά αντιπροτάθηκε (Χόλοου) ότι η εκμάθηση των κοινωνικών
κανόνων από τους ανθρώπους δεν είναι μια μηχανική διαδικασία, δεν είναι σαν τον
προγραμματισμό μηχανών, ούτε
