Βοηθήματα μνήμης

Μίζερε μικροαστέ! Πάντα τούτος ο φόβος μη τύχει και πάει κάτι χαμένο, αυτή η στεναχώρια που νοιώθει ο τσιγκούνης για ό,τι πετιέται. 

 
Μια έμμονη ιδέα, ένα ιδανικό:μια κοινωνία που δε θα πετά τίποτα,  που τα αντικείμενά της θα διαρκούν εσαεί και που οι δύο κύριες λειτουργίες της -η παραγωγή και η κατανάλωση- θα επιτελούνται χωρίς να δημιουργούν κατάλοιπα!

 

Το όνειρο της τέλειας αστικής δυσκοιλιότητας.

Μιλάει ο Αλέξανδρος Συρέν, δανδής των σκουπιδιών, στα Μετεωρολογικά του Μ.Τουρνιέ (σ.80). Ένα βιβλίο που διαβάζεται και ξαναδιαβάζεται. Σοβαρό βοήθημα μνήμης.

Για να μη ξεχνιόμαστε!

Ποιος φοβάται την ιστορία (που συνεχίζεται)

Την Κυριακή πήγα και είδα την Άννα Κοκκίνου στο θέατρο να εκτελεί επίπονα και καταπληκτικά ένα δίωρο μονόλογο. Μια επιλογή κειμένων από την ιστορία του Θουκυδίδη.

 

Στο γυρισμό μπαίνουμε με την Κ.  στο τρένο από τη στάση του Θησείου συζητώντας το κείμενο και την παράσταση. Καθόμαστε στο τετραπλό κουπέ κι απέναντί μας, για τις πρώτες δύο στάσεις, κάθονταν ένα ωραίο ζευγάρι νεότατων το κορίτσι ήταν πανέμορφο  κι ο νέος "μούτρο". Αυτοί κατέβηκαν και στις θέσεις κάθισαν δυο άλλα νεαρά παιδιά τα οποία όμως πριν καν φτάσουμε στην Βικτόρια τις παραχώρησαν ευγενικά σε ένα τρίτο ζεύγος ηλικιωμένων. Από το πως  ευχαρίστησε τον νεαρό ο κύριος και από τις πρώτες κουβέντες που έπιασα κατάλαβα πως ήταν από τον Πειραιά, και πως ήταν παλιοί φίλοι με την κυρία που κάπου συναντήθηκαν. Πράγματι ήταν, ποντιακής καταγωγής. Ο πατέρας του κυρίου, είπε αυτός, γεννήθηκε το 1890 και πέθανε το 67. 

Μιλούσε στην κυρία για τα "Ποντιακά Ημερολόγια" και την Δραπετσώνα. Εμείς σταματήσαμε να συζητάμε και στρέψαμε την προσοχή μας απέναντι. Ανέφερε κάτι για  εργολαβίες και της είπε όταν ακούμε για τη Δραπετσώνα όσο να ναι συγκινούμαστε.  Η κυρία άρχισε τότε να λέει για τις επισκέψεις που έκανε στις φυλακές των Βούρλων στον θείο της το 54-55. Είπε πως θυμόταν το μεγάλο προαύλιο, χορταριασμένο γεμάτο ψηλά χαμομήλια.

Τα Βούρλα ήταν η περιοχή γύρω από ένα ρέμα, συνόρευε με ένα από τα αρχαιότερα νεκροταφεία του Πειραιά, μπορεί και του πολιτισμένου κόσμου, πολύ μετά εκεί δίπλα στο ρέμα χτίστηκε, στα τέλη του 19ου αιώνα, το πρώτο περιτειχισμένο κρατικό πορνείο με τις γυναίκες σε περιορισμό, και αργότερα όταν το πορνείο-κάτεργο έκλεισε το 1937, τα κτήρια έγιναν φυλακές κυρίως πολιτικών κρατουμένων αλλά και ποινικών και ναρκομανών.

Σκέφτηκα το Θουκυ,δίδη, την ιστορία, τις αναπαράστασεις της ιστορίας. Άρχισα να ταράζομαι. Τι είναι η πόλη;  Γιατί το ζευγάρι αυτό κάθισε απέναντί μου;  Πάντα μου τυχαίνουν κάτι τέτοια!

Πετάχτηκα, περισσότερο για να διαπιστώσω ότι όλα αυτά συμβαίνουν, ρωτώντας προς το μέρος τους, από τα Βούρλα δεν έγινε και η μεγάλη απόδραση το 54; Το 55, μου λέει ο κύριος. Ναι το 55, λέω, που έκαναν ολόκληρο τούνελ. Περάσανε κάτω από τη Δογάνης, είκοσι μέτρα, βγήκανε στα λουτρά του Ντεστρέ, λέει, κι έκανε μια κίνηση με το χέρι προς το μέρος της κυρίας, που σήμαινε "να αυτά λέγαμε". Κούνησα κι εγώ το κεφάλι μου.

-Από κει είστε; ρωτάει η κυρία,
- Ναι από λίγο πιο πάνω, απαντώ. Κατεδαφίστηκαν, λέω  σαστισμένος, τώρα στα Βούρλα έχει γίνει μια τεράστια πολυκατοικία ή κάτι τέτοιο;

- Μια; μου λέει ο κύριος, μόνο μία; Ουου

- Άκου μία! Γεμάτο είναι...δέκα, λέει με αποστροφή, δεν έμεινε τίποτα, μας άφησαν ένα μικρό κομματάκι!

- Ένα κομματάκι, επανέλαβε η κυρία.

Κατεβήκαμε αφού τους χαιρετίσαμε.Ποιοι ήταν αυτοί οι δύο; Και ποιοι ήταν όλοι αυτοί που έμειναν μονάχα με ένα μικρό κομματάκι;

...

 

Κατά τα λοιπά και λαμβάνοντας αφορμή από τα γεγονότα της Κέρκυρας και τις εκεί βαρβαρότητες,  ο Θουκυδίδης ανατέμνει στο σημείο αυτό την ανθρώπινη ψυχή και αναπτύσσει την παθολογία του εμφύλιου πολέμου.

[3.82.2] Κ' έπεσαν πολλές και βαρειές συμφορές στα διάφορα κράτη από τις εσωτερικές τους επαναστάσεις, τέτοιες που γίνονται βέβαια και θα γίνονται πάντοτε όσο μένει ίδιο το φυσικό του ανθρώπου, αλλά που μπορεί να συντύχουν πιο άγρια ή πιο μαλακά, και που θ' αλλάζουνε μορφή ανάλογα με το πώς θα παρουσιαστούν κάθε φορά οι παραλλαγμένες περιστάσεις. Γιατί σε καιρούς ειρήνης κι όταν υπάρχει σχετική ευημερία, τόσο οι πολιτείες όσο και τα άτομα, είναι πιο καλοπροαίρετοι ο ένας για τον άλλον, επειδή δε φτάνουνε σε απόγνωση από άκρα ανάγκη που δεν τους ήρθε με τη θέλησή τους· ο πόλεμος όμως, που παίρνει ύπουλα κάτω απ' τα πόδια των ανθρώπων την ευκολία να κερδίζουν το καθημερινό τους, τους διδάσκει την ωμότητα, κ' εντείνει την αγανάχτηση των πολλών ανάλογα με την κατάσταση όπου τους φέρνει. 

[3.82.3] Γίνονταν λοιπόν επαναστάσεις στις πολιτείες, κι αν τυχόν καμιά είχε καθυστερήσει, μαθαίνοντας το τι είχε σταθεί αλλού προτήτερα, προχωρούσε μακρήτερα στις άκρες βιαιότητες, και ξάναβαν τα μυαλά των ανθρώπων προσπαθώντας να επινοήσουν κάτι χειρότερο και πιο περίτεχνο, και να επιβάλουν πιο τερατώδικες αντεκδικήσεις. 

[3.82.4] Και νόμισαν πως είχαν το δικαίωμα ν' αλλάξουν και τη συνειθισμένη ανταπόκριση των λέξεων προς τα πράγματα, για να δικαιολογήσουν τις πράξεις τους. Έτσι η αστόχαστη αποκοτιά θεωρήθηκε παλληκαριά γι' αγάπη των συντρόφων, ο δισταγμός από πρόνοια για το μέλλον δειλία που προβάλλει ενάρετες δικαιολογίες, η γνωστική μετριοπάθεια ως πρόφαση ανανδρίας, και η ικανότητα να βλέπει κανείς όλες τις πλευρές μιας κατάστασης, ανικανότητα να δράσει από καμιά· την απότομη και βίαιη αντίδραση, την πρόσθεσαν στα προτερήματα του αντρός, και η αποχή από τις ραδιουργίες λογίστηκε φαινομενικά λογική πρόφαση για ν' αποφύγει κανείς τον κίντυνο. 

[3.82.5] Τον αδιάκοπα έξαλλο κατήγορο τον θεωρούσαν πάντα αξιόπιστο, όποιον όμως του αντιμιλούσε, τον υποψιάζονταν για προδοσία. Κι αν έκανε κανείς ραδιουργίες και πετύχαινε, τον είχαν για έξυπνο, κι όποιος υποψιαζόταν και ξεσκέπαζε έγκαιρα τα σχέδια του άλλου ήταν ακόμα πιο καπάτσος. Όποιος όμως προνοούσε ώστε να μη χρειαστούν αυτά καθόλου, έλεγαν πως διαλύει το κόμμα κι αφήνει να τον τρομοκρατήσουν οι αντίπαλοι. Και μ' ένα λόγο, όποιος πρόφταινε να κάνει το κακό πριν από τον άλλον άκουγε παινέματα, καθώς κι όποιος παρακινούσε στο κακό έναν άλλον που δεν το είχε προτήτερα βάλει στο νου του. 

[3.82.6] Κι ο συγγενής λογιζόταν πιο ξένος από τον κομματικό σύντροφο, επειδή ο σύντροφος ήταν πιο πρόθυμος να ριχτεί στον κίντυνο για το κόμμα χωρίς να εξετάσει την αληθινή αιτία της πράξης του. Οι κομματικοί σύντροφοι δε συνδεόταν μεταξύ τους σύμφωνα με τους νόμους που ίσχυαν γι' αμοιβαία ωφέλεια αλλά για να κερδίσουν πλεονεχτήματα στο πείσμα των νόμων και των κοινωνικών ηθών. Και την εμπιστοσύνη μεταξύ τους δεν την επικύρωναν όρκοι προς τους θεούς, όπως συνηθιζόταν άλλοτε, αλλά ο σκοπός να πατήσουν το νόμο με κοινήν ενέργεια. 

[3.82.7] Τις δίκαιες προτάσεις των αντιπάλων τις δέχονταν μ' επιφύλαξη παρακολουθώντας τις πράξεις τους αν ήταν πιο ισχυροί κι όχι με γενναιοψυχία. Και κοίταζαν περισσότερο να πάρουν εκδίκηση παρά να φυλαχτούνε για να μην πάθουν πρώτα οι ίδιοι. Κι αν σε κάποια περίσταση έδιναν κ' έπαιρναν όρκους να συμφιλιωθούν, οι όρκοι ίσχυαν γιατί τη στιγμή εκείνη δεν ήτανε σε θέση κανένας από τους δυο να κάνει τίποτ' άλλο, επειδή δεν είχαν να περιμένουν ενίσχυση από πουθενά αλλού· μόλις όμως δινόταν η ευκαιρία, εκείνος που πρόφταινε να τολμήσει, αν έβλεπε πουθενά ανοιχτό τον αντίπαλο, του την έφερνε με μεγαλύτερη χαρά επειδή είχε δώσει τα πιστά παρά αν τον εζημίωνε κατ' ευθεία και φανερά· και λογιζόταν το φέρσιμο τούτο όχι μόνο πιο σίγουρο, αλλά, επειδή είχε υπερισχύσει με πονηριά, έπαιρνε και το χαραχτήρα νίκης σε αγώνα εξυπνάδας. Κ' ευκολώτερα νομίζονταν επιδέξιοι οι πολλοί που κακουργούν, παρά ενάρετοι όσοι δεν ξέρουν απ' αυτά. Και ντρέπονται για τούτο το δεύτερο ενώ καμαρώνουνε για το πρώτο.

 

[3.82.8] Αιτία για ολ' αυτά είναι η όρεξη ν' αποχτήσουν δύναμη οι άνθρωποι από απληστία και φιλοδοξία· κι' απ αυτά πηγάζει η ορμή που τους σπρώχνει, μια και μπούνε στη διαμάχη των κομμάτων. Γιατί όσοι ξεπρόβαλαν κάθε φορά σαν αρχηγοί στις πολιτείες, ο καθένας με ωραίο και αξιόπρεπο σύνθημα, πως εκτιμούν πάνω απ' όλα την ίση συμμετοχή όλων των πολιτών στη διοίκηση [της πολιτείας], ή τη γνωστική και μετρημένη κυβέρνηση των πιο καλών, γνοιάζονταν για τα κοινά μόνο με τα λόγια, ενώ κέρδιζαν πλεονεχτήματα για τον εαυτό τους, και πολεμώντας με κάθε τρόπο να υπερισχύσουν ο ένας από τον άλλον πολλές φορές ως τώρα τόλμησαν να κάνουν τα πιο φοβερά πράματα, κ' επιδίωξαν να εκδικηθούν τους αντιπάλους τους όχι ως εκεί που επιτρέπει η δικαιοσύνη και το συμφέρον της πολιτείας, αλλά κάνοντας τις πιο άγριες πράξεις, με μοναδικό περιορισμό το τι ήταν πιο ευπρόσδεκτο κάθε φορά για τη μια ή την άλλη μερίδα· και δεν εδίστασαν στην προσπάθειά τους να καταλάβουν την αρχή είτε καταδικάζοντας τους αντιπάλους με άδικη ψήφο του λαού, είτε με βίαιο πραξικόπημα, να χορτάσουν τη φιλοδοξία τους της στιγμής. Έτσι που κανείς από τους δυο δεν ακολουθούσε τους κανόνες του σεβασμού προς το δίκαιο και το σωστό, αλλά όσοι τύχαινε με ωραία και πρεπούμενα λόγια να σκεπάσουν τις πιο ανόσιες πράξεις, αποχτούσαν καλύτερη φήμη. Οι πιο μετριοπαθείς πολίτες θανατώνονταν κι από τους δυο, είτε γιατί δε βοηθούσαν τον αγώνα τους ή γιατί τους φθονούσαν οι άρχοντες ως και την πιθανότητα να επιζήσουν. 

[3.83.1] Έτσι γίνηκαν κάθε λογής διαστρεμμένα εγκλήματα ανάμεσα στους Έλληνες κ' αιτία τους ήταν οι εσωτερικές διενέξεις κ' επαναστάσεις. Και οι ηθικοί τρόποι που συγγενεύουν τα πιο στενά με την ευγενικιά φύση, έγιναν καταγέλαστοι και αφανίστηκαν, κ' επικράτησαν οι οξείες αντιθέσεις των αντιπάλων κομμάτων με διαμετρικά αντίθετα φρονήματα, χωρίς ίχνος αμοιβαίας εμπιστοσύνης. 

[3.83.2] Γιατί δεν υπήρχε τίποτα που να διαλύσει τη δυσπιστία αυτή, ούτε λόγος που να δίνει εγγύηση, ούτε όρκος που να φοβάται κανείς να τον πατήσει. Κι όταν επικρατούσαν, όλοι στοχάζονταν πως δεν είχαν καμμιάν ελπίδα να εξασφαλιστούνε μόνιμα, γι' αυτό περισσότερο φρόντιζαν πώς να μην πάθουν αυτοί πρώτοι παρά που μπορούσαν να δώσουν πίστη στους άλλους.

[3.83.3] Και τις περισσότερες φορές επέπλεαν όσοι είχαν τις κατώτερες διάνοιες, γιατί επειδή φοβούνταν τόσο την ίδια τους κατωτερότητα όσο και την εξυπνάδα των αντιπάλων, μήπως γι' αυτό δεν μπορέσουν να επιβάλουν τη γνώμη τους με τα λόγια, και μήπως με την ευστροφία τους οι άλλοι προφτάσουν να τους συκοφαντήσουν και να εξυφάνουν τα συνωμοτικά τους σχέδια προτήτερα, τολμούσαν να κάνουνε πραξικοπήματα με αναίδεια. 

[3.83.4] Ενώ όσοι δεν καταδέχονταν να λάβουν τα μέτρα τους έγκαιρα, βέβαιοι πώς θα προαισθάνονταν τον κίντυνο, γιατί νόμιζαν πως δε χρειάζονται οι πράξεις εκεί που έφτανε η γνώση, πιάνονταν αφύλαχτοι και θανατώνονταν.

  Θουκυδίδου Ιστορία.

Μτφρ. Ε. Λαμπρίδη. 1962.

Πρόλογος, μετάφραση, σχόλια. Εισαγωγή: Ι.Θ. Κακριδής.

Αθήνα: Γκοβόστης.

Στην Τύχη....

 

[121]

Προσπαθούσε να σε πείσει πως όλα είχαν αλλάξει, 

όμως εσύ τα ’βλεπες γύρω σου απελπιστικά όμοια.

Μ. Αναγνωστάκης

 

Από την Αρετή στον Τρόμο

Δυο αποσπάσματα προς στοχασμό στις μέρες αυτές που ξεσπαθώνουν οι ενάρετοι...

1.

«Τότε επικράτησαν οι αφηρημένες αρχές −η αφηρημένη ελευθερία∙ και μαζί της, ακριβώς επειδή δεν ήταν πραγματική ελευθερία, βασίλεψε η αφηρημένη αρετή. Αυτού του είδους η αρετή βάλθηκε να κυριαρχήσει εναντίον όλων εκείνων που η διαφθορά τους, τα παλιά συμφέροντά τους ή ακόμα και η κατάχρηση που έκαναν στην ελευθερία τους, τούς είχαν απομακρύνει από την αρετή. Όμως σε αυτές τις συνθήκες η αρετή δεν είναι παρά μια σκέτη ιδέα, η οποία διακρίνει εκείνους που είναι απλώς διατεθειμένοι να γίνουν ενάρετοι από εκείνους που δεν είναι.

Έτσι βασίλεψε τελικά η γενικευμένη καχυποψία, (...) η οποία ήταν επόμενο να πάρει τεράστιες διαστάσεις και να οπλιστεί με τρομερή δύναμη. Ο Ροβεσπιέρος ήταν εκείνος που έθεσε την αρετή ως υπέρτατη αρχή και μπορούμε να πούμε ότι την είχε πάρει εντελώς στα σοβαρά. Το αποτέλεσμα ήταν, μαζί με την αφηρημένη αρετή, να επικρατήσει και ο τρόμος. Διότι πράγματι, η υποκειμενική αρετή, η αρετή που επικρατεί με το συναίσθημα, φέρνει πάντοτε μαζί της την φρικτότερη τυραννία.»

Γκ. Β. Φ. Χέγκελ, Μαθήματα πάνω στην ιστορία της φιλοσοφίας (1837).

2.

«Δεν είναι το χάος το χαρακτηριστικό στοιχείο του μηδενισμού -ή του κράτους που γίνεται λεία του μηδενισμού. Φυσικά μπορεί ένα μηδενιστικό κόμμα να εκμεταλλευτεί ή και να προξενήσει το χάος και την αταξία, για να διευκολυνθεί από τις χαοτικές καταστάσεις και να καταλάβει την εξουσία. Όμως ποτέ άλλοτε δεν λειτούργησε με τόση ακρίβεια η εκτελεστική εξουσία και η οφειλόμενη σε αυτήν τάξη, όπως στα ολοκληρωτικά καθεστώτα, που είναι το πιο φανερό σημάδι της μηδενιστικής εποχής μας. Ακόμα και ο θάνατος κατάντησε ένα απλό μέτρο της εξουσίας. 

Χάρη στην τέλεια λειτουργία του κρατικού μηχανισμού εξολοθρεύονται εκατομμύρια ανθρώπων στα ολοκληρωτικά καθεστώτα. Η τάξη και όχι το χάος είναι το χαρακτηριστικό του μηδενιστικού καθεστώτος. Η αριθμομηχανή παίζει πρωτεύοντα ρόλο στα ολοκληρωτικά, μηδενιστικά καθεστώτα -κι ο άνθρωπος γίνεται ένα απλό αντικείκενο των λογαριασμών τους.»

Φριτς Λάιστ, Γειτονία με δαίμονες, 

εκδ. ΜΑΡΗ (1962)

Ο τελευταίος Εβραίος της Βίνιτσα

Η φωτογραφία βρέθηκε στο προσωπικό άλμπουμ στρατιώτη των ειδικών "ομάδων εξόντωσης" (Einsatzgruppe), των SS. Από πίσω, το κάθαρμα είχε σημειώσει : "Ο Τελευταίος Εβραίος της Βίνιτσα"!

Η Βίνιτσα βρίσκεται στην Ουκρανία. Εκεί οι Γερμανοί στρατιώτες (Einsatzgruppe D) συνεργαζόμενοι με ντόπιους προδότες, εκτέλεσαν περίπου 30 χιλιάδες άμαχους.

Κι εδώ ο "τελευταίος", όπως μας πληροφορεί η σημείωση του ναζιστή σε αυτή την διάσημη φωτογραφία.

Αυτά υποθέτω τα γνωρίζετε. [;;;;]

Και μετά; Η Βίνιτσα σήμερα!

Χρώμα, χαμόγελο, καμπύλες.
Πόλη πορνείο.
Αυτό όμως είναι η αλήθεια της απώλειας. Δεν συμβαίνει στην Βίνιτσα, "εκεί μακριά", συμβαίνει δίπλα μας  και μέσα μας.
Οι δύο φωτογραφίες δίπλα δίπλα προκαλούν αηδία.
Δυσάρεστο αλλά ακριβές. Δεν πέρασε ούτε κλάσμα δευτερολέπτου, ούτε μια στιγμή.
Δεν υπάρχει ο Χρόνος εδώ. Είναι φανερό.
Αηδιάζουμε γιατί καταλαβαίνουμε ότι η κοινότητα του αίσχους των δύο ντοκουμέντων είναι η συναίνεση και η ενσωμάτωση. Αυτές πάλι είναι διαδικασίες.
Συμβαίνουν με μια συνέχεια.
Μέσα στην τυπικότητα της καθημερινότητας συμβαίνει η κατασκευή του λάγνου μαλάκα που ερεθίζεται με την απόλυτη υποταγή του άλλου και είναι έτοιμος να την υποστηρίξει για λογαριασμό του ισχυρού.
Το καμουφλάζ του ανθρώπινου πόνου είναι το καθημερινό μέλημα του συστήματος.
Η αποξένωση είναι αποξένωση από τον πόνο.
Ο ναζισμός νίκησε!
Το απάνθρωπο είναι εδώ.
Αυτή η πικρή παραδοχή, η επίγνωση, ίσως σημάνει την απαρχή μιας συνειδητοποίησης.
Την εκκίνηση ενός σχεδίου, μιας ενάντιας σκέψης έστω.

Ελευθερία, λέει ο Λεβινάς, είναι να γνωρίζεις ότι η ελευθερία κινδυνέυει. Αλλά γνωρίζω ή έχω συνείδηση σημαίνει , συνεχίζει, ότι έχω χρόνο να αποφύγω και να προλάβω την στιγμή του απανθρωπισμού.
 Τα προαπαιτούμενα της διηνεκούς αναβολής αυτής της προδοσίας, όπως η ανιδιοτέλεια της καλοσύνης, η επιθυμία του απολύτως Άλλου, η διάσταση της μεταφυσικής υποχωρούν κάθε φορά μπροστά  στον αυτοματισμό της οικονομίας και του τζόγου της. Των υποσχέσεων της. Ο άνθρωπος τις πιστευει τυφλα και δεν χαρίζει δευτερόλεπτο πλέον στον εαυτό του.
Σέρνεται βιαστικά, σπασμωδικά και χωρίς συναίσθηση πίσω από την ουτοπία του χρήματος. Νεκροζώντανος παραδίνεται στην απληστία. Συναινεί στην θραυσματικότητα της ζωής του και στην εξαθλιώση της κάθε του στιγμής.
Όσο δεν κατανοούμε πώς το παρελθόν καθοδηγεί το παρόν μας, θα είμαστε πεσμένοι κάτω και θα νομίζουμε πως πετάμε. Θα ζούμε στην τύχη και στην ψευτοευτυχία του τζογαδόρου.

Σοσιαλεθναρχομπίζνες | Κρίση 20

Κωνσταντίνος Καραμανλής
(1907-1998)

« (…) Για τη βιομηχανία, ο Κωνσταντίνος Καραμανλής άσκησε πολιτική κρατικοποιήσεων σε βάρος της εθνικής οικονομίας, θέτοντας υπεράνω αυτής το συμφέρον του κόμματός του και του ιδίου με τη μεγαλομανία να δημιουργήσει για τον εαυτό του εικόνα μεγάλου πολιτικού. 

Προπολεμικά στην Ελλάδα ήταν ιδιωτικές: τράπεζες, ηλεκτρισμός, τηλέφωνο, νερό, αστικές και υπεραστικές συγκοινωνίες, καθαριότητα πόλεων, άλλες υπηρεσίες και όλες οι βιομηχανίες, μέχρι και οι πολεμικές. Και ήταν αναπτυγμένες σε αξιόλογο βαθμό. Στον Πειραιά, εκτός από τις άλλες βιομηχανικές μονάδες, είχε αναπτυχθεί ναυπηγο-επισκευαστική ζώνη. Στην Στερεά Ελλάδα, στη Θεσσαλία, στη Μακεδονία και αλλού εξορύσσονταν μεταλλεύματα ως πρώτη ύλη για την μεταλλουργία που ανέπτυξε ο Μποδοσάκης. Στον Βόλο οι μηχανουργοί Αξελός και Μαλκότσης εφεύραν και κατασκεύασαν, χωρίς κρατική ενίσχυση, την πρώτη στην Ελλάδα μηχανή εσωτερικής καύσης και εφοδίαζαν με τέτοιες μηχανές τα αλιευτικά πλοιάρια. Αλλά αντί η μονάδα τους να προστατευθεί από την πολιτεία για να αναπτυχθεί, οι κυβερνήσεις την εξόντωσαν με την ελεύθερη εισαγωγή φθηνότερων.

Επίσης στο Βόλο, Νάουσα, Αθήνα και άλλες πόλεις λειτουργούσαν μεγάλες βιομηχανίες παραγωγής κασμιριών εφάμιλλων των αγγλικών. Μόνο στο Βόλο απασχολούσαν περισσότερους από 2.500 υφαντουργούς οι βιομηχανίες Παπαγεωργίου και Μορτζούκου. Οι υφαντουργίες Βόλου, Νάουσας, Αθηνών κατασκεύασαν κουβέρτες, στολές, είδη ένδυσης για τους 300 χιλιάδες πολεμιστές το 1940-41. Αρβύλες και ποικίλα άλλα είδη εκστρατείας κατασκεύασαν άλλες μονάδες. Όταν με τον πόλεμο  έβγαλαν από τις αποθήκες τα πεδινά πυροβόλα, βρέθηκαν να μην έχουν κιλλίβαντες να τα σέρνουν. Κατασκευάστηκαν σε καροτσέρικα της Λαμίας με επινοήσεις Ελλήνων αξιωματικών. (…)

Οι σιδηροβιομηχανίες Βόλου Γκλαβάνη και Σταματόπουλου κατασκεύαζαν μαζικά τις οβίδες, τις έστελναν στο πυριτιδοποιείο της Αθήνας για γόμωση και από εκεί στα μέτωπα. Μόνο η βιομηχανία Γκλαβάνη απασχολούσε 400 τορναδόρους και εφαρμοστές, που μαθήτευσαν στη Νυχτερινή Σχολή του Εμπορικού Συλλόγου Βόλου. (…)

Για τη βιομηχανία ο Καραμανλής εφάρμοσε πολιτική αντίθετη προς τις δικές του και τις ιδέες της Δεξιάς, που ανέκαθεν ήταν υπέρ της ιδιωτικής πρωτοβουλίας. Άρχισε τις κρατικοποιήσεις από τον ηλεκτρισμό. [… και συνέχισε παίρνοντας μπάλα σχεδόν τα πάντα και διαλύοντας όλα τα παραπάνω, όπως δείχνει ο Αρσενίου. -H.S..]

Με την ανατροπή της δικτατορίας του 1974 Αμερικανοί και άρχουσα τάξη έφεραν από το Παρίσι τον Καραμανλή ως νέο πρωθυπουργό, ο οποίος ίδρυσε δικό του κόμμα, τη Νέα Δημοκρατία και γενίκευσε τις κρατικοποιήσεις, σε βαθμό να κατηγορηθεί από βιομηχάνους για ‘σοσιαλμανία’. (…)

Με τις κρατικές βιομηχανίες θεμελιώθηκε η ‘Δυναστεία των Καραμανλήδων’. Τοποθετούνται πρίγκηπες και κόμητες της Δυναστείας ως πρόεδροι και διευθυντές, ενώ προσλαμβάνονται και υπεράριθμοι υπάλληλοι. Άσχετοι κατά κανόνα οι περισσότεροι από αυτούς με το αντικείμενό τους δεν προσφέρουν γνώσεις αλλά υπηρεσία στο κόμμα. (…)

Το αποτέλεσμα της πολιτικής του Κωνσταντίνου Καραμανλή ήταν η μεν γεωργική παραγωγή να μην ικανοποιεί πια τις ανάγκες των αγροτών και της χώρας, οπότε καλύπτονταν με αύξηση των εισαγωγών, ενώ οι κρατικοποιημένες βιομηχανίες να παράγουν χρέη. […] Με την πολιτική του κρατισμού, ο Πρωτογενής και ο Δευτερογενής κλάδος της εθνικής οικονομίας επιβάρυναν τον κρατικό προϋπολογισμό. Και η ανάγκη για τη συντήρηση αυτού του πολιτικού συστήματος, που αντί για πλεονάσματα παράγει χρέη, έφερε την ανάγκη δανείων. Και τότε βγήκε στη σκηνή ένας νέος πρωταγωνιστής: ο Ανδρέας Παπανδρέου.»

Λάζαρος Αρσενίου, Η ασκηθείσα στην Ελλάδα πολιτική μεταπολεμικά, 1950-2012,

Σύντομη αναφορά στα πεπραγμένα (εκδ. ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ, 2013).

Απροσδόκητα!

Το 2007 το μουσείο του Oλοκαυτώματος (ushmm.org) δημοσίευσε ένα άλμπουμ φωτογραφιών.

Aνήκε στον  Karl Höcker, υπασπιστή του διοικητή του στρατοπέδου του Άουσβιτς Richard Baer. Το άλμπουμ το δώρισε στο μουσείο ανώνυμα βετεράνος αξιωματικός του αμερικανικού στρατού και περιλαμβάνει φωτογραφίες από τις δραστηριότητες του προσωπικού του στρατοπέδου συγκέντρωσης στο εξοχικό κατάλυμα που υπήρχε για αυτό, σε μια απόσταση 20χλμ. από το στρατόπεδο. (βλ. Solahutte)

Ο Καρλ, εδώ,  βρίσκεται στο κέντρο της φωτογραφίας. Στο άλμπουμ του είχε σημειωμένο, κάτω από αυτές τις φωτογραφίες, τίτλο που ελεύθερα θα μπορούσαμε να τον μεταφράσουμε "απροσδόκητα" (στα γερμανικά γράφει "βροχή εν αιθρία") 

Οι ημερομηνίες των φωτογραφιών συμπίπτουν με τους φονικότερους μήνες λειτουργίας του στρατοπέδου, όπου και εκτελέστηκαν μεθοδικά πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι.

Ας ρίξουμε μια ματιά στα πρόσωπα, στο γέλιο τους, στην χαρά μέσα στην κίνηση τους που έχει αποτυπώσει τόσο ωραία ο φακός.

Ακόμα ένα φθινόπωρο, λοιπόν, θα ασχοληθούμε με τα "συστήματα του απροσδόκητου" και τις ιδεολογίες τους, με συντρόφους στοχαστές και ποιητές όπως η Άρεντ, ο Στάϊνερ, ο Μπένγιαμιν, ο Μαγιακόφσκι, η Τσβετάγιεβα, ο Μαν, ο Μάμφορντ.

Κι αυτό θα συνεχίσουμε να το κάνουμε, γιατί μας είναι φανερό πως η σκέψη γίνεται και πάλι, μεθοδικά, στόχος της "ακαταμάχητης δύναμης της λογικής" και της προπαγάνδας της .

Καλό μήνα!

Ιστορική μνήμη και αμνησία | Μάρθα Γκέλχορν, Άννα Άρεντ

Βρήκα αυτά τά απόσπασματα στο βιβλίο του Χανς Μάνγκους Ενζενσμπέργκερ Πολιτική και Πολιτισμός, στο πρώτο δοκίμιο του με τίτλο Η Ερειπωμένη Ευρώπη. 

Κι άλλοι την έπαθαν, όπως όλοι σχεδόν οι Έλληνες, που είχαν γίνει "αντιχουντικοί" όταν έπεσε η δικτατορία - οι ίδιοι που τώρα βρίζουν κι αναθεματίζουν τη "γενιά του Πολυτεχνείου", και οι "βαλτοί" που ξεφύτρωσαν στις πλατείες των χωριών τους μοστράροντας φωτογραφίες του Παπαδόπουλου.  Ας προσέξουμε:

«Φτάνοντας στη Ρηνανία τον Απρίλιο του 1945, η Αμερικανίδα Martha Gellhorn εξοργίζεται, για να μην πω μένει εμβρόντητη, από τις κουβέντες των Γερμανών συνομιλητών της:

"Κανένας δεν είναι Ναζί. Κανένας δεν υπήρξε ποτέ κάτι τέτοιο. Ίσως υπήρξαν μερικοί ναζί στο πιο κάτω χωριό κι είναι αλήθεια ότι εκείνη η πόλη, είκοσι χιλιόμετρα μακριά, υπήρξε πραγματικό εκκολαπτήριο του εθνικοσοσιαλισμού. Για να είμαστε ειλικρινείς και εντελώς μεταξύ μας, εδώ, στο δικό μας χωριό, είμαστε ένα σωρό κομμουνιστές. Μια ζωή ήμασταν δακτυλοδεικτούμενοι ως κόκκινοι... Τι πράγμα; Εβραίοι; Χμ, για να λέμε την αλήθεια σε αυτά εδώ τα μέρη δεν υπήρχαν πολλοί Εβραίοι. Κάνας-δύο ίσως, μπορεί και έξι. Τούς έβγαλαν όμως από την μέση. Εγώ έκρυψα έναν Εβραίο για έξι εβδομάδες (Εγώ έκρυψα έναν Εβραίο, αυτός έκρυψε έναν Εβραίο, όλοι οι άνθρωποι του θεού έκρυψαν κι από έναν Εβραίο). Δεν έχουμε τίποτα εναντίων των Εβραίων, πάντοτε τα πηγαίναμε καλά μαζί τους. Οι ναζί είναι γουρούνια. Είχαμε απηυδήσει μ' αυτήν την κυβέρνηση. Αχ, πόσο υποφέραμε. Οι βόμβες. Ζήσαμε εβδομάδες στα υπόγεια. Οι Αμερικάνοι είναι καλοδεχούμενοι. Δεν τους φοβόμαστε, δεν έχουμε κανένα λόγο να φοβόμαστε. Δεν κάναμε τίποτα άδικο, δεν είμαστε ναζί".

Αυτό το παραμύθι θα 'πρεπε να μελοποιηθεί. Τότε οι Γερμανοί θα μπορούσαν να το τραγουδούν κιόλας σαν ρεφρέν και θα ταν ακόμη καλύτερο. Όλοι τους μιλάνε μ' αυτό τον τρόπο. Αναρωτιέται κανείς, πώς η απεχθής αυτή κυβέρνηση κατάφερε ν' αντέξει αυτό τον πόλεμο πεντέμισι χρόνια. Σύμφωνα με τα όσα λένε, δεν υπήρξε ποτέ στη Γερμανία άντρας, γυναίκα ή παιδί που να επιδοκίμασε αυτό τον πόλεμο. Στέκουμε εκεί με την σαστιμάρα και την περιφρόνηση ζωγραφισμένη στα πρόσωπά μας  κι ακούμε δίχως συγκατάνευση και οπωσδήποτε δίχως σεβασμό αυτή την ιστορία. Ένας ολόκληρος λαός που προσπαθεί να υπεκφύγει των ευθυνών του δεν αποτελεί εποικοδομητικό θέαμα.»

Είχαν περάσει πάνω από δύο χρόνια από τότε και μια άλλη παρατηρήτρια από το εξωτερικό, η Άννα Άρεντ, οδηγείται στα ίδια συμπεράσματα:

«Η νέα Γερμανία τα 'χει χαλάσει με τον κόσμο ολόκληρο ενώ ταυτόχρονα αισθάνεται μιαν ιδιότυπη αυτοϊκανοποίηση. Οι Γερμανοί, από την μια ξεσπάνε σε παράπονα για την πείνα, για τα σπίτια που χάθηκαν και για όλα τα δεινά, ενώ από την άλλη δεν δείχνουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τα δεινά και τις απώλειες που επέφεραν στους άλλους. Αντίθετα, προσδοκούν φιλανθρωπικές δωρεές από τις χώρες που οι ίδιοι ήθελαν να καταστρέψουν -  δωρεές μάλιστα που συνήθως γίνονται δεκτές μάλλον με μεμψιμοιρία παρά με ευγνωμοσύνη...

Στο Βερολίνο όλοι παπαγαλίζουν διαρκώς την ίδια κουβέντα: Τότε είχαμε πόλεμο, τώρα όμως έχουμε ειρήνη. Η αινιγματική αυτή φράση σημαίνει σε ελεύθερη μετάφραση, ότι οι άνθρωποι δεν αισθάνονται υπεύθυνοι για τον πόλεμο, τον οποίο αντιμετωπίζουν σαν μια  μακρινή ιστορία, ενώ αποδίδουν στους συμμάχους την ευθύνη για τις δυσχέρειες και τις ανωμαλίες της ειρήνης. Το όνομα Χίτλερ δεν αναφέρεται πλέον. Μόνο καμία φορά λένε αόριστα: Παλιότερα (που σημαίνει: υπό τον Χίτλερ) ήταν καλύτερα. Φαίνεται ότι λίγοι Γερμανοί θυμούνται το σύνθημα που διέδιδαν μερικοί εξυπνάκηδες, όταν άρχισαν οι επιθέσεις το 1940 κι έλεγε: "Απολαύστε τον πόλεμο! Η ειρήνη είναι φρικτή". Έτσι έχουν τα πράγματα. (...) »