22 Ιουλίου 2012

Το χρήμα μεταξύ βίας και εμπιστοσύνης | Αξία, Χρήμα, Μαγεία -2

Υποστηρίξαμε ήδη ότι το χρήμα είναι θεσμός και όχι μέσον ή εργαλείο, και πρέπει να δούμε τι ακριβώς σημαίνει, για εμάς, αυτή η θέση και πού βρίσκεται η αντιπαλότητά της με την εργαλειακή θεώρηση του χρήματος. Για το σκοπό αυτό επιλέξαμε και παραθέτουμε εδώ αποσπάσματα από ένα σημαντικό σχετικό βιβλίο των Αντρέ Ορλεάν και Μισέλ Αλιετά για το χρήμα.
 
Η μετάφραση είναι δική μας καθώς και, για λόγους καθαρά ευκολίας ανάγνωσης εδώ, η διαίρεση με υπότιτλους. Να σημειώσουμε ότι οι εκδόσεις ΠΟΛΙΣ έχουν κυκλοφορήσει ένα βιβλίο του Αλιετά, το «Η οικονομική κρίση», το 2009, σε μετάφραση Α.Δ. Παπαγιαννίδη. -Σημ. HS.

*
  
Η εμπορευματική σχέση ως ριζική αποξένωση

«(…) Πρέπει να υπογραμμίσουμε τη σημασία που παίζουν οι ατομιστικές αξίες στην ίδια τη συγκρότηση της εμπορευματικής κοινωνιας. Η εμπορευματική σχέση είναι μια παράδοξη κοινωνική σχέση∙ παράδοξη με την έννοια ότι τελικός σκοπός της είναι ο χωρισμός των ατόμων. Αυτό προκύπτει αναγκαστικά εξαιτίας της προτεραιότητας που έχουν, σε αυτήν, οι σχέσεις με τα πράγματα έναντι των σχέσεων μεταξύ των ατόμων. (...)

Η αλλεργία προς τους άλλους αποτελεί το διακριτικό χαρακτηριστικό της εμπορευματικής σχέσης. Η αυτονομία, η ανεξαρτησία και η ελευθερία κερδίζονται εδώ εναντίον των άλλων και προτιμάται η επαφή με τα εμπορεύματα από την επαφή με τους άλλους. Αυτή η θεσμική μορφή αντιλαμβάνεται την κοινωνική ζωή και την αλληλεγγύη σαν εμπόδια ή αρχαϊσμούς. (…)

Ο εμπορευματικός χωρισμός υποτάσσει βίαια τα μέλη της κοινωνίας στο νόμο της σπάνης χωρίς να παρέχει κανένα δίχτυ προστασίας όταν τα πράγματα δεν τους πηγαίνουν κατ’ ευχήν. Γι’ αυτό, κάνει εξαιρετικά εύθραυστες και επισφαλείς τις ατομικές καταστάσεις. Η ανασφάλεια είναι η μόνιμη ψυχική κατάσταση του “ελεύθερου” και “ανεξάρτητου” ατόμου της εμπορευματικής κοινωνίας. (…)»

Η κοινωνική σπάνη και η ανάγκη για πλούτο
Οι επιπτώσεις αυτής της ανασφάλειας είναι ακόμα πιο ολέθριες επειδή η εμπορευματική κοινωνία δεν διαθέτει μηχανισμούς προστασίας από τους κινδύνους − μηχανισμούς όπως λ.χ. οι σχέσεις αλληλεγγύης μεταξύ οικογενειών, γειτόνων ή κοντινών προσώπων, χάρη στους οποίους, μέσα στις παραδοσιακές κοινωνίες, ο καθένας κινητοποιούσε τη συμπαράσταση των άλλων σε περίπτωση που τα πράγματα τού πήγαιναν στραβά. Απεναντίας, η εμπορευματική σχέση είναι μια σχέση εξαιρετικής σκληρότητας. Η ανασφάλεια κυριαρχεί, διότι κανείς δεν μπορεί να περιμένει τίποτα από τους άλλους στις δύσκολες ώρες του. Σε αυτή την κοινωνία τα αντικείμενα επιβάλλουν το νόμο τους στα άτομα και αυτός ο νόμος είναι η σπάνη. (...)
Πρέπει να καταλάβουμε καλά αυτό που έχει περιγράψει εξαιρετικά ο Μάρσαλ Σάλινς στις μελέτες του των αρχαιότερων κοινωνιών, όπου κατέδειξε πως εκείνες οι κοινωνίες δεν γνώριζαν τη σπάνη αλλά την αφθονία καθώς, όντας οργανωμένες κοινοτικά, φρόντιζαν διαρκώς να περιορίζουν την ιδιωτική ιδιοκτησία αγαθών όταν αυτή κινδύνευε να αποβεί σε βάρος του συνόλου.

Πρέπει να καταλάβουμε ότι η σπάνη δεν αποτελεί κατά κανένα τρόπο κάποιο φυσικό δεδομένο, το οποίο υποτίθεται ότι θα μπορούσαμε να μετρήσουμε με τη βοήθεια αντικειμενικών παραμέτρων όπως π.χ. το “μέσο επίπεδο διαβίωσης” του πληθυσμού.

Να καταλάβουμε επίσης ότι είναι εντελώς λάθος να πιστεύουμε πως όσο μια κοινωνία αναπτύσσεται και ακμάζει, τόσο περισσότερο αποβάλλει από μέσα της την σπάνη∙ διότι στην πραγματικότητα συμβαίνει το εντελώς αντίθετο! Να καταλάβουμε δηλαδή ότι η σπάνη προσδιορίζει τον ιδιαίτερο εκείνο τρόπο κοινωνικής οργάνωσης, τον οποίο θεσμίζει η αγορά και στον οποίον, σε διαστάσεις άγνωστες σε άλλου τύπου κοινωνίες, η ύπαρξη καθενός εξαρτάται αποκλειστικά και μόνον από την ικανότητά του να αποκτά αντικείμενα χωρίς να περιμένει βοήθεια από κανέναν. 

Ο όλεθρος και ο αφανισμός κρέμονται διαρκώς πάνω από τα κεφάλια των ατόμων της εμπορευματικής σχέσης εξαιτίας του θεμελιώδους χωρισμού τους∙ και δεν καταπραΰνονται οριστικά με τίποτε και με κανένα τρόπο. Εξαιτίας του διαχωρισμού, ο τρόπος με τον οποίον ο καθένας εξαρτάται από τους άλλους κι από το κοινωνικό σύνολο είναι εκ των πραγμάτων εντελώς αδιαφανής, με αποτέλεσμα το κοινωνικό να έρχεται πάντοτε εκ των υστέρων και με τρόπο βίαιο κι απρόσμενο. Μέσα στην εμπορευματική κοινωνική σχέση κανείς δεν ξέρει τι θα του ξημερώσει, ούτε έστω κατά προσέγγιση και πιθανολογικά.

Αυτό το εντελώς χαρακτηριστικό της νεωτερικής κοινωνίας αίσθημα μιας βαθιάς ανασφάλειας, το οποίο επιβάλλεται από τη δικτατορία της σπάνης, γεννά μια εντελώς ιδιαίτερη ανάγκη για προστασία ή ασφάλεια: την “ανάγκη για πλούτο”. Διότι, εδώ, “πλούτος” είναι αυτό που επιτρέπει στο άτομο να προστατεύεται από την αβεβαιότητα και ανασφάλεια της ζωής στην εμπορευματική κοινωνία. […]»
Πλούτος και Ισχύς
Με άλλα λόγια, ο πλούτος δεν σχετίζεται απλώς με την απληστία, αλλά με μια πολύ ισχυρότερη ζωτική ανάγκη. Γι’ αυτό το λόγο η ελευθερία και η ανεξαρτησία σε σχέση με τους άλλους, τις οποίες τόσο ισχυρά θεσμίζει ο εμπορευματικός χωρισμός των ανθρώπων, μπορούν να πάρουν τη μορφή της ακραίας μοναξιάς και του κοινωνικού αποκλεισμού.
Το γεγονός ότι σε αυτές τις κοινωνίες κάποιοι ζουν μέσα στη φτώχεια, την ανέχεια και την πείνα ενώ άλλοι διαθέτουν πολλά περισσότερα απ’ όσα χρειάζονται, δεν είναι μυστήριο αλλά συνέπεια κοινωνικών ρυθμίσεων, οι οποίες καλύπτονται πλήρως από το νόμο. (...)
Αυτό συμβαίνει επειδή ο πλούτος δεν αποτελεί απλώς και μόνο έκφραση μιας ανάγκης για προστασία και ασφάλεια, που είναι κοινή σε όλα τα μέλη της εμπορευματικής κοινωνίας. Διότι, παρ’ όλο που μέσα από αυτή την ανάγκη εισάγεται ο πλούτος, άπαξ και αυτός πραγματωθεί, επιτρέπει μια σημαντική αναδίπλωση του ατόμου στον εαυτό του και ένα ισχυρότατο βαθμό αυτονομίας του έναντι των κινδύνων της εμπορευματικής οικονομίας. Κατ’ αυτό τον τρόπο, του δίνει τη δυνατότητα να “παγώσει το παιχνίδι” μονόπλευρα, απειλώντας σοβαρά ολόκληρη την εμπορευματική ομάδα με διάρρηξη των οικονομικών της δοσοληψιών.
Αυτή η απειλή γίνεται ακόμα περισσότερο πειστική στο βαθμό που ο κάτοχος του πλούτου είναι σε θέση να τον χρησιμοποιήσει για να συγκροτήσει νέες συμμαχίες και να επιβάλλει διαφορετικούς τρόπους ανταλλαγής και παραγωγής. Αυτό συμβαίνει π.χ. όταν επενδύει τον πλούτο του σε καινούργιες τεχνικές, που ξεπερνούν τις προηγούμενες μορφές παραγωγής με τέτοιον τρόπο ώστε να μεταλλάσσονται οι εμπορευματικοί δεσμοί βάζοντας σε θανάσιμο κίνδυνο τα έως τότε κεκτημένα. (…)
Κατ’ αυτό τον τρόπο ο πλούτος δεν ενσαρκώνει απλώς την ικανοποίηση μιας ζωτικής ανάγκης για ασφάλεια και προστασία μέσα στην εμπορευματική αποξένωση, αλλά παρουσιάζεται επιπλέον ως το κατεξοχήν εργαλείο, με τη βοήθεια του οποίου μπορεί κανείς να επιβληθεί πάνω στην κοινωνία και στους άλλους. (…)
Η δημιουργία του χρήματος
Για να αντιληφθούμε το όλο ζήτημα, πρέπει να δούμε πως εκείνο που διακυβεύεται με τον πλούτο μέσα στην εμπορευματική σχέση, είναι το να υπάρξει − να τεθεί − ένα “πράγμα”, το οποίο θα επιτρέπει την απόκτηση όλων των αγαθών και των υπηρεσιών που θεωρεί χρήσιμες εκείνος που το κατέχει και το προτείνει. Δηλαδή ένα “πράγμα”, το οποίο οι κάτοχοι αυτών των αγαθών και υπηρεσιών, όποιοι κι αν είναι, θα αποδέχονται ως αντάλλαγμα για αυτά. Υπ’ αυτή την έννοια, ο πλούτος μέσα στην εμπορευματική τάξη πραγμάτων δεν είναι παρά το όνομα που δίνεται στο απολύτως επιθυμητό, σε εκείνο δηλαδή το  “πράγμα” που, για την απόκτησή του, κάθε μέρος της ομάδας είναι διατεθειμένο να παραδώσει αυτά που κατέχει. Πρόκειται λοιπόν για ένα εμπόρευμα εντελώς ιδιαίτερου τύπου, δεδομένου ότι αντλεί τη δύναμή του από την ικανότητά του να γίνεται αποδεκτό και επιθυμητό από όλα τα μέλη της ομάδας.
Για να ορίσουμε αυτή τη συστατική ιδιότητα του εμπορευματικού πλούτου, χρησιμοποιούμε τον όρο “ρευστότητα”. Η ρευστότητα του πλούτου τον κάνει ένας είδος φυλαχτού, που προστατεύτει τον κάτοχό του από τις αναποδιές και τα βάσανα που επιφυλάσσει η εμπορευματική ανασφάλεια. Με αυτή την έννοια λοιπόν, ο πλούτος βγαίνει έξω από το καθαρά ωφελιμιστικό πλαίσιο. Διότι η χρησιμότητά του δεν προέρχεται από την καταπρόσωπο σχέση μεταξύ του αντικειμένου και του ατόμου, αλλά από την ικανότητα του πλούτου να επικεντρώνει πάνω του την ομόθυμη επιθυμία όλης της ομάδας. Πρόκειται για μια νέα και εντελώς ιδιαίτερη πραγματικότητα. Αυτός ο πλούτος, που είναι απολύτως ρευστός επειδή είναι απολύτως επιθυμητός από όλα τα μέλη της εμπορευματικής σχέσης, βρίσκεται στα θεμέλια του νομίσματος. Το νόμισμα είναι ένας κοινωνικά αναγνωρισμένος και νομιμοποιημένος πλούτος. (…)
Πρέπει λοιπόν ν' απομακρυνθούμε από τις περί πλούτου αντιλήψεις, που προέρχονται από τις θεωρίες της αξίας και οι οποίες υιοθετούν την ιδέα ότι ο πλούτος είναι μια ωφελιμιστική “ουσία”, μια “αξία χρήσης” πέραν των κοινωνικών συμβάσεων. Ο πλούτος είναι ουσιαστικά ζήτημα κοινωνικής σύμβασης. Πλούτος δεν είναι παρά αυτό που επιθυμούν όλα τα μέλη μιας ομάδας. (…)
Στο σημείο αυτό, η θεωρία του Ρενέ Ζιράρ για τη μιμητικότητα μάς βοηθάει να βρούμε ένα κατάλληλο πλαίσιο ανάλυσης για να εξειδικεύσουμε τους ορισμούς μας. Εφόσον όταν κανείς επιθυμεί τον πλούτο, ουσιαστικά επιθυμεί αυτό που επιθυμούν οι άλλοι, ο κοινωνικός μιμητισμός επιβάλλεται σαν η μόνη ορθολογική συμπεριφορά που αρμόζει σε αυτή την κατάσταση σχέσεων, δηλαδή στις εμπορευματικές σχέσεις.
Λαμβάνοντας υπόψη τον κατά Ρενέ Ζιράρ μιμητικό ανταγωνισμό, αντιλαμβανόμαστε ότι η μιμητική επιδίωξη του πλούτου από όλα τα μέλη του εμπορευματικού κοινωνικού σχηματισμού απολήγει αναγκαστικά στην εστίαση όλων των επιθυμιών πλούτου σε ένα αγαθό. Όλοι καταλήγουν να επιθυμούν το ίδιο αγαθό ως υπέρτατη ενσάρκωση του πλούτου. Αυτή η ομόθυμη πόλωση έχει ως αποτέλεσμα το ριζικό μετασχηματισμό της φύσης αυτού του εκλεκτού αγαθού. Συγκεκριμένα, για να μην οδηγήσει ο γενικευμένος μιμητικός ανταγωνισμός περί αυτού σε διάλυση της κοινωνίας, το αγαθό αυτό τοποθετείται πέραν και υπεράνω των ατόμων. Ενώ προηγουμένως αποτελούσε μια ιδιωτική και δοκιμαστική μορφή του πλούτου − μια απλή “πρόταση” πλούτου εκ μέρους κάποιου ατόμου ή ομάδας, όπως κάθε άλλο εμπορευματικό αγαθό −, στο εξής αποκτά κοινωνικής εμβέλειας νομιμοποίηση και οι ιδιότητές του παγιώνονται σε “νόμο”. Γίνεται, δηλαδή, νόμισμα.
Κατ’ αυτό τον τρόπο, στο τέλος όλης αυτής της πορείας μιμητικών ανταγωνισμών, αναδύεται το νόμισμα, το οποίο δίνει μορφή στον εμπορευματικό διαχωρισμό. Πολύ μακρυά από την ιδέα ότι αποτελεί κάποιο είδους “γενικό ισοδύναμο” ανταλλαγής “αξιών χρήσης”, το νόμισμα είναι νόμισμα χάρη στη γενικευμένη μιμητική πολωση. (…)
Έτσι είναι σαφές, ότι κάθε εμπορευματική σχέση, ακόμα και στην πιο στοιχειώδη μορφή της, συνυφαίνεται με την ύπαρξη νομίσματος. Για να το πούμε ευθέως, με δυο λόγια: η εμπορευματική σχέση είναι πάντοτε μια χρηματική-νομισματική σχέση. (…)
Μεταξύ εμπιστοσύνης και βίας: ο δανεισμός
Το χρήμα, ως ένας κοινωνικά αναγνωρισμένος και νομιμοποιημένος πλούτος, είναι ένα πολιτισμικό γεγονός, το οποίο μας έρχεται από τα βάθη του χρόνου. Πολύ πριν από την επινόηση λεπτομερειακά σκαλισμένων νομισμάτων στις ελληνικές πόλεις του Αιγαίου πελάγους κατά τον 5ο π.Χ αιώνα, συναντάμε σχετικά τεκμήρια από την εποχή των Σουμερίων της 3ης χιλιετίας π.Χ. Πρόκειται για νομίσματα όπου είναι σκαλισμένο το κεφάλι της Αστάρτης, μιας μητρικής θεότητας που συμβόλιζε τόσο τη γέννηση όσο και το θάνατο. Τούτο υποδεικνύει τον αμφίπλευρο χαρακτήρα του νομίσματος ήδη από τις καταβολές του: μέσον κοινωνικής συνοχής, μέσον ειρήνευσης μέσα στην κοινότητα, αλλά και διακύβευμα αγώνα για την ισχύ και πηγή θανάσιμης βίας. (…)
Πράγματι, το χρήμα δεν καταργεί τις ενδογενείς αντιφάσεις της επιθυμίας για πλούτο. Τους δίνει όμως μορφές, μέσα στις οποίες μπορούν να κινούνται μετασχηματίζοντας τη βία σε κοινωνική δυναμική. Οι μορφές αυτές είναι αυτές των νομισμάτων που σχετίζονται με το δανεισμό. Αυτά τα νομίσματα μετασχηματίζουν την εμπορευματική αντιπαλότητα σε μια αντιφατική σχέση μεταξύ δανειστών και δανειζομένων. 

Από αυτή τη σχέση γεννήθηκε ο καπιταλισμός. Πρόκειται για μια ειδική σχέση, η οποία ρυθμίζεται από το νόμισμα και με τη σειρά της ρυθμίζει τους κανόνες της κυριαρχίας του. (…)
Εδώ το νόμισμα συνδέεται άρρηκτα με την πίστωση και η πίστωση στηρίζεται σε μια εμπιστοσύνη, η οποία εκφράζεται στην πίστη σε ένα αξιακό απόθεμα. Συνεπώς στον καπιταλισμό οι κανόνες κυριαρχίας ρυθμίζονται από το χρηματοπιστωτικό σύστημα, μέσω του οποίου επιβάλλονται στο σύνολο της οικονομίας. (…)».

Michel Aglietta και André Orléan, La Monnaie entre Violence et Confiance
[Το χρήμα-νόμισμα μεταξύ βίας και εμπιστοσύνης], εκδ. Odile Jacob, 2002.
 
 
 

88 σχόλια:

Eriugena είπε...

Εξαιρετικόν, παρά τις αντιρρήσεις μου, εφόσον θέτει το ζήτημα της κοινωνικό-ιστορικής δημιουργίας των "κατηγοριών" σε συνάφεια και αλληλοδιείσδυση, πέραν των "παγιοποιητικών" μεταφυσικών. Φυσικά πάλι γίνεται αντικέιμενο κριτικής η μαρξική θεωρία, πάλι με σχηματικό τρόπο, αντλώντας επιχειρήματα μάλλον απο την αγαπημένη και στούς "μαρξιστές" επιφάνεια των μαρξικών "κατηγοριών", χωρις ανάλυση της ειδικής-μετά την γένεση του καπιταλισμού- κανονικότητας των όρων χρήμα κ.λ.π Γι αυτό εξάλλου και το τελικό συμπέρασμα δεν είναι και ιδιαίτερα ευφυές, αφού περιορίζει την λειτουργία του χρήματος στην εσωτερική δυναμική του, που βέβαια έχει ξανά αναδυθεί σήμερα ("πιστωτική" δυναμική) ως πάλι κυριάρχη-λόγω παρακμής- ενώ είναι στις "καλές" εποχές υπαγόμενη στο Κεφάλαιο. Το Κεφάλαιο μετατρέπει την λειτουργία του χρήματος, και φυσικά δεν δημιουργείται (μόνον) απο αυτό, αν και είναι (το χρήμα) το ισχυρό θεμέλιό του. Το γεγονός πως η αστική κοινωνία δεν μπορεί να άρει τις θεμελιώσεις των προηγούμενων ιστορικών κοινωνιών, οι οποιες ανα-αναδύονται πολλές φορές σχεδόν "ίδιες", δεν σημαίνει πως είναι (η αστική κοινωνία) ένα συνονθύλευμα τους. Υπάρχει μια μη-ολοποιητική διαλεκτική που δεν ολοκληρώνεται ποτέ (ταυτόν) αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν είναι διαλεκτική, άρα αφομοιωτική κίνηση του "παρελθόντος"¨. Απο την άλλη βέβαια ας πρόσεχαν και λίγο οι μαρξιστές αλλά και ο ίδιος ο Μαρξ. Ο "αφελής" αστισμός τους, που εδικαιολογείτο πάντα με την παπάρα ότι "μιλούν" για την "ειδική μορφή-αστική κοινωνία", δεν μπορεί να σταθεί όταν τούτοι χρησιμοποιούν τελικά ανιστορικά τις "κατηγορίες", υποτιμώντας ταυτόχρονα την συντελεσθείσα Ιστορία...

HollowSky είπε...

@ Eriugena,
ωστόσο θα πρόσεξες ότι αναφέρεται ρητά στην ειδική χρήση του χρήματος-πλούτου "ως το κατεξοχήν εργαλείο, με τη βοήθεια του οποίου μπορεί κανείς να επιβληθεί πάνω στην κοινωνία και στους άλλους".

Πρέπει να λάβεις υπόψη σου τα εξής θεμελιώδη: Το χρήμα/νόμισμα προϋπήρξε της καπιταλιστικής κοινωνίας. Το κεφάλαιο, επίσης. Ο χωρισμός των παραγωγών από τα μέσα παραγωγής, επίσης. Η ιδιοποίηση του προϊόντος της εργασίας τους από μια μειοψηφία, επίσης.

Τι είναι λοιπόν εκείνο που χαρακτηρίζει ειδικότερα τη σύγχρονη κοινωνία;

Είναι - επί τροχάδην - το γεγονός ότι μετέτρεψε τους σκλάβους και τους δουλοπάροικους, και γενικά κάθε εργαζόμενο, σε έναντι χρηματικής αμοιβής "ελεύθερους" εργαζόμενους και κατ' αυτό τον τρόπο κατέστησε το χρήμα δεσμό όλων των δεσμών και θεσμό όλων των θεσμών - κάτι που δεν χαρακτήρισε καμιά προηγούμενη κοινωνία.

Τούτο το γεγονός δεν αλλάζει μόνο τη λειτουργία του χρήματος, αλλά και το ίδιο το κεφάλαιο. Το ΚΕΝΤΡΟ κυριαρχίας σε μια τέτοια κοινωνία, ο "ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ" της, παύει να είναι το κεφάλαιο - που φυσικά παραμένει εργαλείο κυριαρχίας - και γίνεται το ΣΥΣΤΗΜΑ δια του οποίου οργανώνεται, συστημικά πλέον, η κυριαρχία. Δηλαδή το χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Ο Μαρξ έπιασε όλη αυτή την κίνηση σε μια σχετικά πρώιμη φάση της, κατά την οποία προέλαυνε ακόμα η μετατροπή της εργασίας (χοντρικά μιλάω) σε μισθωτή. Τότε, το σύστημα ήταν ακόμα στα σπάργανα και δεν φαινόταν καθαρά πού βρίσκεται το "στρατηγείο" του, ή καλύτερα (για να μην φανταστεί κανείς ότι συνωμοσιολογώ) το ολοκλήρωμα της ισχύος του.

Σε αυτό το πλαίσιο, η πιστωτική δύναμη δεν αποτελεί μια απλή παράμετρο του συστήματος.

Φυσικά η κουβέντα, ή μάλλον η έρευνα, συνεχίζεται...

Ονειρμός είπε...

''Πολύ μακρυά από την ιδέα ότι αποτελεί κάποιο είδους “γενικό ισοδύναμο” ανταλλαγής “αξιών χρήσης”, το νόμισμα είναι νόμισμα χάρη στη γενικευμένη μιμητική πολωση''.

Η χρηματική αξία στον Μάρξ δεν είναι το γενικό ισοδύναμο (τρίτη μορφή της αξίας), αλλά η ολική ή ανεπτυγμένη μορφή. Ως χρηματική αξία το χρήμα ''υπερίπταται'' πάνω από την αλυσίδα αξίων χρήσης και ανταλλακτικών αξιών. Δλδ δεν είναι το ίδιο ανταλλακτική αξία και (χρηματική) αξία.
Δλδ δεν ισχύει ότι η χρηματική αξία είναι δεμένη στις αξίες χρήσης. Πχ για τον Ιλιένκωφ ενώ η τρίτη μορφή γενικό ισοδύναμο είναι σύμβολο δλδ αναφέρεται στο αντικείμενο που συμβολίζει, το χρήμα είναι σημείο δλδ κατά κάποιο τρόπο και αυθαίρετο. Για αυτό το γενικό ισοδύναμο είναι από μέταλλο που έχει το ίδιο αξία, διαιρετό κλπ χρυσό ασημένιο νόμισμα κλπ, ενώ το χρήμα μπορεί να είναι ο,τιδήποτε και ένα κομμάτι χαρτί. Πιστεύω ότι χωρίς αυτές τις διακρίσεις δεν εξαντλείται το δυναμικό της ανάλυσης του Μάρξ. Δλδ άλλο το νόμισμα άλλο το χρήμα ως δεσμός όλων των δεσμών. Τα διακρίνει και ο Μάρξ για αυτό διαφέρει η τρίτη από την τέταρτη μορφή. Η τέταρτη μορφή κατασκευάζει και προβάλλει αναδρομικά τον εαυτό της στις προηγούμενως. ''Εμμενώς δηλαδή μπορεί να πει κάποιους στους μαρξιστές ότι δεν υπάρχει αξία πριν, και δεν υπάρχει και αξία χρήσης (πιο σημαντικό και τρομαχτικό αυτό). Η άμεση σχέση με το Αντικείμενο-Πράγμα κατανάλωσης είναι σαν πρωταρχική φαντασίωση που κατασκευάζεται μόνο αναδρομικά. Γίνεται δλδ μια αναλογία που αν την προχωρήσουμε, καθιστά το χρήμα κύριο σημαίνον και το νόμο της αξίας τον υπέρτατο Νόμο.
Όπως επίσης αν πάρει κάποιος τον εμπορευματοκάτοχο και τον αναπτύξει όπως αναπτύσσει ο Μάρξ το ''εμπορόσωμά'' του, μπορεί να καταλήξει στο στάδιο του χρήματος στην πόλωση αυτή που περιγράφεται το κείμενο σε ένα καθολικό πράγμα-αντικείμενο. Δηλαδή το ''χρήμα'' από τη πλευρά του εμπορευματοκατόχων θα είναι με την ''πραγμική'' και όχι σωματική του υφή το αντικείμενο της επιθυμίας όλων των εμπορευματοκάτοχων, ακριβώς γιατί το χρήμα με τη σημειωτική του μορφή είναι κύριο σημαίνον και ο νόμος της αξίας ο υπέρτατος Νόμος.
Πολύ καλό το αρθράκι πάντως, παρά τις ''εντάσεις'' μου, πραγματικό κόσμημα ανάμεσα σε αναρτήσεις που γίνονται τον τελευταίο καιρό.
Θέμα ξεχωριστής συζήτησης βέβαια αν το χρηματοπιστωτικό είναι το κυρίαρχο σήμερα. Μάλλον, εδώ δεν τίθεται θέμα, αλλά η έννοια αυτού του τύπου της κυριαρχίας είναι σημαντική. Αν το χρηματοπιστωτικό είναι κυρίαρχο ή αν είναι αιχμή του δόρατος του Κεφαλαίου, που είναι δύο πράγματα μάλλον διαφορετικά.

Ονειρμός είπε...

Συναφές με την κουβέντα εδώ http://takseis-ithikh.blogspot.gr/2012/07/blog-post_03.html

HollowSky είπε...

@ Ονειρμός,
χαίρομαι που σου άρεσε κι εσένα η ανάρτηση. Η συγκεκριμένη φράση, που σχολιάζεις, δεν αναφέρεται, νομίζω, ούτε ειδικά ούτε κυρίως στον Μαρξ. Στον οποίον, ναι (το είχαμε επισημάνει εδώ σε παλιότερη συζήτηση με τους φίλους ΛεφτΓ700), το χρήμα δεν είναι εμπόρευμα. Ο οποίος, ωστόσο, ορίζει το χρήμα ως "μέτρο των αξιών" με όλες τις ανεπάρκειες και τα αμπρακατάμπρα των ορισμών του - π.χ. εκφράσεις όπως "το χρήμα σαν μέτρο της αξίας είναι η αναγκαία μορφή εμφάνισης του μέτρου της αξίας, του χρόνου της εργασίας που ενυπάρχει στα εμπορεύματα" (!).

Παρολαυτά, σοφός ων, ορίζει το νόμισμα σαν "σύμβολο της αξίας" και κατανοεί ότι το χρήμα, "στη νομισματική του λειτουργία", μπορεί να αποσυνδεθεί από το "μεταλλικό χρήμα" [παρεπιπτόντως: αυτό τι είναι αν όχι νόμισμα;] και να συνδεθεί με "σήματα από άλλο υλικό ή με σύμβολα".

Όσο για το χρηματοπιστωτικό σύστημα, το ερώτημα δεν είναι ακριβώς αν είναι κυρίαρχο ή η αιχμή του δόρατος αλλά ο ρόλος που παίζει στην οργάνωση της κυριαρχίας - με δεδομένο πάντοτε αυτό που είπα για την ιδιαιτερότητα της σημερινής κοινωνίας έναντι προηγούμενων, όπο επίσης υπήρχε κεφάλαιο, χωρισμός παραγωγών από τα μέσα παραγωγής, εκμετάλλευση, ιδιοποίηση υπεραξίας και χρήμα.

Σε κάθε περίπτωση αξίζει κάθε φρέσκια ματιά σε όλα αυτά, εφόσον μάλιστα έχει και σημαντικό βάθος. Και οι ενστάσεις μπορούν να βοηθήσουν σε αυτή την έρευνα.

Ανώνυμος είπε...

Σκέψεις, διαυγείς και ξεκάθαρες HollowSky μέσα σε λίγες γραμμές. Προσωπικά δεν βρίσκω ούτε ένα σημείο διαφωνίας (στα περί χρήματος, κεφαλαίου, χωρισμού, ιδιοποίησης και λειτουργίας-ρύθμισης από το χρηματοπιστωτικό-οικονομικό σύστημα σε συνδυασμό βέβαια με το κρατικό-πολιτικό), το αντίθετο μάλιστα. Μονάχα θα ήθελα να προσθέσω τονίζοντας, τον καταμερισμό παραγωγής έργου -όπου έργο, όχι η ''εργασία'' όπως νοείτε από τον 18ο αιώνα και μετά (που μου φέρνει στο νου πορεία από την ουσία στο υποκείμενο) ή λίγους αιώνες νωρίτερα, αλλά και την ''παραγωγή'' με διαφορετικό τρόπο.

Χαιρετώ.
Δ

Ονειρμός είπε...

Ναι είναι όντως πολύ ενδιαφέρον το κείμενο.
Για τη φράση του Μάρξ που είπες. Η αλήθεια είναι πως δεν πρόκειται για αντίφαση το απόσπασμα που ανέφερες. Βέβαια δν είναι καλή η διατύπωση. Αλλά στην πραγματικότητα υπάρχουν τουλάχιστον 2 μέτρα, για να μην πω τέσσερα. Όταν βγει το ''Είναι'' του Χέγκελ στα ελληνικά σε λίγο καιρό, θα ξεκαθαρίσει και αυτό. Η αξία είναι εσωτερικό μέτρο, το χρήμα είναι εξωτερικό σε σχέση με την αξία και ''άμεσο'' στον αυτοσχετισμό του. Το ''άμεσο μέτρο'' είναι για τον Χέγκελ ένας ορισμός του Απόλυτου. Εδώ οφείλονται και οι ''υπερβατικές'' ιδιότητες του χρήματος και το γιατί αυτό είναι σημείο.
Να πω ένα παράδειγμα. Η σχέση 6/3 είναι μια αναλογία ως έμμεσο μέτρο που αντιστοιχεί στην ανταλλακτική αξία. Αυτό που αποδίδει, το 2, είναι το αντίστοιχο της ''αξίας'' στον Μάρξ. Αν δω το 2 όχι ως αυτό που αποδίδει η σχέση αλλά αυτό που διατηρείται αν πάνω να βρω τις ισοδύναμες αναλογίες πχ 12/6, τότε αυτό το ''μέτρο'' αυτονομείται και είναι ''υπερβατικό'' σε σχέση με την αναλογία και την ''επικωδικώνει'' με όρους λίγο πιο σύγχρονους. Εδώ έχουμε όχι το έμμεσο-συσχετικό αλλά το άμεσο μέτρο αυτονομημένο με την έννοια του Χέγκελ της άρνησης της άρνησης και της ανάδυσης μιας αμεσότητας α-προυπόθετης δλδ ''απόλυτης''. Δλδ το ένα μέτρο είναι μέτρο της ουσιακής σχέσης και το άλλο είναι η αμεσότητα που αναδύθηκε (χρήμα-σημείο). Και μαθηματικά όσοι μιλούν για αξία σήμερα αναγκάζονται να διακρίνουν σε εσωτερικό και εξωτερικό μέτρο (βλ. Μαριόλη, Μαυρουδέα, αυτό είναι κοινό παρά τις μεγάλες διαφωνίες τους).
Οπότε η αντίφαση δεν είναι τόσο του Μάρξ. Αλλού είναι τα προβλήματα. Ο Μάρξ έχει αντιφάσεις μεταξύ διάφορων κειμένων, στο ίδιο κείμενο όμως δύσκολα. Η κριτική μπορεί να γίνει σε κάποια αξιώματα κλπ. Ή στην ίδια την εγελιανή διαλεκτική. Αλλά ο Μάρξ δεν ήταν βλακάκος να γράψει δύο φορές το μέτρο στην ίδια πρόταση με αντιφατικό τρόπο (!). Υπάρχει ζήτημα στην κατανόηση του Μάρξ που οφείλεται σε ''αποεγελιανοποιημένες'' αναγνώσεις του και στο ότι δεν διαβάζεται ο Χέγκελ παρά μόνο από την Μικρή Λογική. Στην Μικρή Λογική λείπουν ολόκληρες κατηγορίες για λόγους εκλαίκευσης...Βέβαια είναι ιστορικοί αυτοί οι λόγοι. Καιρός να υπερβαθεί ο Κάρολος, αντί να εντοπιστούν σωστά οι ''ασθενείς κρίκοι''.
Επίσης το Χρήμα δεν είναι απλά μέτρο αλλά και πραγματικότητα και Έννοια, με βάση τα της εγελιανής λογικής, της πρώτης σπείρας πράγμα που σημαίνει επίσης ότι αναπτύσσει υπερβατικές ιδιότητες και αυτονομείται ως Καθολικό και οδηγητικό. Το Χρήμα είναι νόμισμα αλλά έχει και άλλες ιδιότητες. Πέρα από τις τρεις λειτουργίες του χρήματος του Μάρξ, έχει και ειδικές ιδιότητες όσον αφορά το χώρο και το χρόνο. Είναι πολύ περισσότερο ''πληροφορία'' πράγμα που επιτρέπει την λογιστικοποίησή του. Αποεδαφικοποιείται είναι ροή κλπ κλπ. Και πολλά άλλα που το διακρίνουν. Είναι υλοποιημένη καθολική δύναμη .Θέλω να πω η διαφορά του χρήματος έναντι των νομισμάτων τονίζεται και στον Μάρξ, όπως και η ''υπερβατικότητά'' του, πράγμα που μάλλον το κείμενο κάπως παραμορφώνει.
Για το ρόλο του χρηματοπιστωτικού συμφωνούμε εξέφρασαν με άλλο τρόπο το ερώτημα πώς δομείται η κυριαρχία. Πάντως υπάρχει ένα θέμα ότι υπάρχει το είδος της κυριαρχίας όταν είσαι οδηγητικός παράγοντας, και το είδος εκείνο όταν είσαι απειλητικός και προβάλλεις την έλλειψη. Πχ οι εργασιακές δυνάμεις, οι ενεργειακοί και πληροφοριακοί πόροι ''κυριαρχούν'' πάνω στο κεφάλαιο αφού είναι οι επιδιώξεις που το ορίζουν και το βασικό του ''σώμα''.Αντίθετα το κεφάλαιο κυριαρχεί πάνω σε αυτά. Το χρήμα κυριαρχεί οδηγώντας την κατάσταση ή κυριαρχεί επειδή είναι το καθολικό μέσο και ποθητό από όλους (κυριαρχώντας δηλαδή στις επιδιώξεις του κυρίαρχου;).

Ονειρμός είπε...

Δλδ το χρήμα ως ''μέτρο των αξιών'' είναι αυτό που μένει σταθερό, απόλυτο και αδιαφοροποίητο (και για αυτό υπερίπταται) σε σχέση με το παιχνίδι των (ανταλλακτικών) αξιών. Σημαντικό επίσης: δεν υπάρχει αξία παρά μόνο χρηματική αξία. Η μόνη αξία ''σκέτη'' είναι η ανταλλακτική (στον Μάρξ). Σε προηγούμενα του Κεφαλαίου κείμενα τα συγχέει ο ίδιος (Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας δεν τα έχει ξεμπλέξει). Άλλο θέμα ότι και ανταλλακτική αξία, και αξία χρήσης, χωρίς χρήμα...δεν υπάρχει (ας πω ότι δεν υπάρχει ''καθ'ολοκληρίαν'' και να το αφήσω έτσι).

Ανώνυμος είπε...

Απο τον παντα εξαιρετικο eparistera
http://eparistera.blogspot.gr/2011/12/blog-post_28.html
http://eparistera.blogspot.gr/2012/01/1800-1945.html
http://eparistera.blogspot.gr/2012/03/1945.html

Αθανάσιος Δρατζίδης είπε...

1. Εάν επισκεφτείτε το Νομισματικό Μουσείο Μπενάκη στην Αθήνα, θα παρατηρήσετε ότι το πρώτο νόμισμα (κατά την αρχαϊκή εποχή στην αρχαία Ελλάδα, 700-500 π. Χ.) ήταν σιδερένια ακόντια που μπορούν να χωρέσουν στην χούφτα - είναι ο οβολός:έξι οβολοί είναι μια δραχμή (=χούφτα, από το δράττομαι, πιάνω με το χέρι). Έχουμε μια ταύτιση του νομίσματος (χρήματος, από το χρώμαι, χρησιμοποιώ) και όπλου - κατά συνέπεια το χρήμα/βλήμα χρησιμοποιούνταν ως μέσον ανταλλαγής αλλά και αρπαγής/εξόντωσης. Το χρήμα παραμένει μέσον αρπαγής/εξόντωσης, πέραν των άλλων λειτουργιών του.
2. Το πρώτο εμπόρευμα, κατά την ίδια προαναφερθείσα περίοδο ήταν ο απαχθείς με τη βία παραγωγός - που έγινε δούλος και έτσι προέκυψε ο δουλοκτητικός τρόπος παραγωγής. Ο δούλος είναι το πρώτο εμπόρευμα - αναφέρομαι στον δυτικό πολιτισμό, όλα τα άλλα ακολουθούν.
3. η αρχική σημασία της λέξης εργάτης ήταν 'βόδι που οργώνει' - τη διαβάζουμε πρώτη φορά στα κρατικά αρχεία της Κνωσού, γύρω στο 1400 π. Χ.
4. Κανένας εργάτης δεν θέλει να είναι εργάτης - γι αυτό ξημεροβραδιάζουν στα προπατζίδικα και προσδοκούν με το ΚΙΝΟ και το Τζόκερ να πάψουν να είναι εργάτες. Ας δούμε λοιπόν το ζήτημα της εργατικής τάξης μέσα από αυτή τη διαπίστωση.

panagiotis είπε...

[…]Γνωρίζουμε ότι η μαρξική κληρονομιά σε σχέση με τις προ-καπιταλιστικές κοινωνίες είναι πολύ φτωχή και παρέχει λίγες διευκρινίσεις σχετικά με την εμφάνιση της οικονομίας της αγοράς. Στα σημεία του Κεφαλαίου που αφιερώνονται στην πρωταρχική συσσώρευση ( Cap. , VIII, κεφάλαιο XXVI ), ο Μαρξ επιδιώκει πρωτίστως να εξηγήσει τη γένεση του ελεύθερου εργαζόμενου , δηλαδή, του παραγωγού ο οποίος, στερημένος από τα μέσα παραγωγής , αναγκάζεται να γίνει ένας μισθωτός. Αυτό το τμήμα του έργου του Μαρξ είναι σίγουρα πολύ διαφωτιστικό ως προς τη σταδιακή γενίκευση της μισθωτής εργασίας και της μαζικής εκβιομηχάνισης τον XVIII ο και XIX ο αιώνα. Αλλά όταν αυτός περνάει από την ανάλυση των παραγωγικών δυνάμεων - κεφαλαίου-εργασίας ή καπιταλιστών / εργαζόμενων – σε αυτή των εμπορευμάτων, «στοιχειώδη μορφή του αστικού πλούτου», ο Μαρξ εκκενώνει τη σύσταση αυτής της εμπορευματικής μορφής, αποφεύγοντας να την αναλύσει από την άποψη του προϊόντος και όχι των παραγωγών. Υποστηρίζει, για παράδειγμα, ότι «μία από τις προϋποθέσεις για τη γένεση του [κεφαλαίου], η ανταλλαγή των εμπορευμάτων, το εμπόριο, διαμορφώνεται η ίδια με βάση τις διάφορες μορφές παραγωγής που έχουν ως κοινό στοιχείο ότι η καπιταλιστική παραγωγή δεν υπάρχει ακόμα, εκτός από σποραδικά ... »(Μαρξ, op. cit. ) Οπότε, τι παράγεται σε αυτές τις προ-καπιταλιστικές κοινωνίες, και σε τι μοιάζει η διαδικασία αντικειμενοποίησής τους; Τι αντάλλασαν οι ανεξάρτητοι ιδιοκτήτες των εμπορευμάτων; Τι είδους εμπορεύματα και σε ποια βάση-αξία; Το αγνοεί. Αλλά γιατί να νοιαστεί, δεδομένου ότι τα πάντα οδηγούν στην αναπόφευκτη εμφάνιση του δικέφαλου τέρατος - αξίας χρήσης και ανταλλακτικής αξίας - που είναι το καπιταλιστικό εμπόρευμα; Αυτή είναι η απάντηση που φαίνεται να υπονοεί ο Μαρξ, πιστή σε αυτό στην τελεολογική άποψή του για την ιστορία (η αναγκαστική πορεία των κοινωνιών από το πρωτόγονο στάδιό τους προς το πολιτισμένο στάδιο). Η αιτιολογία είχε αποκλειστικό στόχο να δείξει γιατί η διπλή μορφή της αξίας των εμπορευμάτων έγινε η κυρίαρχη μορφή, όταν ο καπιταλισμός θριάμβευσε. Σ’ ένα από τα λίγα αποσπάσματα που αναφέρει την προ-καπιταλιστική ανταλλαγή στην μορφή του αντιπραγματισμού ( Κριτική της Πολιτικής Οικονομίας, Ι, 1), προϋποθέτει την ύπαρξη του αντικειμένου του οποίου θέλει να δείξει την εμφάνιση: του τέρατος με τα δύο κεφάλια. «Ο αντιπραγματισμός, γράφει, πρωτόγονη μορφή της διαδικασίας ανταλλαγής, αντιπροσωπεύει περισσότερο την αρχή του μετασχηματισμού των αξιών χρήσης σε εμπορεύματα, από αυτή των εμπορευμάτων σε χρήματα. Η ανταλλακτική αξία δεν αποκτά μια ανεξάρτητη μορφή, αλλά εξακολουθεί να συνδέεται άμεσα με την αξία χρήσης.»
Η προοδευτική ιδεολογία στην οποία εμμένει ο Μαρξ τείνει να φυσικοποιήσει την έννοια της αξίας χρήσης , προσφέροντας μια ωφελιμιστική άποψη του αντικειμένου. Δεν είναι παραπλανητικό να εφαρμόσουμε τις κατηγορίες μας στις πρωτόγονες ανταλλαγές και, κυρίως, σε κοινωνίες […] που δεν ασκούν συσσώρευση;
[…]ο σχηματισμός του πόλου-υποκείμενο, από την εμπορική ανταλλαγή και η θεωρητικοποίησή του από την πολιτική οικονομία οδήγησε στη σύγχρονη αντίληψη του σκλάβου-αντικειμένου, του πραγμοποιημένου αντικειμένου, και ονομάσαμε αυτό το φαινόμενο διαδικασίας της εμπορικής αντικειμενοποίησης 12 . Το γεγονός ότι το αντικείμενο έχει βαθμιαία από-ανθρωπομορφωποιηθεί και μετατράπηκε σε ανταλλάξιμο αγαθό στην πορεία της εμπορικής διαδικασίας και στην συνέχεια της βιομηχανικής ακυρώνει την οπτική του αντικειμενισμού του Μαρξ. Η χρήση δεν ταιριάζει με φυσικό και αυτόματο στην ανάγκη και είναι, αντίθετα, καθαρά αξιολογική στο βαθμό που εξαρτάται από το σύστημα των πεποιθήσεων που διέπει την κοινωνία και τον τρόπο που διατάσσει το σύμπαν. Η έννοια της χρήσης έχει ως αποτέλεσμα την εκδήλωση των κοινωνικών πρακτικών που επιτρέπονται από το αντικείμενο και συνιστούν τον σκοπό της δημιουργίας του […]

Bernard Pasobrola

Ονειρμός είπε...

@Βernard Parsobrola

Είναι κοινός τόπος για όσους δεν έχουν την ανάγκη να αυτοπροσδιορίζονται ως ''ορθόδοξοι μαρξιστές'' ότι η αξία χρήσης είναι μια αξιωματικοποιημένη αρχή η οποία μάλιστα ''κλείνει'' το σύστημα οπότε συναντά κανείς όλα τα γνωστά παράδοξα. Γιατί είναι η ''απλούστερη σχέση'' είναι η εμπορευματική, αναγκαστικά η αξία χρήσης βρίσκεται σε μεγαλύτερο επίπεδο αφαίρεσης ως η ''ποιοτική'' συνιστώσα του εμπορεύματος. Για αυτό πρέπει και οι προκαπιταλιστικές κοινωνίες για τον Μάρξ να παράγουν αξία χρήσης. Όμως αφού η αξία χρήσης είναι χρησιμότητα/ωφελιμότητα του πράγματος, οι ιδιότητες αυτές δεν υπάρχουν στο ''πράγμα καθεαυτό'' αλλά στην ιστορική σχέση των ανθρώπων με το πράγμα. Αν ξεκινούσε από εκεί ο Μάρξ θα έβλεπε και το ''σύστημα των αναγκών'' που αναφέρει στα Grundrisse και το σύστημα των πεποιθήσεων που λες σαν κοινωνικοιστορικό. Δλδ πως μόνη θεωρία που μπορεί να υπάρξει είναι κάποια για το κοινωνικό σύστημα και μάλιστα ριζικά ιστορικοποιημένη. Πιστεύω όμως ότι η κριτική που επαναλαμβάνεται διαρκώς δεν κεντράρει σε μερικά σημεία που θα έπρεπε. Για παράδειγμα, τί είναι η πρωταρχική συσσώρευση στο οικοδόμημα που χτίζει ο Μάρξ, τί θέση έχει; Υπάρχει αντίφαση ανάμεσα στους ''νόμος της κεφαλαιοκρατικής συσσώρευσης'' και στην ιστορική αναγκαία κρατικοπολιτική παρέμβαση για να γίνει η πρωταρχική συσσώρευση? Πώς σκέφτηκε ο Μάρξ να συμβιβάσει το ''πρωτείο'' της οικονομίας με το ''πρωτείο'' της κρατικοπολιτικής κυριαρχίας που διαφαίνεται στην πρωταρχική συσσώρευση που φαίνεται να ιδρύει τον καπιταλισμό?

panagiotis είπε...

@ Ονειρμός,

όπως λέει και ο HollowSky η έρευνα συνεχίζεται, αλλά δεν πιστεύω ότι το ζήτημα της διχοτόμησης της αξίας είναι υποδεέστερο. Στο συγκεκριμένο θέμα οι Michel Aglietta και André Orléan έχουν σημαντική συμβολή:

[...]Επισημαίνουν ορθώς ότι η οπτική του υποκειμένου την οποία προτείνει η πολιτική οικονομία «σημαίνει ότι το αντικείμενο είναι ένα αδρανές πράγμα, «ένα προϊόν στη λίστα των αυθαίρετων προϊόντων.» Μακριά από την προσκόλληση στην μαρξική διχοτόμηση της ανταλλακτικής αξίας και της αξίας χρήσης, οι συγγραφείς προσδιορίζουν στο σύστημα εμπορίας που εξελίχθηκε (καπιταλισμός), μια διπλή μετάλλαξη: 1. μια αλλαγή του καθεστώτος των αντικειμένων (τα "αδρανή" πράγματα). τη γέννηση του μύθου του ελεύθερου και αυτόνομου υποκειμένου, ένα είδος υπερ-υποκειμένου που έχει φτάσει σε ένα επίπεδο "ορθολογισμού" άγνωστου μέχρι τότε και που διατηρεί ομοιόμορφες σχέσεις με όλα τα αντικείμενα, διότι είναι a priori ανεξάρτητο από όλα τα άλλα υποκείμενα. Στην πραγματικότητα, ειρωνευόμενοι, «όποιος παίρνει σοβαρά τον homo economicus θα πρέπει να τον δεί σ’ αυτόν όχι τον νεωτερικό άνθρωπο της μάχης του ανταγωνισμού, που ζει στην αβεβαιότητα των δεσμών του με τους άλλους, αλλά το προϊόν υψηλού πολιτισμού, έχοντας ολοκληρώσει πάνω στον εαυτό του έναν αληθινό ασκητισμό με τον οποίο έχει πλήρως απελευθερωθεί από το πάθος των άλλων. «Η νεοκλασική πολιτική οικονομία έχει δράσει, με το πρόσχημα της αντικειμενικής περιγραφής, για έναν κόσμο που αντιστοιχεί σε μια αρχή ιδανικής υποκειμενοποίησης της οποίας είχε προσπαθήσει να επιταχύνει την έλευση. Οι σχέσεις της κυριαρχίας και της υποταγής μεταξύ των ανθρώπων, οι κοινωνικοί περιορισμοί και εξαναγκασμοί έχουν συσκοτισθεί υπέρ της μόνης σχέσης μεταξύ του ατομικιστικού υποκειμένου και των αντικειμένων του, δηλαδή τη σχέση του πόλου-υποκείμενο εξατομικευμένο, όπως τη γνωρίζουμε σήμερα, και το προβληματικό της συμπλήρωμα τον πόλο-αντικείμενο που μεταμορφώθηκε σε μια ανησυχητική μάζα ανώνυμων αντικειμένων.[...]

(απόσπασμα του Βernard Parsobrola που αναφέρεται στην ανάλυση των Michel Aglietta και André Orléan)

panagiotis είπε...

@ Ονειρμός,

Για τα ζητήματα που θέτεις παραθέτω ένα άλλο απόσπασμα από μια, εν εξελίξει, έρευνα του Jacques Guigou

[...]Οι πρώτες κρατικές κοινότητες-κοινωνίες περιελάμβαναν ορισμένες προϋποθέσεις της κίνησης της αξίας (την παραγωγή πλεονάσματος, την εντατικοποίηση του εμπορίου, τις θρησκευτικές αναπαραστάσεις εκτός φύσης, τις αστικές συγκεντρώσεις, την λογιστική, κλπ..), αλλά αυτή η δυναμική δεν θα μπορούσε να εκδηλωθεί επειδή η εξουσία δεν έχει αυτονομηθεί, παραμένει μια κοινωνική σχέση μεταξύ άλλων, μια κοινωνική σχέση, βέβαια θεμελιώδους σημασίας, αλλά εγκλωβισμένη στο σύνολο κοινότητα-κοινωνία.
Μόνο με τη συγκέντρωση και καθετοποίηση της εξουσίας σε μια οργάνωση βασιλικού και αυτοκρατορικού τύπου οι αναπαραστάσεις της αξίας μπόρεσαν να εμφανιστούν. Η παραγωγή και διανομή του πλούτου, σύμφωνα με αυτή τη δομή πυραμίδας και με την κρατική μεσολάβηση προκάλεσε τις κλίμακες τις αξίας. Αυτές οι αξίες σχετίζονταν με τη χρήση της ιδιοκτησίας και του πλούτου από τις ανώτερες κάστες. Οι αξίες-κύρος (σημασία) και η αξία-χρήσης αρχίζουν να διαχωρίζονται, με την τελευταία να γίνεται κυρίαρχη. Ενώ η εργασία ως μια παραγωγική δραστηριότητα δεν έχει αυτονομηθεί (οι σκλάβοι δεν είναι τόσο μια "δύναμη της εργασίας" όσο μια πατρογονική κρατική εξουσία στην υπηρεσία της αναπαραγωγής της), ο κοινωνικός διαχωρισμός σε κάστες, τάξεις και σώμα θα παραγάγει στη συνέχεια το κράτος στη δεύτερη μορφή του, το κράτος-εξουσία, ενότητα υψηλότερη που διαχωρίζεται από την κοινωνία και την κυριαρχεί.
Η ιστορική διαδικασία ενεργοποιείται και θα περιλάβει στάσεις, οπισθοδρόμηση, εκτροπές, αλλά δεν θα εξαφανιστεί: οι αυτοκρατορίες- κράτη της Μεσοποταμίας, πόλεις-κράτη της Μέσης Ανατολής και της αρχαίας Ελλάδας, είναι το κράτος-αυτοκρατορία , το κράτος-βασίλειο, το έθνος-κράτος, το κόμμα-κράτος («εργατικό-Κράτος» λενινιστικό-σταλινικό).
Αυτό το κράτος στη δεύτερη μορφή του θα διαιωνίζεται και θα μεταμορφώνεται χωρίς να διαλυθεί από τις στιγμές της ιστορικής ασυνέχειας, ούτε από τις επαναστατικές στιγμές στη νεωτερικότητα. Θα μπορούσε να αποδυναμωθεί, για παράδειγμα, κατά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας ή ακόμα το Μάη του 68 στη Γαλλία και στη δεκαετία του '70 στην Ιταλία. Από αυτές τις αποσυνθέσεις, μέσα στο χάος, τις συγκρούσεις και ανομίες εμφανίστηκαν οι ανασυνθέσεις, συχνά πιο εύθραυστες από τις προηγούμενες κρατικές ισορροπίες γιατί βασίζονταν στις νέες συμμαχίες μεταξύ φατριών, τάξεων, εκκλησιών ή περιοχών.[...]

Ονειρμός είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
Ονειρμός είπε...

Και πράγματι αυτό που αξιωματοποιείται εξ αρχής είναι μια ιστορική σχέση ανθρώπου-πράγματος, υποκειμένου-αντικειμένου, ως αιώνια-όπως έχουν δείξει πολλοί. Το θέμα είναι πως διατηρεί μεγάλη αξία ακριβώς επειδή αυτή η διαιώνιση είναι αντικειμενική φαινομενικότητα της κοινωνίας στην οποία ζούμε-ο ''φετιχισμός'' συμβαίνει. Το πράγμα όντως αντιμετωπίζεται ως ''ωφελιμότητα-χρησιμότητα'' προς κατανάλωση.
Έχει τόσα πολλά επίπεδα ανάγνωσης του ''Κεφάλαιο'', και αποκαλύπτονται μόνο μέσα από τη σχέση Μάρξ-Χέγκελ, που είναι και έμμεση σχέση Μάρξ-Κάντ και Μάρξ-Λάιμπνιτς και Μάρξ-Σπινόζα, και άρα σχέση του ''Κεφαλαίου'' με ό,τι καινούργιο αναπαράγει τις κλασικές αντιθέσεις με άλλο περιτύλιγμα.
Αυτή η δουλειά δεν έχει γίνει σωστά και για αυτό κατά κανόνα οι κριτικές του ''Κεφαλαίου'' είναι ίδιες και σταντέ, δεν λένε κάτι καινούργιο, είναι μια λαθο-λογία του Μάρξ, δεν μας πάνε και πολύ μπροστά. Πάλι θα επιστρέψουμε στο ''Κεφάλαιο'', πάλι θα κάνουμε μια κριτική του, πάλι θα πιάσουμε μια όψη του και θα την κάνουμε σημαία.
Στη πραγματικότητα από τους ελάχιστους που έκαναν ''κρυφά'' αυτή τη δουλειά είναι οι Ντελέζ-Γκουαταρί, οι οποίοι έχουν βαθύτατη κατανόηση του ''Κεφαλαίου'' αν και αναφέρονται σε αυτό πάντα παράπλευρα. Η κοινωνική οντολογία (αν και δεν θέλει να ονομάζεται έτσι) μετά το ''Κεφάλαιο'' νομίζω πως είναι μονόδρομος (αντί μιας στείρας ''οικονομικοτεχνικής'' θεωρίας, μιας ''επανακατασκευής'' του νόμου της αξίας, κ.ο.κ).
Ωραία όλα τα κείμενα, και αυτό της ανάρτησης και όσα στάλθηκαν στα σχόλια, νομίζω όμως ότι γενικά είμαστε ακόμα στο στάδιο του ''Καθρέφτη της Παραγωγής''.

Ονειρμός είπε...

@panagiotis

Σχόλιο 1

Η σύνδεση της αξίας με το κύρος έχει ενδιαφέρον, θυμίζει τα ίδια τα λεγόμενα του Μάρξ για το ''κύρος'' και την ''αυθεντία'' που προσωποποιεί ο κεφαλαιοκράτης υψωμένος σαν ''γενική βούληση'' πάνω από το σώμα της παραγωγής. Επίσης σε ένα ψυχροπολεμικό του κείμενο για το ''νόμο της αξίας'' του Μάρξ, ο B.Russel συνδέει την ''αξία'' με μια κανονιστική-ηθική σύλληψη την οποία ''ενσαρκώνουν'' στρεβλά οι οι εμπειρικές υπάρξεις δλδ οι τιμές.
Για τα ωραία αποσπάσματα που παρέθεσες, νομίζω συμφωνούμε πως για την ''εμπέδωση'' της κεφαλαιοκρατίας έπρεπε να συντρέξουν μια σειρά ''στοιχείων'' όπως το ωφελιμιστικό υποκείμενο που σημαίνει και μια ορισμένη άποψη περί του πράγματος. Αν όπου βλέπουμε ''εμπόρευμα'' στον Μάρξ σκεφτούμε ότι έχουμε πάντα και έναν εμπορευματοκάτοχο, μπορούμε να συναγάγουμε από τα χαρακτηριστικά της ''αξίας χρήσης'' και ''ανταλλακτικής αξίας'' τα χαρακτηριστικά του αντίστοιχου φορέα. Σχετικά με αυτό έδωσα και ένα link μου παραπάνω.
Οπότε όσον αφορά το πρώτο απόσπασμα, συμφωνούμε ότι οι ''πόλοι'' υποκείμενο-αντικείμενο είναι σύλληψη προκύπτουσα όταν συντρέχουν μερικά στοιχεία τα οποία τελικά αποδεικνύονται απαραίτητα για την κεφαλαιοκρατία.Αναδρομικά κατασκευάζεται μια ''άμεση σχέση'' υποκειμένου-αντικειμένου και μια ενοποίησή τους, που όμως αναγκαστικά αντλεί την ''ποίησή'' της από το υπάρχον.
Για το απόσπασμα του Guigou στάθηκα στο ''κύρος''. Ουσιαστικά μία από τις ''πύλες'' στο ''Κεφάλαιο'' προς το κοινωνικό σύστημα συνολικά και το Κράτος είναι η αξία ως αφηρημένος κοινωνικός δεσμός. Ο ''νόμος της αξίας'' παριστά και τον κρατικό νόμο στην κεφαλαιοκρατική του ''ουσία'' αφού τον προυποθέτει, και μάλιστα στέκεται ''υπερβατικός'' πάνω από το δίκτυο των εμπορευματοχρηματικών σχέσεων. Άλλες τέτοιες ''πύλες'' είναι η διακύμανση της ταξικής πάλης (πάλη για μισθούς, αγγλική νομοθεσία κλπ), η πρωταρχική συσσώρευση, κ.α.
Αυτή θα ήταν μια αληθινή ''συμπτωματική'' ανάγνωση του ''Κεφαλαίου'' (sic), τα σημεία δλδ στα οποία εμφανίζεται μια ''υπερβατικότητα'' εντός του πεδίου της ''ολότητας των κεφαλαιοκρατικών παραγωγικών σχέσεων'' τα οποία μας βγάζουν έξω από αυτή. Το πρωταρχικό τέτοιο σημείο είναι η αξία χρήσης ως σχέση ανθρώπου-πράγματος (ώστε μόνο στη συμβολή αυτής της σχέσης αναδύεται η ωφελιμότητα-χρησιμότητα), μια σχέση η οποία επίσης μας βγάζει αν είμαστε συνεπείς έξω από την ενδο-συνέπεια του έργου του Μάρξ, στο πρόγραμμα που και ο ίδιος κατάλαβε ότι έπρεπε να ολοκληρώσει, στρεφόμενος στο τέλος της ζωής του σε πολλές ανθρωπολογικές μελέτες (για την Ανατολή, για τη Λατινική Αμερική κλπ).

τσιγκολελέτα είπε...

Ονειρμε, παίρνεις πολύ φόρα.Επισημαίνεις αν καταλαβαίνω ότι οι συσχετισμοί του "Κεφαλάιου" του Μαρξ, της μιας εκ των βίβλων κατα πως φαίνεται, με την υπόλοιπη δυτική σκέψη, δεν έχει γίνει σωστα!!!???

Αναμενουμε με αγωνία την προσπάθεια σου.

Επίσης από σένα μαθαίνουμε πως η μετάφραση ενός συγγραματος του Χέγκελ στα ελληνικά είναι σε θέση να "ξεκαθαρίσει τα πράγματα".
Απίστευτο!
Ευχομαι καλά μπάνια βαθιες αναπνοές και μακροβούτια.
Επίσης προτείνω να κάνουμε το πΧ και μΧ μετα τις ημερομηνίες πΜ και μΜ με αρχή την γεννηση του Μαρξ.
ή πΚ και μΚ με αρχή την ημερομηνία έκδοσης του Κεφαλαίου (ή πΚα και μΚα με αρχή την πρωτη εκδοσή του στα αγγλικά)

Ονειρμός είπε...

@''τσιγκολελέτα''

Δεν λέω πως το ''Κεφάλαιο'' κρύβει την ''αλήθεια''. Λέω πως αν ενδιαφέρει κάποιον τί λέει ο Μάρξ, αν έχει εσωτερικές αντιφάσεις κλπ, πρέπει να έχει υπόψη του την εγελιανή λογική, γιατί με βάση αυτή έχει γραφτεί το ''Κεφάλαιο'', παρά τις υλιστικές ''αντιστροφές''. Αυτά όσον αφορά την ''εμμενή'' κριτική του ''Κεφαλαίου''.
Για παράδειγμα, εξήγησα γιατί η πρόταση του Μάρξ που παρέθεσε ο Hollowsky "το χρήμα σαν μέτρο της αξίας είναι η αναγκαία μορφή εμφάνισης του μέτρου της αξίας, του χρόνου της εργασίας που ενυπάρχει στα εμπορεύματα", δεν είναι αντίφαση με την επανάληψης δύο φορές της λέξης ''μέτρου'', γιατί πρόκειται για δύο διαφορετικά ''μέτρα''. Προφανώς ακόμη και ο ''απαρχαιωμένος'' Μάρξ δεν ήταν τόσο βλάκας ώστε να γράφει πως το ένα μέτρο είναι εμφάνιση του άλλου μέτρου, και το μέτρο που είναι εμφάνιση να είναι το ίδιο με το μέτρο που εμφανίζεται. Όταν λοιπόν μεταφραστεί με το καλό το ''Είναι'', θα δείτε ότι υπάρχει μια τεσσάρα μέτρων, και αν σας ενδιαφέρει να κάνετε ''εμμενή'' κριτική, θα πάτε να δείτε τί γίνεται στο ''Κεφάλαιο''. Βέβαια για να κάνει κανείς κριτική δεν απαιτείται να έχει υπόψη του τον Χέγκελ, για αυτό τονίζω τη λέξη ''εμμενής'', όπως και όταν βρίσκουμε τον Μάρξ να αντιφάσκει με τον εαυτό του κλπ. Επίσης μπορεί κάποιος να ''αποδείξει'' ότι ο μαρξισμός είναι για πέταμα χωρίς να ανατρέξει σε τίποτα άλλο πέρα από τα προσωπικά του διαβάσματα.
Οπότε ρίξε λίγο κρύο νεράκι στο πρόσωπό σου και μάθε να καταλαβαίνεις τί διαβάζεις.
Εκείνο που θα ''ξεκαθαρίσει'' είναι η σχέση του Μάρξ με τη φιλοσοφία στην οποία βασίστηκε, πράγμα που θα βοηθήσει κάποιον αν ενδιαφέρεται για την γενεαλογία των μαρξικών εννοιών. Η ''αλήθεια'' ή το ''ψέμα'' του Μάρξ ή της δυτικής σκέψης δεν θα ξεκαθαρίσει από τη μετάφραση ενός συγγράμματος.
Αν εξακολουθείς να μην καταλαβαίνεις, επειδή μάλλον βαρύνεσαι με σκληρά βιώματα και βάναυσες αντιπαραθέσεις με ''ορθόδοξους'' μαρξιστές, εδώ είμαι να σου εξηγήσω τί γράφω.

Ονειρμός είπε...

@τσιγκολελέτα

Επίσης είπα και κάτι σαν αυτό: ''Στη πραγματικότητα από τους ελάχιστους που έκαναν ''κρυφά'' αυτή τη δουλειά είναι οι Ντελέζ-Γκουαταρί, οι οποίοι έχουν βαθύτατη κατανόηση του ''Κεφαλαίου'' αν και αναφέρονται σε αυτό πάντα παράπλευρα. Η κοινωνική οντολογία (αν και δεν θέλει να ονομάζεται έτσι) μετά το ''Κεφάλαιο'' νομίζω πως είναι μονόδρομος (αντί μιας στείρας ''οικονομικοτεχνικής'' θεωρίας, μιας ''επανακατασκευής'' του νόμου της αξίας, κ.ο.κ)''.Πόσο ''ορθόδοξος'' μπορεί να είμαι;
Όσο για το πΜ και μΜ, δεν χρειάζεται τέτοιου είδους επικύρωση αφού πράγματι το μαρξικό έργο είναι ορόσημο στην ιστορία των επαναστατικών κινημάτων όσο και στην ιστορία των ιδεών. Και πράγματι διακρίνεται μια εποχή πριν και μια εποχή μετά τον Μάρξ, γεγονός που αναγνωρίστηκε από στοχαστές όπως ο Ντεριντά και ο Χάιντεγκερ, και γιατί όχι από στοχαστές κατώτερης κλάσης όπως ο Castoriades.

Ονειρμός είπε...

@HollowSky

Πάμε λίγο στα πιο σοβαρά, τα οποία είπε ο Hollowsky και δεν σταθήκαμε όσο έπρεπε. Γράφεις: ''Τούτο το γεγονός δεν αλλάζει μόνο τη λειτουργία του χρήματος, αλλά και το ίδιο το κεφάλαιο. Το ΚΕΝΤΡΟ κυριαρχίας σε μια τέτοια κοινωνία, ο "ΕΓΚΕΦΑΛΟΣ" της, παύει να είναι το κεφάλαιο - που φυσικά παραμένει εργαλείο κυριαρχίας - και γίνεται το ΣΥΣΤΗΜΑ δια του οποίου οργανώνεται, συστημικά πλέον, η κυριαρχία. Δηλαδή το χρηματοπιστωτικό σύστημα''.
Αν αυτό που κάνει η πραγματική ''σχέση-κεφάλαιο'' είναι η εκτέλεση ενός αλγόριθμου Χ-Ε-ΔΧ, γιατί να μη θεωρήσεις ότι το ''Κεφάλαιο'' παραμένει το ''κέντρο'' του συστήματος, στην ''αρτιότερη'' (από ορισμένες απόψεις) τεχνικά μορφή του χρηματοπιστωτικού συστήματος; Νομίζω μάλιστα ότι απόψεις σαν αυτές του Λαπαβίτσα (όσον αφορά τα ''δικά μας'') καταλήγουν στο ίδιο πολιτικό συμπέρασμα, σε σχέση με τη κυριαρχία/ηγεμονία του χρηματοπιστωτικού συστήματος ΕΠΙ του σημερινού πολιτικοοικονομικού συστήματος.
''Θέτω σε παρένθεση'' από το Χ-Ε-ΔΧ την έννοια της ''υπεραξίας'' για να πλησιάσω το σκεπτικό σου για την κυριαρχία και την κεντρικότητα του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Πιστεύω πως την κυριαρχία την έχει κάθε φορά βασικά αυτός που ελέγχει τις ενεργειακές και πληροφοριακές ροές της παραγωγής του συστήματος, αν θέλουμε να εκφράσουμε με πιο σύγχρονους όρους αυτό που ο Μάρξ είπε ''έλεγχος των υλικών όρων της παραγωγής''. Είναι μια ισχυρή ερμηνεία πως ''αυτός'' είναι το χρηματοπιστωτικό σύστημα και οι εκεί ''παίκτες''. Ωστόσο κάθε κάτοχος κεφαλαίου που πετυχαίνει κέρδος και αυξάνεται διευρυμένα δεν είναι ''υποτελής'' ως εργατική τάξη/πλήθος κλπ κλπ, επειδή υπόκειται στο ανώτερο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Έχω την εντύπωση, ίσως κάνω λάθος, πως υπάρχει γενικά (στη θεωρία της χρηματιστικοποίησης αν όχι σε ορισμένες της εκφάνσεις) μια ερμηνεία ''εκμετάλλευσης'' πχ των βιομηχάνων από τους χρηματιστές.

τσιγκολελέτα είπε...

Χαίρομαι που έγινα αιτία για μια καλή σύνοψη.
Βαρύνομαι πράγματι με σκληρά βιώματα και βάναυσες αντιπαραθέσεις με ''ορθόδοξους'' μαρξιστές αλλά και ποιος δεν βαρύνεται άλλωστε.(ίσως εσύ αλλά πάλι...δε νομίζω να τη γλύτωσες)
Και μάλλον για αυτούς τους ορθόδοξους θα "ξεκαθαρίσει" ότι και αν μπορεί να ξεκαθαρίσει μια μετάφραση με καθυστερυση 200 ετών.
Ας είναι.
H σχέση και η γενεαλογία της μαρξικής κριτικής έχει αναλυθεί επί χάρτου εκτενέστατα ευφάνταστα και πλήρως από τις αρχές του 20 αιώνα κατ' αρχήν από όλόκληρο το μοντερνιστικό κίνημα από τον Conrad και τον Will Price ως τον van der Rohe και τον Auden, δε χρειάζονταν οι "καλοί μαθητές" Deleuze, Guattari etc)
Παρακολουθώ με ενδιαφέρον την κουβέντα σας πάντως, και μια σύνοψη των λόγων σου όπως προείπα ήταν ότι έπρεπε...

panagiotis είπε...

Μια ακόμα "πινελιά" σχετική με την τελευταία παράγραφο της ανάρτησης:

[…]Το πλασματικό κεφάλαιο, με τη μορφή του τοκοφόρου κεφαλαίου και με τη μορφή πίστωσης, είναι πολύ παλιά, καθώς βρίσκουμε τα πρώτα έγγραφα ανταλλαγής στη Σουμερία. Μπορούμε να πούμε ακόμη ότι το νόμισμα-πίστωση που απαιτείται για το διεθνές εμπόριο με τις μορφές των προκαταβολών, των κεφαλαίων και των εγγυήσεων, υπήρχε πριν το μεταλλικό νόμισμα αναπτυχθεί σε τοπικές ανταλλαγές. Το Πλασματικό κεφάλαιο συνοδεύει επομένως την ανάπτυξη του κεφαλαίου από την απαρχή του, διότι εισάγει τον παράγοντα χρόνο στην ανταλλαγή. Αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που θα καταδικαστεί αρχικά από τις εκκλησίες, επειδή ο χρόνος ανήκει μόνο στον Θεό ή στον αντιπρόσωπό του στη γη και στην συνέχεια από τους κλασσικούς και νεοκλασικούς οικονομολόγους επειδή ο χρόνος εισάγει την αβεβαιότητα και κυρίως την ανισορροπία, γεγονός που είναι απαγορευτικό για τους θεωρητικούς της αυτόματης ισορροπίας της αγοράς. Είναι γι' αυτό που το πλασματικό κεφάλαιο, όταν απλά και καθαρά δεν αγνοείται από τους οικονομολόγους, δεν εμφανίζεται συνήθως παρά ως μια απόφυση του κεφαλαίου είτε ως μια εξωτερική μεταβλητή.[…]

Jacques Wajnsztejn

Ονειρμός είπε...

@panagiotis

Πολύ ωραίο το απόσπασμα.

@''τσιγκολελέτα''

Αυτό το ''εκτενέστατα'' και το ''πλήρως'' μπορείς να μας το κάνεις λιανά? Σε ποιό βιβλίο καταγράφεται λεπτομερειακά η σχέση του Μάρξ και του Χέγκελ όσον αφορά τις έννοιες του ''Κεφαλαίου''; Παρ'ότι μάλλον το κίνημα το έχει ''λήξει'', φαίνεται πως ακόμα μας μένουν σκοτεινά μερικά θεμελιώδη σημεία. Εκτενέστατα και πλήρως δεν έχει ξεκαθαριστεί μάλλον τι παίζει με τα εγελιανά μέτρα και σταθμά στο ''Κεφάλαιο''. Υπάρχουν τα του Chris Arthur και του Smith σχετικά, τα οποία καλωσορίστηκαν ως καινοτόμα, αλλά δεν ανήκουν στις αρχές (!) του 20αιώνα. Άλλωστε βασικά οικονομικά χειρόγραφα που αποσαφηνίζουν μερικά πράγματα βρέθηκαν πολύ αργότερα. Αλλά ίσως ξέρεις περισσότερα, πχ για το θέμα με την ''αξία'' και το ''χρήμα'' ως ''μέτρα'' στον Μάρξ.

τσιγκολελέτα είπε...

Ξεκινώντας από το ότι δεν αναγνωρίζεις αντίφαση στο απόσπασμα του Μαρξ (το χρήμα σαν μέτρο της αξίας είναι η αναγκαία μορφή εμφάνισης του μέτρου της αξίας, του χρόνου της εργασίας που ενυπάρχει στα εμπορεύματα) πρέπει να σε παραπέμψω στην Λογική του Χέγκελ όπου παραδόξως εν τέλη, εκεί ακριβώς αποσαφινίζεται και αναλύεται προφητικά η επιδρασή η σχέση και η γενεαλογία του στους φιλοσόφους του υλισμού του 19ου.
Είναι μια εκ του ασφαλούς σπορά η Χεγκελιανη λογική, αν με εννοείς.
Κατα τα άλλα στις αρχές του 20ου (μέχρι και το '30)καθώς το απρουπόθετο της μορφής γίνεται σμπαράλια από αρχιτέκτονες ποιητές και καλλιτέχνες η σχέση του Μαρξ με τον Χέγκελ υποδεικνύεται ως δύο οφ σάϊτ ταυτοχρονα στις αντίθετες πλευρές του γηπέδου.
Δεν υποδεικνύεται σε βιβλία!
Μια μεγάλη βόλτα στις πόλεις αρκεί.

dangerfriend είπε...

Επικίνδυνοι ολίγοι συγχαρητήρια.
Η αναρτήσεις σας είναι όλο και πιο επικίνδυνες και οι μικροί διάλογοι από τους πιο σημαντικούς που συναντάω στις περιηγήσεις μου στην μπλογκόσφαιρα!
[συζητώντας προχτες με ένα φίλο σας έφερα σαν παράδειγμα λέγοντας ότι ακόμη και τα τρολαρίσματα σε ένα μπλογκ που βασίζει την αρθρογραφία του στο συνδιασμό του χιούμορ και της καιριας επισήμανσης, έχουν σημασία.
Αυτός έλεγε ότι είστε πραγματικά σνομπ και εσεις και οι σχολιαστες σας, και "λυρικά ριζοσπαστικοί" επομένως αναποτελεσματικοί]

Αγαπητη τσιγκολελέτα, κάτι ξέρεις και δε μας το λές....:-))
πάντως
αναφέρω
problems in culture and materialism του R.Williams
και του Jameson, το Μαρξισμός και μορφή, αλλά και η συλλογή κειμένων, Aesthetics and Politics όπου οι Λούκατς Μπλόχ Αντόρνο Μπεχτ και Μπενγιαμιν πλησιάζουν πολύ κοντά στους συσχετισμούς που αναζητάτε.
(Αυτοί από τις "αρχες του 20ου αιώνα")
Α ναι , και το "Οι λέξεις και τα πραγματα" του Φουκώ...

dangerfriend είπε...

α ξεχασα κι αυτό
(για τον Ονειρμό)
http://en.wikipedia.org/wiki/Zentralfriedhof_Friedrichsfelde
μιας και αναφερθηκε ο van der Rohe

HollowSky είπε...

@ Δ.,

πράγματι το γραπτό το Αλιετά ακολουθεί τον χρυσό κανόνα ΣΟΦΟΝ ΤΟ ΣΑΦΕΣ...

... το οποίον οι χεγκελιανοί φίλοι μας πολλές φορές παραγνωρίζουν - χωρίς αυτό να μας κάνει να πάψουμε να τους εκτιμούμε και να χαιρόμαστε τους διαλόγους μας μαζί τους.

HollowSky είπε...

@ Παναγιώτη,

για άλλη μια φορά σ' ευχαριστώ για τη συμμετοχή στη συζήτηση και για τα πολύ εύστοχα αποσπάσματα που καταθέτεις. Με τους Γκιγκού κ.π. είμαι, όπως βλέπω, πολύ κοντά.

HollowSky είπε...

@ Ονειρμός,

ζητώ συγγνώμη που απαντώ επί τροχάδην αλλά χειρωναξία και καύσωνας με έχουν ρίξει στο καναβάτσο.

Συμφωνώ απόλυτα μαζί σου για την ανάγκη της Κοινωνικής Οντολογίας! Θεωρώ μάλιστα πως υπάρχει ήδη Κ.Ο. στον Μαρξ, πλην όμως είναι - για μένα - απογοητευτική. Και αυτό, λόγω της ανθρωπολογίας του. Ένα καίριο παράδειγμα για να δεις τι εννοώ:

Ο λόγος που ο καπιταλισμός συνδέεται με τη βιομηχανία - και με την Τεχνική και τον τεχνολογικό μεσσιανισμό ευρύτερα - έχει να κάνει σκέτα, καθαρά και μόνο με το γεγονός, ότι για να υπάρξει εμπόρευμα (και ειδικά στην κλίμακα που απαιτείται από την στιγμή που επικρατεί η κεφαλαιοκρατία) πρέπει να υπάρξει ΜΑΖΙΚΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΠΑΝΟΜΟΙΟΤΥΠΩΝ πραγμάτων. That's all.

Ο Μάρξ, εξαιτίας της ανθρωπολογίας και της Κ.Ο. του, αντί να μείνει σε αυτό, απεναντίας χαιρετίζει με ενθουσιασμό αυτό το γεγονός σαν ... "απελευθέρωση των παραγωγικών δυνάμεων", "διαρκή επαναστατικοποίηση της παραγωγής" και άλλες τέτοιες σαχλαμάρες (όπως χειροκροτούσε τους Γιάνκηδες που ... ρίξαν στη δουλειά τους τεμπελχανάδες Μεξικάνους).

Κι αν ο Μαρξ - σοφός ων - προς το τέλος της ζωής του άρχισε να παίρνει κάποιες αποστάσεις από αυτές τις ιδέες, ή έστω να έχει κάποιες αμφιβολίες, οι ακόλουθοί του, "ορθόδοξοι" αλλά και λιγότερο ορθόδοξοι μαρξιστές, πάνω σε τούτες τις αντιλήψεις έστησαν όλη τους την ιδεολογία.

Με αποτέλεσμα, ο μαρξισμός να δουλέψει τελικά σαν ιμάντας μεταβίβασης της νεωτερικής κοσμοεικόνας στις κυριαρχούμενες τάξεις! Ελάχιστες απορίες μένουν, λοιπόν, σχετικά με το γιατί τελικά οι εμποτισμένες από αυτή την ιδεολογία μάζες δεν κατόρθωσαν να ανατρέψουν τον καπιταλισμό.

[συνέχεια αποκάτω]

HollowSky είπε...

[συνέχεια του αποπάνω]

Σε ό,τι αφορά το ρόλο του χρηματοπιστωτικού συστήματος, θα έλεγα ότι οργανώνει την κυριαρχία του κεφαλαίου.

Αυτό γίνεται αντιληπτό αμέσως εάν
λάβουμε υπόψη μας:
1. ότι εκείνο που κάνει το κεφάλαιο να είναι όντως κεφάλαιο, είναι το ότι "ΕΠΕΝΔΥΕΤΑΙ" - που σημαίνει: πέφτει σαν πίστωση -ούτως ώστε να υπάρχει κεφαλαιοποίηση.
και
2. σε όλη την επικράτεια του καπιταλισμού, η "περιοχή" όπου όλες οι πληροφορίες περί τη ροή των κεφαλαίων - με τη βοήθεια πλέον και της Πληροφορικής - συγκεντρώνονται, ελέγχονται και συντονίζονται αυτή η "επενδυτική" λειτουργία του κεφαλαίου, είναι η "περιοχή" του χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Εάν φανταστούμε την όλη διαδικασία σαν ένα πόλεμο, τότε θα λέγαμε πως τα υπό επένδυση κεφάλαια είναι τα ΑΕΡΟΠΛΑΝΟΦΟΡΑ ενώ το χρηματοποστωτικό σύστημα είναι το ΔΟΡΥΦΟΡΙΚΟ ΔΙΚΤΥΟ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ.

Βεβαίως δεν έχω, εδώ αναφερθεί στο Κράτος και το ρόλο του. Ίσως αργότερα. Πάω να ξεκουραστώ.

HollowSky είπε...

[Υ.Γ. των αποπάνω]

Για τη φράση του Μαρξ περί του "μέτρου της αξίας" πάντως, δεν είπα ότι αντιφάσκει αλλά ότι είναι αμπρακατάμπρα. Δηλαδή δεν βγάζει νόημα. Και δεν το σώζει ο Χέγκελ...

Λεπτομέρεια: Ο Καρλ Κορς ήταν ένας μαρξιστής και βαθύς γνώστης του Χέγκελ, που έδειξε την επιρροή του δεύτερου στην ανάπτυξη του "Κεφαλαίου".

Ονειρμός είπε...

@Hollowsky, τσιγκολελέτα

Περί μέτρων:

http://www.marxists.org/reference/archive/hegel/

Κάνω highlight στο υποκεφάλαιο: ''(a) Combination of Two Measures''. Ήτοι, συνδυασμός ΔΥΟ μέτρων. Αν την παλέψετε μες στο καλοκαίρι δείτε τις σχετικές παραγράφους και πιο πριν.Θα λυθούν και οι απορίες υποθέτω.
Οπότε φίλε Hollowsky θα επιμείνω ότι δεν υπάρχει αντίφαση ούτε αμπρακατάμπρα.Ο Μάρξ έπρεπε να βάλει επιθετικούς προσδιορισμούς στην συγκεκριμένη πρόταση που παραπέμπεις απλά για να δείξει ότι πρόκειται για δυο διαφορετικά μέτρα. Πράγμα που νομίζω όμως ότι φαίνεται αν διαβάζει κανείς το κείμενο. Παρέπεμψα και στους μαρξιστικές οικονομολόγους που διακρίνουν εσωτερικό και εξωτερικό μέτρο (αξία-χρήμα), γιατί έτσι τους βγαίνει άλλωστε για να το στηρίξουν. Πέρα από αυτό,για την ελληνική μετάφραση θα μπορούσαμε να πούμε πολλά και άσχημα.
Bέβαια δεν φταίει κανείς άλλος ούτε εμείς ούτε οι λοιποί αναγνώστες εδώ, αλλά οι ''μαρξιστές'' που δεν ξέρουν ούτε τα του οίκου τους. Κόρς, Αντόρνο κλπ πολύ καλοί αλλά αν θέλετε να συζητήσουμε γιατί πιστεύω ότι δεν ασχολήθηκαν ειδικά με τη σχέση ''Κεφαλαίου''-''Επιστήμη της Λογικής'', είναι λίγο μεγάλη η κουβέντα.
Ο Jameson και ο Williams είναι σπουδαίοι, ο πρώτος εξέδωσε το ''Αναπαριστώντας το Κεφάλαιο'' το οποίο και αυτό δεν φτάνει στο σημείο να ξεκαθαρίσει πράγματα για τα οποία συζητάμε. Μιλώ από σκοπιά καθαρά ''αναλυτική-φιλολογική'', κατανόησης του κειμένου και των σχέσεών του με την εγελιανή διαλεκτική κλπ, ΑΣΧΕΤΑ από το αν αρέσει σε κάποιον ο Χέγκελ ή όχι.
Μάλλον επιβεβαιώνεται πάντως περίτρανα ότι υπάρχει φοβερό σκοτάδι, οφειλόμενο σε ιστορικούς λόγους, όσον αφορά τον Μάρξ. Και το βάση-εποικοδόμημα είναι θεμέλιο-θεμελιωμένο και το πρώτο Grundlage (αλλά και basis-struktur) στα γερμανικά. Αν δεν πιάσεις το Grundlage του Χέγκελ η ''κριτική'' θα αγνοήσει επιδεικτικά πολλά βασικά στοιχεία. Αγαπητοί αναλυτές υπήρξαν ιδιαίτερα σχολαστικοί σε άλλα και άλλα, ωστόσο όσον αφορά τον Μάρξ και φυσικά μέσα στην ''ιστορική διαλεκτική'' ''δυτικού''-''ανατολικού'' μαρξισμού (που είναι και η αιτία του σκοταδιού για το οποίο συζητάμε), χάθηκε μεγάλη δόση της δυναμικής. Μειοψηφική μερίδα σοβιετικών ασχολήθηκε με το ''Κεφάλαιο'' με τρόπο που οι ''δυτικοί'' το κάνουν τώρα όπως ο C.Arthur και αυτό πλασάρεται ως ''Αποκάλυψη''.
Αφού λοιπόν ξεκαθάρισα και τη σχέση μου με τη συμβολή των Αντόρνο, Κόρς, Μαρκούζε και σία ως προς το ειδικό ζήτημα που ανοίχτηκε (''Κεφάλαιο''), απλά να πω ότι με την όποια ''χοντροκοπιά'' του ο Μάρξ έδωσε ένα έργο του οποίου η αξία μέχρι και σήμερα οφείλεται στη συστηματικότητα, σχεδόν ένα-προς-ένα, με το ''Είναι'' και την ''Ουσία'' του Χέγκελ. Τώρα όποιος ξεμπερδεύει με τον Χέγκελ όπως η τσιγκολελέτα, μάλλον δεν έχει ιδέα πως δεν υπάρχει στοχαστής ''φίρμα'' που δεν τον έχει λιώσει πρώτα, κατά προτίμηση από τα Άπαντα, για να μπορεί να βγαίνει ''αντι-εγελιανός'' και με ''μη-διαλεκτική'' σκέψη. Θυμάμαι τουλάχιστον δύο βαθυστόχαστες αναφορές του Ντελέζ πάνω στην ''Επιστήμη της Λογικής'' και ειδικά στο ''Είναι'', στο οποίο παρέπεμψα.

Ονειρμός είπε...

@HollowSky

Για όσα ζητήματα έβαλες (έλειπα δυο μέρες από υπολογιστή).
Πρώτα από όλα ο Μάρξ έριξε τεράστιο βάρος στο θέμα της Τεχνικής, αν λάβουμε υπόψη τον καταμερισμό των ενδιαφερόντων του. Και μάλιστα κάποιες αναφορές του θυμίζουν απολύτως γενική θεωρία των συστημάτων, με την οποία ασχολείσαι, πολλές δεκαετίες πριν.Αυτό είναι το ένα θέμα. Το άλλο θέμα είναι ο ενθουσιασμός του για τη τεχνική αυτή, που θα μπορούσε να είναι μονοσήμαντα ''μετοχή στο φαντασιακό'' της εποχής του κλπ. Νομίζω ότι είναι αρκετά μονομερής η αφήγησή σου γιατί ο Μάρξ έχει μιλήσει και για πραγμοποίηση και για αλλοτριωτική-μηχανική και επαναλαμβανόμενη εργασία στο ''Κεφάλαιο'', όπως επίσης και ο Λούκατς και όλοι οι ''φρανκφουρτιανοί'' με αυτά ασχολήθηκαν. Όσο για τις παραγωγικές δυνάμεις μάλλον δεν θα αντέξουμε να κάνουμε και αυτήν την κουβέντα. Και είναι αλήθεια ότι επαναστατικοποιείται διαρκώς η παραγωγή, όπως αλήθεια είναι ότι η έρευνα, η επιστήμη ό,τι και αν θεωρεί κανείς με αυτό, ευνουχίζονται, αν τις ονομάσουμε ''παραγωγικές δυνάμεις''-γενική διάνοια κλπ, από τη δομική επιδίωξη του κέρδους. Αυτό είναι η μισή αλήθεια βέβαια. Και τον αναρχικό χώρο δεν τον λες τεχνοφοβικό, κάθε άλλο, αγκαλιάστηκε ιδιαίτερα η άποψη του Μάρξ περί επαναστατικοποίησης και χειραφέτησης με την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων (για να μην θυμόμαστε μόνο τους δογματικούς μαρξιστές). Γνωστά τα ονόματα, δεν αξίζει να τα αναφέρω.
Για ''χρηματοπιστωτικό'', αναγνωρίζω τη σημασία της πίστωσης, της μελλοντικής προσδοκίας και δέσμευσης κλπ, ιδιαίτερα σε εποχής εκτατικής ανάπτυξης και ''μεγάλων ταχυτήτων''. Θα τοποθετούσα όμως μάλλον στο ''κέντρο'' το κεφαλαιοκρατικό ''παραγωγικό μοντέλο'' με ευρύτερη έννοια, τον τρόπο δηλαδή που υλοποιείται το Χ-Ε-ΔΧ στον ιδιαίτερο συνδυασμό των στιγμών του. Αν μιλάμε πιο ''τοπικά'' και όχι για όλο τον πλανήτη σαν ένα σώμα, πχ για την Ελλάδα, δεν αρκούν τα του χρηματοπιστωτικού σύστήματος. Τώρα αν ο ρόλος του χρηματοπιστωτικού είναι κυρίαρχος, βασικός, καταλυτικός κλπ, όλα αυτά μπορούν να σημαίνουν διαφορετικά πράγματα μεταξύ τους.

Ονειρμός είπε...

εκτατικής και εντατικής*

HollowSky είπε...

@ Ονειρμός,

κι όμως, είναι ΜΙΑ ΧΑΡΑ η ελληνική μετάφραση, όταν λέει "Το χρήμα σαν μέτρο της αξίας είναι η αναγκαία μορφή εμφάνισης του μέτρου της αξίας, του χρόνου της εργασίας που ενυπάρχει στα εμπορεύματα"της φράσης".

Να γιατί.

Γράφει ο Μαρξ: «Geld als Wertmaß ist notwendige Erscheinungsform des immanenten Wertmaßes der Waren, der Arbeitzeit»

Αγγλική μετάφραση: «Money as a measure of value, is the phenomenal form that must of necessity be assumed by that measure of value which is immanent in commodities, labour-time.»

Γαλλική μετάφραση: «Mais la mesure des valeurs par la monnaie est la forme que doit nécessairement revêtir leur mesure immanente, la durée de travail.»

Λοιπόν, για να είμαστε σωστοί και δίκαιοι, η ελληνική μετάφραση είναι, ΕΔΩ, η ΚΑΛΥΤΕΡΗ!

Ο Άγγλος π.χ. μεταφράζει, τραγικά, το Erscheinungsform (=μορφή εμφάνισης) ως phenomenal form, τη στιγμή που η Erscheinung δεν έχει καμιά σχέση με το Phenomenal, καθόσον άλλο η Εμφάνιση (=το να γίνεται κάτι φανερό, ορατό) και άλλο το Φαινόμενο.

Ο δε Γάλλος μεταφράζει "η μορφή την οποία πρέπει να ενδυθεί" - καμιά σχέση με το Erscheinung.

[συνέχεια αποκάτω]

HollowSky είπε...

[συνέχεια του αποπάνω]

Τώρα, γιατί είπα για αμπρακατάμπρα.

Η φράση, σε απλά ελληνικά, λέει: "Υπάρχουν 2 μέτρα της αξίας. Το χρήμα και ο χρόνος εργασίας. Το πρώτο είναι η μορφή με την οποία αναγκαία εμφανίζεται το δεύτερο".

Δηλαδή(μιλάμε για τη λογική της φράσης): "Ένα μέτρο είναι η μορφή εμφάνισης, και μάλιστα η αναγκαία τοιαύτη, ενός άλλου μέτρου".

...

HollowSky είπε...

[Υ.Γ.]

Σε κάθε περίπτωση πάντως, όσο κι αν τεντώσουμε την έννοια των παραγωγικών δυνάμεων από εδώ ή από εκεί, όταν ο Μαρξ θεωρεί τη βιομηχανία "ανοιχτό βιβλίο των ανθρώπινων δυνάμεων", όταν θεωρεί ότι η μαζική παραγωγή ομοιόμορφων πραγμάτων (δηλαδή η καπιταλιστική εμπορευματοπαραγωγή) "επαναστατικοποιεί" την παραγωγική βάση της κοινωνίας και όταν θέτει την τέτοιας λογής ανάπτυξη ως αναγκαία προϋπόθεση για το άλμα στον κομμουνισμό, το κάνει ΕΠΕΙΔΗ θεωρεί ότι όλη αυτή η διαδικασία ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΝΕΙ τον άνθρωπο και την κοινωνία ... - από τι; Από τα δεσμά της "φυσικής σπάνης".

Δηλαδή από κάτι που γνωρίζουμε πλέον πως αποτελεί ΑΠΛΗ ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ της νεωτερικότητας και του τεχνολογικού μεσσιανισμού που την χαρακτηρίζει.

Ανώνυμος είπε...

Κλιμακώνεις ωραία HollowSky οφείλω να ομολογήσω...

Μακάρι να συνεχιστεί η κουβέντα.

Με τον εξαιρετικό διάλογο ξέχασα να ζητήσω άδεια αναδημοσίευσης -ζητώ καθώς θα ήθελα να προσθέσω μετά το κείμενο αποσπάσματα από Polanyi, Aymard, Nietzsche και δυο σημεία από Αριστοτέλη, Πλάτωνα ίσως και άλλους.

Δ

Χαιρετώ.

HollowSky είπε...

@ Αγαπητέ Δ.,

η αναπαραγωγή είναι ελεύθερη - εις τη νιοστή μάλιστα για μια συναρπαστική ιστοσελίδα, που την παρακολουθώ σταθερά.

Ονειρμός είπε...

@ΗοllowSky

«Geld als Wertmaß ist notwendige Erscheinungsform des immanenten Wertmaßes der Waren, der Arbeitzeit»

Τί αντιστοιχεί στο ''immanenten'' φίλε HollowSky? Δίνεις την ελληνική μετάφραση "Το χρήμα σαν μέτρο της αξίας είναι η αναγκαία μορφή εμφάνισης του μέτρου της αξίας, του χρόνου της εργασίας που ενυπάρχει στα εμπορεύματα"της φράσης". Βλέπεις την διαφορά? Το ''...μέτρο που ενυπάρχει'' δεν αποδίδει επαρκώς το ΕΜΜΕΝΕΣ μέτρο. Το immanenten είναι επιθετικός προσδιορισμός στο πρωτότυπο. Αν το αποδώσεις όπως πρέπει, ως επιθετικό προσδιορισμό του ''μέτρου'', έχεις το ''εμμενές μέτρο'', που είναι ακριβώς διαφορετικό από το μέτρο-χρήμα. Γιατί το μέτρο-χρήμα δεν ''ενυπάρχει'' για τον Μάρξ στο εμπόρευμα. Εκείνο που ενυπάρχει δεν μπορεί να είναι το χρήμα, αλλά η ''αξία'' (αφηρημένη ανθρώπινη εργασία κλπ).
Πρέπει να το αποδώσεις ''εμμενές μέτρο'' για να φανεί ότι έχεις την διακριτή κατηγορία ''εμμενές μέτρο''. Το ''εμμενές μέτρο'' το χαρακτήρισα πιο πριν ''εσωτερικό''. Αντίθετα, ποτέ δεν θα βρεις τον Μάρξ να χαρακτηρίζει το χρήμα-μέτρο εμμενές. Γιατί πολύ απλά το χρήμα δεν είναι ''ουσία'' ή ''εμμενές'' στη σκέψη του, αλλά ξεχωριστό -ρεαλιστικό, άρα όχι ενύπαρκτο. Αντιθέτως, το χρήμα ''ρεαλιστικοποιεί'' το άλλο μέτρο, που είναι το ΕΜΜΕΝΕΣ ΜΕΤΡΟ (des immanenten Wertmaßes)
Ξαναδές τη φράση του Μάρξ υπό αυτό το πρίσμα και θα δεις πόσο σαφές είναι πως άλλο το Wertmass-χρήμα ως notwendige Erscheinungsform και άλλο το ''immanenten Wertmaßes''.
Το πόσο καθοριστική είναι η μετάφραση για την ανάγνωση που κάνεις στον Μάρξ, φαίνεται όταν στο επόμενο σχόλιό σου γράφεις:

''Δηλαδή(μιλάμε για τη λογική της φράσης): "Ένα μέτρο είναι η μορφή εμφάνισης, και μάλιστα η αναγκαία τοιαύτη, ενός άλλου μέτρου". Eδώ όμως φίλε HollowSky έχεις εξαφανίσει τη λέξη ''εμμενές'', δηλαδή στο δεύτερο ''μέτρο'' δεν αποδίδεις το χαρακτηριστικό που ο ίδιος ο Μάρξ αποδίδει, την ''εμμένεια'' του μέτρου, σε ΑΝΤΙΔΙΑΣΤΟΛΗ με την ''notwendige Erscheinungsform''. Και μάλιστα ενώ πιο πάνω έχεις δώσει την ακριβή φράση του Μάρξ.
Επομένως εννοείται άθελά σου διαβάζεις λάθος, το ''εμμενές μέτρο'' είναι ειδικά ΕΜΜΕΝΕΣ, το εμμενές μέτρο είναι η αξία μέσα στο εμπόρευμα κατά τον Μάρξ πάντα, ενώ το μη εμμενές μέτρο είναι το ''εξωτερικό'' ή ρεαλιστικό μέτρο όπως το ονόμασα πιο πριν που είναι ''αναγκαία μορφή εμφάνισης'' και είναι το χρήμα.
Είδες τελικά που χωρίς να θυμάμαι το γερμανικό πρωτότυπο, υπέθεσα σωστά ότι αυτό είναι πραγματικά πολύ πιο σαφές από το ελληνικό κείμενο??!!!Το ελληνικό κείμενο με την περιφραστική απόδοση του επιθέτου immanent (...που ενυπάρχει) απαιτεί μάλλον ο αναγνώστης να είναι ήδη υποψιασμένος πως μιλάμε για εμμενές μέτρο, και όχι για ''συμπληρωματικό'' χαρακτηριστικό του μέτρου. Όπως είπα, με βάση τη μετάφραση αυτή, αφαιρείς τον χαρακτηρισμό του ''εμμενούς'' από τη ''λογική της φράσης'' την οποία στο σχόλιό σου απομόνωσες, αφαιρείς δλδ το ''εμμενές'' ως επουσιώδες, ενώ ακριβώς αυτό είναι όλο το ζήτημα. Δεν μιλάμε απλά για τη λέξη ''μέτρο'' δύο φορές. Κάθε μέτρο προσδιορίζεται από τον Μάρξ με διαφορετικό τρόπο.

Ονειρμός είπε...

Συνέχεια...

Νομίζω πως είναι πια απολύτως σαφές πως ο Μάρξ δεν αντιφάσκει, μιλά για δύο ξεχωριστά μέτρα στο γερμανικό πρωτότυπο,το ένα είμαι μέτρο ως-αναγκαία-μορφή-εμφάνισης, και το άλλο είναι εμμενές μέτρο. Το πρώτο είναι το ανεπτυγμένο-ολικό και ρεαλιστικό, και ακριβώς είναι ρεαλιστικό είναι ένα ''πράγμα'', το χρήμα. Το δεύτερο είναι εμμενές και ''ενύπαρκτο'', σαν αξία-ουσία, άρα ''αόρατο'', ''κρυμμένο'' μέσα στο εμπόρευμα. Το ότι αυτό το ''κρυφό''τελικά αποδεικνύεται πως δεν είναι ''κρυφό'' γιατί είναι τελικά χρήμα, άλλο θέμα.
Σχολαστικισμός, αλλά το έλυσες το ζήτημα με την παράθεση του γερμανικού κειμένου. Κανένα αμπρακατάμπρα φίλε HollowSky. Ξαναλέω, ο Μάρξ δεν ήταν χαζούλης στην ίδια πρόταση να λέει ασυναρτησίες!!!!!!!!!!!!!!!!!!!.
Για αυτό θα ξαναπώ πως καλός είναι και λίγος εγελιανισμός, ειδικά όσον αφορά το Κεφάλαιο.!!!
Ποιός Αντόρνο και ποιός Κόρς κάθισε να κάνει τις αναλυτικές διακρίσεις αυτές???Τρίχες επ'αυτού. Αν ήμουν Αθήνα θα έστελνα και ένα απόσπασμα από το δεύτερο τόμο του Κεφαλαίου που θα δεις πάλι τη διάκριση εμμενούς μέτρου από το χρήμα-μέτρο.

Ελπίζω η φίλη μας η τσιγκολελέτα να μη ζητήσει διευκρινίσεις γιατί δεν θέλω να επαναλαμβάνομαι συνέχεια, είναι κουραστικό για όποιον δεν τον αφορά ένα τέτοιο ''λεπτό'' θέμα. Πήγα και το έριξα το κρύο νεράκι στο πρόσωπό μου, αλλά άποψη δεν άλλαξα!

Ονειρμός είπε...

@HolloSky

Πάμε στο δεύτερο θέμα, που φέρνει και τον Μάρξ σε δύσκολη θέση, το θέμα των ''παραγωγικών δυνάμεων''. Εδώ φυσικά έχεις τα πολλά δίκια σου, όμως υπεραπλουστεύεις υπερβολικά όταν γράφεις πως η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, κατά τον Μάρξ, απελευθερώνει άνθρωπο και κοινωνία απλά ''Από τα δεσμά της "φυσικής σπάνης". Όχι, δεν είναι απλά αυτό. Η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων για τον Μάρξ, επίσης α) εμπλέκει όλο και περισσότερους ανθρώπους στη παραγωγική διαδικασία και τον καταμερισμό εργασίας, αποδεσμεύοντάς τους από άλλες δομές, με αποτέλεσμα να συνέχονται όλοι αυτοί με εσωτερικό τρόπο λόγω της ''κοινωνικοποίησης'' της παραγωγής με την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Η συνεργατική δουλειά και η διαδικτύωση όπως και η οργάνωση μεγάλης κλίμακας (η παραγωγή γίνεται υπόθεση της κοινωνίας συνολικά, πολλοί εργάτες κλπ), γίνονται για τον Μάρξ τεχνολογική αναγκαιότητα (ακριβώς προκύπτει αυτή η συνολική κοινωνική εμπλοκή από το είδος των τεχνικών επιτευγμάτων του καπιταλισμού,την κίνηση του κεφαλαίου, κ.α). Επίσης, έχουμε διαδικτύωση και οργανωτική αλληλεξάρτηση πολλών κοινωνιών, έτσι ώστε ''φτερνίζεται η Αμερική, πιάνει γρίπη η Ελλάδα'' όπως γράφει ο Jameson. Έτσι η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων για τον Μάρξ εδραιώνει μια διεθνική βάση-καταμερισμό εργασίας, εγκαθιδρύοντας πρώτη φορά τη δυνατότητα παγκόσμιας επαναστατικοποίησης και συντονισμού των ανθρώπων. Επιπλέον, η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων επιτρέπει για τον Μάρξ τον καλύτερο προγραμματισμό για το μέλλον, τη βέλτιστη αξιοποίηση των φυσικών πόρων ως τεχνολογική δυνατότητα, την αποδέσμευση από της βιοφυσικές περιοδικότητες (πχ εποχιακοί κύκλοι σε σχέση με τεχνολογικά διαμεσολαβημένες καλλιέργειες-βλ. επίσης τεχνητή γονιμοποίηση κλπ, όλα αυτά εμπίπτουν στην ''ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων'' με την έννοια της κοινωνικήςδιαμεσολάβησης ενός φυσικού ''υποστρώματος'', στο οποίο για τον Μάρξ των ''Χειρογράφων'' του 1844 εντάσσεται και η σχέση των φύλων). Για περισσότερα βλ. κείμενα τύπου ''Μάρξ και οικολογία'' που βγαίνουν πολλά τον τελευταία καιρό, με χωρία σχολιασμό κλπ. Η κοινωνική διαμεσολάβηση της φύσης για τον Μάρξ δεν είναι απλώς η αντιμετώπιση της ''φυσικής σπάνεως''. Τέλος, ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων, είναι διανοητικοποίηση της εργασίας όπως είπα, δλδ μείωση των ''σωματικών'' προτερημάτων των συμμετεχόντων (που για τον Μάρξ εμπίπτουν στη ''Φύση), και αύξηση του ρόλου της επιστήμης, της εκπαίδευσης κλπ.
Στη βάση όλων αυτών, μπορούμε να δούμε σε ποιό βαθμό ο Μάρξ αναπαράγει απλώς το ''νεωτερικό κοσμοείδωλο'' της εποχής όσον αφορά τις ''παραγωγικές δυνάμεις''. ''Σε ποιό βαθμό'', γιατί σίγουρα το αναπαράγει.
Όσον αφορά το concept παραγωγικών δυνάμεων, νομίζω το ''Production of Space'' του Λεφέβρ είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα για το πώς η έννοια των παραγωγικών δυνάμεων του Μάρξ δεν μένει απλώς στην εξάλειψη της ''φυσικής σπάνεως'' και της αφθονίας που μπορεί να υπάρχει στον κομμουνισμό κλπ.
Αν βρω χρόνο θα παραθέσω ένα απόσπασμα από την ''Αθλιότητα της Φιλοσοφίας'' για τη σχέση π.σ-π.δ του ίδιου του Μάρξ, ή κάποια από τα Grundrisse, αλλά δεν νομίζω ότι θα διαφωνήσουμε ιδιαίτερα στο ζήτημα αυτό.

izi είπε...

Ο "χρόνος της εργασίας" όπως έχει πολλάκις επισημανθεί περιλαμβάνει την τροφή και την ξεκούραση του μισθωτού εργάτη καθώς και όσα είναι απαραίτητα για την υγεία και την αναπαραγωγή του, τις επιθυμίες, τα όνειρα και τις ελπίδες του χωρίς τα οποία δε ζει ο άνθρωπος.
(τα τελευταία, όνειρα ελπίδες κτλ. αυτή που τα αναλαμβάνει εργολαβία στα μεταγιακωβινικά χρόνια ονομάζεται αριστερά, και όταν αναλαμβάνει την τροφή τον ύπνο τις συνθήκες αναπαραγωγής γενικότερα ονομάζεται δεξιά)
Για αυτό ο "χρόνος της εργασίας" που εννοεί το χρόνο της κατασκευής ενός αντικειμένου δηλαδή το χρόνο που κάποιος είναι από πάνω από κάτι και το συνθέτει με το στανιό, είναι αμπρακατάμπρα.
Εμμενής σύμφυτη ενυπάρχουσα στο εμπόρευμα είναι η συνολική ύπαρξη του συνόλου των ατόμων που υπό τον εκβιασμό μιας έλλειψης ζωτικής σημασίας ανα περίσταση υποχρεώνονται να αναπαράγονται οι ίδιοι μόνο και μόνο για να καταναλώνουν και να παράγουν (αυτό τελευταία "παίζεται") πράγματα και όχι ο "χρόνος εργασίας".

Επίσης το "εμμενές μέτρο" είναι αντίφαση. Δεν μπορεί κάτι να είναι εμμενές και να είναι και μέτρο.

Αναγκαίο ναι.
Ποιητικά παρ'όλα αυτά είναι καταπληκτικό.
Το εμμενές μέτρο!
Υπάρχει αυτό το νες-μετ που το εκτοξεύει.
Οπώς επίσης και το "εσωτερικό μέτρο" είναι πολύ καλό ποιητικά.
Αντίθετα το "εμμενής ύπαρξη" είναι ακριβές.
Την ταλμουδική προσέγγιση του Μαρξ και του Χέγκελ την θεωρώ ως κορυφαία στιγμή στον ποιητικό στοχασμό της ύστερης νεοτερικότητας.
Γενικά την φιλολογία.

Πρόκειται για δύο πολυαγαπημένους-και δικαίως κατά τη γνώμη μου θρυλικούς- αστούς φιλοσόφους ενός ένδοξου κατά τα άλλα ανενεργού παρελθόντος.
Εριουτζενα και Ονειρμέ φοβερες και τρομερες οι παρεμβάσεις σας, Ευχαριστώ κι εγώ για την συμμετοχή σας στις κουβέντες μας οπού τελικά βγαίνουν αρκετα γονιμα συμπεράσματα.
Η παχιά δροσια βεβαια και ο κουβάς με τις ασπιρίνες που λεγε κι ο χολοσκαι πάντα να ναι από κοντα.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο Μαρξ φυσικά δεν ήταν "χαζούλης", το τσουζε πριν απ'όλα, και ότι -θα το δούμε παρακάτω- η δουλεία καταργήθηκε (στο περίπου όχι εντελώς)είκοσι χρόνια μετα τη συγγραφή της επίμαχης φράσης. (είναι σημαντικό στοιχείο)

Ονειρμέ, δεν θα ανατρέξω οπότε μπορεί να κάνω λάθος αλλά σα να πήρε το μάτι μου ότι ανέφερες τον Χάιντεγκερ ως κάποιον που εκτιμούσε θετικά τον Μαρξ?!!!
Μα αυτός υπομειδιούσε (κρατιόταν μάλλον να μην ξεκαρδιστεί)και μόνο στην αναφορά του ονόματος του μεγάλου.
Υπάρχει και βίντεο σχετικά στο γιουτιούμπ βλ. http://youtu.be/jQsQOqa0UVc οπού φαίνεται το ζόρι του του καημένου μετανοημένου εθνοσοσιαλιστή, όταν αναλύει την αντίφαση της θρυλικής φανφάρας στις θέσεις για τον Φοϋερμπαχ.

Επικινδυνεφίλε ευχαριστούμε για την υποστήριξη απέναντι στις ανυπόστατες κατηγορίες του φίλου σου και τα καλά σου λόγια.
Τσιγκολελέτα η "απρουπόθετη εμφάνιση της μορφής" (που σου ρθε κι αυτό)χαρακτηρίζει πιθανά ολόκληρη τη διαφωτιστική αντίληψη οπότε πως θα γλίτωνε ο Μάρξ.
Ηταν αναγκαιότης της ιστορίας.
Πάντού τότε έβλεπαν να εμφανίζονται μορφές που ήταν απόλυτα μετρήσιμες και αιτιολογημένες.
Απρομετρησίες και αμορφίες απαγορεύονταν δια μετρημένου ροπάλου!Σκοταδισμός...ποτέ!
Παναγιώτη χαιρετώ,πολύ καλά αυτά τα αποσπάσματα σου (και σώζουν και ψυχές σα την δική μου που την διέφθειραν οι μετα γαλλικής επαναστασεως προφήτες)

Ονειρμός είπε...

@izi

Αγαπητέ izi,

Έχω στείλει το link με τον Χέγκελ. Πραγματικά δεν χρειάζεται να τα ξαναπώ για τα ''μέτρα''. Έγινε λάθος, δεν υπάρχει ΚΑΜΙΑ αντίφαση στη συγκεκριμένη φράση του Μάρξ, και ελπίζω να είναι σε όλους κατανοητό. Το να ερμηνεύεις το ''εμμενές μέτρο'' ''φιλολογικά'', δεν έχει καμία σχέση με την αντίφαση που ο φίλος ο HollowSky επισήμανε στον Μάρξ. Δες τα προηγούμενα σχόλια λοιπόν. Ο Μάρξ υποτίθεται ότι δεν διακρίνει τα δύο μέτρα που συγκρίνει. Τα διακρίνει. Τώρα αν στο ''εμμενές μέτρο'' βρίσκεις μια ''αντίφαση'' εσωτερική, αυτό είναι ΆΛΛΟ από αυτό που ο ΗοllowSky υποστήριξε.
Θα πω λοιπόν ότι το ''εμμενές'' μέτρο άκρως ''υλιστικά'' μπορεί να είναι ένα σημείο ισορροπίας μεταξύ εντάσεων. Για να θυμηθώ τα σημεία ισορροπίας και τους ''ελκυστές'' μέσα σε ένα ενεργειακό-εντασιακό πεδίο που χρησιμοποιεί ο Ντελέζ για μια ''υλιστική μορφογένεση''.
Στο κοινωνικό πεδίο, ένας συσχετισμός δυνάμεων είναι ακριβώς ένα ενύπαρκτο στην κατάσταση ''μέτρο'', καλύτερα ισορροπία ή και ''ρυθμός''. Bλ. το βιβλίο του Λεφέβρ που είναι ειδικά για την έννοια του ''ρυθμού''. Ο ρυθμός, ο συσχετισμός δυνάμεων, το σημείο ισορροπίας, δεν χρειάζονται κάποια εξωτερική ''μεζούρα'' για να μετρηθούν.
Φίλε izi, αν από όλα από όσα είπα αυτό που έμεινε ήταν ο Χάιντεγκερ, κρίμα ρε παιδί μου! Τώρα αν ο Χαίντεγκερ υπομειδιά ή έτσι είναι απλά η φάτσα του, δεν ξέρω. Φυσικά ο Χάιντεγκερ θα μισούσε κάθε μαρξισμό όπως και ο,τιδήποτε κομμουνιστικό. Ωστόσο ο Χάιντεγκερ έχει εκφραστεί και ''θετικά'' για την ιστορική αξία του Μάρξ, και μπορείς να το ψάξεις αυτό. Είμαι σίγουρος πως έχω δει τέτοια αναφορά, όχι σε βιβλίο του Χάιντεγκερ αλλά σε συνέντευξη ή σε αφιέρωμα άλλου που παρέπεμπε σε αυτόν, ίσως κάπου σε σχέση με τον Μαρκούζε. Πάντως για αυτό που ήθελα να πω αρκεί το ''δεν υπάρχει μέλλον χωρίς τον Μάρξ'' του φίλου του Ντεριντά. Εν πάσει περιπτώσει, η πλειοδοσία σε απαξίωση όπως φίλους και φίλες όπως η τσιγκολελέτα, πρέπει να μπορεί να στηριχτεί κάπου. Και σε αυτή τη συζήτηση δεν ένιωσα ότι υπάρχει ένα τέτοιο στήριγμα.
Κάτι περί μορφής. Πέρα από μια ''υλιστική μορφογένεση'' την οποία επιχείρησαν διάφοροι ''Μάηδες'' που λέει και ο φίλος ο Eriugena καμιά φορά, υπάρχει ίσως μια παρανόηση περί διαλεκτικής ''μορφής''. Ο ίδιος ο καθορισμός ενός ορίου είναι ένας μορφικός καθορισμός. Το βιβλίο του ''Spencer Brown'' που ξεκινά από μια ''διάκριση'', χάραξη του ορίου, και ονομάζεται ''Laws of Form'', τί είναι δηλαδή, μεταφυσική ή ποίηση? Ή μήπως είναι έργο-τομή για ένα σωρό νεότερους φιλοσόφους και μάλιστα μιας μαθηματικοποιημένης φιλοσοφίας, του ρεύματος του κριτικού ή ''επιστημονικού'' ρεαλισμού? ''Laws of Form''...μεταφυσικό ακούγεται. Κι όμως! Ωραιότατο είναι, και το λιγότερο, σεβαστό σε καθόλου ποιητικούς κύκλους.

Σε όποιον αρέσει ο Καστοριάδης θα αφιερώσω το επόμενο σχόλιο.

Ονειρμός είπε...

Φαντασιακή Θέσμιση της Κοινωνίας, σελ 166. Με κεφαλαία γιατί δεν ξέρω να υπογραμμίζω σε σχόλια, οι δικές μου εμφάσεις.

''Υπό ομαλές'' συνθήκες, το κοινωνικό ΕΚΔΗΛΩΝΕΤΑΙ μέσα στο θεσμό, αυτή όμως η εκδήλωση είναι ΤΑΥΤΟΧΡΟΝΑ ΑΛΗΘΙΝΗ και κατά κάποιο τρόπο ΑΠΑΤΗΛΗ-όπως το δείχνουν οι στιγμές που το θεσμίζον κοινωνικό εισβάλλει κι αρχίζει τη δουλειά με γυμνά χέρια, οι επαναστατικές στιγμές. Αυτή όμως η δουλειά σκοπεύει άμεσα σε ένα αποτέλεσμα που είναι ΝΑ ΠΑΡΑΣΧΕΙ ΣΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΤΗΣ εκ νέου ένα θεσμό, για να ΥΠΑΡΞΕΙ ΜΕΣΑ ΤΟΥ ΜΕ ΤΡΟΠΟ ΟΡΑΤΟ-μόλις δε αυτός ο θεσμός τεθεί, το θεσμίζον ιστορικό ξεφεύγει, απομακρύνεται, είναι ΗΔΗ ΑΛΛΟΥ''.

Τί είναι το παραπάνω απόσπασμα? Μια εγελιανή λογική ουσίας-ύπαρξης. ο Καστοριάδης ''κρυφοεγελιανός''!!! Μα πώς?
Αυτή η ''εκδήλωση'' μέσα στο θεσμό, αυτό το ταυτόχρονα ''αληθές'' αλλά και ''απατηλό'' της εκδήλωσης, αυτή η δημιουργία του θεσμό για το ''υπάρχειν-ως-ορατό'', σας θυμίζει κάτι, και μάλιστα από όσα είπαμε???

Και βέβαια, μας θυμίζει τη σχέση αξίας-χρήματος. Η αξία ''εκδηλώνεται ταυτόχρονα αληθινά'' και ''απατηλά'' μέσα στον πραγματικό θεσμό (χρήμα/τιμή). Η ''δουλειά'' της αξίας είναι να ''παράσχει στον εαυτό της'' έναν θεσμό, ''για να υπάρχει μέσα του με τρόπο ορατό''. Δλδ η ''αξία''ρεαλιστικοποιείται στον Μάρξ στο ''χρήμα''. Μόλις ''τεθεί'' ο θεσμός-μορφή (χρηματική τιμή), η ουσία-αξία ''βρίσκεται ήδη αλλού''. Ουσία ως παρουσία-απουσία.
Η αξία ως αφηρημένος κοινωνικός δεσμός είναι το ''θεσμίζον κοινωνικό'', θεσμίζουσα κοινωνική πρακτική, που εκδηλώνεται ''αληθινά'' και ''απατηλά'' ταυτόχρονα, σε ένα πραγματικό θεσμό (χρήμα). Όμως όταν ''υπάρχει σαν ορατό'', δηλαδή μέσα σε ένα πραγματικό θεσμό, τότε είναι ''ήδη αλλού''!!!!Έτσι και η αξία, εκδηλώνεται ''στρεβλά'' στη χρηματική τιμή, είναι πάντα ''ήδη αλλού''!!!
Ελπίζω να δείτε καθαρά ότι δεν πρόκειται για ένα δικό μου αυθαίρετο παραλληλισμό. Άλλωστε το λεξιλόγιο του Καστοριάδη είναι τελείως ''εγελιανό'' και μάλιστα εμφανίζει τα κλασικά επίπεδα του ''βάθους'' και της ''επιφάνειας'', με εκδήλωση, αλήθεια-απατηλότητα κλπ.
Πολλοί απλά, αγαπητοί μου φίλοι, η εγελιανή διαλεκτική, πας να της ξεφύγεις και σε ΚΑΤΑΠΙΝΕΙ όταν πας να μιλήσεις για κοινωνική οντολογία. Είναι τρομαχτικό, και ενοχλητικό, σίγουρα. Μια ανενεργός δύναμη, επιστρέφει σαν απωθημένο στα σχήματα του μεγάλου Κορνήλιου Καστοριάδη? ΠΑΧΙΑ ΛΟΓΙΑ από τον Κορνήλιο, κάτι μας είπε και αυτός. Ουσία-ύπαρξη, ζωντανό/κινούμενο (κοινωνικό θεσμίζον) και νεκρό-υλοποιημένο-υπάρχον (θεσμισμένο), κ.ο.κ.
Δεν είναι τυχαίο πως ο Θ.Μαριόλης έχει μια υποστήριξη της αξίας που εμπνέεται ακριβώς από το θεσμίζον κοινωνικό του Καστοριάδη. Δείτε το πρώτο link από τα τρία που παραθέτω εδώ http://takseis-ithikh.blogspot.gr/2012/07/blog-post_07.html

Αν λοιπόν την ''μορφή'' και την ''εξωτερίκευση''-''ρεαλιστικοποίηση'' του εσωτερικού-αόρατου, θέλετε να την λέμε εμείς οι ''εγελιανίζοντες'' θεσμό, κανένα πρόβλημα. Μερικές λέξεις είναι απωθητικές, ανάλογα με τις προκαταλήψεις του καθενός.

Ονειρμός είπε...

Ξεχάστηκα.

Ο izi γράφει:

''Ο "χρόνος της εργασίας" όπως έχει πολλάκις επισημανθεί περιλαμβάνει την τροφή και την ξεκούραση του μισθωτού εργάτη καθώς και όσα είναι απαραίτητα για την υγεία και την αναπαραγωγή του, τις επιθυμίες, τα όνειρα και τις ελπίδες του χωρίς τα οποία δε ζει ο άνθρωπος.
(τα τελευταία, όνειρα ελπίδες κτλ. αυτή που τα αναλαμβάνει εργολαβία στα μεταγιακωβινικά χρόνια ονομάζεται αριστερά, και όταν αναλαμβάνει την τροφή τον ύπνο τις συνθήκες αναπαραγωγής γενικότερα ονομάζεται δεξιά)
Για αυτό ο "χρόνος της εργασίας" που εννοεί το χρόνο της κατασκευής ενός αντικειμένου δηλαδή το χρόνο που κάποιος είναι από πάνω από κάτι και το συνθέτει με το στανιό, είναι αμπρακατάμπρα.
Εμμενής σύμφυτη ενυπάρχουσα στο εμπόρευμα είναι η συνολική ύπαρξη του συνόλου των ατόμων που υπό τον εκβιασμό μιας έλλειψης ζωτικής σημασίας ανα περίσταση υποχρεώνονται να αναπαράγονται οι ίδιοι μόνο και μόνο για να καταναλώνουν και να παράγουν (αυτό τελευταία "παίζεται") πράγματα και όχι ο "χρόνος εργασίας".

Αυτό φίλε izi είναι κριτική ΑΛΛΟΥ είδους. Διευκρίνισα αρκετές φορές πριν ότι αναφέρομαι στο τί εννοεί ο ίδιος ο Μάρξ και αν αντιφάσκει με τον εαυτό του ή αν κάνει αμπρακατάμπρα του τύπου που είπε ο φίλος HolloSky. Δεν εξέτασα καθόλου το πρόβλημα του ''χρόνου εργασίας'' με τα μάτια ενός ''απέξω'', που δεν θα τον ενδιέφερε τί είχε στο μυαλό του και τί εννοεί ο Μάρξ, αλλά η εγκυρότητα των ιδεών του ''αντικειμενικά''.
Υποθέτω πως το να μεταθέτεις εκεί τη συζήτηση είναι πράγματι ο σωστός τρόπος για να αποδειχθεί τελικά πως ο Μάρξ είναι αντιφατικός κλπ κλπ. Πράγμα που σημαίνει πως θα συμφωνήσετε μάλλον ότι δεν υπάρχει το είδος αντίφασης που τόση ώρα συζητήσαμε.
Άρα η κουβέντα θα στραφεί ίσως στην εγκυρότητα του ''νόμου της αξίας'' γενικά. Μια κουβέντα λαβύρινθος, μια σπαζοκεφαλιά όχι από αυτές που παίρνει κανείς για να λύσει στην παραλία το καλοκαίρι.
Θα μείνω προς το παρόν στην υποστήριξη του Θ.Μαριόλη στην οποία παρέπεμψα και πριν, σε σχέση και με τον πολυαγαπημένο Κ.Καστοριάδη. Θεώρησε πως η άποψή μου για την ''αξία'' είναι αυτή του Θ.Μαριόλη.

Ονειρμός είπε...

@ΗοllowSky, Izi, τσιγκολελέτα, ''all''

Χέγκελ και ρομποτική, paper του 2011. Φρέσκο φρέσκο.

http://www.ipsi.utoronto.ca/sdis/Robot-Hegel-final-proof.pdf

Πώπω αυτός ο Χέγκελ, σκέτη μούχλα!!!Κανείς δεν ασχολείται πια μαζί του!!!!

izi είπε...

Φίλε Ονειρμέ, μια γρήγορη διευκρίνηση. Εννοείται ότι το Μαρξικό έργο όπως κάθε έργο που απλώνεται σε δεκαετίες και σε πλήθος τόμων έχει κάποιες αντιφάσεις.Επ αυτού δεν χρειάζεται καμία απόδειξη.
Το έργο του Μαρξ όπως και του Χαϊντεγγερ και του Χεγκελ και του Ντεριντά (όλοι αυτοί και άλλοι πολλοί είναι προυπόθεση του μέλλοντος) για μένα δεν είναι ένα ανοιχτό πεδίο σκόπιμης έρευνας ή μια σπαζοκεφαλιά αλλά περισσότερο μια πηγή έμπνευσης για "άλλου είδους" ενέργειες και αναπτύξεις. Ως εκ τούτου με ενδιαφέρουν αποκλειστικά οι αντιφάσεις στο έργο τους το οποίο δίχως αυτές θα μου ήταν παγερά αδιάφορο.

Τα υπόλοιπα που λες απαιτούν σκέψη!

Θα μπορούσα βιαστικά, όπως ο Ντεριντά, να πω ότι και "δίχως τους Sex Pistols δεν υπάρχει μέλλον"
και πολλά άλλα τέτοια ωραία.

Eίπε κανείς ότι ο Χεγκελ είναι μούχλα?
Δεν καταλαβαίνω πως βγήκε ο Καστο στην φόρα επίσης.
Μαλλον μου διαφευγουν κάποια πράγματα αυτή τη στιγμή. Βρίσκομαι σε διακοπές, αλλά
χαίρομαι που μιλάμε και για κάποια ζητήματα που δεν είναι "για την παραλία".
Χαιρετώ

Ονειρμός είπε...

@izi

To ''κλου'' μάλλον ήταν ότι α) Από τους ίδιους του μαρξιστές δεν έχει καταδειχτεί το βάθος και οι προεκτάσεις ενός έργου σαν το ''Κεφάλαιο'', το οποίο, αν με παρανοήσεις έχει καταφέρει να αποτελέσει και αποτελεί πηγή έμπνευσης, πολύ περισσότερα θα ''δείξει'' αν προσεχτεί περισσότερο. Με απτά αποτελέσματα για την σύγχρονη κοινωνική οντολογία για την οποία μιλάμε. Το β) είναι πως ο Χέγκελ κάθε άλλο παρά ανενεργός δύναμη είναι. ''Ενεργεί'' όχι με έμμεσο αλλά με άμεσο τρόπο. Το παράδειγμα του Καστοριάδη είχε σκοπό απλά να ''εμφανίσει'' την εγελιανή διαλεκτική εκεί που ίσως δεν θα τη περίμενε κάποιος. Και είχε σχέση με τη ''λογική'' αξίας-χρήματος, οπότε το πέτυχα και είπα να το στείλω.
Αυτά λοιπόν, ωραία ήταν η κουβέντα, σκέψου τα περί ενύπαρκτου μέτρου σε συσχετισμό δυνάμεων κλπ, και καλές διακοπές σε όλους!

izi είπε...

Τώρα σ'επιασα...
Οκ.
Βυθίζομαι στις σκέψεις το λοιπόν...
να μας φυσήξει και το αεράκι της υπαίθρου στο μεταξυ.
Καλές διακοπές

HollowSky είπε...

@ Ονειρμός,

χαίρομαι που η συζήτηση προχωράει προς τα εκεί που πρέπει, έστω και με τις δυσκολίες του καύσωνα και των οικοδομικών αναθυμιάσεων.

Λοιπόν, αναφορικά με την ελληνική μετάφραση του χωρίου από το ΚΕΦΑΛΑΙΟ που παρέθεσα, και συζητάμε, θεωρώ ΚΑΛΗ την απόδοση του immanent ως "αυτό που ενυπάρχει σε κάτι". Ουσιαστικά, αυτό πάει να πει το immanent, αν και εννοεί το "ενύπαρκτο" στη διάσταση του "αεί". Μικρό το κακό.
Και ναι, το "εμμενές" (που αν δεν κάνω λάθος πρότεινε και εισήγαγε ο Castoriadis!) πέφτει καλύτερα μέσα, αν και στις δυο φορές που αναφέρεται σαν ουδέτερο στο Όμηρο, αναφέρεται "εμμενές αεί" - βλ. TLG- Lidel Scott.

Άρα, η ελληνική μετάφραση του χωρίου στέκει μια χαρά και ΣΙΓΟΥΡΑ δεν προκαλεί παρανοήσεις.

Το πρόβλημα βρίσκεται, όπως προσπαθώ να δείξω, ΣΤΟ ΙΔΙΟ το κείμενο του Μαρξ.

[συνέχεια αποκάτω]

HollowSky είπε...

[συνέχεια του αποπάνω]

Θέτοντας λοιπόν υπό συζήτηση -με την πρόκληση του "αμπρακατάμπρα"- το χωρίο αυτό (που συνοψίζει τη μαρξική θεωρία περί αξίας και χρήματος), δεν "εξαφάνισα" το immanent. Απεναντίας, το "εμφάνισα" παραθέτοντας το πρωτότυπο και δυο μεταφράσεις του. Δεν το δακτυλοέδειξα όμως - και γι' αυτό έχεις δίκιο που θεώρησες ότι το "εξαφάνισα" -, και ίσως θα καταλάβεις τώρα γιατί.

Επαναλαμβάνω (για λόγους ευκολίας μιας και πέρασαν 3 μέρες και κάμποσα σχόλια στο μεταξύ) αυτό που είχα πει:

Τώρα γιατί είπα για αμπρακατάμπρα.

Η φράση, σε απλά ελληνικά, λέει: "Υπάρχουν 2 μέτρα της αξίας. Το χρήμα και ο χρόνος εργασίας. Το πρώτο είναι η μορφή με την οποία αναγκαία εμφανίζεται το δεύτερο".

Δηλαδή(μιλάμε για τη λογική της φράσης): "Ένα μέτρο είναι η μορφή εμφάνισης, και μάλιστα η αναγκαία τοιαύτη, ενός άλλου μέτρου".


[συνέχεια αποκάτω]

HollowSky είπε...

[συνέχεια του αποπάνω]

Εάν λοιπόν η αξία του εμπορεύματος έχει δυο μέτρα, που το ένα εμφανίζεται (χρήμα) και το άλλο δεν εμφανίζεται (χρόνος εργασίας)` και εάν το πρώτο είναι η αναγκαία μορφή εμφάνισης του δεύτερου => τότε πρέπει οπωσδήποτε αυτά τα δυο μέτρα να ΣΧΕΤΙΖΟΝΤΑΙ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥΣ και μια ορισμένη αναλογία.

Για παράδειγμα, οι "μη εμφανείς" διακυμάνσεις του πυρετού ενός ανθρώπου μέσα στο πλαίσιο εκείνο που η αύξηση ή η μείωσή του δεν τον καταργούν ως ζωντανό άνθρωπο, "εμφανίζονται" στο θερμόμετρο (δλδ στη διαστολή ή συστολή του υδράργυρου) κατ' ευθεία αναλογία. Αν ο άνθρωπος παραληρεί από τον πυρετό και το θερμόμετρο δείξει 36,6, δεν λέμε ότι το "μέτρο εμφάνισης" δεν είναι σε θέση ν' αποτυπώσει το "εσωτερικό μέτρο" αλλά απλώς πετάμε το θερμόμετρο.

Ποιά είναι λοιπόν η ΣΧΕΣΗ μεταξύ του "αναγκαίου χρόνου εργασίας" και του "χρήματος", δηλαδή της ΤΙΜΗΣ των εμπορευμάτων μιας και πρόκειται, καταπώς λέει ο Μαρξ, για δυο μέτρα του ίδιου πράγματος ονόματι "αξία"; Βρίσκονται σε αναλογία; Ευθεία; Αντίστροφη;

Όπως γνωρίζεις, σε αυτό ακριβώς ο Μαρξ δεν μπόρεσε να δώσει καμιά απάντηση. Από τη θεωρία του της αξίας δεν έδωσε θεωρία των τιμών και μάλιστα με τον αυστηρό όρο που θέτει η φράση του, κατά την οποία το χρήμα αποτελεί το μέτρο εμφάνισης του μέτρου χρόνος εργασίας στο "πράγμα" αξία.

Γιατί; Διότι πρόκεται για ... αμπρακατάμπρα! Χρησιμοποίησε ένα φιλοσοφικό όρο (ενύπαρκτο ή εμμενές μέτρο), τον οποίον απ' όσο γνωρίζω (διόρθωσέ με αν κάνω λάθος) ούτε ο Χέγκελ προσδιόρισε ειδικότερα - πέραν της ιδέας ότι κάθε πράγμα έχει το "εμμενές" μέτρο του ως ενότητα ποσότητας και ποιότητας "εντός" του -, ώστε να περιγράψει την αξία ως "πράγμα" ... αλλά τα πράγματα δεν είναι έτσι.

[συνέχεια αποκάτω]

HollowSky είπε...

[συνέχεια του αποπάνω]

Την ώρα που ο Μαρξ πασχίζει να περιγράψει την αξία ως πράγμα και ως ενότητα ποιότητας-ποσότητας, ο Χέγκελ τα πάει κατά τη γνώμη μου πολύ καλύτερα όταν την ορίζει ως δυναμική: "μετασχηματισμός του ποιοτικού σε ποσοτικό"... Αλλά θα ξεφύγουμε κι ο καύσωνας παραμονεύει από παντού!

Το αμπρακατάμπρα αυτής της προσπάθειας, που λέω, γίνεται σαφές και στο εξής (που σχετίζεται με τα προηγούμενα):

Ο Μαρξ συνδέει άρρηκτα την αξία με την "ενσωματωμένη (ή ... κρυσταλλωμένη, ή πηγμένη - είμαστε φουλ μέσα στη Χημεία) μέσα στο εμπόρευμα ζωντανή εργασία". Χωρίς αυτήν, δεν υπάρχει μήτε αξία, μήτε και υπεραξία.

Την ίδια στιγμή, ορίζει την εργασία που παράγει εμπορεύματα, ως εργασία οπωσδήποτε και αποκλειστικά "αφηρημένη", ως εργασία χωρίς ποιότητα, εργασία εντελώς ποσοτικοποιημένη, εργασία που έχει αναχθεί στη χρονική της διάρκεια (χρόνος εργασίας) και μόνο.

Ερώτηση: Είναι ΖΩΝΤΑΝΗ αυτή εδώ η αφηρημένη εργασία, που πολύ σωστά λέει ο Μαρξ ότι παράγει εμπορεύματα;

ΑΣΦΑΛΩΣ ΟΧΙ! Μια τέτοια εργασία ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΚΑΝΕΝΑ ΑΠΟ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥ ΖΩΝΤΑΝΟΥ ... εκτός ... εκτός από το ότι την κάνουν (όσο την κάνουν) ... ζωντανοί άνθρωποι. Μα το γεγονός ότι κάποιος ζωντανός άνθρωπος πατάει το ίδιο κουμπί 300 φορές το 8ωρο σ' ένα εργοστάσιο, σημαίνει πως η εργασία του είναι ζωντανή;

ΦΥΣΙΚΑ ΟΧΙ! Η αφηρημένη, ποσοτικοποιημένη και ανηγμένη στον καθαρό χρόνο εργασία, η οποία παράγει εμπορεύματα, ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ζωντανή εργασία και δεν μπορεί να λέγεται "ζωντανή εργασία".

Εκτός κι αν κανείς πιστεύει στη μαγεία, στη μαγική μετάδοση κάτι του "ζωντανού" από τον άνθρωπο στα αντικείμενα που φτιάχνει σαν να ήταν μηχάνημα ή ρομπότ.

Αλλά αυτό δεν πιστεύει, τελικά, ο Μαρξ όταν λέει ότι αυτή η μηχανοποιημένη εργασία "μεταδίδει" αξία στα προϊόντα της σαν να ήταν "ζωντανή εργασία"; Κι όταν λέει, ότι αυτό το μαγικό που μεταδίδει, "ενσωματώνεται" στα εμπορεύματα και "τους δίνει την αξία τους";

Αμπρακατάμπρα μάστοραααα!!!

:-)

HollowSky είπε...

Υ.Γ.

Συνοψίζοντας, πρόσεξε το εξής που αφορά στα μέτρα και τις μετρήσεις.

Με τον πυρετό, έχουμε πρώτα ένα αισθητό φαινόμενο το οποίο εν συνεχεία αποφασίσαμε να μετρήσουμε, δηλαδή να προσδιορίσουμε αριθμητικά, σε ΤΙΜΕΣ (βαθμοί Κελσίου, Φαρενάιτ, Ρεωμύρ).

Με την αξία συμβαίνει το ανάποδο: αυτό που έχουμε ως αισθητό φαινόμενο είναι ΟΙ ΤΙΜΕΣ (τώρα πλέον σε μορφή ετικέτας) και από αυτές πασχίζουμε να δούμε τι διάολε είναι εκείνο που μετρούν (αυτό κάνουν οι θεωρίες της αξίας)!

Αυτό και μόνο αρκεί για να μας βάλει σε υποψίες...

Θα μελετήσω το κείμενο του Μαργιόλη, όπου μας παρέπεμψες, μόλις βρω χρόνο. Ελπίζω όταν έρθουν οι διακοπές.

Σ' ευχαριστώ, εννοείται, για τη συζήτηση.

Eriugena είπε...

Σιγά μην σας αφήσω να δροσιστείτε!
Λοιπόν, αυτή η φασαρία με την θεωρία της αξίας, καλά κρατεί και δεν έχει τέλος, ούτε πρόκειται να έχει. Θα μπορούσαμε να συζητάμε ως το τέλος του Κόσμου, όπως και άλλα θέματα ανάλογής "απειρίας"..τέλος πάντων, όλο μεταστά αυτό το θέμα σε αυτή την ωραία ιστοσελίδα. Θα στοιχειώσετε στο τέλος με αυτό, για να μη πω κι όλας πως αυτό έχει ήδη συμβεί, και όταν οι ιδιοκτήτες της σελίδας λείπουν σε διακοπές, ή δουλειές, ο "νόμος" της αξίας είναι ΕΔΩ!!
Ας δούμε λοιπον ξανά τα πράγματα...Υπάρχει κάποιος σοβαρός οικονομολόγος που να θεωρεί πιά ότι η τιμή των εμπορευμάτων αντανακλά άμεσα κάποια εσωτερική αξία, η οποία είναι επίσης αντανάκλαση της εργασίακής ουσίας? Νομίζω πως η συζήτηση εχει λήξει εδώ και περίπου 40-50 χρόνια. Το θέμα δεν είναι η μέτρηση, που μάλλον αφορά δεκάδες (τουλάχιστον) βασικές παραμέτρους, και μυριάδες πιο δευτερεύοντες, αλλά η γενική ουσία του "μετρούμενου", όπως σωστά ανέφερες το θέμα είναι εγελιανής φύσεως, και αφορά το κεντρικό ερώτημα: τελικά τι είναι το ουσιώδες στις ποσότητες που σχτίζονται, τι είναι το ποσοτικά σταθμίσιμο, αλλά όχι μετρήσιμο-τι σημασία θα είχε άραγε- των προϊόντων κ.ο.κ Μήπως οι αστοί αλλά και οι "εναλλακτικοί" οικονομολόγοι δεν μιλάνε κάπως αόριστα για ΑΕΠ...νταξ, πάντα υπάρχει ακριβώς το θέμα της ιστορικότητας της έννοιας, αλλά και του ιδεολογικού ψεύδους. Τι να πείς όμως στον κεντρικό διάλογο της κοινωνίας και την κοινωνική πάλη? συγγνώμη δεν υπάρχει ΑΕΠ, και το θέμα είναι οφ, και άντε απο δώ? θα "μετρήσεις" ακριβώς εγκιβωτίζοντας την συζήτηαη της μέτρησης στο ποιοτικό στοιχείο, το οποίο όμως δεν είναι άσχετο με κάποιες μετρήσεις. Τόσα Νοσοκομεία, τόσα όπλα, τόσες εργατο-ωρες κ.ο.κ. Φυσικά πάλι λέω, δεν θα το κάνεις φετιχ και συ να ζητάς μετά την νταβραντισμένη διανομάρα των "αιώνιων" αγαθών (βλέπε κκε συριζα πασοκ προ σημιτη) υπο όποιους όρους, αλλά δεν μπορεί να μιλάς γενικά και αόριστα. Το ότι οι μαρξιστες κάνουνε τον αδιάφορο και σφυρίζουν τραγουδάκια της μαρξιστικής θεωρητικής μπέλ-επόκ, δυσκολεύει τα πραγματα, ακόμα κιαν το ξέρουν το παραμύθι. Πέφτει χοντρό δούλεμα δηλαδή απο τους "μαρξιστές" ακόμα και μορφωμένους σαν τον Μαριόλη. Ενω ας πούμε ο τελευταίος έχει αρνηθεί την θεωρία της αντιστοιχιας τιμής-αξίας δεν το έχει κάνει και θέμα!! Τώρα τι μαρξιστής μπορεί να είναι κανείς αν μιλήσει ανοιχτά για το ξεστόχεμα? Θα έλεγα λίγο ναρκισσιστικά : Μαρξιστής με αρχίδια. Και ο φίλος μας, αν και νέος και πιθανόν κινδυνεύων στον μαρξιστικό χώρο, τα έχει. Πιστεύω και εγώ, ,με το συμπάθειο. Είμαστε μαρξιστές αν αρνηθούμε την αντιστοιχία αξίας-τιμής κατα Μάρξ? αν την αρνηθούμε με τον τρόπο που είπα, είμαστε..Οι τιμές εξάλλου δεν μας θέλγουν, προτιμάμε τις αξίες!
Τέλος παντων. Η κουβέντα έχει φοβερό ενδιαφέρον, αν κανείς καταλάβει την έννοια της ποιοτικής καθοριστικότητας, όχι μόνον στον Έγελο, αλλά και σε όλη τη δυσφημισμένη Φιλοσοφία. Και μιας και μιλάμε για "Μορφή", ας προσέξουμε μην καταντήσουμε κρίνοντας τον Μαρξ (αμαν αυτή πατροκτονία, ας τελειώσει επιτέλους!), και τον μορφοκεντρισμό του τον εγελιανό, τελεμέδες αναλυτικοί φιλόσοφοι, τα κανίς του Πόππερ και της εκάστοτε ΔΝΤπαρέας..
Θα επανέλθω, μια άλλη Νύχτα..

Ονειρμός είπε...

@HollowSky

Φίλε HollowSky,

Έχεις μετατοπίσει αρκετά το επιχείρημά σου. Σε αυτή την κουβέντα τουλάχιστον, δεν διέκρινες την πραγματικότητα των δύο ξεχωριστών μέτρων. Υποτίμησες αρχικά τους προσδιορισμούς που αποδίδει ο Μάρξ, διακρίνοντάς τα ''μέτρα'' του ολοκάθαρα. Το λιγότερο έκανες κακή διατύπωση όσων διατυπώνεις τώρα. Το πρώτο ''άμπρα κατάμπρα'' δεν είναι της ίδιας φύσης με το δεύτερο ''άμπρα κατάμπρα'' που προβάλλεις τώρα. Ελπίζω αυτό να είναι πια κοινή μας βάση. Η κοινή μας βάση πρέπει να είναι ότι για να καταλάβουμε τις ''απορίες'' του Μάρξ, πρέπει να έχουμε κατά νου τον ''μηχανισμό'' (να μην πω ''λογική'', που είναι ντεμοντέ) με τον οποίο ο Μάρξ δουλεύει.
Ο ''μηχανισμός'' αυτός έχει πολλά γρανάζια. Μερικά είναι αόρατη. Η ελληνική μετάφραση είναι ''καλή'' στον βαθμό που ''αντικειμενικά'' επιτρέπει σε κάποιον να διακρίνει τα δύο είδη ''μέτρων''. Ξέρεις πως ένας καλός μεταφραστής που θα ήξερε τί παίζει, θα προσέθετε και μια υποσημείωση που να εξηγεί, τί αποδίδει ως ''μέτρο που ενυπάρχει'', ώστε να λύσει τις όποιες ασάφειες μπορούν να προκύψουν.
Φτάσαμε λοιπόν στο ότι τα ''μέτρα'' εδωπέρα δεν είναι ένα με δύο ονόματα, αλλά δύο με δύο ονόματα.
Ας μπω και εγώ στην ''ουσία'' του ζητήματος.
Το θέμα είναι πως και το ''εμμενές'' μέτρο είναι ''υπερβατικό'' (αξία) σε σχέση με το υπερβατικό μέτρο που είναι εμμενές (αισθητό) χρήμα. Κλασικό διαλεκτικό vice versa. Όχι ταρατατζούμ. Για παράδειγμα ο ''αισθητός'' πυρετός είναι κάτι ''εμμενές'', κανένας πυρετός δεν ΦΑΙΝΕΤΑΙ όπως και κανένα αίσθημα, και το μόνο που φαίνεται είναι η ένδειξη στο θερμόμετρο! Το θερμόμετρο είναι μια σύμβαση, κάτι ''υπερβατικό''. Από την άλλη, το ''πράγμα καθεαυτό'' αποσύρεται και βλέπουμε μόνο το ''φαινόμενο'' αυτού. Έτσι το ''πράγμα καθεαυτό'' ο ''πυρετός'', είναι πυρετός μόνο στην ορατότητα της ένδειξης του θερμομέτρου. Τα πράγματα εδώ είναι αντίστροφα. Έτσι πχ η αξία είμαι ''εμμενές μέτρο'' όπως είπαμε αλλά και υπερβατικό, αφού είναι για τον Μάρξ το ''μυστικό'' του εμπορεύματος, ενώ το ''υπερβατικό'' χρήμα είναι ως τιμή το μόνο εμμενές στην κοινωνική ζωή!!! Και αυτό γιατί η Έννοια (χρήμα) είναι κάτι το ατομικό, το πραγματικό είναι ατομικό. Εξατομικεύεται μια αφηρημένη έννοια (αξία) και ''ρεαλιστικοποιείται'' σε χρήμα, δηλαδή υπάρχει μόνο ως χρηματική τιμή. Οπότε αυτό που γράφω στο σχόλιο εδώ είναι ότι οι όροι της σχέσης εμμενές-υπερβατικό είναι αντιστρέψιμοι. Αυτό που είναι ''υπερβατικό (χρήμα) είναι το πιο πραγματικό και εμμενές στην κοινωνική ζωή, και αυτό που είναι ''εμμενές'' (αξία) στο εμπόρευμα είναι το πιο υπερβατικό για την κοινωνική ζωή!!!
Το χρήμα τελικά, στη δεύτερη ''σπείρα'', του ''Κεφαλαίου'', είναι πραγματικό-αισθηριακό σημείο εκκίνησης, μαζί με το εμπόρευμα. Έτσι έχουμε εκκίνηση από δύο όχι υπερβατικά αλλά εμμενή συγκεκριμένα, Χ-Ε, στις γνωστές αλυσίδες Χ-Ε-Χ, Ε-Χ-Ε.
Οπότε σε αυτό το σχόλιο ήθελα αρχικά να τονίσω την αντιστροφή εμμενούς-υπερβατικού, που σχετίζεται με αυτού που είπες, ότι για τις τιμές που είναι το μόνο αισθητό κλπ. Τόσο ο πυρετός όσο και η ένδειξη στο θερμόμετρο είναι αισθητά. Και ανάλογα με τη σκοπιά, έχουμε επίσης ''υπερβατικότητα''. Και το υποκείμενο είναι υπερβατικό, και οι α πριόρι υποκειμενικοί όροι της δυνατότητας της εμπειρίας (και διυποκειμενικοί όροι στην κοινωνική ζωή), και το ''πράγμα καθεαυτό'' είναι υπερβατικό. Ο Χέγκελ θέλησε να δείξει ότι είναι οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.
Επομένως γράφεις

Ονειρμός είπε...

''Με τον πυρετό, έχουμε πρώτα ένα αισθητό φαινόμενο το οποίο εν συνεχεία αποφασίσαμε να μετρήσουμε, δηλαδή να προσδιορίσουμε αριθμητικά, σε ΤΙΜΕΣ (βαθμοί Κελσίου, Φαρενάιτ, Ρεωμύρ)''. Σημείωση. Και οι τιμές είναι κάτι αισθητό. Και επίσης, το ''αισθητό'' φαινόμενο είναι και υπεραίσθητο, γιατί ονομάζεται και θεωρείται ''πυρετός'' μέσω ''υποκειμενικής σύμβασης'', από 36,6 και πάνω, άρα και το ''αισθητό φαινόμενο'' είναι κάπως ''υπερβατικό''.

''Με την αξία συμβαίνει το ανάποδο: αυτό που έχουμε ως αισθητό φαινόμενο είναι ΟΙ ΤΙΜΕΣ (τώρα πλέον σε μορφή ετικέτας) και από αυτές πασχίζουμε να δούμε τι διάολε είναι εκείνο που μετρούν (αυτό κάνουν οι θεωρίες της αξίας)!''

Δεν ισχύει το ανάποδο, αισθητές είναι και οι τιμές του θερμόμετρου!!!Και ''υπερβατικό'' είναι αυτό που ''μετρούν''.
Είναι προφανές πως οι ''διαβαθμίσεις'' στα ''μέτρα'' είναι ανθρώπινες συμβάσεις, και όχι κάτι ''αντικειμενικό'', ενώ παρακολουθούν μια εντασιακή ή εκτασιακή κλιμάκωση. Η διαφορά ποσότητας ή δύναμη δεχόμαστε ότι υπάρχει έξω από εμάς, αλλά το τί θεωρείται ''ποσόν'' και τί είναι ''βαθμός'' ή ''τιμή'' είναι ''υπερβατικό'' σε σχέση με τη ''Φύση''-''πράγμα καθεαυτό''.

Συνεπώς, αφενός οι τιμές είναι πάντα κάτι αισθητό, αφετέρου η συγκεκριμένη αριθμητική αναλογία είναι ανθρώπινη σύμβαση. Ενώ η μη αριθμημένη με συγκεκριμένο τρόπο κλιμάκωση θεωρούμε ότι είναι αντικειμενική (και πάλι το ''κλιμάκωση'' σε εισαγωγικά).
Επομένως, βάσει όσων είπα, πρέπει και η ''αξία'' και οι ''τιμές'', να αναφέρεται το καθένα σε κάτι ''αισθητό'' και ''υπερβατικό'', ανάλογα με την ''σκοπιά'' που εξετάζουμε κάθε φορά (αυτό που είπα αντιστροφή εμμενούς-υπερβατικού).

HollowSky είπε...

@ Eriugena,

εάν όμως κανείς αρνηθεί την (όποια) αντιστοιχία τιμής-αξίας, τι απομένει από μια θεωρία της αξίας για την οποία η αξία έχει, εκτός από εμμενές μέτρο, και την αναγκαία εμφάνισή του η οποία - διάολε - είναι τελικά μέτρο με την έννοια της μέτρησης, τουτέστιν ΑΡΙΘΜΟΣ (=τιμή);

Δεν απομένει τίποτα! Αλλά και να μην τολμήσει αυτό το άλμα, και να εμμείνει σε αυτή τη θεωρία της αξίας, είναι αδιέξοδο αφού η θεωρία αυτή αντιλαμβάνεται την αξία με τρόπο που δεν υφίσταται άνευ αντιστοιχίας της με την τιμή ΚΑΙ ΩΣΤΟΣΟ με κανένα τρόπο (αυτή η θεωρία) δεν κατορθώνει να προσδιορίσει αυτή την αντιστοιχία....

Οπότε;

Το πρόβλημα, ξαναλέω, βρίσκεται στην ίδια τη θεωρία της αξίας.

[βλ. και το αποκάτω σχόλιό μου προς Ονειρμό]

HollowSky είπε...

@ Ονειρμός,

όσο κι αν τραβήξει κανείς το "εμμενές" και σπρώξει και το "υπερβατικό" από εδώ κι από εκεί - εννοώ της φράσης με τα δυο μέτρα, που το ένα είναι η μορφή του άλλου αλλά, διάολε, η σχέση τους μένει στις νεφέλες -, το θέμα είναι πως αυτό το γκαντέμικο το χρήμα ως μέτρο των αξιών
"εμφανίζεται" υπό τη μορφή της ΤΙΜΗΣ, ...

... η οποία, πανάθεμά της, έχει τη μορφή ενός ΑΡΙΘΜΟΥ, δηλαδή του αποτελέσματος μιας ΜΕΤΡΗΣΗΣ με την πολύ κλασική έννοια του όρου της συσχέτισης και σύγκρισης μια άγνωστης ποσότητας με μια πρότυπη ποσότητα.

Εάν λοιπόν -επαναλαμβάνω - η τιμή είναι η αναγκαία μορφή εμφάνισης του εμμενούς μέτρου της αξίας (έτσι το θέλει η μαρξική θεωρία της αξίας), τότε ανάμεσα σε αυτό τον ΑΡΙΘΜΟ και σ' εκείνο το εμμενές μέτρο (πρέπει να) υπάρχει συγκεκριμένη σχέση αναλογίας.

Μια θεωρία της αξίας, που θέτει και προϋποθέτει όλα αυτά αλλά δεν κατορθώνει να εντοπίσει αυτή τη σχέση αναλογίας (και έτσι να συγκροτήσει και μια θεωρία των τιμών), σαφώς έχει πάρα πολύ σοβαρό ... "εμμενές" πρόβλημα!

Eriugena είπε...

Μου φαίνεται αγαπητέ φίλε πως έχει κολλήσει στην μέτρηση με μεζούρα ακριβείας,,,/ υπαρχει προσεγγιστική μέτρηση/πιθανότητες/χαοτικά μαθηματικά: τυρβώδης ροή, κυματοροές: μετριούνται, αλλά δύσκολα, είμαστε στην αρχή...αυτό δεν σημαίνει πως δεν μετριούνται / αν και ο Ονειρμός στο λέει στεντόρεια δεν είναι αυτή η ακριβής μέτρηση η ουσία ///έχω δουλειά τώρα, αλλά θα επανέλθουμε

HollowSky είπε...

@ Eriugena,

θα μπορούσα εξίσου να πω ότι έχεις κολλήσει σε μια μυθευτική θεωρία της αξίας. Το θέμα είναι ότι τα αναγνωρισμένα σοβαρά προβλήματα αυτής της θεωρίας και το γεγονός ότι δεν είναι σε θέση να δώσει μια θεωρία των τιμών - ενώ θα ώφειλε, ακριβώς επειδή προτείνει την αξία ως μετρήσιμο μέγεθος! -, αυτά τα προβλήματα δεν απαντιούνται με καταιονισμούς λέξεων.

HollowSky είπε...

@ Ονειρμός,

και μια και είπα για καταιονισμό λέξεων: Αναφορικά με το "αισθητές είναι και οι τιμές του θερμόμετρου" (ποιος το αμφισβήτησε;!), χρειάζεται να πω ότι ο αριθμός είναι αποτέλεσμα μέτρησης ενώ ο πυρετός ως διακύμανση της θερμότητας ενός σώματος δεν είναι;

Και χρειάζεται να ξαναπώ, ότι θα ήταν λίγο παράξενο να είχαμε στη διάθεσή μας θερμόμετρα και να ψάχναμε τι άραγε να μετρούν και πως; ... όπως κάνουμε με τις τιμές που αναζητούμε εδώ και αιώνες τι άραγε μετρούν και πώς;

Ή θεωρείς ικανοποιητική την απάντηση "μετρούν την αξία των εμπορευμάτων", όταν εδώ και αιώνες δεν είσαι σε θέση να εξηγήσεις - και να αποδείξεις (όπως πάντοτε πρέπει όταν μιλάμε για μετρήσεις!)- με ποιον ακριβώς τρόπο τη μετρούν, δηλαδή ποια είναι η σχέση μεταξύ τιμών και αξίας;

Λες στ' αλήθεια να φταίει γι' αυτό το ότι δεν ερευνήθηκε εξονυχιστικά η ... επιρροή της Χεγκελιανής φιλοσοφίας στην περί αξίας θεωρία του "Κεφαλαίου";

Ονειρμός είπε...

@HollowSky

Κεντρικό σημείο του σχολίου μου ήταν η αντιστρεψιμότητα υπερβατικότητας και εμμένειας, και στο παράδειγμα του θερμομέτρου. Ρωτάω: πώς πιστεύεις ότι ανταλλάσσονται τα εμπορεύματα? Ακόμα και στη συμβολική ανταλλαγή να το ρίξουμε, υπάρχει ένα κοινωνικο-ιστορικό ''υπόστρωμα'', μια κοινή βάση. Αυτό καταδεικνύει η ''αξία'' αλλά έχουν δείξει και άλλοι πριν.
Το habitus είναι ένα ''εμμενές'' μέτρο της κίνησης του σώματος, η έξη, συνήθεια κλπ, σαν διάνυσμα κλπ κλπ, το οποίο ενσωματώνει ένας άνθρωπος με την εσωτερίκευση των ιστορικών ''κανόνων του παιχνιδιού''. Η ''αξία'' είναι η προσπάθεια του Μάρξ να δείξει, αν το πούμε μεταφορικά, το ''habitus'' των εμποροσωμάτων που παγιώνει προσδοκίες. Θέλησε να δείξει τί είναι εκείνο που ενσωματώνεται, ώστε να διαμορφώνεται αυτό το κοινό πεδίο-έδαφος ως υπόστρωμα της κωδικοποίησης, που επιτρέπει την ανταλλαγή. Στην ''κριτική του προγράμματος της Γκότα'' ο Μάρξ συγκρίνει το ΔΙΚΑΙΟ και το δικαιικό κανόνα, με το Χρήμα. Υπάρχει επίσης η γνωστή σύγκριση του χρήματος με τη γλώσσα, ως μέσο επικοινωνίας. Όσο μεγαλύτερη τιμή, τόσο περισσότερη κοινωνική ισχύς, που μεταποιείται σε χρήμα με την ανταλλαγή, αγοραστική δύναμη. Θυμάμαι την κουβέντα μας για την ποσότητα-ποιότητα με αφορμή την γενιά των ''400'', ''450'' ή κάτι τέτοιο. Στα ίδια καταλήγουμε. Το ποσοτικό είναι δύναμη, η διαφορά χρηματικής τιμής είναι διαφορά δύναμης-ισχύος, η διαφορά αυτή προκύπτει από μια άλλη, πιο θεμελιώδη κατανομή...Η αναλογία που ψάχνεις υπάρχει, όχι με την μεζούρα, μας αρκεί η αναλογία. Ξεφεύγουμε πολύ από τον Μάρξ. Αλλά έχει πολλά να μας πει. Και ναι πιστεύω ότι η μόδα ''αποδόμησης'' του Χέγκελ και του Μάρξ υπήρξε ιστορικά η αιτία θα αφεθεί στην άκρη ένα σπουδαίο δυναμικό. Και αυτό εύλογο ήταν μια εποχή ''ορθόδοξου'' και εύκολα τρωτού από την αστική τάξη μαρξισμού. Αν με ρωτάς, ναι, η επιρροή της χεγκελιανής φιλοσοφίας στο ''Κεφάλαιο'', θα ήταν καλύτερη από 239485748293 δοκιμιακού ή και λογοτεχνικού τύπου ''κριτικές'' στον ιστορικό υλισμό, στον υλιστικό ντετερμινισμό, στην μαρξική μεταφυσική, κλπ κλπ. Και μιλάω για σήμερα, γιατί οι κριτικές περί ντετερμινισμού έπαιξαν σωστό ιστορικό ρόλο σε σημαντικό βαθμό. Σήμερα η επιρροή της χεγκελιανής φιλοσοφίας στο ''Κεφάλαιο'', όσο και αν σου φαίνεται παράξενο, αν προχωρήσει κριτική, θα εκβάλλει στα πιο άγρια μονοπάτια, ξεπερνώντας κάθε 110 σελίδες Φαντασιακές θέσμισης, σπάζοντας κάθε καθρέφτη της παραγωγής, μηδενίζοντας κάθε Popper και Isaiah Berlin.

izi είπε...

Eriugena, αν πεις στον κεντρικό διάλογο της κοινωνίας και την κοινωνική πάλη, "συγγνώμη δεν υπάρχει ΑΕΠ" και το συνειδητοποιήσει αυτή η κοινωνική πάλη, τότε θα είσαι πολύ κοντα σε ένα νεο μετασχηματισμό και όχι στον ρεφορμιστικό καταιονισμό συνθημάτων για τα φραγκοδίφραγκα.
Σχετική ανάρτηση για τα επακόλουθα και την γήτευση του "διαφωτισμού" στην σκέψη των επαρχιωτών της αγγλογερμανικής υπαίθρου του 18 και 19ου θα ακολουθήσει.
Αν και το μπλογκ μας είναι σχεδόν όλο αφιερωμένο σε αυτή την κριτική έτσι κι αλλιώς.

Πού στο καλό είσαι;

Ονειρμός είπε...

Διευκρινιστικό σχόλιο:

α)''Στηρίζω'' τη σημασία της ''χεγκελιανής επιρροής'' στο ''Κεφάλαιο'' στο ότι πρόκειται για ''εφαρμοσμένη'' φιλοσοφία και αυτό το ''πρόγραμμα μελέτης'' σε φέρνει αντιμέτωπο με Σπινόζα, Λάιμπνιτς, Κάντ, Χέγκελ και με Φαινομενολογία (παραδόξως αυτό, αλλά λόγω των καταγωγών), και όλα αυτά πάνω σε ένα ''εφαρμοσμένο'' πεδίο, την πολιτική οικονομία. Από εδώ αντλούνται και συμπεράσματα για Καστοριάδη και άλλους, ακριβώς επειδή συμπλέκονται τόσες φιλοσοφικές σχέσεις, με ταυτόχρονη ''γείωση'' σε πράγματα όπως το χρήμα κλπ. Αυτή είναι η αξία του ''Κεφαλαίου''.
β) Δεν θέλω να καταχραστώ τη φιλοξενία, θεωρείστε τους έντονους τόνους αρκούντως πολιτικούς (και αυτό αρκεί για να δυναμιτίσει ένα κλίμα).

Eriugena είπε...

Βρε χόλοου παιδιμμμ...τι έχετε κολλησει με την "αξία" του Πατέρα μου. Αφήστε τον ήσυχο εκεί στον ουρανό να μετράει μέρες στον καπιταλισμό!
Το ζήτημα είναι να ολοκληρωθεί η μαθηματική επιστήμη σε ακόμα μεγάλυτερο εύρος και βάθος εξηγώντας την τυρβώδη ροή. Τότε θα σου στείλω τον Πατέρα να σου τραβήξει το αυτί, και στο άλλο το παλιόπαιδο που έχει αράξει στην πατρίδα μου (οι προλετάριοι δεν έχουν, αλλά οι μανιάτες έχουν..) και εκσφεδονίζει απο το λιμένι βότσαλα εναντίον του Πατρός. Πάντως κι όταν βρεθεί η μηχανή αποτύπωσης της σχέσης μορίων του νερού με τις αρίφνητες εκφράσεις του στην απέραντη θάλασσα (των χρηματικών) τιμών, θα είναι πολύ αργά για τον καπιταλισμό, αφού με κάτι τέτοια θα ασχολούνται αυτοί οι τεμπέληδες οι "αναρχο-κομμουνισταί", και όχι με το πόσες μαστιγώσεις θα ρίξουν η θα λάβουν απο τον Κύριο τους, το Χρήμα..Αλλά μπορεί και να το λύσουν το θέμα απο πρίν οι αστοί, μιάς και τους καίει πολύ, ειδικά σε ατομικό-επιχειρησιακό επιπεδο. Όποιος το εύρει έχει κάτι τρις στο τσεπάκι του, για ένα μικρό διάστημα μέχρι να ρυθμιστεί πάλι "ολιγο-πωλικά" (όπως τους αρέσει να λέν) η γνώση αυτή. Όμως αυτή η γνώση, δεν έχει τόση σημασία. Αυτό που εχει σημασία είναι μια χοντρή αλλά όχι αντ-επιστημονική Μαρξική ΓΚΑΡΟ-ΦΩΝΑΡΑ ότι η "τιμή", ακόμα κι αν περιέχει 23909302930 παράγοντες διαμόρφωσής της, δεν μπορεί παρά να περιέχει και και τον συντελεστή "αφηρημένη" εργασία, ο οποίος αν εξαιρέσεις τις αγροτικες κομμουνες που σκοπεύω να ιδρύσω που δεν θα έχουν "αφηρημένη" εργασία-πιάσε τη τσάπα σύντροφε και άσε τώρα τον κήρυγμα για την αλλοτρίωση στην συντρόφισσα- θα υπάρχει ως γενικός προσδιορισμός "μέτρησης" και στοιχειώδους καταμερισμού, με δεδομένο κάποιον καταμερισμό εργασίας..(αν νομίσετε πως θα αφήσω να με χειριυργησει-θεός φυλάξοι μη αλλοτριωμένος γιατρός-ψαράς-ποιητής-καταστασιακός-γιόγκι-οπαδός του Σιοράν-ή φανατικός θαυμαστής του Λωτρεαμόν ή του Τουτανχαμόν, γελιέστε!)
Η χοντρή και υπαγμένη στην υποκειμενικη "ποιοτική" αξιολογια μετρηση είναι αναπόφευκτος και επιθυμητή...Προτείνω δε να θεσπιστεί το εξής μέτρο: η αξία των προϊόντων μιας κομμουνας που θα έχει στο καταστατικό της ως αρχή την εξέταση των υποψήφιων μελών στην "Επιστήμη της Λογικής", να είναι μεγαλύτερη. (Αφού εμείς θα σας σώσουμε, να μην πληρωνόμαστε καλύτερα;)

panagiotis είπε...

@ Ονειρμός,

Δεν ξέρω σήμερα αν μπορούμε σήμερα να μιλάμε για θεσμούς, θέσμιση κλπ.
Έχω την εντύπωση ότι αντιμετωπίζουμε μια σχεδόν πλήρη επικράτηση του κοινωνικού. Σε μια κατάσταση όπου ο καπιταλισμός δεν αντιμετωπίζει πλέον κάποια αρνητικότητα αλλά μόνο τις αντιφάσεις που ο ίδιος παράγει.
Αντιμετωπίζουμε ένα κράτος των νόμων αντί για το νόμο όπου οι αποφάσεις μοιάζουν περισσότερο με εναρκτήριο λάκτισμα που δίνει την γενική κατεύθυνση (οριζόντια μέτρα) και όπου το κράτος θα έλθει να ρυθμίσει εκ’ των υστέρων όταν κάτσει η μπίλια από το φλιπεράκι των ομάδων πίεσης και των συγκρούσεων των κοινωνικών συμφερόντων.
Χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι τα χαράτσια και τα φορολογικά μέτρα όταν δεν θεσπίζονται εξαιρέσεις ακόμη και εκεί όπου είναι προφανές ότι δεν μπορούν να εφαρμοστούν.

panagiotis είπε...

[...]Αποτέλεσμα της μεγάλης ρήξης που ήταν η Μεταρρύθμιση, που έφτασε στο αποκορύφωμά της με τις επαναστάσεις (αστικές και προλεταριακές) της σύγχρονης κοινωνίας, η παλιά πολιτική διαλεκτική ανάμεσα στο κίνημα και το θεσμό δεν λειτουργεί πλέον σήμερα. Γνωρίζουμε πως αυτή η διαλεκτική έχει επανενεργοποιηθεί από ορισμένα στελέχη της άκρας αριστεράς μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ( Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα κυρίως), αλλά και από αριστερές ρεύματα μετά 1968 (όπως αυτά της θεσμικής ανάλυσης και αυτο-διαχείρισης) . Διακρίνοντας μια στιγμή θέσμισης (αυτή του αρνητικού, της κριτικής, της αμφισβήτησης, σε σχέση με μια "αυτόνομη" επαναστατική υποκειμενικότητα), η οποία έρχεται σε αντίθεση με τη θετική στιγμή, αυτή του θεσμισμένου , αυτά τα ρεύματα έχουν επικεντρωθεί στην φαντασιακή και ουτοπική διάσταση του κινήματος εντός του θεσμού (ή δίπλα σ’ αυτόν για τους "εναλλακτικούς"). Αλλά εξακολουθούν να είναι προσκολλημένοι σε ένα κινηματικό σχεδιασμό του θεσμού και κατά συνέπεια της πολιτικής παρέμβασης. Αυτός ο σχεδιασμός αυτονομεί την μορφή του κινήματος σε βάρος του ιστορικού του περιεχομένου και του πολιτικού του στόχου, είναι το κίνημα για το κίνημα, η δημοσιότητα του κινήματος διατηρεί την συμπεριφορά του κινήματος και αντίστροφα. Το κινηματικό άτομο είναι συνεχώς "σε κίνηση" και οι δραστηριότητες στις οποίες επενδύει, πρέπει επίσης να είναι "σε κίνηση." Εάν, όπως θα προσπαθήσουμε να δείξουμε στη συνέχεια, ο θεσμός έχει απορροφηθεί σε μια "διαχείριση των ενδιάμεσων", η σκέψη πολιτικής παρέμβασης με όρους κινηματικούς, δεν είναι πλέον λύση στο παρόν και ακόμα λιγότερο στο μέλλον.[...]

panagiotis είπε...

Συνέχεια από επάνω:

Δεδομένου ότι η Γαλλική Επανάσταση οδήγησε σε θεσμούς,
ο Sancho συνάγει ότι η Επανάσταση "ελέγχει" το αποτέλεσμα αυτό.
Μαρξ Η Γερμανική Ιδεολογία (Saint-Max).

[…]Για τον Hegel, η αντίφαση ήταν ταυτόχρονα η ώθηση και η δραστηριότητα ενός κινήματος, η ανάπτυξη της διαλεκτικής του, δηλαδή η υλοποίηση του ως καταστολή-υπέρβαση, που παράγει ένα αποτέλεσμα, ένα επιστέγασμα: αυτό του λόγου στην ιστορία (κράτος) και αυτό του πνεύματος στον κόσμο (απόλυτη γνώση). Γνωρίζουμε τον ύμνο του ιδεαλισμού του Χέγκελ: είναι «το πνεύμα ενός λαού", που οδηγεί το πραγματικό κίνημα των επαναστάσεων, και όσον αφορά τη σύγχρονη εποχή, αυτό το κίνημα δεν είναι τίποτε άλλο από την οικονομική ιδιαιτερότητα της κοινωνίας των πολιτών (η συμμαχία της εργασίας και της ιδιοκτησίας) νομιμοποιημένη από την παγκοσμιότητα του έθνους-κράτους (στα χέρια της αστικής τάξης).
Ο Μαρξ θα δώσει ιστορικό περιεχόμενο στην έννοια του πραγματικού κινήματος στις σύγχρονες επαναστάσεις: αυτό της κοινωνικής τάξης και της άρνησής της. Αυτός όχι μόνο διακρίνει, αλλά αντιπαραθέτει το απλό νομικό-πολιτικό αποτέλεσμα ενός ιστορικού κινήματος και την πραγματική ιστορική επαναστατική στιγμή του, αυτή που ανατρέπει την παλιά κοινωνία. Έτσι, αναλύοντας την επανάσταση του 1848 στη Γαλλία, έγραψε: «η 25 Φεβρουαρίου, έδωσε την Δημοκρατία στη Γαλλία, η 25 Ιουνίου της επέβαλε την επανάσταση. Μετά τον Ιούνιο, επανάσταση σήμαινε: ανατροπή της αστικής κοινωνίας, ενώ πριν από τον Φεβρουάριο, είχε σημάνει: ανατροπή του συστήματος της διακυβέρνησης. "
Το τυπικό αποτέλεσμα της επανάστασης έχει ξεπεραστεί από την πραγματική κίνησή της[…]

Jacques Guigou

Ονειρμός είπε...

@panagiotis

Ίσως πρέπει να ''εδαφικοποιήσουμε'' εμείς αυτή την κίνηση-ροή, για να μπορέσουμε να κεντράρουμε και να την υπερβούμε πολιτικά. Η άλλη τάση είναι να σπρώξουμε ακόμη περισσότερο την κίνηση-ροή, μέχρι να καταρρεύσει το σύστημα, μέχρι κοινώς ''να τα παίξει''. Η δεύτερη τάση είναι και η κρατούσα ''απάντηση'' στο χώρο της ''θεωρητικής'' αριστεράς, εκφραζόμενη και με τα πλήθη, τα δικτυακά κινήματα κλπ. Μάλλον θα καταλήξω πως η ενδεδειγμένη πρόταση δεν είναι η δεύτερη, αλλά η πρώτη.

Η αλήθεια είναι πως ο Μάρξ υπήρξε εδώ (και αλλού) λίγο άδικος. Είναι και το ''πνεύμα του λαού'' που οδηγεί σε επανάσταση. Ή το κοινωνικο-ιστορικό ανώνυμο ''φαντασιακό'' του, το ίδιο είναι.

HollowSky είπε...

@ Ονειρμός (και Eriugena),

λες: «Όσο μεγαλύτερη τιμή, τόσο περισσότερη κοινωνική ισχύς, που μεταποιείται σε χρήμα με την ανταλλαγή, αγοραστική δύναμη [...] η διαφορά χρηματικής τιμής είναι διαφορά δύναμης-ισχύος».

Μα, ασφαλώς, δεν ισχύει αυτό! Πάμπολλα εμπορεύματα με χαμηλή τιμή έχουν τεράστια διείσδυση/ ισχύ στην κοινωνία. Άλλα πάλι όχι. Επομένως δεν υπάρχει ευθεία αναλογία μεταξύ τιμής και ισχύος, όπως λες, ή τιμής και αξίας.

Ρωτάς λοιπόν: «Πώς ανταλλάσσονται τα εμπορεύματα;». Αυτό που λέω, είναι ότι τα προβλήματα και τα αδιέξοδα που προκύπτουν εδώ και 2 αιώνες από τη μαρξική θεωρία της αξίας, δεν οφείλονται στο ότι δεν έχει γίνει πλήρως κατανοητή επειδή λ.χ. δεν έχει διερευνηθεί εξονυχιστικά η σχέση της με τη χεγκελιανή φιλοσοφία. Προκύπτουν επειδή Η ΙΔΙΑ Η ΘΕΩΡΙΑ αυτή είναι λαθεμένη ΣΤΗ ΒΑΣΗ ΤΗΣ. Είναι δηλαδή λαθεμένη η (δανεισμένη από τους αστούς οικονομολόγους) θεμελιακή ιδέα της, ότι τα εμπορεύματα ανταλλάσσονται με βάση και χάρη σε κάτι κοινό που υποτίθεται ότι έχουν
«ενσωματωμένο» «εντός τους» ως προϊόντα της ανθρώπινης εργασίας, με βάση και χάρη σε ένα κοινό «εμμενές μέτρο και μέγεθος» που «εμπεριέχουν» (τον «κοινωνικά αναγκαίο χρόνο εργασίας», κατά Μαρξ), το οποίο υποτίθεται πως το «φανερώνει» το χρήμα και που τη μέτρησή του «αποτυπώνουν» δήθεν οι τιμές.

Το θεμελιακό αυτό λάθος:
(1) ξεκίνησε (και για τον Μαρξ) από το κλασικό ερώτημα: «Πώς γίνεται 10 cd να κάνουν όσο 1 παγωτό, δηλαδή ας πούμε 2 ευρώ;»∙
(2) προχώρησε με την κλασική λάθος σκέψη: «Η ίδια τιμή σημαίνει ότι η χρηματική ανταλλαγή κάνει σύμμετρα τα εμπορεύματα»∙
(3) και κατέληξε στην κλασική μεταφυσική απάντηση: «Για να γίνεται αυτό, για να έχουν ίδια τιμή, αυτό σημαίνει ότι τα 10 cd και το 1 παγωτό θα πρέπει έχουν 'εντός τους' κάτι κοινό, ένα κοινό μέτρο, ένα ίδιο μέγεθος,», κ.λπ., κ.λπ.

Ενώ η ερώτηση (1) είναι εύλογη, η σκέψη (2) είναι ήδη λάθος: η χρηματική ανταλλαγή δεν κάνει σύμμετρα τα cd με τα παγωτά! Δεν λέει: 10 cd = 1 παγωτό. Δεν μετράει cd με παγωτά. Η δια χρήματος ανταλλαγή εμπορευμάτων δεν είναι κάποιου είδους «αντιπραγματισμός». Αυτό είναι το λάθος των αστών οικονομολόγων και του Μαρξ. Φαντάστηκαν πως η δια χρήματος ανταλλαγή εμπορευμάτων είναι κάποιος πιο «εξελιγμένος» αντιπραγματισμός, ότι αντιπροσωπεύει κάποια στιγμή όπου οι συναλλασσόμενοι αντιπραγματιστές είπαν, «δεν φτιάχνουμε μια μεζούρα αντί κάθε φορά να λέμε πόσα αυγά να σου δώσω για ένα κύπελο γάλα;», σκάρωσαν το πρώτο νόμισμα και συνέχισαν να ανταλλάσσουν πράγματα όπως και πριν με μόνη διαφορά τη διαμεσολάβησή του. Οι θεωρίες της αξίες που στηρίζονται σε αυτή την ιδέα, αδυνατούν να συλλάβουν την τομή μεταξύ αντιπραγματισμού και εμπορευματικής ανταλλαγής.

[συνέχεια αποκάτω]

HollowSky είπε...

[συνέχεια του αποπάνω]

Η δια χρήματος εμπορευματική ανταλλαγή δεν είναι κάποιος εξελιγμένος αντιπραγματισμός, ούτε μια απλή διαλεκτική υπέρβασή του. Είναι άλλος κόσμος σε σχέση με τον αντιπραγματισμό.

Η δια χρήματος/εμπορευματική ανταλλαγή ΔΕΝ συγκρίνει cd με παγωτά, δεν κάνει σύμμετρα cd με παγωτά. Και δεν ασχολείται, ούτε συνειδητά, ούτε χωρίς να το ξέρει, με κανένα «εμμενές μέτρο» των cd και των παγωτών. Κάνει κάτι τελείως άλλο. Λέει: 10 cd = 2 ευρώ. Λέει: 1 παγωτό = 2 ευρώ. Δίνει δηλαδή μια χρηματική τιμή στα εμπορεύματα. Και συγκρίνει (=με παζάρια, σφαλιάρες, διαπραγματεύσεις και πολέμους) ΤΙΣ ΤΙΜΕΣ τους, όχι τα ίδια!

Μήπως όμως δίνει την τιμή με βάση κάποιο «εμμενές μέτρο» του εμπορεύματος, των cd,των παγωτών, κ.ο.κ.; Όχι! Γιατί η τιμή ΔΕΝ αποτυπώνει κάποιου είδους φυσική ιδιότητα και μέγεθος των cd, όπως είναι λ.χ. το βάρος τους (τέτοια δυστυχώς τη θέλησε η θεωρία της αξίας και του Μαρξ). Δεν προέρχεται από μια «εξωτερίκευση-μέτρηση» κάποιας τέτοιας ιδιότητας των cd στον κόσμο των μέτρων, π.χ. των κιλών. Ούτε είναι ένα απλό «σύμβολο».

Η τιμή του εμπορεύματος «εμφανίζει» απλώς και μόνο την εκτίμηση που κάνει ο έμπορος-καπιταλιστής που το πουλάει, ότι με την αναγραφή αυτού του χρηματικού ποσού στην ετικέτα του θα καταφέρει (1) να πουλήσει το εμπόρευμά του, (2) με τρόπο ώστε από το κύκλο Χ-Ε-Χ΄ το Χ΄ θα είναι μεγαλύτερο του Χ. Αυτή η εκτίμηση δεν γίνεται με βάση κανένα «εμμενές μέτρο» των εμπορευμάτων, αλλά με μπακαλοτέφτερο, παζάρια, σφαλιάρες, διαπραγματεύσεις, κλωτσιές, χαδάκια και πολέμους. Και γίνεται πάνω στο έδαφος του χρήματος-θεσμός, το οποίο στήθηκε μέσα από μια διαδικασία όπως αυτή που περιγράφει ο Αλιετά στην ανάρτηση.

Αυτό είναι όλο. Χωρίς αμπρακατάμπρα, χωρίς ανακάλυψη «εμμενών μέτρων» εκεί που δεν υπάρχει παρά παζάρι και πόλεμος, χωρίς τόνους ακαδημαϊκών σελίδων στην αναζήτηση του Hole Graal της «αξίας», δηλαδή μπας και αποτυπωθεί κάάάάαάποτε σε μαθηματικό τύπο μια … μποζονιακή σχέση που δεν έχει να κάνει με μέτρηση φυσικών μεγεθών και με εμφάνιση εμμενών μέτρων αλλά με κοινωνικό κλωτσοσκούφι.

Δεν χρειάζεται, για να τελειώνω, καμιά μαρξική «θεωρία της αξίας» για να καταλάβει ο καθένας ότι, στον αγώνα του για το Χ-Ε-Χ΄, ο καπιταλιστής ασφαλώς:
1) θα κοιτάξει να παράγονται εν σειρά πλήθη ομοιόμορφων προϊόντων αφού αυτή είναι θεμελιώδης προϋπόθεση για να έχει στις αποθήκες του εμπορεύματα∙
2) ότι, γι’ αυτό, θα κοιτάξει να παράγονται με μια ορισμένου τύπου εργασία, την «αφηρημένη», δηλαδή μηχανοποιημένη και ποσοτικοποιημένη εργασία∙
3) και ότι θα φροντίζει ώστε το κομμάτι των μισθών (όπως και κάθε διαπραγματεύσιμο κομμάτι στην όλη διαδικασία) να το φέρνει εκεί που χρειάζεται ώστε οι εργάτες να του παράγουν χωρίς να ζημιώνεται.

Έτσι, αντίθετα απ’ ό,τι νομίζει αυτή η θεωρία της αξίας για την «υπεραξία», τούτη η μηχανοποιημένη εργασία δεν προσθέτει καμιά αξία στα προϊόντα της, έστω κι αν (ακόμα) την κάνουν ζωντανοί (ή καλύτερα: ζώνεκροι) άνθρωποι. Κάλλιστα τα εμπορεύματα θα μπορούσαν να τα παράγονται πλήρως από μηχανήματα και ρομπότ χωρίς να κινδυνεύσει – γι’ αυτό το λόγο – η κεφαλαιοκρατική κερδοφορία. Αλλού θα ήταν, σε μια τέτοια περίπτωση, το πρόβλημα.

Αλλά ας αφήσουμε και τίποτα για άλλη φορά.

:-)

HollowSky είπε...

* διόρθωση: Holy Graal

Eriugena είπε...

Αγαπητέ Χόλοου
Πιάνεις την συμμετρική σχέση όπως αναλύεται στα πρώτα κεφάλαια του 1ου τόμου του κεφαλαίου, και τα αντιμετωπίζεις ακριβώς όπως θα τα αντιμετώπιζε μια ανάγνωση που θα ξεκινούσε "απο την αρχή" ως να είναι εντός των διαλεκτικών προσδιορισμών δυνατή μια ολική ανάγνωση απο την αρχή. Φυσικά εμφανίζονται ήδη στις διατυπώσεις, που δεν έχω εδώ πρόχειρες, του ίδιου του Μαρξ, διάφορα περίεργα "παρουσιάζεται" ως εαν θα ελεγα εγώ που τόσο ταλαιπώρησαν και ταλαιπωρούν εμπειρι(στι)κούς νόες, που δεν θέλουν να δεχτούν πως είναι δυνατόν να δεχόμαστε την έμμεση έστω "αυτοτέλεια" της κίνησης των πραγμικών προσδιορισμών, αλλά αργότερα και του Κεφαλαίου. Τη μια το Κεφάλαιο "παρουσιάζεται" την μιά τα εμπορεύματα "εως αν" είχαν ζωή και δική τους κίνηση-αυτοκίνηση. Αυτό συμβαίνει γιατί ο Μάρξ, και ορθώς λαμβάνει σοβαρά την αυτο-κίνηση της διεργασίας, και την ίδια την ιδιοτυπία της καπιταλιστικής διεργασίας της παραγωγής ως μιας διεργασίας που κινείται σε ένα τοπικά προσδιορισμένο κενό "απουσίας" κίνησης των υποκειμενικών συντελεστών της παραγωγής, όπου αυτοί λογιούνται όχι μόνον οι εργάτες αλλά και οι καπιταλιστές ως πρόσωπα αλλά και ως τάξη. Αν δεν κλείσει κανείς τον κύκλο όμως της εγελιανής
ταλαιπωρίας του, αν δηλαδή κάποιος δεν ακολουθήσει τον διαλεκτικό συλλογισμό ως το τέλος, δεν θα δεί την αρχή. Ίσως όλο αυτό να μην είναι και η ιδανικότερη κατανοητικά και "εμπειρικά" γραφή, αλλά αυτό είναι ο Μαρξ, αυτό και ο δάσκαλός του. Όσον αφορά την "αντιπραγματιστική", άρα προερχόμενη απο την "συμμετρία", οπτική των πρώτων γραμμών, ειδικά εκεί που αναλύει τις μορφές της αξίας κ.ο.κ δεν θα υπερασπιστώ ντε και καλά τον Μαρξ, αλλά μπορώ να καταλάβω την επιμονή του να απομυστικοποιήσει το εμπόρευμα, χρησιμοποιώντας, εις βάρος της σαφήνειας αλλά και με το βάρος της διαφωτιστικής μανίας της εποχής, την απλή και συμμετρικη, άρα κοινό-τοπη, λογική της ουσίας του "ανταλλάσειν" προϊοντα. Η έννοια εμπόρευμα δεν εξαντλείται σε όλα αυτά. Πάντως η συμμετρία-ασυμμετρία τους υφίσταται ακόμα και σήμερα, και με εντυπωσιάζει πραγματικά το γεγονός ότι σας προκαλεί εντύπωση πως αυτό δεν είναι προιον της καταραμένης αφηρημένης εργασίας, του καταραμένου αφηρημένου συστήματος. Ως αφαίρεση βέβαια δεν θεωρείται απο τον Μαρξ , τόσο καταραμένο πράγμα, παρόλο που όλη η αντι-μαρξιστική κριτική του μαρξισμού και του καπιταλισμού στηρίζεται σε αυτή την μαρξιστική έννοια, αν και με την γνωστή μέθοδο της παρανάγνωσης (οικειοποίηση-εκτροπη το λενε τώρα ξεδιάντροπα) Υπο μία έννοια, είναι ορθό σε αυτό το επίπεδο ανάγωσης να δεχτούμε ότι τελικά ανταλλάσσονται προιόντα εργασίας και μετρώνται, κυρίως όμως ως αντικατοπτριζομενες εργασιακές μονάδες. Είναι ηλίου φαεινότερο ότι ο Μάρξ θα έχωνε ακόμα και στην ανταλλακτική διεργασία ένα είδος εργασιακής "ουσίας". Το κάνει όχι μόνον "αξιολογικά" αλλά και ακολουθώντας την διαλεκτικη μέθοδο, βιαιοπραγώντας πάνω σε χιλιάδες δεδομένα και παραμέτρους, αλλά και σε χιλιάδες χρόνια ιστορίας, αλλά όχι όπως οι αστοί "προκάτοχοί" του. Καλώς πράττει, ως πρακτικός θεωρητικός, χωρίς να είναι πραγματιστής. Το πράττει δημιουργώντας ήδη τους όρους ανατροπής της εμφάνειας, ακόμα και στην μοριακή ανάλυση του, του εμπορεύματος. Πόσο θα συνεχίσουμε να παραμένουμε στις πρώτες, και πιο αδύναμες σελίδες, πάντως πιό δυνατές ακόμα και τώρα,σε σχέση με όλα μαζί τα έργα του Καστοριάδη και τις θεωρίες του περί "οικονομκής ισότητας-μισθών". Μην ξεχνάμε τους όρους της συζήτησης ακόμα και σήμερα. Δεν έχουν αλλάξει. Και μιλάμε για το "αδυνατότερο" σημείο πραγματευσης της πραγματικότητας, αν βέβαια συνεχίσουμε να θεωρούμε τον Μαρξ υπεράνθρωπο και αεί πατέρα χωρίς ιστορικούς περιορισμούς..Όμως αν και πατέρας έχει πιά μπεί σε μια σειρά. Παραμένει πατέρας, ότι και να κάνουμε, και μάλιστα δεν προβλέπεται η μετατροπή του σε παππού, συντόμως.. Αν συνεχίσουμε την Πατροκτονία, δεν κάνουμε τίποτα.

Eriugena είπε...

Όσον αφορά την αφηρημένη εργασία, θα πρόσεθετα ότι αυτή μπορεί να αναδύεται μέσα απο την καπιταλιστική διεργασία, αλλά δεν παύει να είναι όχι μονον οντολογικός αλλά και γνωσιο-οντολογικός όρος, που κάλλιστα θα μπορούσε να ανα-τάμει και αλλες μορφες εργασίας και τρόπου οργάνωσης του, με κοινό γνώρισμα την "συλλογική" οργάνωση κυρίως μαζικής παραγωγής: απο δω και στο εξής, αμήν...εκτός κι αν θεωρούμε πως κάθε παραγωγή με αυτούς τους όρους είναι "καπιταλιστική" ή "αλλοτριωτική"..Όμως και η εργασία υπο τις μηχανές και παράγει αξία, όπως και οι μηχανες παράξουν αξία, με την διαφορά πως οι ζωντανοί όροι δύνανται να παράγουν νέους όρους παραγωγής. Η υπερ-αξία είναι το πρόβλημα στον μαρξισμό, όχι ο νόμος της αξίας, ο αντι-τεχνοκρατισμός και η επιθυμία να τα ανάγει όλα στην απλή εργασία και όχι φυσικά το ανίθετο, ότι τάχαμου είναι "τεχνοκράτης" παραγωγιστής...είμαστε όντως αλλού...εντελώς άλλη ερμηνεία

Ονειρμός είπε...

@ΗοllowSky

Βρε συ HollowSky, με σένα ή με άλλων το έχω ξαναπεί? Δεν έχει σημασία αν εμπορεύματα με χαμηλή τιμή έχουν μεγαλύτερη διείσδυση. Σημασία έχει εδώ ότι άπαξ και το Ε γίνει Χ, αυτό που έφερε ως ''περισσότερο'' μεταφράζεται σε περισσότερο χρήμα, περισσότερη αγοραστική δύναμη. Τη μετατροπή Ε->Χ θα δούμε για τα περί αξίας, όχι την κατανάλωση του Ε. Δεν μας ενδιαφέρει εδώ αν είναι περιζήτητο το εμπόρευμα και αν καταναλώνεται έναντι μικρότερου αντιτίμου. Τα περί ''αξίας'' θα τα δούμε όταν το Ε γίνει χρήμα-τιμή (όταν, κατά τον Μάρξ, η αξία γίνει χρήμα).
Τώρα θα διαβάσω τα υπόλοιπα.

Ονειρμός είπε...

@HollowSky

Κάτσε τώρα ένα ένα.

Πρώτα από όλα, μάλλον για σένα η εκτίμηση της τιμής είναι εντελώς αυθαίρετη. Βγάζει τεφτέρι ο άλλος και κρίνει. Αυτό παραβλέπει την κοινωνική διάσταση των τιμών, την ''κοινωνικοιστορική'' αν θες, την πρόγνωση της διακύμανσης των τιμών μέσα σε ορισμένα όρια, το τί ''θεωρείται'' και τί είναι μέσος μισθός, ''ικανοποιητικός'' μισθός, το τί θεωρείται και το τί είναι ''προσιτή'' τιμή κλπ. Εξατομικεύεις τελείως κάτι τέτοιο??
''Η τιμή του εμπορεύματος «εμφανίζει» απλώς και μόνο την εκτίμηση που κάνει ο έμπορος-καπιταλιστής που το πουλάει''
Ποιός έμπορος-καταπιταλιστής? Ο μεμονωμένος ή μήπως μιλάς για έναν γενικό-ανθρωπολογικό και οικονομικό τύπο?
Αν κάνεις την γενίκευση, που είναι ακριβώς η κοινωνιοοντολογική διάσταση, θα δεις ότι οι τιμές προκύπτουν μέσα από μια διαδικασία και μια κοινωνική πρακτική, παραγωγή μέχρι κατανάλωση, και πίστωση, δεν με νοιάζει εδώ με ποιά σειρά.
Οι ζουλού δεν ανταλλάσσουν με τους ευρωπαίους. Αν δώσεις στους ζουλού δέκα ευρώ δεν ξέρουν τί να τα κάνουν. Τα εμπορεύματα φυσικά και γίνονται σύμμετρα σε κάτι. Είναι χωροχρονικά όντα ανταλλάξιμα και αντικαταστατά μέσα σε ένα κοινωνικό-ιστορικό πεδίο. Και κάθε ανταλλαγή στοχεύει στην κατανάλωση. Φυσικά και υπάρχει το στοιχείο του αντιπραγματισμού, έμμεσο και διαμεσολαβημένο. Η τομή για την οποία μιλάς δεν είναι ένα απόλυτο χάσμα.
Όταν πουλάω κάτι ξέρω ότι με τα χρήμα κάτι θα αγοράσω, και το αντίστροφο. Αυτό προυποθέτει μια κυκλική παραγωγή, διανομή, ανταλλαγή, κατανάλωση, και μια κοινωνικοπολιτική σταθερότητα.
Όλα, μα όλα αυτά, τα φέρει σαν κοινωνική σφραγίδα ένα εμπόρευμα. Για αυτό μπορεί να έχει τιμή. Έχει παραχθεί υπό την τελικότητα της κατανάλωσης και της πρόσκτησης τιμής.
Όλα αυτά είναι ανεξήγητα αν θεωρήσεις ότι η τιμή είναι ατομικός υπολογισμός του κάθε ατομικού εμπόρου-καπιταλιστή. Το σύστημα των τιμών δεν μπορεί να είναι άσχετο με την κυκλικότητα και την κανονικότητα όλου του κυκλώματος που τροφοδοτεί την παραγωγή, παράγει, διανέμει, ανταλλάσσει, καταναλώνει κλπ.
Κάτι κοινωνικά ασήμαντο δεν έχει χρηματική τιμή με όρους αγοράς. Για να έχει παραχθεί είναι κοινωνικά σημαντικό. Προορίζεται για κατανάλωση.
Η αξία περιγράφει όλα τα παραπάνω, ή μπορεί να περιγράψει όλα τα παραπάνω.
Όπως είπα, ακόμη και ''σύμβαση'' ή ''συνήθεια'' να είναι ότι δίνουμε σε κάτι τιμή, αυτό γίνεται ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟ γεγονός, προβλέψιμο (μέλλον) και ανάμνηση (παρελθόν), και αυτό προάγει κυκλικότητα και κανονικότητα στην κεφαλαιοκρατία.
Το υπαγόμενο σε αυτή τη κυκλικότητα και κανονικότητα γίνεται ποιοτικά σύμμετρο με το επίσης υπαγόμενο. Ακόμα και αν είναι κοινωνικά ακατανόητο, ''μεταγλωττίζεται'' με γνώμονα τα ήδη κοινωνικά σύμμετρα. Ένα καθρεφτάκι θα συγκριθεί με κάτι, για να του δοθεί τιμή, θα τοποθετηθεί σε μια κλίμακα σε σχέση με άλλα εμπορεύματα, δεν θα του δοθεί αυθαίρετα. Αυτό που γίνεται αντικείμενο σύγκρισης δεν είναι μόνο οι τιμές των άλλων, αλλά διαμεσολαβημένα η κοινωνική κατανάλωσή τους, αν δεν υπήρχε αυτή δεν θα είχαν καν τιμή.
Η ''εμμένεια'' είναι αυτή η υπερατομική κοινωνικοιστορική διάσταση η οποία μας λέει ότι το χρήμα δεν είναι ατομικό συμβάν ούτε τυχηρό, όπως και η τιμή, αλλά κάτι το οποίο κυκλοφορεί και υπάρχει ως μνήμη, τελικότητα, προσδοκία.
Ο Μάρξ πήγε να το μετρήσει με χρόνο εργασίας. Πράγματι, η ποιότητά του είναι χρονική-είναι ιστορία. Πρώτα από όλα ιστορία, ιστορία παραγωγής-διανομής-ανταλλαγής-κατανάλωσης και πάλι πίσω, και μετά ιστορία μέσα σε ένα χώρο, τον ειδικό χώρο της κεφαλαιοκρατίας, με το χώρο και το χρόνο μαθηματικοποιημένο΄, αφηρημένο, ''επίπεδο'' και ομοιογενή κλπ.

Ονειρμός είπε...

Και μόνο ότι ο Μάρξ θεωρεί τέτοιο χρόνο (μαθηματικοποιημένο) δεν είναι ένα ''λάθος'' του, αλλά ενσωμάτωση στην έννοια της ''αξίας'' του ωρολογιακού χρόνου παραγωγής, διανομής κλπ, ως συστατικού της στοιχείου.
Ούτε την ειδική χρονικότητα (ποσοτικοποιημένος μαθηματικοποιημένος χρόνος) ούτε τον ειδικό χώρο (συνολισμένα στοιχεία εν χώρω-ομοιογένεια, διάταξη, όρια), ούτε την κοινωνικοιστορική διάσταση, μπορεί να εξηγήσει η εμπειρίστικη ερμηνεία της τιμής σαν προσωπικής εκτίμησης. Ακόμα και η κατανάλωση είναι σε ωρολογιακό, κυκλικό χρόνο, και σε καθορισμένο χώρο (διάκριση ιδιωτικής και δημόσιας σφαίρας). Όλα αυτά είναι συμπεράσματα που μπορούν να βγουν από την έννοια της ''αξίας'', χωρίς την ανάγκη θραυσματικής υποστήριξης άλλων και άλλων. Συμπεράσματα στα οποία, αν τα βάλουμε σε σειρά ένα ένα, θα συμφωνούσες και εσύ.
Συνοπτικά, λέω πως υπάρχει η ΣΥΣΤΗΜΙΚΗ διάσταση μέσα στην ιστορία συγκρότησης του εμπορεύματος, πέρα από το εμπειρικό γεγονός της χρηματικής τιμής του. Αν θες να περιγράψεις τη συστημική διάσταση, δεν σου αρκεί η ατομική εκτίμηση της τιμής, και η εξήγηση των τιμών ως συνταίριασμα αυθαίρετων εκτιμήσεων (έτσι δεν υπάρχει ''κανονικότητα'', κυκλικότητα, επαναληπτικότητα) ούτε με βάση τη προσφορά ζήτηση και μόνο.
Για μένα το ''λάθος'' του Μάρξ, που δεν προλάβαινε να κάνει και τίποτα περισσότερο, είναι ότι αντί να δει μια ευρύτερη κοινωνική κατηγορία, ΜΙΑ από τις αποκρυσταλλώσεις της οποίας αναλυτικά εντοπίζεται στο οικονομικό υποσύστημα (δλδ συστημική αρχή->αρχή στα υποσυστήματα), πήρε μόνο το ''οικονομικό'' επίπεδο, γιατί αυτό ήταν το πιο κραυγαλέα και ανεπτυγμένο την εποχή του. Αυτό που του επέτρεψε να είναι πρωτοπόρος στη συστημική ανάλυση, προλογίζοντας (μαζί με τον Ρικάρντο, αλλά ο Μάρξ με πιο κοινωνιοοντολογικό τρόπο) πολλές από τις συστημικές προσεγγίσεις του μέλλοντος.

Eriugena είπε...

Θα μπορούσαμε ωστόσο αν ο φίλος Χόλοου επιμένει να το κάνουμε ταληράκια μποζονιακά, να τον πληροφορήσουμε πως τελικά στο Σέρν(ονται) δεν βρήκαν τον κύριο χιγκς αλλά τον συμμετρικό του, και δεν κάνω πλάκα...
Αν επιμένει να δει τον κύριο Χιγκς αυτοπροσώπως μάλλον θα απογοητευθεί, αφου αυτός εμφανίζεται μόνον δια συμμετρικού αντιπροσωπου..
Μήπως οι μποζονο-ερευνητές είναι άραγε μαρξιστές, και μάλιστα κολλημένοι με τον νόμο της αξίας?

Ονειρμός είπε...

σημ. εννοώ τον ωρολογιακό κλπ χρόνο και τον ανάλογο χώρο ειδικά της κεφαλαιοκρατίας, με θεμέλια νεωτερικότητα, μοναστήρια κλπ κλπ.
Δηλαδή να το πω διαφορετικά. Όπως μια λέξη είναι στοιχείο ενός γλωσσικού κώδικα, δηλαδή ενός συστήματος, όσο και να ''αυτονομείται'' από αυτό, πράγμα που την υπερκαθορίζει κατά τη διάρκεια της επικοινωνίας, ''έτσι'' και ένα εμπόρευμα, είναι στοιχείο ενός οικονομικού-υποσυστήματος, και αν ανταλλαχθεί σε ένα άλλο υποσύστημα, να μεταφραστεί στον δικό του κώδικα. Η συστημική αρχή που ενσωματώνει δεν ταυτίζεται με το εμπειρικό γεγονός των επικοινωνιακών ενεργημάτων, του κόστους ή του οφέλους του καθενός, του αριθμού τους κλπ. Το ''μοντέλο''-σύστημα της οικονομίας, κοινωνικο-ιστορικό πάντα, είναι παρόν σε κάθε εμπόρευμα (καλύτερα εμπορόχρημα), στο βαθμό που αυτό είναι λειτουργικό μέρος του. Υπάρχει και η ''χαοτική'' διάσταση, όπως διαφέρει το σημαινόμενο από τη σημασία, το Εγώ από την επιθυμητική μηχανή και τις τυχαίες συνάψεις της, το Είναι από το προσδιορισμένο-Είναι, το συμπτωματικό (και όχι απλώς το τυχαίο πιθανοκρατικά ορισμένο) από το αναγκαίο, κ.ο.κ.
Αυτό που δεν έχει γίνει, κατά την ταπεινή μου γνώμη, είναι ακριβώς η κοινωνική οντολογία όπως συμφωνήσαμε αλλού(που επιτρέπεται λόγω του ''δεσίματος'' που επιφέρει η κεφαλαιοκρατία, αν όχι πιο πίσω). Ειδική περίπτωση και ''ενύπαρξη'' θα έχουν σε κάθε υποσύστημα, οι κεντρικές πληροφορίες του συστήματος (ο Πουλαντζάς το είπε ''χωροχρονικές μήτρες'').
Δες του Μαριόλη το κείμενο και τη σύνδεση με τον Καστοριάδη που κάνει αυτός και που παρέθεσα και εγώ. Μείνει στο θεωρητικό κομμάτι, το μαθηματικό δεν είμαι καταρτισμένος να το τσεκάρω και ούτε με ενδιαφέρει αυτό.

Ονειρμός είπε...
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.
Ονειρμός είπε...

Η ενόραση του Μάρξ είναι εκπληκτική ακόμα και αν τον διαβάσεις συμπτωματολογικά-δηλαδή αυτό που είπα όσον αφορά τον μαθηματικοποιημένο χρόνο υπολογισμού της αξίας κλπ. Αυτό που ο Αντόρνο έλεγε (το είχα ανεβάσει), η ουσία της κεφαλαιοκρατικής νομοτέλειας είναι στατιστική. Η στατιστική και η αριθμοποίηση είναι ουσία, και του εμπορεύματος στην κεφαλαιοκρατία, δεν μας ενδιαφέρει το πόσο αλλά το Ποσόν, το αριθμημένο Ποσόν, αυτό είναι σφραγίδα του εμπορεύματος (μαζί και ο χώρος και τα άλλα κλπ).

Ονειρμός είπε...

@HollowSky
Το χρήμα προυποθέτει κάτι, το οποίο είναι ακόμα και η πανομοιότυπη παραγωγή που είπες αλλού, η οποία Είναι το ίδιο το εμπόρευμα (μια πανομοιότυπη παραγωγή). Αυτό είναι η αξία-ιστορία-κοινωνική πρακτική. Για αυτό την έχει την ψιλουπερβατικότητά της. Δεν είναι τυχαίο που ο Μάρξ στις 4 μορφές της αξίας, κάνει το ''άλμα'' στην τέταρτη, τη μοναδική δηλαδή, που είναι και χρήμα. Τελοσπάντων. Ας αρκεστούμε στον Μαριόλη και θα επανέλθουμε και εμείς με κανονικά κείμενα υποθέτω.

HollowSky είπε...

@ Eriugena,

η συστηματική και καθ' έξιν μετονομασία της κριτικής των παλαιών σε "πατροκτονία" δεν είναι παρά το έσχατο ψευτοεπιχείρημα του πατερναλισμού όταν τρέμει, ανοήτως φυσικά, μήπως τα νιάτα τού κλέψουν τη δόξα.
Πρόσεξέ το.

HollowSky είπε...

@ Ονειρμός και Eriugena,

τα όποια επιχείρηματα ένθεν και ένθεν ακούστηκαν όσο γίνεται στα ποσοτικά και ποιοτικά πλαίσια σχολίων ενός μπλογκ και σίγουρα το θέμα δεν πρόκειται να μας τελειώσει εδώ.

Σ' ευχαριστώ θερμά για τις στοχαστικές τοποθετήσεις σας και για όλο το διάλογο!

Δεν χανόμαστε.
Να είστε καλά και καλό μήνα.

HollowSky είπε...

@ All,

φυσικά ευχαριστώ και τους άλλους αναγνώστες, που πήραν μέρος σε αυτή τη δύσκολη συζήτηση.

Εύστοχη και χρήσιμη η παρέμβασή σας κ. Αθανάσιε Δρατζίδη.

Παναγιώτη, δεν χρειάζεται να επαναλάβω πόσο μου αρέσουν όσα καταθέτεις.

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...

Ετικέτες

1000 ρέγγες (7) 1100 (1) 1789 (2) 1837 (1) 1846 (1) 1848 (1) 1850 (1) 1871 (1) 1900 (2) 1907 (1) 190cm (4) 1917 (12) 1919 (1) 1936 (2) 1939 (1) 1940 (1) 1943 (2) 1944 (1) 1946 (1) 1947 (1) 1950 (2) 1952 (1) 1957 (1) 1965 (3) 1967 (1) 1968 (5) 1969 (1) 1978 (2) 1980 (1) 1983 (1) 2003 (1) 2006 (1) 2008 (9) 2015 (1) Α. Μπορντίγκα/A. Bordiga (1) Α. Σβιατόγκορ/А. Святогор (1) Α.Ι. (7) Α.Κέννυ/A. Kenny (1) Α.Κοντ/A.Comte (1) Α.Ντ.Μονκρετιέν/A.de Montchretien (1) αγάπη (5) Αγγλία (3) Αγία Πετρούπολη (1) Αδάμ Σμιθ/Adam Smith (9) Αθήνα (13) Αιδ. Μπίλι/Rev Billy (1) Άινσταϊν (1) Αισχύλος (1) Άκης Πάνου (1) Ακρόπολη (2) Αλαίν Καγιέ/Alain Caillé (1) Άλαν Τιούρινγκ/Alan Turing (2) Άλασνταιρ Μακιντάιρ/Alasdair MacIntyre (1) Αλβέρτος ο Μέγας (1) Αλέκα Παπαρήγα (1) Αλέξανδρος Κοζέβ/Alexandre Kojève (2) Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1) Αλέξανδρος Σμέμαν/Александр Шмеман (1) Αλέξανδρος Σοκούροφ/Алекса́ндр Соку́ров (1) Αλέξανδρος Τομπάζης (1) Αλέξανδρος Τρόκκι/Alexander Trocchi (1) Αλεξάντερ Μπέρκμαν/Александр Беркман (3) Αλέξης Ασλάνογλου (2) Αλέξης Καλοφωλιάς (1) Αλέξης ντε Τοκβίλ/Alexis deTocqueville (3) αλήθεια (27) Αληthεια (2) Αλκιβιάδης (1) αλλοτρίωση (61) Αλμπέρ Καμύ/Albert Camus (2) Άλμπερτ Σπέερ/Albert Speer (2) Άλμπερτ Φίνεϊ/Albert Finney (1) Αλμπέρτο Καβαλκάντι/Alberto Cavalcanti (2) Άλμπρεχτ Ντύρερ/Albrecht Duhrer (1) Άλντους Χάξλεϊ/Aldus Haxley (1) Αλταμίρα (6) Αλφειός (1) Αναξίμανδρος (1) ανάπτυξη (17) αναρχισμός (10) Ανδρέας Εμπειρίκος (1) Ανδρέας Παπανδρέου (1) ανθρώπινα πιράνχας (32) ανθρωπολογία (1) Άννα Άρεντ/Hannah Arendt (8) Άννα Ιβάνοβνα Μπελιάι/Анна Ивановна Беляй (1) Άννα Κοκκίνου (1) Ανρί Ντεμπριγιώ/Henry Debrillaut (1) Ανρί Λεφέβρ/Henri Lefebre (4) Ανρί Μισώ/Henry Michaux (2) Άνσελμ Γιάπε/Anselm Jappe (1) Άνταμ Κέρτις/Adam Curtis (1) Αντίνοος (1) Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ/Antoine de Saint-Exupéry (1) Αντρέ Κερτέζ/André Kertész (1) Αντρέ Ορλεάν/André Orléan (5) Άντυ Γουώρχολ/Andy Warhol (2) Αντώνης Κουτρουμπής (1) αξία (13) Άρβο Περτ/Arvo Pärt (2) Αργυριάδης-Καλούμενος-Μπάτσης (1) Άρης Αλεξάνδρου (3) Άρης Κωνσταντινίδης (1) Άρης Μπερλής (1) Άρθουρ Λένινγκ/Arthur Lehning (1) Αρθούρος Σοπενχάουερ/Arthur Schopenhauer (3) Αριστοτέλης (14) Άσγκερ Γιόρν/Asger Jorn (21) Άυν Ραντ/Ayn Rand (3) Αφρική (2) Β. Γκ. Ζέμπαλντ/W. G. Sebald (2) Β.Α. Μότσαρτ/W.A/ Mozart (1) Βαγγέλης Αρτέμης (2) Βαλεντίν Βολόσινοφ/Валенти́н Воло́шинов (1) Βάλτερ Μπένγιαμιν/Walter Benjamin (6) Βανς Πάκαρντ/Vance Packard (2) Βασίλης Ηλιακόπουλος (2) Βασίλης Στρατιώτης (1) Βενετιά (1) Βενσάν Ντεκόμπ/Vincent (1) Βενσάν Ντεκόμπ/Vincent Descombes (16) Βέρνερ Χέρτσογκ/Werner Herzog (1) Βερολίνο (3) βία (20) Βιετνάμ (2) Βίκτωρ Μπούλλα/Виктор Буллаa (1) Βίκτωρ Ουγκώ/Victor Hugo (1) Βίκτωρ Σερζ/Ви́ктор Киба́льчич (1) Βίκτωρ Σκλόφκσι/Ви́ктор Шкло́вский (3) Βίκτωρ Φρανκλ/Victor Frankl (2) Βίλεμ Φλούσερ/Vilem Flusser (1) Βίνσεντ Μπράουν/Vincent Browne (1) βιοτεχνολογία (6) Βλαδίμιρος Λένιν/Влади́мир Ле́нин (6) Βλαντίμιρ Μαγιακόφκι/Влади́мир Маяко́вский (2) βοηθήματα μνήμης (11) Γαλλία (8) Γένεσις (1) Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος (4) Γερμανία (9) Γιάννηδες (1) Γιάννης Γρηγοριάδης (9) Γιάννης Ισιδώρου (4) Γιάννης Κάτρης (1) Γιάννης Πεδιώτης (3) Γιάννης Ρίτσος (3) Γιάννης Σκαρίμπας (3) Γιάννης Τσέγκος (1) Γιόζεφ Μπλοχ/Joseph Bloch (1) Γιόζεφ Ντίτζγκεν/Josef Dietzgen (1) γιορτή (18) Γιούργκεν Χάμπερμας/Jurgen Habermas (2) Γιόχαν Γκριμονπρέ/Johan Grimonprez (1) Γιόχαν Χουιζίνγκα/Johan Huizinga (3) Γιώργος Γαϊτάνος (1) Γιώργος Μακρής (1) Γιώργος Νικολαΐδης (1) Γιώργος Σεφέρης (2) Γιώργος Χαντζής (1) Γκ. Κ. Τσέστερτον/G.K. Chesterton (5) Γκ. Ράιλ/G. Ryle (1) Γκαίτε/Goethe (1) Γκέοργκ Ζίμελ/Georg Simmel (4) Γκετζ Άλυ/Götz Aly (1) Γκι Αμπέιγ/Guy Abeille (1) Γκίλμπερτ Ράιλ/Gilbert Ryle (2) Γκιόργκι Λίγκετι/György Ligeti (1) Γκιόργκι Λούκατς/György Lukács (4) Γκουίντο Καβαλκάντι/Guido Cavalcanti (1) Γκυ Ντεμπόρ/Guy Debord (23) Γκύντερ Άντερς/Günther Anders (9) γλώσσα (21) Γουάλας Στήβενς/Wallace Stevens (1) Γουδή (1) Γουίλιαμ Ήγγλετον/William Eggleton (1) Γουίλιαμ Μπάροους/William Burroughs (2) Γουίλιαμ Σαίξπηρ/William Shakespeare (3) Γούντι Άλλεν/Woody Allen (1) Γρηγόρης Βαλτινός (1) Δανία του Βορρά (2) Δανία του Νότου (5) Δελφοί (1) Δέσποινα Ζευκιλή (1) Δημήτρης Δημητριάδης (1) Δημήτρης Καραγιάννης (1) Δημήτρις Βεργέτης (1) δημιουργικότητα (8) Διεθνής (1) δικαιοσύνη (12) δοκιμασίες (3) Δουβλίνο (1) Δραπετσώνα (1) δυσφορία (30) Ε. Άνσκομπ/E. Anscombe (4) Ε. Βιλ/E. Will (1) Έ. Λ. Μάστερς / Ε. L. Masters (1) Ε.Ε. Κάμινγκς/E.E. Cummings (1) Ε.Χ. Γονατάς (1) Έζρα Πάουντ/Ezdra Pound (1) εικονική δημόσια σφαίρα (5) εικονογραφημένα κείμενα (10) εκπομπές (58) Ελβετία (1) Έλεν Κέλλερ/Helen Keller (1) Ελένη Ηλιοπούλου (1) Ελένη Μπέλλου (1) Ελευθερία (42) Ελευθεριακός (1) Ελίας Κανέττι/Elias Canetti (1) Εμίλ Μπενβενίστ/Emile Beneveniste (1) Εμίλ Ντυρκέμ/Emile Durkheim (1) Εμίλ Σιοράν/Emil Cioran (1) Έμιλυ Ντίκινσον/Emily Dickinson (2) Εμμανουήλ Καντ/Emmanuel Kant (2) Εμμανουήλ Λεβινάς/Emmanuel Levinas (3) Εμμανουήλ Μουνιέ/Emmanuel Mounier (1) Έντσο Τραβέρσο/Enzo Traverso (1) εξατομίκευση (45) εξέγερση (10) εξουσία (38) επανάσταση (25) επαναστατικός χαρτοπολτός (4) επιβίωση (5) επιστήμη (23) Έρασμος/Erasmus (1) εργασία (23) Ερίκ Σατί/Eric Satie (1) Έρικ Χομπσμπάουμ/Eric Hobsbaum (1) Έρνεστ Γκέλνερ/Ernest Gellner (1) Ερνστ Γιούνγκερ/Ernst Junger (2) Ερνστ Κασσίρερ/Ernst Cassirer (3) Ερνστ Μπλοχ/Ernst Bloch (1) ΕΡΩΔΙΟΣ (1) ΕΣΗΕΑ (2) ΕΣΣΔ (1) Ετιέν Ντε λα Μποεσί/Etien De la Boetie (1) Ευγένιος Ενρικέζ/Eugène Enriquez (1) Ευγένιος Ζαμιάτιν/Евге́ний Замя́тинn (1) Ευγένιος Ιονέσκο/Eugene Ionesco (1) ευρωπαϊκή προοπτική (49) ευτυχία (11) Ζ.-Ζ. Ρουσσώ/J.-J. Rousseau (1) Ζ.-Π. Βουαγιέ/J.-P. Voyer (5) Ζ.-Π. Ντιτέιγ/J.-P. Duteuil (1) Ζ.-Π. Ντυπουΐ/J.-P. Dupuy (1) Ζ.-Π. Σαρτρ/J.-P. Sartre (2) Ζακ Ελλύλ/Jacques Ellul (29) Ζακ Λακάν/Jacques Lacan (6) Ζακ Μπουβρές/Jacques Bouveresse (2) Ζακ Ντεριντά/Jacques Derrida (2) Ζακ Πρεβέρ/Jacques Prévert (2) Ζακ Σαπίρ/Jacques Sapir (2) Ζαν Ιτάρ/Jean Itard (1) Ζαν Μορώ/Jeanne Moreau (1) Ζαν Μπωντριγιάρ/Jean Baudrillard (1) Ζαν-Λυκ Γκοντάρ/Jean Luc Godard (3) Ζαν-Πιέρ Βερνάν/Jean Pierre Vernant (1) Ζαπατίστας (1) Ζάχα Χαντίντ/Zahā Ḥadīd (1) Ζάχος Παπαζαχαρίου (1) Ζεράρ Νταβί/Gerard Davy (1) Ζερμαίν Γκρηρ/Germaine Greer (1) Ζήσης Κοτιώνης (2) Ζήσης Σαρίκας (5) Ζιλ Ντελέζ/Gilles Deleuze (2) Ζιλ Ντωβέ/Gilles Dauve (1) Ζορ Βον/Zohr Vaughan (1) Ζύγκμουντ Μπάουμαν/Zygmunt Bauman (3) Ζυλ Ντωβέ/Gilles Dauvé (3) ζωή (45) Ζωρζ Μπατάιγ/Georges Bataille (1) ηθική (34) ΗΠΑ (19) Θανάσης Σβώλος (1) Θάτσερ/Thatcher (1) θέαμα/spectacle (13) Θένια Κουτρουμπή (1) Θεολόγος Βοσταντζόγλου (1) Θεός (16) Θεοφάνης Μελάς (2) Θεσσαλονίκη (2) Θήοντορ Ρόζακ/Theodore Roszak (1) θλίψη (12) Θοδωρής Χιώτης (1) Θόδωρος Ζιάκας (1) Θουκυδίδης (2) Ι.Θ. Κακριδής (1) Ίαν Χάκινγκ/Ian Hacking (2) Ιβάν Παβλόφ/Ива́н Па́влов (1) Ιβάν Τουργκένιεφ/Иван Тургенев (1) Ίγγα Κρεστενσεν/Inger Christensen (1) ιδρύματα τέχνης (7) ικέτες και ξένιοι (6) Ιλιάδα (1) Ιράν (1) Ισαάκ Μπ. Σίνγκερ/Isaac B. Singer (1) Ισπανία (1) Ισπαχάν (1) ιστορία (41) ισχύς (22) Ιχάμπ Χασσάν/Ihab Hassan (1) Ιωάννα Τσιβάκου (1) Ιωάννης ο Θεολόγος (1) Ιωσήφ Στάλιν/Ио́сиф Ста́лин (2) Κ.Π. Καβάφης (3) Κ.Σ. Λιούις/C.S. Lewis (4) Κάθλην Ρέιν/Kathleen Raine (1) καλλιτέχνες (24) Καλοκαίρι (8) Κάρελ Φουνκ/Karel Funk (1) Κάρεν Κίλιμνικ/Karen Kilimnik (1) Καρλ Γκέοργκ Μπύχνερ/Karl Georg Büchner (1) Καρλ Κορς/Karl Korsch (3) Καρλ Κράους/Karl Kraus (3) Καρλ Μαρξ/Karl Marx (33) Καρλ Πολάνυι/Karl Polanyi (2) Καρλ Σμιτ/Karl Schmidt (1) Καρλομάγνος (1) Κάρολος Δαρβίνος/Charles Darwin (1) Καρτέσιος/Descartes (7) Καταστασιακή Διεθνής/Internationale Situationniste (9) καταστασιακοί/situationnistes (20) Κατερίνα Αθανασίου (1) Κατερίνα Ηλιοπούλου (8) Κέβιν Κέλι/Kevin Kelly (2) Κεν Λόουτς/Ken Loach (1) Κεν Ρόμπινσον/Ken Robinson (1) Κένεθ Γκέργκεν/Kenneth Gergen (1) κενό (18) κεφαλαιοκρατία (37) Κίνα (1) Κλάους Κάρστενσον/Claus Carstensen (1) Κλερ Οζιάς/Claire Auzias (1) Κλωντ Λεβί-Στρώς/Claude Lévi-Strauss (4) Κομμούνα (1) κομμουνισμός (10) Κόνσταντ/Constant Niewenhuys (1) Κοπεγχάγη (1) Κόρα Ντάιαμοντ/Cora Diamond (1) Κορνήλιος Καστοριάδης (9) Κουρτ Βάιλ/Kurt Weil (1) Κουρτ Σβίττερς/Kurt Schwitters (1) κράτος (14) κρίση (32) Κριστιάν Ντελακαμπάιν/Christiane Delacampaigne (1) Κριστίν Λαγκάρντ/Christine Laguarde (1) Κριστόφ Κισλόφσκι/Krzysztof Kieslowski (1) Κρίστοφερ Λας/Christopher Lasch (4) Κροστάνδη (1) κυριαρχία (13) Κωνσταντίνος Καραμανλής (1) Κωνσταντίνος Ματσούκας (1) Κώστας Βάρναλης (1) Κώστας Δεσποινιάδης (4) Κώστας Κολημένος (1) Κώστας Παπαϊωάννου (7) Κώστας Χριστοδούλου (1) Κωστής Βελόνης (1) Κωστής Παπαγιώργης (2) Λ. Βίττγκενσταϊν/L. Wittgenstein (17) Λα Μετρί/ La Mettrie (1) Λάζαρος Αρσενίου (3) Λάκι Λουτσιάνο/Lucky Luciano (1) Λάμπρος Κωνσταντάρας (1) Λάο Τσε/老子 (1) Λαρς φον Τρίερ/Lars von Trier (1) λενινισμός (6) Λεξικό Κριαρά (1) Λεξικό Liddell-Scott (2) Λέο Στράους/Leo Strauss (1) Λεόν Βαλράς/Léon Walras (2) Λέσχη Φιλελεύθερης Ανάγνωσης (1) Λετονία (1) Λετριστές/Lettristes (1) Λέων Σεστώφ/Лев Шесто́в (2) Λέων Τρότσκι/Лев Тро́цкий (3) Λιούις Μάμφορντ/Lewis Mumford (10) λογική (3) Λογιόλα/Loyola (1) Λόγος (26) λογοτεχνία (25) Λονδίνο (3) Λουί Αραγκόν/Louis Aragon (1) Λουί Μαλ/Louis Mal (1) Λουΐ ντε Σαιν Ζυστ/Louis de Saint Juste (1) Λουί Ντυμόν/Louis Dumont (6) Λουίς Αλτουσέρ/Louis Althusser (1) Λουίς Μπουνιουέλ/Louis Buñuel (3) Λουσιέν Μαλζόν/Lucien Malson (1) Λουσίντα και Ντέιβις Μάτλοκ/L & D Matlock (1) Λυγκέας (2) Λωτρεαμόν/Lautréamont (7) Μ. Γκωσέ/M. Gauchet (1) Μάης '68 (1) Μάικ Κέλυ/Mike Kelley (1) Μάικλ Χάρντ/Michael Hardt (1) Μάκης Μηλάτος (1) Μακιαβέλλι/Machiavelli (4) Μάλκολμ Λόουρι/Malcolm Lowry (1) Μάλκολμ Χ/Malcolm X (1) μανιφέστα (65) Μανόλης Λαμπρίδης (1) Μανώλης Αναγνωστάκης (3) Μαξ Βέμπερ/Max Weber (2) Μαξ Ήστμαν/Max Eastman (1) Μαρακές (1) Μάρθα Γκέλχορν/Martha Gellhorn (1) Μαρί ντε Ενζέλ/Marie de Hennezel (1) Μαρίνα Τσβετάγιεβα/Мари́на Цвета́ева (3) Μάρσαλ Σάλινς/Marshall Sahlins (5) Μαρσέλ Μαριέν/Marcel Mariën (1) Μαρσέλ Μως/Marcel Mauss (1) Μαρσέλ Ντυσάν/Marcel Duchamp (1) Μάρτζορι Πέρλοφ/Marjorie Perloff (1) Μάρτζορι Ρόουλινγκ/Marjorie Rowling (1) Μάρτιν Λούθερ Κινγκ/M.L. King (1) Μάρτιν Μπούμπερ/Martin Buber (1) Μάρτιν Χάιντεγγερ/Martin Heidegger (5) μελαγχολία (5) Μελούνα (1) Μέριλυν (1) Μεσαίωνας (7) Μέση Ανατολή (1) μεταμοντέρνο (10) μεταμορφωτική δύναμη (34) μηδέν (11) μηδενισμός (35) Μηνάς Εμμανουήλ (1) Μίλτος Θεοδοσίου (2) Μίλτος Σαχτούρης (2) Μίλτων Φρίντμαν/Milton Friedmann (1) Μιριέλ Μπαρμπερί/Muriel Barbery (1) Μισέλ Αλιετά/Michel Aglietta (1) Μισέλ Ουελμπέκ/Michel Houellebecq (3) Μισέλ Πικολί/Michel Piccoli (1) Μισέλ Σερ/Michel Serres (1) Μισέλ Τουρνιέ/Michel Tournier (2) Μισέλ Φουκώ/Michel Foucault (11) ΜΙΤ (1) Μίχαελ Λέβι/Michael Loewy (2) Μιχαήλ Θερβάντες/Miguel Cervantes (1) Μιχαήλ Μπακούνιν/Михаил Бакунин (2) Μιχαήλ Μπαχτίν/Михаи́л Бахти́н (1) Μιχαηλάγγελος Αντονιόνι/Michelangelo Antonioni (2) Μιχάλης Πάγκαλος (1) Μόμπυ Ντικ (1) Μόρις Ντρούρι/Maurice Drury (1) μουσική (36) Μουσταφά Καγιάτι/Mustafa Khayati (1) μοφερισμός/mofferism (6) Μπαρούχ Σπινόζα/Baruch Spinoza (1) Μπάρυ Άνσγουωρθ/Barry Unsworth (1) Μπέλα Ταρ/Béla Tarr (1) Μπέρναρντ Μάντεβιλ/Bernard Mandeville (1) Μπέρτολντ Μπρεχτ/Bertold Brecht (3) Μπίφο Μπεράρντι/Bifo Berardi (2) Μπλεζ Πασκάλ/Blaise Pascal (1) Μπομπ Ντύλαν/Bon Dylan (1) Μπρέτον Γουντς (1) Μπριζίτ Μπαρντό/Brigitte Bardot (2) Μύκονος (1) μυστικισμός (1) Μωρίς Μερλώ-Ποντύ/Maurice Merleau-Ponty (2) Ν.Α. Μπερντγιάεφ/ Н/ А. Бердя́ев (1) Ν.Γ. Πεντζίκης (1) ναζιστοφασισμός (29) ναρκισσισμός (10) Νασρεντίν Χότζας (1) ναυαγοί (2) Νέα Ζηλανδία (1) Νέα Υόρκη (2) Νεάντερταλ (1) νεοφιλελευθερισμός (12) Νίκος Εγγονόπουλος (3) Νίκος Ζαχαριάδης (2) Νίκος Καρούζος (4) Νίκος Μπελογιάννης (1) Νίκος Σκοπλάκης (1) Νίκος Buccanier Κούρκουλος (6) Νόαμ Τσόμσκι/Noam Chomsky (1) Νόρμπερτ Ελίας/Norbert Elias (1) νους (24) Νούτσιο Όρντινε/Nuccio Ordine (1) Ντ. Ουίγκινς/D. Wiggins (2) Ντ. Χάνκοκ/D. Hancock (1) Ντέιβιντ Λυντς/David Lynch (3) Ντέιβιντ Μπομ/David Bohm (1) Ντέιβιντ Ρικάρντο/David Ricardo (4) Ντέιβιντ Χιούμ/David Hume (4) Ντέσμοντ Μόρις/Desmont Morris (1) Ντμίτρι Πρίγκοφ/Дми́трий При́гов (1) Ντον Ντελίλο/Don Delillo (2) Ντόναλντ Γουίνικοτ/Donald Winnicott (2) Ντονέλα Μήντοους/Donella Meadows (1) Ξενοδοχείο των Ξένων (2) Ξενοφών (3) ξεψάρωμα (3) Ο. Σ. Βίκτορ/H. St Victor (1) Οδύσσεια (2) οικονομία (52) Οκτάβιο Πας/Octavio Paz (2) Όλγα Γερογιαννάκη (1) όλεθρος (29) Όμηρος (1) ομιλίες (13) ΟΟΣΑ (1) Ορφέας Απέργης (2) Όσκαρ Ουάιλντ/Oskar Wilde (2) Ουίσταν Ώντεν/Wystan Auden (3) Ουόλτ Ουΐτμαν/Walt Whitman (1) Π.Α.Ρενουάρ/P.A.Renoir (1) Π.Μ.Σ. Χάκερ/P.M.S. Hacker (6) παιδεία (7) παιχνίδι (7) Παναγιώτης Κονδύλης (10) Παπάγος (1) παπαρολογία (7) παράδοση (4) παραμύθιασμα (2) Παρίσι (1) Πάρνηθα (1) Πασκάλ Ενζέλ/Pascal Engel (1) Πάσχος Μανδραβέλης (3) Πέδρο Ματέο/Pedro Mateo (1) Πέπη Ρηγοπούλου (1) περιπέτεια (3) Πέτρος Αρτάνης (1) Πέτρος Κορνήλιος/Pierre Corneille (1) Πέτρος Παπαθανασίου (1) Πήτερ Γκητς/P.T. Geach (2) Πήτερ Κρηφτ/Peter Kreeft (1) Πήτερ Μπρουκ/Peter Brook (1) Πήτερ Ουίντς/Peter Winch (2) Πήτερ Ουότκινς/Peter Watkins (1) Πιέρ Μανάν/Pierre Manent (1) Πιέρ Μπουρντιέ/Pierre Bourdieu (1) Πιέρ-Ζοζέφ Προυντόν/Pierre-Joseph Proudhon (1) Πλαστήρας (2) Πλάτωνας (4) πλουραλισμός (1) ποίηση (67) πολεμικά κείμενα (11) πόλεμος (26) πόλη (25) πολιτική (47) Ποτάμι (1) προαίρεση (1) προεκλογικά μηνύματα (9) προλεταριάτο (47) Προμηθέας (1) προπαγάνδα (57) Πωλ Βιριλιό/Paul Virilio (1) Πωλ Βαλερύ/Paul Valery (1) Πωλ Ζοριόν/Paul Jorion (1) Πωλ Ζωγραφάκης (1) Πωλ Λαφάργκ/Paul Lafargue (2) Πωλ Ρικέρ/Paul Ricoeur (2) Ρ. ΜακΝαμάρα/R. MacNamara (3) Ραούλ Βανεγκέμ/Raoul Vaneigem (6) Ραούλ Σουρίτα/Raul Zurita (1) Ρας Ρίις/Rush Rhees (1) Ράσελ Τζάκομπι/Russel Jacobi (3) Ρέι Μπράντμπερι/Ray Bradbury (1) Ρέιμοντ Κάρβερ/Raymond Carver (1) Ρενέ Ζιράρ/René Girard (10) Ρενέ Κλερ/ René Clair (1) Ρισελιέ/Richelieu (1) Ρίτα Γκαβέρα (1) Ρίτσαρντ Κόμπντεν/Richard Cobden (1) Ρίτσαρντ Μοράν/Richard Moran (1) Ρίτσαρντ Ρόρτι/Richard Rorty (7) Ροβεσπιέρος (1) Ρόζα Λούξεμπουργκ/Rosa Luxembourg (3) Ρόζενταλ-Γιούντιν (1) ρομαντισμός (4) Ρομπέρ Αντέλμ/Robert Antelme (1) Ρόμπερτ Οπενχάϊμερ/Robert Oppenheimer (1) Ρόμπερτ Ρέντφορντ/Robert Redford (1) Ρόμπερτ Φρανκ/Robert Frank (1) Ρόμπερτ Χας/Robert Hass (2) Ρομπέρτο Χουαρόθ/Roberto Juarroz (1) Ρουμανία (1) Ρωσία (3) Σ. Μπενβενούτο/S. Benvenuto (1) Σ. Πιρόν/S. Piron (1) Σαίξπηρ/Shakespeare (1) Σαν Φρανσίσκο (1) σαπουνόφουσκες (10) Σαρλ Μπωντλέρ/Charles Baudeilaire (1) Σαρλ Μπωντλέρ/Charles Baudeilaire (1) Σαρλ Πεγκί/Charles Péguy (1) Σαρλ Φουριέ/Charles Fourier (1) Σβετλάνα Αλεξίεβιτς/Светлана Алексиевич (1) Σέρεν Κίρκεγκωρ/Søren Kierkegaard (5) Σεσίλ Ιγγλέση Μαργέλου (1) Σέσιλ ντε Μιλ/Cecil DeMille (1) σθένος (4) Σιμόν Βέιλ/Simone Weil (6) Σιμόν Λέις/Simon Leys (1) σινεμά (44) Σίνεντ Ο'Κόνορ/Sinead O'Connor (1) Σίντνεϊ Λιουμέτ/Sidney Lumet (1) Σίσυφος (1) σκεπτικισμός (6) Σκιπίων ο Αφρικανός (1) σκουπιδοντενεκέδες (1) Σλαβόι Ζίζεκ/Slavoj Žižek (4) Σόνια (1) σοσιαλδημοκρατία (7) Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα (1) Σουηδία (3) Σουν Τζου/ 孫子 (1) σουρεαλισμός (7) σοφία (6) Σπύρος Κυριαζόπουλος (7) σταλινισμός (14) Σταμάτης Γονίδης (1) Σταμάτης Πολενάκης (1) Στάνλεϊ Κάβελ/Stanley Cavell (2) Στάνλεϊ Κιούμπρικ/Stanley Kubrick (1) Στάντις Λώουντερ/Standish Lawder (2) Στέλιος Κούλογλου (1) Στέλιος Ράμφος (1) Στεφάν Λαβινιότ/Stéphane Lavignotte (1) Στέφανος Λουπάσκο/Stephan Lupasco (4) Στέφανoς Ροζάνης (8) Στήβεν Πίνκερ/Steven Pinker (2) στρατόπεδα εργασίας (10) στρατόπερα αναψυχής (1) Σύλβια Πλαθ/Sylvia Plath (1) Σύλλογος Υπαλλήλων Βιβλίου-Χάρτου (3) Σύνταγμα (1) σχετικισμός (2) Σωκράτης (4) σώμα (3) Τ.Κ.Παπατσώνης (2) Τ.Σ. Έλλιοτ/T.S. Elliot (3) Τάκης Μίχας (2) Ταλίν (1) Τάλκοτ Πάρσονς/Talcott Parsons (1) Τάσος Λάγγης (2) Τέοντορ Αντόρνο/Theodor Adorno (1) τέχνη (71) τεχνικό σύστημα (40) τεχνοκρατία (28) τεχνολογικός μεσσιανισμός (41) τεχνοσάχλα (16) Τζ. Μπένθαμ/J. Bentham (1) Τζ. Ρ. Σάουλ/J. R. Saul (8) Τζ. Σενμπάουμσφελντ/G. Schönbaumsfeld (1) Τζ. Στ. Μιλλ/J. St. Mill (1) Τζ.Ρ.Ρ. Τόλκιν/J.R.R. Tolkien (1) Τζακ Α. Γκόλντστοουν/Jack A. Goldstone (1) Τζέημς Μπάλντουιν/James Baldwin (1) Τζέφρεϊ Χερφ/Jeffrey Herf (1) Τζον Γκρέι/John Gray (1) Τζον Κ. Γκαλμπρέιθ/John K. Galbraith (1) Τζον Λοκ/John Locke (3) Τζον Μ. Κούτσι/John M. Coetzee (2) Τζον Ρωλς/John Rawls (2) Τζον Σερλ/John Searle (6) Τζον Στάινμπεκ/John Steinbeck (1) Τζον Φ. Κέννεντυ/John F. Kennedy (3) Τζον Φόουλς/John Fowles (1) Τζον Χιούστον/John Houston (1) Τζον Ώστιν/John Austin (1) Τζορτζ Όργουελ/George Orwell (4) Τζορτζ Στάινερ/George Steiner (2) Τζόρτζιο Αγκάμπεν/Giorgio Agamben (4) Τζουζέπε Πίνοτ-Γκαλίτσιο/Giuseppe Pinot-Gallizio (1) Τζούλια Κρίστεβα/Julia Cristeva (1) Τομά Λεπετιέ/Thomas Lepeltier (1) Τομάς Ιμπάνιεθ/Tomás Ibáñez (1) Τόμας Πίντσον/ Thomas Pynchon (1) Τόμας Ρηντ/Thomas Reid (2) Τόμας Χομπς/Thomas Hobbes (4) Τόνι Νέγκρι/Toni Negri (2) Τόνι Σουάρτζ/Tony Schwartz (1) τραγωδία (10) Τρανσχιουμανισμός (1) Τριλεκτική (11) Τριστάν Τζαρά/Tristan Tzara (1) Τρόικα (21) Τσαρλς Ντέιβενπορτ/Charles Davenport (1) Τσαρλς Ράιτ Μιλλς/Charles Wright Mills (1) Τσαρλς Σ. Περς/Charles S. Peirce (1) Τσαρλς Τέιλορ/Charles Taylor (1) Τσαρλς Φορτ/Charles Fort (1) τυραννία (14) Υβ Λε Μανάκ/Yves Le Manach (9) Υβ Μισώ/Yves Michaud (1) υλισμός (13) υπαρξισμός (3) υποκείμενο (29) υπομονή (2) Φ. Ε. Ρεϊνάλ/F. E. Reynal (1) Φ. Σελίν/. Céline (1) Φ.Ντ. Πητ/F.D.Peat (1) Φαινομενολογία (1) Φελίξ Γκουαταρί/Félix Guattari (1) Φερνάντο Αρρραμπάλ/Fernando Arrabal (1) Φερνάντο Πεσσόα/Fernando Pessoa (2) Φθινόπωρο (1) Φίγκαρο (1) Φίλιπ Λάρκιν/Philip Larkin (1) Φιλοσοφία (76) Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι/Фёдор Достоевский (5) Φλαν Ο' Μπράϊαν/Flann O' Brien (1) Φουκουσίμα (3) Φρ. Ένγκελς/Fr. Engels (7) Φρ. Νίτσε/Fr. Nietsche (11) Φρ. Σιμιάν/Fr. Simiand (1) Φρ. Φουρκέ/Fr. Fourquet (1) Φράνσις Μπέικον/Francis Bacon (1) Φρανσουά Γκρουά/François Grua (1) Φρανσουά Καραντέκ/François Caradec (1) Φρανσουά Λυοτάρ/François Lyotard (1) Φρανσουά Φουρκέ/François Fourquet (1) Φραντς Κάφκα/Frantz Kafka (2) Φρέντερικ Τέιλορ/Frederick Taylor (1) Φρέντερικ Τζέιμσον/Frederick Jameson (1) Φρήντριχ Γιάκομπι/Friedrich Jacobi (1) Φρήντριχ Έμπερτ/Fredrich Ebert (1) Φρήντριχ Μουρνάου/Friedrich Murnau (1) Φρήντριχ Χάγιεκ/Friedriech Hayek (2) Φριτς Λάιστ/Fritz Leist (1) φρμκ (13) Φρόιντ/Freud (5) Φώτης Τερζάκης (1) Χ. Λ. Μπόρχες/J. L. Borges (2) Χ. Μ. Εντσενσμπέργκερ/H. M. Enzensberger (1) Χάιμε Σεμπρούν/Jaime Semprun (1) χαρά (5) Χάρβαρντ (1) Χάρης Βλαβιανός (1) Χάρι Χόλε (1) Χάρυ Γκουγκενχάιμ/Harry Guggenheim (1) Χάρυ Φράνκφουρτ/Harry Frankfurt (1) Χέγκελ/Hegel (12) Χέερτ Μακ/Geert Mak (3) Χένρικ Ίψεν/H. Ibsen (1) Χέρμαν Μέλβιλ/Herman Melville (1) Χέρμπερτ Μαρκούζε/Herbert Marcuse (2) Χιλή (1) Χίλντε ντε Μπράιν/Hilde de Bruijn (1) χιούμορ (29) Χιροσίμα (4) Χλόη Κολλύρη (1) Χουάλ Βίβες/Juan Vives (1) χρήμα (13) χρήμα και μαγεία (21) Χρήστος Βακαλόπουλος (1) Χριστός (3) χρόνος (10) ψυχή (12) ωφελιμισμός (13) A.I. (6) Ange S. Vlachos (1) Bar Beduin (1) Beatnics (1) beton7 (12) BHL (2) Biennale (2) Bloomberg (1) Bob Dylan (1) Bob Marley (1) Bodies (3) Bruce Springsteen (1) Cinemarian (3) CNN (1) dada (2) dangerfew (77) David Bowie (1) DAVOS (2) Descombes (1) DOCUMENTA (1) Einsatzgruppe D (1) EMAF (1) Frank Zappa (3) Gaston Bachelard/Γκαστόν Μπασλάρ (1) Happyfew (5) HighSpeedAcces (1) Hippies (1) Hollowsky (161) Iggy Pop (1) Il Consigliere (3) intothepill (2) izi (230) Janitoring (1) Jazz (2) Jeffrey Lee Pierce (1) Jimmy Cliff (1) Joe Strummer (1) Johnny Cash (2) Keith Richards (1) La Tribune (1) Malaguena (1) Mark Twain (1) Miles Davis (2) Monty Python (1) Muppet Show (1) nem68 (1) Nick Cave (1) Nosotros (1) psonia (4) RadioBubble (61) Renty (3) Ringo Star (1) RSA (1) Salon De Vortex (5) Scott Asheton (1) Serajevomag (1) sexbox (2) socialmedia (2) Tales from the Crypt (1) TESTS! (6) TwixtLab (1) UNICEF (1) urban hacking (13) Wall Street Journal (1) wobblies (2) Zακ Μπουβρές/Jacques Bouveresse (1) Zabriskie Point (1) zi (1) Zoviets (1)