Εις μνημόσυνον ζωής...

Ρενέ Ζιράρ

(25/12/1923 - 4/11/2015)

«Μας λένε ότι δεν υπάρχει γλώσσα άλλη από τις θανάσιμες εξισώσεις της επιστήμης από τη μια πλευρά, και από μια αγόρευση, η οποία αναγνωρίζει την ίδια της τη ματαιότητα και αρνείται ασκητικά στον εαυτό της την καθολική διάσταση από την άλλη. Για τα άνευ προηγουμένου συμβάντα των οποίων είμεθα μάρτυρες −την επιταχυνόμενη συγκέντρωση της ανθρωπότητας σε ένα μοναδικό πλανητικό χωριό−, όπως φαίνεται, δεν υπάρχει, λένε, τίποτα που θα μπορούσαμε να πούμε, δεν υπάρχει τίποτε το οριστικό ή έστω συνεκτικό. Όλα αυτά φαίνεται σαν να μην παρουσιάζουν κανένα ενδιαφέρον. Υποχρεωνόμαστε να υποκλιθούμε μπροστά στα συστήματα του απειρομέγιστου και του απειροελάχιστου, γιατί αυτά είναι σε θέση, λένε, να αποδείξουν την εκρηκτική τους δύναμη.

Ωστόσο δεν υπάρχει θέση για καμμία σκέψη σε ανθρώπινη κλίμακα, για κανένα στοχασμό ικανό να προσεγγίσει κατά μέτωπο το αίνιγμα μιας ιστορικής κατάστασης άνευ προηγουμένου: του θανάτου όλων των πολιτισμών.

Το να καταδικάζεται η ανθρωπότητα στην απουσία νοήματος και στο μηδέν τη στιγμή ακριβώς που έχει εφοδιαστεί με μέσα, τα οποία μπορούν να αφανίσουν τα πάντα εν ριπή οφθαλμού∙ και το να εξαρτάται το μέλλον του ανθρώπινου οικοσυστήματος από άτομα, τα οποία δεν έχουν οδηγό άλλο από τις επιθυμίες τους και τα ‘‘ένστικτα θανάτου’’ τους −όλα αυτά είναι μια προοπτική διόλου καθησυχαστική, η οποία, ωστόσο, μαρτυρεί πολλά για την ανικανότητα της νεωτερικής επιστήμης και των νεωτερικών ιδεολογιών να ελέγξουν τις δυνάμειες που έθεσαν στη διάθεσή τους.

Ο απόλυτος σκεπτικισμός, ο γνωσιολογικός μηδενισμός, προβάλλεται συχνά πλέον με τρόπο το ίδιο δογματικό όσο και οι ποικίλοι δογματισμοί που προηγήθηκαν. Η σύγχρονη σκέψη απορρίπτει πλέον κάθε βέβαιη γνώση και αυθεντία, αλλά με ένα τόνο βεβαιότητας και αυθεντίας κατηγορηματικότερο από ποτέ.

Ο νεωτερικός κόσμος έχει απαλλαχθεί από μια μορφή πουριτανισμού μόνο και μόνο για να παραδοθεί σε μιαν άλλη. Και αυτή τη φορά, εκείνο που επιδιώκουν να στερήσουν από τους ανθρώπους δεν είναι η σεξουαλικότητα, αλλά κάτι από το οποίο οι άνθρωποι έχουν ακόμη περισσότερη ανάγκη: το νόημα.

Ο άνθρωπος δεν ζει μόνο με άρτον ή σεξουαλικότητα. Η σημερινή σκέψη είναι η χειρότερη μορφή ευνουχισμού: ο ευνουχισμός του σημαινομένου. Όλοι οι άνθρωποι είναι τώρα σε συνεχή επιφυλακή για να συλλάβουν επ’ αυτοφόρω τον διπλανό τους να πιστεύει σε κάτι, ο,τιδήποτε.

Αγωνιστήκαμε εναντίον του πουριτανισμού των πατέρων μας για να πέσουμε σε ένα πουριτανισμό πολύ χειρότερο απ’ τον δικό τους, τον πουριτανισμό του νοήματος, που νεκρώνει ό,τι κι αν αγγίξει∙ ένα πουριτανισμό που αποστεώνει όλα τα κείμενα και σκορπίζει παντού την πιο θανάσιμη πλήξη, ακόμη και εν μέσω των πιο καινοφανών καταστάσεων.»

Ρενέ Ζιράρ, Κεκρυμμένα από καταβολής (1978),

απόσπασμα από τη μνημειώδη μετάφραση του Κωνσταντίνου Γκότση,

ο οποίος είχε επιμεληθεί και την ελληνική έκδοση (1994)

Ο τελευταίος Εβραίος της Βίνιτσα

Η φωτογραφία βρέθηκε στο προσωπικό άλμπουμ στρατιώτη των ειδικών "ομάδων εξόντωσης" (Einsatzgruppe), των SS. Από πίσω, το κάθαρμα είχε σημειώσει : "Ο Τελευταίος Εβραίος της Βίνιτσα"!

Η Βίνιτσα βρίσκεται στην Ουκρανία. Εκεί οι Γερμανοί στρατιώτες (Einsatzgruppe D) συνεργαζόμενοι με ντόπιους προδότες, εκτέλεσαν περίπου 30 χιλιάδες άμαχους.

Κι εδώ ο "τελευταίος", όπως μας πληροφορεί η σημείωση του ναζιστή σε αυτή την διάσημη φωτογραφία.

Αυτά υποθέτω τα γνωρίζετε. [;;;;]

Και μετά; Η Βίνιτσα σήμερα!

Χρώμα, χαμόγελο, καμπύλες.
Πόλη πορνείο.
Αυτό όμως είναι η αλήθεια της απώλειας. Δεν συμβαίνει στην Βίνιτσα, "εκεί μακριά", συμβαίνει δίπλα μας  και μέσα μας.
Οι δύο φωτογραφίες δίπλα δίπλα προκαλούν αηδία.
Δυσάρεστο αλλά ακριβές. Δεν πέρασε ούτε κλάσμα δευτερολέπτου, ούτε μια στιγμή.
Δεν υπάρχει ο Χρόνος εδώ. Είναι φανερό.
Αηδιάζουμε γιατί καταλαβαίνουμε ότι η κοινότητα του αίσχους των δύο ντοκουμέντων είναι η συναίνεση και η ενσωμάτωση. Αυτές πάλι είναι διαδικασίες.
Συμβαίνουν με μια συνέχεια.
Μέσα στην τυπικότητα της καθημερινότητας συμβαίνει η κατασκευή του λάγνου μαλάκα που ερεθίζεται με την απόλυτη υποταγή του άλλου και είναι έτοιμος να την υποστηρίξει για λογαριασμό του ισχυρού.
Το καμουφλάζ του ανθρώπινου πόνου είναι το καθημερινό μέλημα του συστήματος.
Η αποξένωση είναι αποξένωση από τον πόνο.
Ο ναζισμός νίκησε!
Το απάνθρωπο είναι εδώ.
Αυτή η πικρή παραδοχή, η επίγνωση, ίσως σημάνει την απαρχή μιας συνειδητοποίησης.
Την εκκίνηση ενός σχεδίου, μιας ενάντιας σκέψης έστω.

Ελευθερία, λέει ο Λεβινάς, είναι να γνωρίζεις ότι η ελευθερία κινδυνέυει. Αλλά γνωρίζω ή έχω συνείδηση σημαίνει , συνεχίζει, ότι έχω χρόνο να αποφύγω και να προλάβω την στιγμή του απανθρωπισμού.
 Τα προαπαιτούμενα της διηνεκούς αναβολής αυτής της προδοσίας, όπως η ανιδιοτέλεια της καλοσύνης, η επιθυμία του απολύτως Άλλου, η διάσταση της μεταφυσικής υποχωρούν κάθε φορά μπροστά  στον αυτοματισμό της οικονομίας και του τζόγου της. Των υποσχέσεων της. Ο άνθρωπος τις πιστευει τυφλα και δεν χαρίζει δευτερόλεπτο πλέον στον εαυτό του.
Σέρνεται βιαστικά, σπασμωδικά και χωρίς συναίσθηση πίσω από την ουτοπία του χρήματος. Νεκροζώντανος παραδίνεται στην απληστία. Συναινεί στην θραυσματικότητα της ζωής του και στην εξαθλιώση της κάθε του στιγμής.
Όσο δεν κατανοούμε πώς το παρελθόν καθοδηγεί το παρόν μας, θα είμαστε πεσμένοι κάτω και θα νομίζουμε πως πετάμε. Θα ζούμε στην τύχη και στην ψευτοευτυχία του τζογαδόρου.