Πλατφόρμα για ένα "Εργαστήριο Αντισωμάτων" εναντίον της έκθεσης "Bodies"

H αποτρόπαια έκθεση BODIES στην Τεχνόπολη!

Το Φεβρουάριο του 2009 ήρθε και στην Αθήνα η διαβόητη έκθεση «Bodies» υπό την αιγίδα του Εθνικού Οργανισμού Μεταμοσχεύσεων, του Δήμου Αθηναίων και του Πολιτισμικού Οργανισμού του Δήμου Αθηναίων, με τη συνεργασία της Τεχνόπολις του Δήμου Αθηναίων.

Όπως αναφέρει η ίδια η παρουσίασή της, παρουσιάζονται σε αυτήν «αληθινά ανθρώπινα σώματα στην ολότητα τους ή ανά μέρη, που έχουν διεξοδικά διαχωριστεί και διατηρηθεί μέσω μιας πρωτοποριακής διαδικασίας».

Το πιο καυτό ερώτημα στην όλη υπόθεση με την έκθεση «Bodies» δεν είναι το γιατί κάποιοι άνθρωποι εμπνεύστηκαν και έφτιαξαν αυτόν τον περιοδεύοντα θίασο γλυπτών πτωμάτων, αλλά γιατί η κοινωνία μας ― με επικεφαλής τους δημόσιους φορείς στους οποίους απευθύνθηκαν για να εξασφαλίσουν αίθουσα και υποστήριξη, αλλά και τους λεγόμενους πνευματικούς της ανθρώπους ― δεν αντέδρασε άμεσα και δεν τους έστειλε από εκεί που ήρθαν.

Πού οφείλεται αυτή η κοινωνική έλλειψη αντανακλαστικών απέναντι σ’ αυτό το προχωρημένο βιοπολιτικό πείραμα αναισθητοποίησης, που εκπροσωπεί η συγκεκριμένη έκθεση;

Την απάντηση θα την εντοπίσουμε εύκολα, αν αναδείξουμε τους πέντε ιδεολογικούς πυλώνες της διαφημιστικής εκστρατείας της έκθεσης και των εγκωμιαστικών (ή συγκρατημένα ευνοϊκών) άρθρων και ρεπορτάζ υπέρ αυτής.

Πραγματικά, η έκθεση αυτή επικαλείται και διατυμπανίζει ότι στηρίζεται σε πέντε εξαίσιους πυλώνες: 

1. Σε μια πρωτοποριακή τεχνική, τη λεγόμενη «πλαστινοποίηση», εν προκειμένω για την επ’ αόριστον συντήρηση των πτωμάτων·

2. Στην αισθητική δημιουργία, ακριβώς διότι η ιδέα της παρουσίασης γδαρμένων και τεμαχισμένων ανθρώπινων κορμιών (αλλά ζωντανών και μάλιστα των ίδιων των καλλιτεχνών), ή πάλι πλαστικοποιημένων πτωμάτων ζώων, υπήρξε μια από τις πολυδιαφημισμένες (με τον ίδιο μάλιστα σλόγκαν-δόλωμα: «αμφιλεγόμενες») πρόσφατες εμπνεύσεις πρωτοπόρων, υποτίθεται, καλλιτεχνών·

3. Στον εκδημοκρατισμό της γνώσης, εν προκειμένω της ανατομίας, υποτίθεται, καθώς η διαφημιστική προπαγάνδα (ξεκινώντας από τον σκαπανέα αυτών των εκθέσεων, Γερμανό ανατόμο Γκίντερ φον Χάγκενς) μιλάει για κατάργηση ενός «προνομίου» (!), που «μέχρι σήμερα απολάμβαναν μόνο οι φοιτητές της Ιατρικής»· και

4. Στο σπάσιμο των ταμπού, δηλαδή συγκεκριμένα της φρίκης που προκαλεί η θέα ενός γδαρμένου και πετσοκομμένου ανθρώπινου πτώματος, και από εκεί των αναστολών απέναντι στην εμπορευματοποίηση των πάντων· και

τέλος, σαν ύστατο αμυντικό τείχος κατά των πιο αποφασιστικών αντιρρήσεων:

5. Στα ανθρώπινα δικαιώματα, «μεθερμηνευμένα» βέβαια σαν ατομικά δικαιώματα, σαν δικαιώματα όχι του ανθρώπου αλλά του ατόμου: το δικαίωμα λ.χ. «όποιος θέλει να δει την έκθεση, να τη δει κι όποιος δεν θέλει, απλώς να μην πάει», έτσι απλά κι όμορφα, χωρίς εντάσεις, χωρίς τριβές, χωρίς διχογνωμίες, σαν ο καθένας να ζει κυριολεκτικά στον κόσμο του.

Λίγο υποψιασμένος να είναι κανείς, καταλαβαίνει λοιπόν αμέσως πού οφείλεται η έλλειψη αντανακλαστικών της κοινωνίας μας, των θεσμικών φορέων της και των πνευματικών ανθρώπων της απέναντι σε τούτη την περιφερόμενη έκθεση πτωμάτων. Οφείλεται ακριβώς στο γεγονός, ότι αυτοί οι πέντε ιδεολογικοί πυλώνες της έκθεσης (που εύκολα θα τους εντοπίσει κανείς στη διαφημιστική εκστρατεία οποιουδήποτε εμπορεύματος αιχμής) είναι οι κεντρικοί πυλώνες της κυρίαρχης ιδεολογίας σήμερα ― μιας ιδεολογίας, που βρίσκεται πλέον πέρα από την παραδοσιακή πολιτική σκηνή (κι αντιπαλότητα) της νεωτερικότητας, με τη Δεξιά της και την Αριστερά της, καθώς πάνω σε τούτους τους πυλώνες έχτισαν κι αυτές οι δυο ή ανακαίνισαν και τα δικά τους «σπίτια».

Τεχνική πρόοδος-Αισθητική-Εκδημοκρατισμός της γνώσης-Σπάσιμο των ταμπού-Ατομικά δικαιώματα! Έτσι παρουσιάζεται ελκυστική η πρόταση που ενσαρκώνουν εκθέσεις σαν και τούτη. Ώστε όποιος διαφωνεί, να θεωρείται ντε φάκτο φονταμενταλιστής, θρησκόληπτος, ανεδαφικός, παρωχημένος, ηθικιστής, εξτρεμιστής, ελαφρόμυαλος.

Με αυτά μας καλεί επομένως ν’ αναμετρηθούμε η ευαισθητοποίηση και η σθεναρή κριτική στάση απέναντι στην έκθεση αυτή. Ώστε ν’ αντιληφθούμε, να διακρίνουμε και να προτείνουμε, από την δική μας πλευρά, ότι:

1. Η τεχνική πρόοδος δεν αποτελεί αυτή καθαυτή ένα θετικό παράγοντα στην ανθρώπινη ζωή και ότι, χωρίς την τήρηση κριτικών αποστάσεων ασφάλειας από το μύθο της, οι κοινωνίες παραδίνονται σε μια τυφλή ισχύ, που μοναδική αρχή της είναι η ισοπέδωση των εμποδίων που συναντά στο διάβα της, ακόμη και αν αυτά είναι άνθρωποι·

2. Η αισθητική δημιουργία δεν είναι δυνατόν να υποκαταστήσει την ηθική επιλογή (που ουσιαστικά είναι μια και μοναδική: εάν θα φερθώ στους άλλους σαν να είναι άνθρωποι ή σαν να ’ναι πράγματα) και ότι η σημερινή απορρόφηση της ηθικής από την αισθητική («ό,τι είναι αισθητικό, είναι καλό»), ενισχυμένη μάλιστα στη νιοστή με την συνδρομή της τεχνικής/τεχνολογίας, αποτελεί το καλύτερο όπλο για τη χειραγώγηση του μοντέρνου ανθρώπου, που δεν του λένε τίποτα οι εντολές της παραδοσιακής ηθικής·

3. Όταν η ενταγμένη στο ανθρωπιστικό πλαίσιο και σκοπό της (λ.χ. τη θεραπεία ασθενών) γνώση καταγγέλλεται ως δήθεν «προνόμιο» κι όταν, άσκοπη κι απλαισίωτη πια, ταυτίζεται, αφελώς ή πονηρά, με την απλή πληροφορία («επιμορφωτική», ή «ψυχαγωγική», ή και τα δυο παρέα), τότε δεν έχουμε να κάνουμε με εκδημοκρατισμό αλλά με εκχυδαϊσμό της γνώσης, από τον οποίο δεν μπορούν να προκύψουν παρά συγχυσμένα μυαλά με σοβαρές πολιτικές επιπτώσεις στην ελευθερία των ανθρώπων·

4. Μέσα στο πλαίσιο αυτό και με το συνδυασμό των τριών προηγουμένων παραγόντων, το σύνθημα για «σπάσιμο των ταμπού» οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στη διάλυση κάθε ψυχικού και νοητικού φίλτρου κοσκινίσματος των παρεχόμενων από την κυρίαρχη προπαγάνδα δελεαστικών προτάσεων και πληροφοριών, έτσι ώστε τα «ανοιχτά μυαλά» να είναι πραγματικότητα ανοιχτοί σκουπιδοντενεκέδες, που πρόθυμα και δίχως δεύτερες σκέψεις καταπίνουν οτιδήποτε «εντυπωσιακό» και «δελεαστικό» τούς πετάξει ο κόσμος του εμπορεύματος·

5. Τέλος, όταν τα δικαιώματα απογυμνώνονται από την κοινωνική διάσταση της ανθρώπινης ύπαρξης και «μεθερμηνεύονται» σαν δικαιώματα του ατόμου, τότε καταρρέει κάθε έννοια δικαιοσύνης, και η ίδια η σκέψη της, με αποτέλεσμα μιαπολιτική αφασία που αφήνει ορθάνοιχτη την πόρτα της κοινωνίας στον εκκολαπτόμενο χωροφύλακα της μεταμοντέρνας παιδικής χαράς «Η ωραία Αγορά»: τον Τεχνοφασισμό.

Οπότε, πίσω από το λούστρο με το οποίο τους παρουσιάζουν, αυτοί είναι στην πραγματικότητα οι πέντε πυλώνες της σημερινής κυρίαρχης ιδεολογίας: Τεχνική καθυπόταξη-Αναισθητική-Εκχυδαϊσμός της γνώσης-Διάπλαση ανοιχτών σκουπιδοντενεκέδων-Πολιτική αφασία! Υπέρ της των πάντων εμπορευματοποίησης.

Με αυτό το ιδεολογικό υλικό χτίστηκαν οι εκθέσεις τύπου «Bodies» και στην αποδοχή των προτάσεων αυτού του υλικού οφείλεται η αδράνεια της κοινωνίας μας απέναντί σε αυτές. Η κριτική απόρριψή τους είναι, επομένως, ο στενός δρόμος που ίσως μας οδηγήσει στο ξέφωτο.

Απρίλιος 2009,

Γιάννης Δ. Ιωαννίδης

o Hollowsky

Ανοιχτή επιστολή προς την "Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία"

Κύριοι, 

Χαιρόμαστε που σαν βασική λεζάντα στο εξώφυλλο του σημερινού «Έψιλον» (15.02.2009), δανειστήκατε το τίτλο της παρέμβασής μας εναντίον της πτωματολαγνικής έκθεσης Bodies («Χαμένα Κορμιά», 7.02.2009). Λυπούμαστε ωστόσο που το κάνατε με αμφιλεγόμενο τρόπο, ο οποίος περισσότερο προβάλλει τελικά, παρά προσβάλλει καίρια την έκθεση αυτή! Σε κάθε περίπτωση η ένσταση στην έκθεση δεν είναι -ούτε και θα έπρεπε να είναι- μόνο για το «πόθεν έσχες» των πτωμάτων, αλλά συνολικότερα ένσταση για το ίδιο το «concept» που τα έφερε, δυστυχώς υπό την αιγίδα δημόσιων φορέων και θεσμών, στην Τεχνόπολη: ένσταση δηλαδή, όχι μόνο για κάποιες νομικές πτυχές, αλλά επί της ουσίας του πράγματος. 

Ακόμα και νόμιμα να είχαν αγοραστεί αυτά τα νεκρά σώματα, ούτε η τέχνη, ούτε η επιστήμη, ούτε βεβαίως η παιδαγωγική θα μπορούσαν να δικιολογήσουν την περιφορά ανά την υφήλιο ενός γδαρμένου και «πλαστινοποιημένου| νεκρού ... τενίστα! Δεν θα πρέπει να σας διαφεύγει, ότι, όταν οι σύγχρονες κοινωνίες επέτρεψαν τη χρησιμοποίηση νεκρών σωμάτων ως «υλικού», δεν το έκαναν προς ... τέρψη, ούτε προς ... συμμόρφωση κανενός, αλλά αποκλειστικά και μόνο στα πλαίσια της ιατρικής έρευνας και της διδασκαλίας της, και με μοναδικό στόχο της τη θεραπεία ασθενειών. 

Ο λόγος γι' αυτή την περιχαράκωση ήταν (και πρέπει να παραμείνει) σαφής και αδιαπραγμάτευτος, ακριβώς διότι αφορά τα ανθρωπιστικά θεμέλια των σύγχρονων κοινωνιών και την περιφρούρησή τους: έξω, δηλαδή, από το ιατρικό-θεραπευτικό πλαίσιο, η χρησιμοποίηση και η επεξεργασία νεκρών ανθρώπινων σωμάτων ως «υλικού» δεν προάγει ούτε τη γνώση, ούτε κάποια αισθητική ποιότητα, αλλά τη επικίνδυνη νάρκωση θεμελιωδών αντανακλαστικών του πολιτισμένου ανθρώπου και την ύπουλη εισαγωγή στο βάθος της προσωπικότητάς του μιας εκπλεπτυσμένης αναισθητοποίησης απέναντι στη φρίκη, πυροδοτώντας μια «λεπτή» διαδικασία απανθρωπισμού, τα αποτελέσματα της οποίας δεν είναι άγνωστα και ασαφή, αφού τα είδαμε σχετικά πρόσφατα στην ιστορία, στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. 

Ελπίζουμε ότι οι ανθρωπιστικές ευαισθησίες σας αντιλαμβάνονται, τώρα, το μέγεθος της προσβολής. 

Με ανάμικτα συναισθήματα,

οι happyfew
15 Φεβρουαρίου 2009

Χαμένα Κορμιά

Από την έκθεση στην Τεχνόπολη

[Ευχαριστούμε τους αναγνώστες μας και αναδιατυπώνουμε μετά από 46 σχόλια ]

Είναι ανατριχιαστικό, ότι κάποιος αγόρασε πτώματα ανθρώπων (από μια χώρα, όπου ο ανθρωπισμός βρίσκεται πολλούς βαθμούς υπό το μηδέν), τα «επεξεργάστηκε» και τα εκθέτει σε αίθουσες τέχνης ανά τον κόσμο. Είναι εξοργιστικό, ότι αυτή η έκθεση μεταμοντέρνας πτωματολαγνείας φιλοξενείται στη χώρα μας από ένα θεσμικό φορέα σε ένα δημόσιο χώρο όπως είναι η Τεχνόπολη. Είναι απογοητευτικό, ότι συνεπικουρείται από τον Εθνικό Οργανισμό Μεταμοσχεύσεων, που δεν νομίζουμε να συστάθηκε για να προάγει τον εθισμό των ανθρώπων στην περιύβριση νεκρών ― αφού τι άλλο είναι να παίρνεις από τ’ αζήτητα το νεκρό σώμα κάποιου δυστυχισμένου και να το στήνεις πάνω σ’ ένα βάθρο να βαστάει … ρακέτα του τένις; ή μήπως αυτό δεν ισχύει επειδή, απλώς, ο νεκρός αυτός «τενίστας» μάς είναι ξένος και άγνωστος; Είναι, τέλος, τραγικό που, όπως διαβάζουμε, υπό το πρόσχημα φτωχών δασκαλίστικων κοινοτοπιών, κάμποσα σχολεία έσπευσαν να δηλώσουν ενθουσιωδώς συμμετοχή σε τούτη τη λάσπη.

Οι σύγχρονες κοινωνίες υποτίθεται πως απάλλαξαν το ανθρώπινο σώμα από τα μεταφυσικά θρησκευτικά δεσμά, όχι για να το αφήσουν ακόμα πιο έκθετο στους επίγειους εξευτελισμούς αλλά για να το αποκαταστήσουν θετικά στην «υλικότητά» του. Φυσικά τούτο σήμαινε, επίσης, την παράδοση του σώματος, ως καθαρής πλέον «ύλης», ζωντανής ή νεκρής, στην έρευνα. Όχι άνευ όρων παρόλαυτά, ούτε και σε κάθε λογής «έρευνα».

Υπήρχε, φαίνεται, ακόμα ζωντανή η υποψία της ανθρώπινης δεινότητας, της ανθρώπινης ροπής τόσο προς το καλό όσο και προς το κακό, ή τελοσπάντων κάποια στοιχειώδης συναίσθηση της ανάγκης για μια έσχατη οριοθέτηση της κερδοσκοπίας. Έτσι ο ανθρωπιστικός σεβασμός της ανθρώπινης ακεραιότητας δεν συναινούσε στην περιφρόνηση του, συναφούς με αυτήν, σεβασμού του σώματος· ακόμα και του νεκρού. Γι’ αυτό το λόγο οι σύγχρονες κοινωνίες αποφάσισαν, σωστά, να επιτρέπεται η χρησιμοποίηση νεκρών ανθρώπινων σωμάτων μόνο εφόσον θα τηρείται μια σειρά αυστηρών δεσμευτικών προϋποθέσεων: αποκλειστικά για την ιατρική έρευνα και μέσα στα οριοθετημένα πλαίσια αυτής και της διδασκαλίας της, η οποία δεν αποσκοπεί στη «γνώση» γενικά και αφηρημένα ― που, έτσι, δεν διαφοροποιείται ποιοτικά από την απλή (έως και νοσηρή) περιέργεια ― αλλά πολύ συγκεκριμένα στη θεραπεία ασθενειών, και ολοκληρώνεται με τον περίφημο «όρκο του Ιπποκράτη» και τις ανθρωπιστικές δεσμεύσεις του.

Το σημείο αυτό είναι καίριο και αφορά το στοιχειώδες ανθρωπιστικό θεμέλιο των σύγχρονων κοινωνιών, διότι δηλώνει πράγματι μια ριζική πολιτισμική συμφωνία: ότι, έξω από αυτό το θεσμοθετημένο ιατρικό-θεραπευτικό πλαίσιο, η επεξεργασία και η περιεργασία νεκρών σωμάτων δεν προάγει ούτε τη γνώση, ούτε κάποια αισθητική ποιότητα (όπως ισχυρίζονται οι διοργανωτές και οι υποστηρικτές της έκθεσης), αλλά την αναισθητοποίηση βασικών αντανακλαστικών μας και την ύπουλη εισαγωγή στο βάθος της προσωπικότητάς μας μιας εκλεπτυσμένης νάρκωσης απέναντι στη φρίκη.

Έτσι, εντελώς φυσιολογικά, αποτροπιασμό και ψυχική εξέγερση προκαλούσαν έως πρόσφατα, όχι μόνο τα αθέμιτα «ιατρικά πειράματα» στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, αλλά ακόμα και οι φήμες, ότι, στην καρδιά της πολιτισμένης Ευρώπης, νεκρά σώματα χρησιμοποιήθηκαν σαν υλικό για την παραγωγή σαπουνιών, ή ότι κομμάτια από το δέρμα νεκρών αφαιρέθηκαν και έγιναν αντικείμενο συλλογής για την … καλλιτεχνική αξία των τατουάζ τους.

Θεωρούμε επομένως άκρως ανησυχητικό ―ιδιαίτερα στο βαθμό που συνεπικουρείται από δημόσιους φορείς―, το γεγονός ότι τώρα, στα χρόνια της μεταμοντέρνας λάσπης, μες από τούτη την έκθεση επεξεργασμένων πτωμάτων στην Τεχνόπολη, η ιδέα της χρησιμοποίησης πτωμάτων απελευθερωμένης από δεσμευτικούς ανθρωπιστικούς περιορισμούς επανέρχεται, συνοδευόμενη από ισχυρές δόσεις δήθεν αισθητικής δημιουργίας και επιστημονικού διδακτισμού σαν αναισθητικό για την ήπια καταστολή των όποιων αντιδράσεων.

Το διακύβευμα είναι σαφές. Αφορά τα αντανακλαστικά και το βαθμό αλλοτρίωσης της κοινωνίας μας απέναντι στην έκπτωση ακόμα και του μόνου ανείπωτου ― ξεκινώντας, όπως πάντα, από τη δοκιμασία των αντανακλαστικών και του βαθμού αλλοτρίωσης των επιστημόνων, των καλλιτεχνών και των διανοούμενων: Θα γίνει αντιληπτή η μέγιστη προσβολή; Θα συνειδητοποιηθεί η παραβίαση των θεμελίων του στοιχειώδους ανθρωπισμού;

Δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητο, ότι αυτή η «θολούρα με ξεκάθαρους στόχους» επιστρατεύει την Τέχνη και την Επιστήμη προκειμένου, με ψευτοεπιχειρήματα και από τους δυο αυτούς τομείς («μια περιπέτεια γνώσης και ομορφιάς»!), να ευλογηθεί το εγχείρημα και να προβληθεί σαν «πρωτότυπο», «καινοτόμο», «ανατρεπτικό», «πρωτοποριακό», έτσι ώστε όποιος τολμήσει ν’ αντιδράσει, να στιγματιστεί εκ των προτέρων «οπισθοδρομικός» και να τεθεί νοκ-άουτ από την κερκίδα. Το κόλπο έχει αρχίσει να παλιώνει, αλλά όπως φαίνεται δεν είναι λίγοι εκείνοι που τσιμπάνε ή που δειλιάζουν και είτε σιωπούν, είτε ξεροβήχουν, είτε μασάνε τα λόγια τους.

Εάν οι σύγχρονες κοινωνίες δεν έχουν πρόβλημα να βγάλουν τα μάτια τους με τα ίδια τους τα χέρια, να ξεριζώσουν δηλαδή τον όποιο ανθρωπισμό στο όνομα ενός ευτελούς υλισμού, τόσο το χειρότερο για τις ίδιες.

Εμείς απαιτούμε την ακύρωση της συγκεκριμένης έκθεσης τώρα!

οι happyfew