Εκπομπή #37 | Με το καλημέρα σας, σκάνδαλο, εργασία, παραγωγή

Η πρώτη εκπομπή του 2017 μάς βρήκε να παλεύουμε με τη χιονοστιβάδα που έχει καταπλακώσει όλα τα ζητούμενα που μέσα στους δυο προηγούμενους αιώνες παρακίνησαν μυριάδες ανθρώπων να παλέψουν για την αλλαγή του κόσμου! Άγριο ξεκίνημα με ένα σκάνδαλο. Βικτόρ Σερζ και Τρότσκι. Κι από το 1917 στο σήμερα: Δουλεύουμε για να ζούμε; Οι ανοιχτοί λογαριασμοί με τον ωφελιμισμό που βαραίνει ακόμα και τα καλύτερα μυαλά. Μια σύντομη ανασκόπηση στις ανοιχτές πληγές συντροφιά με το θεραπευτικό χάδι της άγριας μουσικής μας!

Σπάνιο φωτογραφικό ντοκουμέντο

Όπως πάντα, θα τη βρείτε και μαζί με τις προηγούμενες στο RadioDafew  
και στην παρέα της ΡαδιόΦουσκας

Τα κορίτσια, η δικαιοσύνη και η αιωνιότητα

Αν είναι δείγμα σοφίας το να μιλάς για τον κόσμο δίχως να αοριστολογείς, και να μιλάς για τις εμπειρίες σου χωρίς να περιαυτολογείς, τότε σίγουρα ένα βιβλιαράκι σοφίας είναι Ο Κήπος του φίλου μας Υβ Λε Μανάκ, βιομηχανικού εργάτη κι επαναστάτη, που γνώρισε πολύ καλά τις θα πει αποκλεισμός από τον πολιτισμό και την κουλτούρα.

Δεκατρία χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση (και τις δυο αξέχαστες ομιλίες-μαρτυρίες ζωής του Λε Μανάκ εδώ στην Αθήνα), οι εκδόσεις Αλήστου Μνήμης κυκλοφορούν μια δεύτερη έκδοση του Κήπου εμπλουτισμένη με πέντε επιπλέον κείμενά του από διαφορετικές πηγές. Αναδημοσιεύουμε εδώ δυο μικρά δείγματα. - Σημ. HS

Ανθισμένο γιασεμί. 

Το γεγονός ότι είμαστε μέλη της ίδιας κοινωνικής τάξης, ή ότι έχουμε τις ίδιες ιδέες, δεν σημαίνει οπωσδήποτε ότι έχουμε κοινούς στόχους ή κοινά σχέδια. Οι περισσότεροι από τους φτωχούς αυτού του κόσμου, για παράδειγμα, δεν στοχεύουν σε μια επίγεια Εδέμ αλλά θέλουν να γίνουν σαν τους πλούσιους: να ζουν και αυτοί με τις χαζές ανέσεις των αστών. Όσο για εκείνον που δεν έχει τίποτα αλλά φλέγεται από το πνεύμα των Ευαγγελίων ή από το δαίμονα της Αναρχίας, αυτός είναι ο πιο μοναχικός άνθρωπος στον κόσμο. Η μοναξιά είναι το παράδοξο που ο Χριστιανός ή ο Αναρχικός οφείλουν να λύσουν για να ξεφύγουν από τη δυστυχία. Η αναζήτηση της πνευματικής ευημερίας μοιάζει τόσο μάταιη όσο κι αναζήτηση της υλικής ευημερίας. 

Σήμερα είναι πρώτη Ιανουαρίου και το γιασεμί στα σκαλοπάτια μας αρχίζει να ανθίζει και να σκορπάει την υπέροχη ευωδιά του. Μπορεί άραγε να γαληνέψει κανείς πνευματικά απλώς και μόνο παρατηρώντας ένα τόσο συνηθισμένο θέαμα; Μήπως αρκεί να θαυμάζουμε την κινούμενη ύπαρξη του φυτικού βασίλειου για να ξαναβρούμε την ψυχική μας ειρήνη; 

 Η δυστυχία μας οφείλεται στο γεγονός ότι είμαστε πάρα πολλοί μέσα στη μοναξιά μας, πολύ πλούσιοι μέσα στη φτώχεια μας, πολύ νοήμονες μέσα στη βλακεία μας. (...)

Αποκλεισμένοι από τον πολιτισμό 

 Έχω μιλήσει πάμπολλες φορές για το πόσο απαράδεκτο, για μια κοινωνία που ισχυρίζεται ότι είναι δημοκρατική, θεωρώ το γεγονός ότι εκατομμύρια μισθωτοί είναι αποκλεισμένοι από τον πολιτισμό. Με αυτό δεν εννοώ αποκλεισμό από την παθητική κατανάλωση τηλεοπτικών θεαμάτων, βιβλίων τσέπης ή εκθέσεων ζωγραφικής. Εννοώ αποκλεισμό από μια ενεργό σχέση με τον κόσμο. Είναι απαράδεκτο για μια δημοκρατική κοινωνία το ότι εκατομμύρια μισθωτοί δεν γράφουν ποτέ τους μυθιστορήματα, θεατρικά έργα, ποίηση, δεν κάνουν ταινίες, κ.ο.κ. 

Είναι γνωστό ότι η μισθωτή συνθήκη θεμελιώνεται σε μια κατάσταση διαρκούς οικονομικής υποταγής (σύμβαση εργασίας) και πολιτικής εκπροσώπησης (εκλογικό δικαίωμα). Όμως στηρίζεται και στο γεγονός ότι οι άνθρωποι που κατέληξαν μισθωτοί, αποκόπηκαν από τις παλιές αγροτικές ή αστικές παραδόσεις τους χωρίς να μπορούν να συνθέσουν έναν άλλο πολιτισμό πέρα από αυτόν της ιδεολογικής πλύσης εγκεφάλου που επιβάλλει η αστική τάξη.  Με αυτή την έννοια λοιπόν, η μισθωτή συνθήκη παρουσιάζεται και σαν μια κατάσταση πολιτισμικής εξάρτησης. Αν ο μισθωτός συμμετέχει παθητικά στην παραγωγή των οικονομικών αξιών, εξίσου παραμένει ουσιαστικά αμέτοχος στην παραγωγή των ανθρώπινων αξιών. 

Όταν δεν διαθέτει κανείς ένα πολιτισμό, ο οποίος του επιτρέπει να αναγνωρίζει σε αυτόν τον εαυτό του ως ακέραιο άνθρωπο∙ όταν δεν μπορεί να συμμετάσχει ως άτομο στην παραγωγή και την επεξεργασία των αξιών∙ και όταν συνεχώς εκπροσωπείται από άλλους όχι μόνο στην πολιτική αλλά σε κάθε όψη της καθημερινής του ζωής, τότε βρίσκεται σε μια κατάστασης υποδούλωσης την οποία μπορούμε να ονομάσουμε φιλελεύθερο κολεκτιβισμό.(...)

Βαθιές ανάσες στον Κήπο!

Για δραστικό ψυχοεγκεφαλικό καθαρισμό από τους εκβιασμούς του επίκαιρου και από τις τοξικές επιδράσεις της ακατάπαυστης κυρίαρχης προπαγάνδας, παρακαλώ προχωρήστε στην ανάγνωση των παρακάτω δυο αποσπασμάτων σε συνάρθρωση με την ιστορία που αφηγείται το μεταξύ τους βίντεο. - H.S.

 

 

1

 

«Τα συναισθήματά μας δεν περιορίζονται στη δουλειά μας, στις γνώμες μας ή στην αγάπη της οικογένειάς μας, αλλά απλώνονται σε ένα ανεξερεύνητο σύμπαν, το οποίο μπορεί να είναι χαρμόσυνο ή θλιβερό, εξωτικό σαν τις αναμνήσεις από την Αφρική ή τη Βρετάνη, να πηγάζουν από πραγματικές αναμνήσεις ανακατεμένες με όνειρα, κάνοντάς μας να διακρίνουμε μια διάσταση της ύπαρξης που θα την θέλαμε πραγματική.

Το αίσθημα αυτό δεν είναι μόνο μια ενθύμηση εντυπώσεων.  Είναι η εύθραυστη εκδήλωση μιας διάστασης της ζωής, στην οποία συνήθως αρνούμαστε να εισέλθουμε.  Πέρα από την ορθολογική σκέψη, υπάρχει ένας κόσμος, που δεν εκφράζει ούτε την ιδέα μιας αρχής ούτε την ιδέα ενός τέλους, αλλά αντίθετα μαρτυρά ότι είμαστε οντολογικά ατελείς, το γεγονός ότι μπορούμε να μετέχουμε σε αυτό που δεν έχει ούτε αρχή ούτε τέλος. (...)

Είτε ξυπνά από συγκινήσεις που βιώσαμε εμείς οι ίδιοι, από συγκινήσεις που βίωσαν άλλοι άνθρωποι και μας τις μετέφεραν ή από συγκινήσεις που απλώς φανταζόμαστε, η νοσταλγία μάς παραπέμπει πάντοτε σε βαθιές συγκινήσεις.  Διότι μόνον οι βαθιές συγκινήσεις μπορούν να παράγουν τόσο λεπτά και σύνθετα συναισθήματα.  Θα ήθελα όλες οι στιγμές της ζωής μου, της ζωής των φίλων μου ή της ζωής ανθρώπων που δεν γνωρίζω, να προκαλούν τέτοιες συγκινήσεις.  Πόσο πλούσια θα ήταν τότε η ζωή μας!»  

Υβ Λε Μανάκ, Ο Κήπος | Η δικαιοσύνη, τα κορίτσια και η αιωνιότητα

2

«Καθώς δεν γνωρίζει από την ίδια του την πείρα περί τίνος πρόκειται  −ιδίως όταν κρίνεται η τύχη του, όποτε οι αντικειμενικοί λόγοι παραποιούν τα γεγονότα−, ο τεχνικός άνθρωπος εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από αόρατες δυνάμεις λυτρωτικής φύσεως, που υποτίθεται ότι του αποκαλύπτουν τι κρύβεται πίσω από την όψη των γεγονότων. Κατ’ αυτό τον τρόπο, το υποκατάστατο της εμπειρίας, δηλαδή η πληροφορία “εκ μέρους όσων γνωρίζουν τα πράγματα”, σημαίνει για τον τεχνικό άνθρωπο μετάληψη της ουσίας του κόσμου. (...)

Η τήρηση και η επανάληψη αυτής της τεχνικής παράδοσης έρχονται να συγκαλύπτουν την πνευματική γυμνότητα του σύγχρονου ανθρώπου −συνήθως σαν μια ενδυμασία “από δεύτερο χέρι” φτιαγμένη για την αντιμετώπιση ενός ξένου καιρού, κάποτε όμως και σαν μια ιδεολογική στολή εκστρατείας εναντίον όσων αντιλαμβάνονται τον κόσμο στη βάση άλλων συμφερόντων. (...)

Για να πείσει τον άνθρωπο ότι έχει δίκιο, η πληροφορία στηρίζεται στον αριθμό. Εφόσον δεν υπάρχει εσωτερική σχέση μεταξύ ανθρώπου και θέματος, μόνη αξία ενός συλλογισμού είναι το ότι εκπροσωπεί πολλούς∙μόνη αξία μιας απαίτησης το ότι προβάλλεται από πολλούς∙ και μόνη αξία ενός πράγματος το ότι το αγοράζουν πολλοί.

Έτσι τα ποσά αντικαθιστούν τον αυθεντικό λόγο και τα κοινωνικά περιγράμματα την προσωπική εγγύηση της έκφρασης. Για να εκπληρώσει λοιπόν τα αιτήματα του κοινού βίου, ο σύγχρονος άνθρωπος δεν χρειάζεται να υπερνικήσει την εσωτερική του αντίσταση και να δημιουργήσει το ηθικό του μέγεθος. Αρκεί, είτε να εισχωρήσει σε διάφορους απρόσωπους χώρους αριθμητικής τάξης (όμιλοι, κ.τ.τ.), είτε να συμμεριστεί την απροσωπία των πραγμάτων (ποσοστά, κ.τ.τ.).»

Σπ. Κυριαζόπουλος, Ενώπιον της Τεχνικής (1967) 

Η κεντρική αντίφαση αυτού του κόσμου

«Αντίθετα από ό,τι έχει λεχθεί μέχρι τώρα, η κεντρική αντίφαση αυτού του κόσμου δεν είναι η αντίθεση ανάμεσα στη μεγαλοαστική τάξη και τη μισθωτή εργασία. Η κεντρική αντίφαση αυτού του κόσμου είναι μια πολύ πιο οργανική αντίφαση, που διαπερνά τον καθένα μας όποια κι αν είναι η κοινωνική του προέλευση. Η αντίφαση αυτού του κόσμου είναι το μικροαστικό πνεύμα. Διότι, παρ' ότι η μισθωτή εργασία συνιστά πράγματι την τυπική και δομική αντίφαση αυτού του κόσμου, εκείνο που εμποδίζει την επίλυση αυτής της αντίφασης −αυτό δηλαδή που συνιστά την πραγματική και οργανική αντίφασή του− είναι το μικροαστικό πνεύμα. Ο κόσμος αυτός, από τον τεχνίτη έως τον τραπεζίτη και από τον καθηγητή της Σορβόνης έως τον γραφειοκράτη της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργατών, είναι ουσιαστικά ένας μικροαστικός κόσμος.

Το μικροαστικό πνεύμα είναι αυτό που επεξεργάζεται, διαδίδει και επικροτεί όλες τις αξίες αυτού του κόσμου. (…)

Η μετριότητα αυτού του κόσμου δεν είναι κάτι που έχει επιβληθεί άνωθεν. Είναι μια μετριότητα την οποία επιθυμεί το μικροαστικό πνεύμα. Θα ήταν αδιανόητο τόση μετριότητα να έχει επιβληθεί χωρίς τη συγκατάθεση της γενικής θέλησης. (…)

Το μικροαστικό πνεύμα είναι αυτό που υπονομεύει κάθε ανθρώπινη υπέρβαση. Η αρρώστια που σιγοτρώει το μικροαστικό πνεύμα είναι η υπερτροφία του Εγώ, ενός Εγώ που δεν έχει την παραμικρή έγνοια να ορίζει και να επαναπροσδιορίζει διαρκώς το κοινωνικό πλαίσιο, μέσα στο οποίο εξελίσσεται. Το άτομο, χειραφετημένο από όλες τις ευθύνες του απέναντι σε μια κοινότητα χωρίς συγκεκριμένη νομιμότητα και υπόσταση, χάνεται μέσα στην αναζήτηση μιας αδύνατης αυτοπραγμάτωσης και βουλιάζει σ’ έναν αποκρουστικό ρασιοναλισμό και υλισμό. Το φαινόμενο της συνείδησης δεν γίνεται κατανοητό ως άμεσο προϊόν της κοινωνικής σχέσης αλλά θεωρείται, ξανά και πάλι, σαν κάτι το μαγικό και σαν αντικείμενο κάθε λογής ανοητοθεωρητικολογίας. Η συνείδηση και η ατομικότητα θεωρούνται σαν αυτόνομες δυνάμεις κι έτσι δεν επιστρέφουν στην κοινότητα αλλά παραμένουν χωρισμένες από αυτήν και δεν έχουν πουθενά να δώσουν λόγο.

Για πολύ καιρό πίστευα πως η συνείδηση που έχουμε για το κοινωνικό και το κοινοτικό, εξαρτάται από τις συνθήκες ύπαρξής μας. Γι’ αυτό  το λόγο ερμήνευα την υποδούλωση των μισθωτών ως αποτέλεσμα της τεχνητά οργανωμένης αμάθειας και βλακείας που τους επιβάλλουν. Οπωσδήποτε αυτό είναι σωστό από τυπικής άποψης. Πώς όμως μπορεί να εξηγήσει κανείς το γεγονός ότι οι προνομιούχοι αυτού του κόσμου, οι οποίοι ζουν γενικά σε ένα ευνοϊκό κοινωνικό-οικονομικό περιβάλλον −και έχουν πρόσβαση στις αξίες, στην κουλτούρα και στην αισθητική, κ.λπ.−, είναι τόσο στενόμυαλοι όσο και οι υπόδουλοί τους; (…)

Όταν, έφηβο κιόλας, με έκλεισαν στο εργοστάσιο και ήρθα σε επαφή με τις ιδέες και με το κοινωνικό κίνημα, ένιωσα πως ήρθα σε επαφή με ένα καινούργιο κόσμο, με ένα κόσμο όχι μόνο γεμάτο ιστορία αλλά γεμάτο και από μια ζωντανή πραγματικότητα που τη ζουν εκατομμύρια ανθρώπινα όντα με τις ίδιες ελπίδες απελευθέρωσης με εμένα. Χρειάστηκα 25 χρόνια και μια ορισμένη δίψα να ξεκαθαρίσω τα πράγματα και τη σκέψη μου, για να καταλάβω πως αυτός ο "καινούργιος κόσμος" δεν είναι ριζικά διαφορετικός από τον παλιό και πως είναι χτισμένος και αυτός πάνω στη σύγχυση, τα ψέμματα και τις χίμαιρες −δηλαδή ότι, τελικά, είναι και αυτός μια προέκταση του μικροαστικού πνεύματος.

Αναζητώντας μια κοινωνική αλήθεια, κατέληξα στην αλήθεια αυτού εδώ του κόσμου∙ αν όχι στον ατομικισμό του, τουλάχιστον στη βαθιά μοναξιάπου τον διαπερνά. (…)

Αυτή η κάπως αστεία κατάσταση θα με έκανε να σκάσω από τα γέλια, αν δεν είχα την ίδια στιγμή τη δυσάρεστη αίσθηση ότι τελικά ίσως να υπήρξα και εγώ θύμα της γενικής πλάνης. Και θα το πίστευα αυτό, αν δεν είχα καθημερινά μπροστά στα μάτια μου αυτά τα χειροπιαστά βουνά από αδικίες, που όσο με ταράζουν άλλο τόσο με πείθουν πως είδα σωστά τα πράγματα. Μπορείς όμως να είσαι ποτέ απόλυτα βέβαιος για την πραγματική φύση της αδικίας; (…)

Πάρα πολλές φορές αναρωτήθηκα, πού έκανα λάθος. Απάντηση δεν βρίσκω. Δέχομαι αυτή τη μοναξιά, είμαι αναγκασμένος να τη δεχτώ, αλλά δεν την καταλαβαίνω. Δεν αισθάνομαι να την επιδίωξα. Η μοναδική εξήγηση που μπορώ να δώσω, είναι ότι η συνείδηση του κοινού (η οποία είναι ωστόσο ένα αντικειμενικό δεδομέν χωρίς το οποίο δεν θα μπορούσαμε να υπάρξουμε ως άνθρωποι!) δεν είναι αποτέλεσμα του ίδιου του κοινού αλλά αποτέλεσμα ενός ατομικού τολμήματος και αθλήματος, το οποίο υπερβαίνει το μικροαστικό ατομικισμό και βρίσκεται πιο κοντά στο τόλμημα του Γκαοτάμα ή του Ιησού παρά στα εγχειρήματα των υλιστών διανοουμένων. Για να πάψει το κοινό να είναι ένα απλώς αντικειμενικό δεδομένο, ή μια ποιοτική δυνατότητα και μόνο, πρέπει να το αναλάβουν, να το σηκώσουν στα χέρια τους τα άτομα εκείνα που υψώνονται στη συνείδηση του κοινού. (…)

Διότι, αλήθεια, τι σημασία έχει που το κοινό υπάρχει ως αντικειμενική δομή εάν κανένας δεν αποδεικνύεται ικανός να την κατοικήσει υποκειμενικά δίνοντάς της την πραγματική κι αληθινή της διάσταση; (…)

Μέχρι τώρα το κοινωνικό κίνημα συντριβόταν από την τυφλή εμμονή του σ’ έναν άρρωστο ρασιοναλισμό, ο οποίος ισχυριζόταν πως είχε βρει τη λύση για όλες τις συγκρούσεις και τις διαφωνίες μας χάρη σε μια επιστημονική απόλυτη αλήθεια. Αυτός ο αυταρχικός ρασιοναλισμός, δημιούργημα εγκεφαλικών αστών που ποτέ δεν σκέφτηκαν πώς ν’ απελευθερωθούν αυτοί οι ίδιοι, σκότωσε ό,τι πιο πλούσιο είχει το κοινωνικό κίνημα, δηλαδή τις διαφωνίες και τις αντιπαραθέσεις εντός του. (…)

Είναι καιρός να καταλάβουμε πως δεν υπάρχει αλήθεια ξέχωρη από την ανταλλαγή και τις αντιπαραθέσεις μας, και πως η ικανότητά μας να οργανώσουμε τις διαφωνίες μας είναι πιο σημαντική από τις πρόσκαιρες αλήθειες που μπορεί να βγουν μέσα από αυτές. Αυτό που πρέπει να εφεύρουμε, είναι ένας τρόπος να είμαστε μαζί και να χειριζόμαστε τις αναπόφευκτες και αναγκαίες αντιπαραθέσεις μας. (…)

Η μοναδική μου διεκδίκηση είναι να προσπαθήσω να είμαι όλο και πιο ανθρώπινος.»

Υβ Λε Μανάκ, Αυτοψία της κοινωνικής σχέσης (1984)

 

Σημ. HS. Το παραπάνω κείμενο του (πρώην άνεργου και νυν συνταξιούχου) βιομηχανικού εργάτη Υβ Λ.Μ. γράφτηκε ως επίλογος στο βιβλίο του συνδικαλιστή φίλου του Ζαν-Πιέρ Σεβαλιέ, Ταξίδι στα σπλάχνα ενός πτώματος. Αλληλογραφία του Ζ.-Π. Σεβαλιέ με το συνδικάτο των διορθωτών. Το πρωτομετέφρασα και κυκλοφόρησα χέρι-χέρι σε φωτοαντίγραφα το 1985 και σε μια 2η «έκδοση» το 1999.  Με χαρά σας πληροφορώ ότι βάζουμε στα σκαριά μια δεύτερη, διορθωμένη και επαυξημένη έκδοση του περίφημου βιβλίου του Λε Μανάκ, Ο Κήπος. Η δικαιοσύνη, τα κορίτσια και ηαιωνιότητα.  [UPDATE: η έκδοση ήδη πραγματοποιήθηκε!]

Στον αιώνιο Renty

O Renty, που γεννήθηκε σκλάβος στη Νότια Καρολίνα και τον φωτογράφισαν το 1850

«Έγραψα την Κρυφή Γοητεία του Υλισμού [1987] σε μια εποχή που προσπαθούσα να προχωρήσω πέρα από το Μαρξισμό και το κίνημα του Μάη του ’68. Απέναντι στην αιτιοκρατία της οικονομίας και τον εξελικτικισμό της επιστήμης -δυο αντιλήψεις που ασπάζονται τόσο οι μαρξιστές όσο και οι φιλελεύθεροι-, αναζητούσα μια πιο πρωταρχική διάσταση της ανθρώπινης συνθήκης.

Η διερώτηση πάνω στην ουσία του ανθρώπου δεν είναι καινούργια. Θα μπορούσαμε μάλιστα να πούμε, ότι αποτελεί τον ένα από τους δυο κύριους προσανατολισμούς της σκέψης μας, οι οποίοι είναι η ωφελιμιστική και η ουσιοκρατική σκέψη. Τη διερώτηση αυτή τη συναντάμε ήδη στους Ταοϊστές φιλοσόφους και είχε κυριεύσει το νου των Ελλήνων προσωκρατικών στοχαστών. Είχε μάλιστα τεθεί με λεπτότητα στο “απόκρυφο ευαγγέλιο” του Θωμά: “Οι μαθητές ρώτησαν τον Ιησού: Πες μας, πώς θα είναι το τέλος; Κι εκείνος απάντησε: Ώστε λοιπόν γνωρίζετε την αρχή και με ρωτάτε για το τέλος; Μακάριος όποιος εννοήσει την αρχή× αυτός θα γνωρίσει το τέλος και δεν θα γευτεί διόλου το θάνατο!” ‒ πράγμα που θέλει να πει, πως η αρχή (οι καταβολές, η ουσία) δεν είναι κάποιο μακρινό προϊστορικό σημείο αναφοράς, αλλά μια καθημερινή διερώτηση που μπορεί να αποκαλυφθεί σε όλους, κάθε στιγμή και σε κάθε ιστορική εποχή.

Οι νεολιθικοί πρόγονοί μας ζούσαν και ανέπνεαν μέσα σε αυτή την ουσία, και δεν ένιωθαν την ανάγκη να φυλάγονται από τον ωφελιμισμό. Το ζήτημα της ανθρώπινης ουσίας τέθηκε από τη στιγμή, που κάποιοι άνθρωποι αρνήθηκαν την ανθρωπιά άλλων ανθρώπων και τους έκαναν σκλάβους. Μόνον οι υποκριτές λοιπόν μπορούν να σκανδαλίζονται επειδή παίρνουμε για πραγματικότητες τις σκιές που απλώνονται στο βάθος του Σπηλαίου. Οι σκιές είναι σκιές, αλλά είναι πραγματικές. Σκάνδαλο είναι όλοι εκείνοι οι άνθρωποι που από τα παιδικά τους χρόνια είναι αλυσοδεμένοι από τα πόδια και το λαιμό και δεν μπορούν να γυρίσουν το κεφάλι για να δουν τον Ήλιο. Σκάνδαλο είναι όλοι εκείνοι, που είχαν την ιδέα να τους αλυσοδέσουν.»

Υβ Λε Μανάκ, Πρόλογος στην ελληνική έκδοση

του «Η Κρυφή Γοητεία του Υλισμού»

(μετάφραση Γ.Δ. Ιωαννίδης, εκδ. ΑΛΗΣΤΟΥ ΜΝΗΜΗΣ, 2008)

 

Σημ. HS. «Όλος ο κόσμος είναι σαν ετούτη την κοιλάδα, που τη λένε Ειδική Οικονομική Ζώνη»

Σκοπός της εργασίας δεν είναι η παραγωγή!

Υβ Λε Μανάκ

«Το κτήνος αρπάζει το μαστίγιο από τον αφέντη του

και αυτομαστιγώνεται για να γίνει και το ίδιο αφεντικό»

Φραντς Κάφκα, Ημερολόγιο

«Το πώς αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο δεν έχει να κάνει μόνο με τις πεποιθήσεις μας, αλλά και με τις συνήθειες που κληρονομούμε από το κοινωνικό περίγυρό μας, τις όποιες σπουδές μας, τα βιβλία που έχουμε διαβάσει, τους ανθρώπους που συναντήσαμε στη ζωή μας. Μπορεί λοιπόν να βαστάμε μέσα μας ακλόνητο ένα σύνολο ιδεών, που ενδέχεται να είναι εντελώς ανορθολογικές εφόσον σπάνια τις θέτουμε σε ανοικτή συζήτηση. (...)

Τέτοια είναι η περίπτωση της ωφελιμιστικής αντίληψης της εργασίας. Κατ’ αυτήν, η εργασία είναι κάτι σαν μια αγγαρεία άρρηκτα συνυφασμένη με τη φύση μας: “Μια καθημερινή δραστηριότητα, στην οποία είναι καταδικασμένοι οι άντρες και οι γυναίκες προκειμένου να ικανοποιούν τις ανάγκες τους”. Σύμφωνα με αυτή την αντίληψη, μοναδικός τελικός σκοπός της εργασίας είναι η ικανοποίηση των καταναλωτικών αναγκών.(...)

Όμως αυτό δεν είναι αλήθεια! Η εργασία δεν είναι κάτι σαν μια επιδημία γρίππης. Δεν είμαστε φύσει αναγκασμένοι να εργαζόμαστε. Εργαζόμαστε επειδή είμαστε άνθρωποι. Ο Ζαν-Πιέρ Βουαγιέ το έχει πει θαυμάσια: “Οι άνθρωποι, για να ζήσουν, και μάλιστα να ζήσουν σαν άνθρωποι κι όχι σαν ζώα, πρέπει να είναι ικανοί να χρησιμοποιούν τις ζωώδεις ανάγκες τους − την ικανοποίηση της ανάγκης τους για φαγητό, ποτό, στέγη, ένδυση − ως μέσα με σκοπό την επικοινωνία, ως υλικό επικοινωνίας. Αυτήν ακριβώς την ικανότητα στερούνται οι σκλάβοι όλων των εποχών, είτε είναι μισθωτοί είτε όχι ”. (...)

Τελικός σκοπός της εργασίας δεν είναι η παραγωγή, η παραγωγικότητα και τα τοιαύτα. Είναι να μας δίνει ένα ισχυρό πρόσχημα για να μαζευόμαστε και να σχεδιάζουμε πράγματα γύρω από τον πάγκο εργασίας, κουβεντιάζοντας, τρώγοντας τα τυριά και τα σαλαμάκια μας, τσουγκρίζοντας τα ποτήρια μας, συζητώντας σοβαρά και φλυαρώντας, με τις διαφωνίες και τις συμφωνίες μας, με τους τσακωμούς και τα φιλιώματά μας. Το πιο συναρπαστικό πράγμα στη δουλειά είναι − ποιος δεν το ξέρει; − οι ανθρώπινες επαφές. Κι αυτό ακριβώς το συναρπαστικότερο κομμάτι της εργασίας βαστούν ζηλότυπα για τον εαυτό τους τα αφεντικά, με τη μορφή των αλλεπάλληλων “γευμάτων εργασίας”, των άφθονων “διασκέψεων”, των συνεχόμενων “συμβουλίων” και των ατέλειωτων “επαγγελματικών ή υπηρεσιακών ταξιδιών” τους, περιορίζοντας εμάς τους υπόλοιπους να δουλεύουμε σκυμμένοι στο πίσω μέρος του μαγαζιού, μέσα στη σιωπή των ανθρώπων και το σαματά των μηχανών. (...)

Πρέπει λοιπόν να συνειδητοποιήσουμε, ότι η εργασία είναι, άμεσα, προϊόν μιας κοινωνικής σχέσης μεταξύ όλων των ανθρώπων, ένα αποτέλεσμα της ανθρώπινης κουλτούρας, του ανθρώπινου πολιτισμού. Αν η εργασία είναι αλλοτριωμένη και αποξενωτική, αυτό σημαίνει πως η ίδια η κοινωνική σχέση είναι αλλοτριωμένη και αποξενωτική. Γι’ αυτό και μόνον ένας αλλοτριωμένος πολιτισμός παράγει κάτι τόσο άσχημο όσο η μισθωτή εργασία.

Επομένως, τη δυνατότητα να ασκήσουμε ριζική κριτική στη μισθωτή συνθήκη, πρέπει να την αναζητούμε στις δυσλειτουργίες των κοινωνικών μας σχέσεων. Αλλά αυτό το ζήτημα, της ποιότητας των κοινωνικών σχέσεων, δεν τίθεται με όρους ιστορικού γίγνεσθαι! Δεν είναι θέμα ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων, οικονομικής μεγέθυνσης, εκσυγχρονισμού της παραγωγής και τα παρόμοια. Το ζήτημα της ποιότητας των κοινωνικών σχέσεων τίθεται με όρους αμεσότητας: δεν υπάρχει απολύτως τίποτα, που να δικαιολογεί το γεγονός ότι ένας άνθρωπος μετατρέπει το συνάνθρωπό του σε εμπόρευμα και σ’ ένα μέσον για να κερδοσκοπεί ή να αποταμιεύει για πάρτη του. Αυτό είναι το σκάνδαλο και καμμιά μισθολογική αύξηση δεν μπορεί να μας λυτρώσει από αυτό. (...)

Τα χρόνια της “πλήρους απασχόλησης” πέρασαν ανεπιστρεπτί∙ και μαζί με αυτά, κι οι ψευδαισθήσεις τους. (...) Η οικονομία, κατασκευάζοντας εκατομμύρια αποκλεισμένους, εμφανίζεται ορατά πλέον ως το μεγαλύτερο εμπόδιο στην ανθρωπιά μας. Παρολαυτά, αυτή η κρίση αποτελεί και μια εκπληκτική ευκαιρία. Είμαστε καταδικασμένοι να ζήσουμε μέσα στο φόβο, ή ν’ αλλάξουμε τον τρόπο που βλέπουμε τα πράγματα. Εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εγκαταλειφθεί στην τύχη τους∙ εκατομμύρια μηχανήματα αφέθηκαν να σκουριάζουν∙ εκατομμύρια στρέμματα γης εγκαταλείφθηκαν. Απέναντι σε αυτή την κατάσταση, η λογική απάντηση είναι να συναχθούν όλοι αυτοί οι άνθρωποι, να πάρουν στα χέρια τους τον παρατημένο πλούτο και να πιάσουν να εργάζονται κάνοντας την ικανοποίηση των αναγκών τους πρόσχημα για να επικοινωνούν, δηλαδή για να είναι άνθρωποι!»

Υβ Λε Μανάκ, Αν είμαστε άνθρωποι,

εφ. L’ Altérnative Libértaire, 1996

Σημ. H.S. Αναγκαίες υπενθυμίσεις, ειδικά σε μια εποχή όπου, με πρόσχημα την κρίση, οι ηγεμόνες συντελούν τις «αναδιαρθρώσεις» εκείνες, που είναι απαραίτητες ώστε στο εξής η μεγάλη πλειοψηφία των ανθρώπων να στριμώχνεται ανάμεσα στο άνεργος ή είλωτας − και όπου οι κάθε λογής «φίλοι» των εργαζόμενων, και του λαού γενικότερα, δεν έχουν να αντιπαραθέσουν παρά «αναλύσεις» και «πολιτικές» εμπνεόμενες σε βάθος από την ίδια αυτή ωφελιμιστική περί εργασίας αντίληψη των ηγεμόνων.

Ντεμπόρ και Καβαλκάντι

Όταν στην «πολεμική» αλληλογραφία του με τον Τζανφράνκο Σανγκουινέτι το 1978, ο Γκυ Ντεμπόρ υπέγραφε με το ψευδώνυμο «Καβαλκάντι», οι πάντες θεώρησαν (και εξακολουθούν να πιστεύουν) πως ο Ντεμπόρ αναφερόταν στον φλωρεντίνο ποιητή, σύγχρονο του Δάντη, Γκουίντο Καβαλκάντι (1250-1300). Ωστόσο πριν κάμποσα χρόνια συζητώντας με το φίλο μου Υβ Λε Μανάκ προέκυψε, ότι μάλλον έναν «άλλον Καβαλκάντι» ήθελε να πει ο πάντοτε αρεσκόμενος σε ταχυδακτυλουργίες Γκυ∙ και μάλιστα ένα Καβαλκάντι όχι τυχαίο, αλλά σχετικότατο με τους διάσημους κινηματογραφικούς πειραματισμούς του Ντεμπόρ, που έδωσαν τις όμορφες ταινίες του «Το Πέρασμα μερικών Προσώπων…» (1959) και «Κριτική του Διαχωρισμού» (1961).

Ιδού λοιπόν η πειραματική ταινία Rien que les Heures −«Αυτή η ταινία δεν έχει υπόθεση. Δεν είναι παρά μια ακολουθία εντυπώσεων πάνω στο πέρασμα του χρόνου …» [τι μου θυμίζει, τι μου θυμίζει!]−, που ο εκπληκτικός Αλμπέρτο Καβαλκάντι γύρισε στο Παρίσι σε ηλικία 29 ετών, το 1926 ... σχεδόν 40 χρόνια πριν από τους πειραματισμούς του Ντεμπόρ. 

Δείτε την ταινία του Καβαλκάντι. Τι λέτε; Είχε δίκιο ο Λε Μανάκ;

Ω ναι!

Δικαιώματα

ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΗ ΔΙΑΚΗΡΥΞΗ ΤΩΝ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΩΝ ΤΩΝ ΖΩΩΝ

Θεωρώντας, ότι κάθε ζώο έχει δικαιώματα και ότι η παραγνώριση και η περιφρόνηση των δικαιωμάτων των ζώων οδήγησαν και εξακολουθούν να οδηγούν τον άνθρωπο στη διάπραξη εγκλημάτων σε βάρος της φύσης και των ζώων· (…)

ΔΙΑΚΗΡΥΣΣΟΥΜΕ  ΟΤΙ:

Άρθρο 1.

Όλα τα ζώα γεννιούνται με ίσα δικαιώματα απέναντι στη ζωή και στην ύπαρξη.

Άρθρο 2.

Ι. Κάθε ζώο έχει δικαίωμα να το σέβονται. Ο άνθρωπος ανήκει στο ζωικό βασίλειο και δεν μπορεί να εξοντώνει ή να εκμεταλλεύεται τα άλλα είδη του ζωικού βασιλείου. Αντίθετα, οφείλει να χρησιμοποιεί τις γνώσεις για το καλό των ζώων.

Άρθρο 3.

Ι. Απαγορεύεται η κακομεταχείριση των ζώων και οι βιαιοπραγίες εναντίον τους.

Άρθρο 4.

Ι. Κάθε ζώο έχει το δικαίωμα να ζει ελεύθερο στο δικό του φυσικό περιβάλλον, στη στεριά, στον αέρα ή τη θάλασσα, και να αναπαράγεται.

ΙΙ. Η αποστέρηση της ελευθερίας του, ακόμα κι αν γίνεται για εκπαιδευτικούς λόγους, είναι αντίθετη προς το παραπάνω δικαίωμά του.

Άρθρο 5.

Ι. Κάθε ζώο που από παράδοση θεωρείται κατοικίδιο δικαιούται να ζήσει με το ρυθμό και τις συνθήκες ζωής και ελευθερίας που αντιστοιχούν στο είδος του.

ΙΙ. Η διαφοροποίηση αυτών των συνθηκών από τον άνθρωπο έχει σκοπούς κερδοσκοπικούς και είναι αντίθετη προς τη διακήρυξη.

Άρθρο 6.

ΙΙ. Η εγκατάλειψη ενός κατοικίδιου ζώου είναι μια βίαιη και απάνθρωπη πράξη.

Άρθρο 7.

Αναφορικά με τα ζώα που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στον άνθρωπο, η διάρκεια και η ένταση δουλειάς τους πρέπει να είναι σε λογικά χρονικά πλαίσια, η διατροφή τους ικανοποιητική για την αναπλήρωση των δυνάμεών τους και η ανάπαυσή τους υποχρεωτική.

Άρθρο 8.

Ι. Οποιοσδήποτε πειραματισμός πάνω στα ζώα, ιατρικός, επιστημονικός, κλπ. αντιτίθεται προς τα δικαιώματα των ζώων, εφόσον προκαλεί πόνο σωματικό ή ψυχικό.

Άρθρο 13.

ΙΙ. Κάθε σκηνή βίας στην τηλεόραση και το σινεμά, με θύματα ζώα πρέπει να απαγορευτεί και μόνο οι σκηνές που έχουν σκοπό να ενημερώσουν για τα δικαιώματα των ζώων οφείλουν να προβάλλονται.

Διεθνής Ένωση Δικαιωμάτων των Ζώων, Παρίσι, 1978

ΑΦΟΥ ΔΕΝ ΜΑΣ ΣΕΒΟΝΤΑΙ ΣΑΝ ΑΝΘΡΩΠΟΥΣ,

ΝΑ ΜΑΣ ΣΕΒΑΣΤΟΥΝ ΤΟΥΛΑΧΙΣΤΟΝ ΣΑΝ ΖΩΑ!

Εφόσον λοιπόν όλα τα ζώα γεννιούνται ίσα απέναντι στο νόμο και έχουν ίσα δικαιώματα στην ύπαρξη και το σεβασμό·

εφόσον οι νεοφιλελεύθεροι, που προφανώς είναι και αυτοί ζώα (θηλαστικά), δεν έχουν το δικαίωμα να εκμεταλλεύονται, ούτε να κακομεταχειρίζονται τα άλλα ζώα·

εφόσον, αναφορικά με τα ζώα που προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στα νεοφιλελεύθερα ζώα, η διάρκεια και η ένταση δουλειάς τους πρέπει να είναι σε λογικά χρονικά πλαίσια, η διατροφή τους ικανοποιητική για την αναπλήρωση των δυνάμεών τους και η ανάπαυσή τους υποχρεωτική·

εφόσον η οποιαδήποτε διαφοροποίηση του ρυθμού εργασίας ενός ζώου γίνεται για κερδοσκοπικούς σκοπούς και είναι αντίθετη προς τα δικαιώματά του·

εφόσον τα ζώα οι νεοφιλελεύθεροι δεν έχουν το δικαίωμα να αποστερούν την ελευθερία των άλλων ζώων, ούτε και να εγκαταλείπουν άλλα ζώα που έχουν προσλάβει·

εφόσον απαγορεύεται τα νεοφιλελεύθερα ζώα να υποβάλλουν άλλα ζώα σε φυσικό ή ψυχικό πόνο·

εφόσον κάθε σκηνή βίας στην τηλεόραση και το σινεμά, με θύματα ζώα πρέπει να απαγορευτεί, …

… κοντολογίς, εφόσον τα δικαιώματα που προστατεύουν τα ζώα μοιάζουν πλέον περισσότερο ζηλευτά από τα δικαιώματα που προστατεύουν τους εργαζόμενους, τους άνεργους ή τους άστεγους, αναρωτιέμαι: μήπως θα μας συνέφερε να διεκδικήσουμε τα δικαιώματά μας ως ζώα παρά σαν ανθρώπινα όντα. 

Διότι, τελικά, σε τι διαφέρει η ιστορία της δικής μας ελευθερίας από την ιστορία της ελευθερίας του αγριογούρουνου αν δεν μπορούμε να τη βρούμε παρά μονάχα στα άγνωστα βάθη των τροπικών δασών και στις απάτητες βουνοκορφές;

από τις Αγκινάρες Βρυξελλών (τχ 20, Σεπτέμβριος 1997) του  Υβ Λε Μανάκ
περισσότερα στην περίφημη ανθολογία 

Ο ΚΗΠΟΣ|Η δικαιοσύνη, τα κορίτσια και η αιωνιότητα,

από τις εκδόσεις ΑΛΗΣΤΟΥ ΜΝΗΜΗΣ