21 Οκτωβρίου 2017

Για το υποτιθέμενο «ανεπικοινώνητο» του βιώματος και των αισθημάτων


Το πέπλο
«Κοίτα το γαλάζιο του ουρανού και πες στον εαυτό σου: Τι γαλάζιος που είναι ο ουρανός!. — Όταν το κάνεις αυθόρμητα —χωρίς φιλοσοφική πρόθεση— δεν σου έρχεται ποτέ στο νου η ιδέα πως αυτή η χρωματική  εντύπωση ανήκει μονάχα σε σένα.»

Λ. Βίττγκενσταϊν, Φιλοσοφικές Έρευνες, § 275

 
Το ζήτημα που θα θίξουμε εδώ απηχεί μια άποψη τόσο πολύ διαδεδομένη όσο και κρίσιμη για την αντίληψη των προβλημάτων που παρουσιάζει αυτό που λέμε ποιότητα της κοινωνικής σχέσης, ώστε είναι απαραίτητο να ξεκαθαρίσουμε την θέση μας.

Πρόκειται για την άποψη που υποστηρίζει το ριζικά «ανεπικοινώνητο» των αισθημάτων και του βιώματος, η οποία περιεκτικά αλλά σαφέστατα συνοψίζεται στο εξής: «Το αίσθημα και το βίωμα εν γένει δεν επικοινωνούνται ποτέ κυριολεκτικά, ούτε ακόμα και ανάμεσα σε ερωτευμένους, ή σε ανθρώπους που επιβεβαιωμένα αγαπιούνται. Περιγράφονται γλαφυρά, ποιητικά, όμως κυριολεκτικά είναι εντελώς αδύνατο να κοινωνηθούν. Δεν μπορώ να αισθανθώ ακριβώς ούτε τι περνάς, ούτε τι έχεις περάσει, ούτε πώς ακριβώς το αισθάνεσαι και βιώνεις, ούτε πως το έχεις αισθανθεί και βίωσες. Αυτό το γεγονός περιορίζει την επικοινωνία  καταλυτικά. Στο τέλος της ημέρας, ο κάθε άνθρωπος είναι ένα νησί».

Σύμφωνα με αυτή την άποψη, υπάρχει κάτι στην ίδια τη φύση των αισθημάτων και του βιώματος που, ανεξάρτητα από την ποιότητα της κοινωνικής σχέσης και της προσωπικής εμπλοκής μας σε αυτήν, τα καθιστά ριζικά ανεπικοινώνητα, φύσει αδύνατον να κοινωνηθούν κάτι που αποκλείει την «άμεση πρόσβαση» του ενός στα αισθήματα και το βίωμα του άλλου, πράγμα που περιορίζει καταλυτικά την επικοινωνία και κατ’ επέκταση την ποιότητα της κοινωνικής σχέσης. Με άλλα λόγια, όσο κι αν προσπαθήσουμε να συναισθανθούμε ο ένας τον άλλον και να χτίσουμε μεταξύ μας σχέσεις βαθιάς επικοινωνίας, σε τελική ανάλυση στον πυρήνα της ύπαρξής μας είμαστε και θα είμαστε για πάντα «ξένοι» μεταξύ μας και «μόνος του» ο καθένας.

Τη θέση αυτή τη θεωρούμε απαράδεκτη, διότι, όπως θα δείξουμε εδώ, στηρίζεται σε δυο αλληλοτροφοδοτούμενες πλάνες. Η πρώτη (Α) είναι μια παγίδευση σε ένα λεκτικό σχήμα και η δεύτερη (Β) μια άτοπη αντίληψη για την ίδια τη γλώσσα.

Α.

Ένα λεκτικό σχήμα που περνιέται για αλήθεια

Σε ό,τι αφορά την πρώτη πλάνη, η παγίδα για την οποία μιλάμε βρίσκεται στις μικρές προτάσεις που λένε: «Δεν επικοινωνείται ποτέ κυριολεκτικά», «κυριολεκτικά δεν μεταφέρεται», «δεν μπορώ να αισθανθώ ακριβώς ό,τι και ο άλλος», κ.ο.κ. Τι εννοεί άραγε κανείς με αυτά; Τι θα μπορούσε να είναι μια «κυριολεκτική» επικοινωνία ενός αισθήματος, μια «κυριολεκτική» μεταφορά του και το να αισθανθεί κανείς «ακριβώς» αυτό που αισθάνεται ο άλλος;

Προφανώς κάτι τέτοιο εννοεί το εξής απίθανο: ότι λ.χ. χτυπάω κατά λάθος το δάχτυλό μου με το σφυρί, φωνάζω από τον πόνο, με ακούς, έρχεσαι από το διπλανό, με ρωτάς «τι έπαθες;», και εγώ σου απαντώ: «Χτύπησα το δάχτυλό με το σφυρί, αλλά δυστυχώς είναι αδύνατο να σου μεταφέρω κυριολεκτικά πώς ένιωσα και να το συναισθανθείς ακριβώς»! Προφανής η ανοησία.

Μια πιθανή διέξοδος θα ήταν να σου πω: «Εάν πάντως θέλεις να με νιώσεις, ο μόνος τρόπος είναι, ίσως, να σου δώσω μια με το σφυρί στο δάχτυλο»! Οπότε εσύ, για να ... γλυτώσεις τη σφυριά, απαντάς στην ίδια λογική: «Μα ούτε και έτσι θα αισθανθώ αυτό ακριβώς που αισθάνθηκες, διότι είναι άλλο το δικό μου δάχτυλο και άλλο το δικό σου, άλλος οργανισμός είμαι εγώ και άλλος εσύ, άσε που η ροπή του χτυπήματος δεν θα είναι ακριβώς η ίδια», κ.λπ. 

Ας το δούμε και από μια άλλη οπτική γωνία. Χτυπάω με το σφυρί κι εσύ με κοιτάζεις απαθώς, χωρίς κανένα μορφασμό, ίσως με κάποια απορία μόνο, ενώ φωνάζω απ' τον πόνο: «Αναίσθητε/η!» - οπότε εσύ απαντάς ήρεμα: «Γιατί με κατηγορείς για αναισθησία; Αφού δεν ξέρω ακριβώς τι ένιωσες, τι να αισθανθώ δηλαδή και τι να συναισθανθώ; Μεταφορικά, δεν αισθάνεται κανείς!». Ανόητο, ναι;

Πώς επικοινωνούμε στ' αλήθεια όσα αισθανόμαστε; 

Ασφαλώς, όταν εγώ χτυπάω, αυτός που πονάει είμαι εγώ και όχι εσύ. Όμως αυτό δεν συνεπάγεται καθόλου ότι είναι φύσει αδύνατον να με νιώσεις, να με συναισθανθείς, όπως το θέλει το λεκτικό σχήμα-παγίδα που εξετάσαμε. Διότι η επικοινωνία των αισθημάτων μας δεν παίζεται στο «κυριολεκτικά» και στο «ακριβώς». Δεν παίζεται ούτε και στο «μεταφορικά» ή το «περίπου». Το να συναισθανθείς τον άλλον δεν είναι ζήτημα «κυριολεξίας», ούτε «ακριβούς σύμπτωσης συναισθημάτων». Όπως δεν είναι ούτε ζήτημα δεξιότητας στο χειρισμό «μεταφορών» και «παρομοιώσεων».

Όταν κάποιος χτυπάει άσχημα μπροστά μας, δεν μορφάζουμε από πόνο και αγωνία εμείς οι ίδιοι; Ή πάλι, δεν μας πιάνει ευχάριστη διάθεση όταν τον βλέπουμε να γελάει από χαρά; 

Το  «κυριολεκτικά» και το «ακριβώς» (όπως και το «μεταφορικά» ή το «περίπου») όλα αυτά είναι απλώς λέξεις, οι οποίες όταν χρησιμοποιούνται με αυτό τον τρόπο σε αυτό το πεδίο (επικοινωνία αισθημάτων και βιωμάτων, ενσυναίσθηση), χρησιμοποιούνται καταχρηστικά και οδηγούν σε λεκτικές παγίδες και σε κενολογίες, οι οποίες απλώς προκαλούν σύγχυση όταν πιστέψει ότι δηλώνουν κάτι το πραγματικό, μια πραγματική αδυνατότητα βαθιάς επικοινωνίας. Θα το δούμε και παρακάτω.

Β.

Μια άτοπη αντίληψη για τη γλώσσα

Η δεύτερη πλάνη, στην οποία στηρίζεται η άποψη για το ανεπικοινώνητο των αισθημάτων και των βιωμάτων μας, συνδέεται με μια αντίληψη για την γλώσσα, η οποία δυστυχώς παραμένει κραταιά. Κατ’ αυτήν, η γλώσσα είναι απλώς ένα «μέσον» ή ένα «εργαλείο» για να συνεννοούμαστε, αλλά επί της ουσίας είναι κάτι το επιφανειακό και μάλλον παραπλανητικό αυτό καθαυτό σε ό,τι αφορά τη βαθύτερη επικοινωνία μεταξύ μας.

Για ποιο λόγο; Διότι −υποστηρίζει αυτή η αντίληψη−, δουλεύοντας με λέξεις, έννοιες και γραμματικοσυντακτικούς κανόνες, η γλώσσα «σχηματοποιεί», παρουσιάζει «αφηρημένα» και τελικά «παγώνει» τα βιώματα, «συνταυτίζοντας αυτό που δεν είναι ταυτόσημο»,… ενώ τα αισθήματα και τα βιώματα στην πραγματικότητα είναι άμορφα, απείρως εύπλαστα, ρευστά, θερμά, συγκεκριμένα και κυρίως μιας εντελώς ατομικής ποιότητας, ένας αποκλειστικά δικός μας, ιδιωτικός θησαυρός, η πεμπτουσία αυτού που είμαστε ως άτομα, που τελικά είναι αδύνατο να επικοινωνηθεί.

Έτσι, σύμφωνα με αυτή την άποψη την οποία πρότεινε ο Νίτσε στο Περί της αληθείας και του ψεύδους υπό μια εξω-ηθική έννοια (1873) και έκτοτε παραμένει εξαιρετικά δημοφιλής,  υπάρχει ευθύς εξαρχής ριζικό χάσμα μεταξύ γλώσσας από τη μια μεριά και βιώματος και αισθημάτων από την άλλη. «Παγωμένη» η μεν και εγκλωβισμένη στη σχηματοποίηση και τους ψυχρούς κανόνες, «ρευστά» τα δε, θερμά και ανυπότακτα στα σχήματα.  

Πρόκειται για ένα (υποτιθέμενο) χάσμα, που αξίζει να σκεφτούμε ότι παρουσιάζεται ανάλογο του (υποτιθέμενου από αυτού του είδους τις αντιλήψεις) «χάσματος» μεταξύ ατόμου και κοινωνίας, μοναδικότητας και κοινών, λες και αυτά τα δυο αποτελούν ξεχωριστές, περιχαρακωμένες οντότητες και όχι διαστάσεις της ύπαρξής μας, εντός της οποίας συναντιούνται και με κάποιους τρόπους αλληλοτέμνονται.

Δεν θα επεκταθώ εδώ σε αυτό το ζήτημα. Ούτε στο πού και πώς τέμνονται, κατά την άποψή μου, η ατομική και η κοινωνική διάσταση της ύπαρξής μας. Ούτε στο πώς η τομή τους συγκροτεί αυτή η ίδια μια διάσταση της ανθρώπινης ύπαρξης, την οποία, εξαιτίας της κυρίαρχης ατομιστικής ιδεολογίας και των σχετικών πρακτικών, καταφέρνουμε ολοένα και λιγότερο να αισθανόμαστε, να αναγνωρίζουμε, να σκεφτόμαστε, να δρούμε από αυτήν και να την καλλιεργούμε. Δεν θα επιμείνω, τώρα, ούτε στο κατά τη γνώμη μου ξεκάθαρο γεγονός ότι η άποψη αυτή συμπορεύεται πλήρως με την κυρίαρχη ιδεολογία, δηλαδή τις περί ανθρώπου, κοινωνίας και κόσμου ιδέες των κυρίαρχων του καιρού μας. 

Θα καταθέσω μόνο δύο λόγους, που πιστεύω ότι δείχνουν πως είναι λαθεμένη και παραπλανητική η ιδέα περί χάσματος μεταξύ βιώματος και γλώσσας, και η ιδέα ότι η γλώσσα δεν κάνει τίποτε άλλο από το να «σχηματοποιεί» και «παγώνει» το «αέναα ρευστό» βίωμα. Πιο συγκεκριμένα, θα επιχειρήσω να δείξω ότι αυτή η κυρίαρχη ιδέα προϋποθέτει μια λαθεμένη και παραπλανητική ιδέα (α) για το τι είναι επικοινωνία, και (β) για την υφή της πραγματικότητας και του κόσμου γενικότερα.

Λόγος πρώτος

Ασφαλώς υπάρχουν όψεις της πραγματικότητας και της ζωής κάθε ανθρώπου, οι οποίες είναι εντελώς μοναδικές και με αυτή την έννοια δεν μπορούν να αναπαραχθούν, να «ανατυπωθούν». Σφάλλει όμως όποιος βασίζεται σε αυτή την κοινότοπη αλήθεια για να υποστηρίξει ότι, «άρα» είναι ουσιαστικά αδύνατο να επικοινωνήσουμε τη «μοναδικότητα των αισθημάτων και του βιώματός μας» με τη γλώσσα, η οποία χρησιμοποιεί λέξεις και έννοιες και δουλεύει με κανόνες.

Τι θα σήμαινε τάχα «βαθιά επικοινωνία της μοναδικότητας του βιώματος»; Θα σήμαινε πως, για να πούμε ότι επικοινωνούμε, θα έπρεπε να μεταδίδουμε στον άλλον, πιστά και σε όλη τους την ποιοτική λεπτομέρεια, με «ακρίβεια», όλα τα επιμέρους, ιδιαίτερα χαρακτηριστικά ενός βιώματος ή μιας εμπειρίας; Στην  πράξη, αυτό μπορεί να σημαίνει μόνο ένα πράγμα: να κάνουμε με κάποιον τρόπο τον άλλο να βιώσει «αδιαμεσολάβητα» την ίδια «ακριβώς» εμπειρία που βιώσαμε εμείς. Είδαμε ωστόσο  στο παράδειγμα που προανέφερα με τη σφυριά στο δάχτυλο, ότι αυτή η ιδέα δεν στηρίζεται παρά σε μια λεκτική παγίδα.

Επικοινωνία δεν είναι αυτό το εξωπραγματικό ιδεώδες μετάδοσης των λεπτομερειών του βιώματος και των αισθημάτων. Όπως δεν είναι ούτε η αναμετάδοση από τον ένα στον άλλον των πιο κοινότοπων και σχηματοποιημένων, «πάγιων» και «γενικών» όψεων της ζωής. Δεν θα έλεγε κανείς ότι επικοινωνεί όταν π.χ. το μήνα Οκτώβριο λέει στο διπλανό του «είναι Οκτώβριος», ή όταν σταματάει στο κόκκινο όπως (σχεδόν) όλοι γύρω του. Δεν θα έλεγε κανείς ότι χρειάζεται «ενσυναίσθηση» για να καταλάβει τι του λέει ο άλλος όταν λέει «είναι Οκτώβριος», ή για να καταλάβει για ποιο λόγο όπως (σχεδόν) όλοι σταματάει στο κόκκινο.

Διότι, αυτό που έχουμε ονομάσει επικοινωνία με ενσυναίσθηση, δεν αναφέρεται στη μετάδοση ούτε των πιο «ατομικών» ούτε και των πιο «κοινών» όψεων της ζωής. Αναφέρεται σε μια τρίτη διάσταση της ύπαρξής μας, στην «περιοχή» όπου συναντιούνται το ατομικό με το κοινωνικό, το μοναδικό με το γενικό, το ρευστό με το πάγιο −δηλαδή, όπως μας έχει δείξει με μεγάλη ζωντάνια ο Ντόναλντ Γουίνικοτ και πολλοί άλλοι, στην κατεξοχήν δημιουργική διάσταση της ζωής, τα χαρακτηριστικά της οποίας είναι αυτά του παιχνιδιού και της συμμετοχής σε ένα παιχνίδι.

Λόγος δεύτερος

Είπα ότι η πλάνη για τη γλώσσα, την οποία συζητάμε εδώ, σχετίζεται και με μια πλάνη αναφορικά με την υφή της πραγματικότητας και του κόσμου γενικότερα, και εξηγούμαι αμέσως. Σε πείσμα όσων λέει η περί χάσματος μεταξύ «ρευστού» βιώματος και «παγωμένης» γλώσσας αντίληψη, η ίδια η πραγματικότητα και ο ίδιος ο κόσμος όπου ζουμε δεν είναι ούτε μόνο κάτι το «άμορφο» και «αέναα ρευστό», ούτε μόνο κάτι το «σχηματικό» και «εσαεί παγωμένο». Εάν ήταν έτσι ο κόσμος, η πραγματικότητα, τότε δεν θα μπορούσαμε να δράσουμε μέσα σε αυτήν και να φέρουμε σε πέρας ούτε το παραμικρότερο σχέδιό μας.

Πράγματι, όπως εύστοχα το έχουν επισημάνει στοχαστές σαν τον Κορνήλιο Καστοριάδη ή τον Βενσάν Ντεκόμπ, εάν ο κόσμος ήταν εντελώς «ρευστός» και «αέναα μεταβαλλόμενος», τότε δεν θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε κάτι σήμερα το πρωΐ και να το τελειώσουμε μέχρι το απόγευμα! Δεν θα μπορούσαμε καν να υποσχεθούμε κάτι, ούτε να δώσουμε ένα απλό ραντεβού. Και αν, από την αντίθετη μεριά, ο κόσμος ήταν εντελώς «πάγιος», πάλι δεν θα μπορούσαμε να κάνουμε κάτι, αφού θα ήμασταν απλώς γρανάζια ενός συμπαντικού μηχανισμού, χωρίς βούληση, χωρίς προαίρεση, χωρίς καμιά δυνατότητα να σχεδιάσουμε ή ν’ αυτοσχεδιάσουμε κάτι.

Επομένως, η ιδέα περί ενός «ρευστού» βιώματος, μιας «στερεοποιημένης» γλώσσας και του υποτιθέμενα αγεφύρωτου χάσματός τους, στηρίζεται σε μια ανύπαρκτη φανταστική διαίρεση , η οποία παραβλέπει εντελώς την πρακτική πραγματικότητα της ζωής.  Δεν είναι τελικά παράξενο που μια ιδέα, η οποία υποτίθεται ότι υποστηρίζει με τον πιο ριζικό τρόπο το «βίωμα», αποδεικνύεται τελικά μια αφαίρεση ξένη προς τη ζωή;

Τι είναι λοιπόν «γλώσσα»;

Η γλώσσα δεν είναι «μέσον», ούτε «εργαλείο», παρ’ όλο που φυσικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί και χρησιμοποιείται και ως μέσον και εργαλείο, χωρίς αυτό να σημαίνει καθαυτό τίποτα το αρνητικό για τη γλώσσα. 

Η γλώσσα είναι μια δημιουργία στενά συνυφασμένη με το παιχνίδι της ανθρώπινης επικοινωνίας, που ξεπερνάει προς όλες τις κατευθύνσεις κάθε επιμέρους πλευρά της, από την εργαλειακή μέχρι ακόμα και την καλλιτεχνική-ποιητική. Η γλώσσα είναι, θα λέγαμε, αυτή η τρίτη περιοχή ή διάσταση της ύπαρξής μας, όπου το ατομικό συναντιέται  και τέμνεται με το συλλογικό −και αν η λέξη «είναι» πάει πολύ, εντάξει· ας πούμε πως είναι αδιανόητη η μια χωρίς την άλλη.

Το πραγματικό ζήτημα στην επικοινωνία των αισθημάτων μας

Επομένως, η άποψη που υποστηρίζει το ριζικά ανεπικοινώνητο των αισθημάτων και του βιώματός μας, είναι απλώς παραληρηματική; Όχι! Απεναντίας, συνδέεται με κάτι το πάρα πολύ πραγματικό.

Είναι ένα πολύ πραγματικό γεγονός το ότι μπορεί κανείς, σε κάποιες περιπτώσεις και για δικούς τους λόγους, να επιλέξει να μη φανερώσει αυτό που βιώνει ή αισθάνεται, ή να υποκριθεί ότι αισθάνεται κάτι ενώ δεν το αισθάνεται. Μπορεί κανείς να δείξει ότι δεν πονάει ενώ πονάει, ή να καμωθεί ότι υποφέρει ενώ απλά θέλει να μας πιέσει για να του κάνουμε το χατίρι. Μπορεί κανείς να  παίξει «θέατρο», όπως λέμε. Αυτό μάλιστα γίνεται πάρα πολύ συχνά στη ζωή και έχουμε αρκετά εκπαιδευτεί να «κρυβόμαστε», ή να υποκρινόμαστε και να «παίζουμε θέατρο» σε ό,τι αφορά τις μύχιες σκέψεις μας, αυτά που αισθανόμαστε και βιώνουμε. Αυτό το κάνουμε για πολλούς και διάφορους λόγους, χωρίς αυτό να σημαίνει πως είναι όλοι τους παράλογοι, ή εξουσιαστικά επιβεβλημένοι: π.χ. μπορεί κανείς να κρύβει ότι πονάει όταν κρίνει πως έτσι μπορεί να εμψυχώσει τους συντρόφους του σε μια στιγμή μεγάλης δυσκολίας.

Το λάθος της άποψης στην οποία ασκήσαμε εδώ κριτική βρίσκεται στο ότι, πατώντας πάνω σε αυτό το πολύ πραγματικό δεδομένο της ζωής μας, συμπεραίνει βιαστικά ότι τα αισθήματα και τα βιώματά μας είναι αυτά καθεαυτά ανεπικοινώνητα. Κάνει δηλαδή το λάθος να θεωρεί ότι αυτά ανήκουν σε κάτι το «πολύ εσωτερικό και μύχιο» δικό μας, στο οποίο ο άλλος είναι φύσει αδύνατον να έχει πρόσβαση διότι, υποτίθεται, δεν μπορούμε να του το μεταφέρουμε «κυριολεκτικά» και να αισθανθεί «ακριβώς» αυτό που αισθανόμαστε.

Πρέπει λοιπόν να το δούμε καθαρά: είναι άλλο πράγμα το ότι επιλέγουμε να μην φανερώνουμε σκέψεις, αισθήματα ή το βίωμά μας, και τελείως άλλο το να πιστεύουμε πως αυτά είναι καθαυτά ή φύσει ανεπικοινώνητα, ότι δηλαδή είναι ριζικώς ιδιωτικά και ο άλλος δεν μπορεί ποτέ να καταλάβει τι αισθανόμαστε, να μας συναισθανθεί, να επικοινωνήσουμε ουσιαστικά πάνω στα βιώματα ή τα αισθήματά μας.

Εφόσον λοιπόν η έκφραση των συναισθημάτων μας εξαρτάται από το αν τα κρύβουμε ή τα φανερώνουμε, αν παίζουμε ή όχι θέατρο, έστω και «ασυνείδητα», αυτό σημαίνει ότι το πρόβλημα στην επικοινωνία δεν βρίσκεται στο υποτιθέμενο φύσει ανεπικοινώνητο των αισθημάτων και του βιώματος (ή και των σκέψεων, που επίσης μπορούμε να επιλέξουμε αν θα φανερώσουμε στον άλλον ή όχι). Βρίσκεται στο «κρύψιμο» ή το «φανέρωμα» από τη μια πλευρά και στην ποιότητα της ενσυναίσθησης και της ευαισθησίας από την άλλη. Δεν είναι ένα πρόβλημα της «φύσης» των αισθημάτων και του βιώματος, δεν είναι πρόβλημα της «ανθρώπινης φύσης». Είναι πρόβλημα της ανθρώπινης κοινωνικής σχέσης, της ποιότητάς της, καθώς και της προσωπικής εμπλοκής μας σε αυτήν.

Υστερόγραφη διευκρίνιση

Με αυτά δεν θέλω με τίποτα να πω ότι μια ποιοτική ανθρώπινη σχέση στηρίζεται στη χύμα «φανέρωση» των πάντων! Όποιος έχει δει ή ζήσει από κοντά την εφαρμογή τέτοιου τύπου «ριζοσπαστικών πειραμάτων», γνωρίζει ότι πρόκειται για διανοουμενίστικες κενολογίες, με την έννοια ότι θεωρούν ότι η λύση ενός προβλήματος είναι να κάνουμε το ... ανάποδο. Τέτοιες συνταγές οδηγούν σε βαρβαρότητες καμιά φορά χειρότερες  από αυτές τις οποίες θέλουν να πολεμήσουν. Γι' αυτό το λόγο απαιτούνται ποιοτικά κριτήρια στην προσπάθεια μετασχηματισμού της κοινωνικής σχέσης κάτι με το οποίο, δυστυχώς, λίγοι επαναστάτες έχουν ασχοληθεί. 

 

 

2 σχόλια:

Σκεπτικός είπε...

Πολλοί φοβούνται ότι τέτοιου είδους τοποθετήσεις στερούν τον άνθρωπο από την ιδιωτικότητά του γιατί δεν την αναγνωρίζουν σαν μια πραγματική ανάγκη (δε μπορεί κανείς να είναι διαρκώς ανοιχτός στην επικοινωνια, θα χαθεί). Τι έχετε να πείτε;

HollowSky είπε...

Πολύ καλή ερώτηση Σκεπτικέ! Πράγματι ο καθένας μας έχει ανάγκη να μην επικοινωνεί όλη την ώρα, ούτε και τα πάντα. Και πολύ καλά κάνουμε σε αυτό! Είναι αναγκαίο και ωφέλιμο να βαστάμε κάποια πράγματα "μέσα μας", "για τον εαυτό μας" όπως λέμε, ή ακόμα να μην εξωτερικεύουμε με τη μία κι όπως μας έρθει ότι έχουμε "μέσα μας", είτε για να το δουλέψουμε παραπάνω, να δούμε πόσο βάρος έχει για εμάς κι αν έχει νόημα να το επικοινωνήσουμε, ή απλώς επειδή κρίνουμε ότι δεν έχουμε απέναντί μας ευήκοα ώτα, ή ανθρώπους που θα μας καταλάβουν.

Η "θέση" όμως της ανάρτησης δεν είναι ΚΑΘΟΛΟΥ ότι δεν πρέπει, ή είναι κακό, ή απαγορεύεται να κάνουμε κάτι τέτοιο! Έχουμε φυσικά κάθε δικαίωμα να βαστάμε "για τον εαυτό μας" ό,τι κρίνουμε ότι πρέπει να τα βστήξουμε και για όσο το κρίνουμε (η με όποιον τρόπο στέρηση αυτής της δυνατότητας, σημαίνει ολοκληρωτισμό).

Πρόσεξε όμως: είναι άλλο πράγμα να βαστάμε κάτι "μέσα μας", "αποκλειστικά δικό μας" επειδή ΜΠΟΡΟΥΜΕ μεν να το επικοινωνήσουμε αλλά ΔΕΝ ΘΕΛΟΥΜΕ (με γειά μας με χαρά μας), και τελείως άλλο να θεωρούμε ότι είναι ΑΔΥΝΑΤΟΝ να το επικοινωνήσουμε, ότι δηλαδή πρόκειται για κάτι που, και να θέλαμε να το επικοινωνήσουμε, δεν θα μπορούσαμε επειδή είναι κάτι από την ίδια του τη φύση ανεπικοινώνητο, μη-επικοινωνήσιμο.

Αυτή και μόνο αυτή τη δεύτερη θεώρηση απορρίπτει η ανάρτηση! Δεν απορρίπτει καθόλου τη δυνατότητα να μην επικοινωνούμε ό,τι δεν θέλουμε να επικοινωνήσουμε, η οποία δυνατότητα υπάρχει ακριβώς επειδή υπάρχει η δυνατότητα να το επικοινωνήσουμε εάν θελήσουμε.

Επομένως, μάλλον άδικα φοβούνται ότι η τοποθέτηση της ανάρτησης στερεί τον άνθρωπο από την ιδιωτικότητά του. Ίσα-ίσα, του αναγνωρίζει αυτή τη δυνατότητα (άρα την ελευθερία να κρίνει και ν' αποφασίσει τι θα κάνει) ακριβώς επειδή αυτή την "ιδιωτικότητα" δεν την παρουσιάζει σαν κάτι το "φύσει αδύνατο" να επικοινωνηθεί, αλλά σαν κάτι που εξαρτάται από εμάς: αν το θέλουμε.




Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...

Ετικέτες

1000 ρέγγες (7) 1100 (1) 1789 (2) 1837 (1) 1846 (1) 1848 (1) 1850 (1) 1871 (1) 1900 (2) 1907 (1) 190cm (4) 1917 (12) 1919 (1) 1936 (2) 1939 (1) 1940 (1) 1943 (2) 1944 (1) 1946 (1) 1947 (1) 1950 (2) 1952 (1) 1957 (1) 1965 (3) 1967 (1) 1968 (5) 1969 (1) 1978 (2) 1980 (1) 1983 (1) 2003 (1) 2006 (1) 2008 (9) 2015 (1) Α. Μπορντίγκα/A. Bordiga (1) Α. Σβιατόγκορ/А. Святогор (1) Α.Ι. (7) Α.Κέννυ/A. Kenny (1) Α.Κοντ/A.Comte (1) Α.Ντ.Μονκρετιέν/A.de Montchretien (1) αγάπη (5) Αγγλία (3) Αγία Πετρούπολη (1) Αδάμ Σμιθ/Adam Smith (9) Αθήνα (13) Αιδ. Μπίλι/Rev Billy (1) Άινσταϊν (1) Αισχύλος (1) Άκης Πάνου (1) Ακρόπολη (2) Αλαίν Καγιέ/Alain Caillé (1) Άλαν Τιούρινγκ/Alan Turing (2) Άλασνταιρ Μακιντάιρ/Alasdair MacIntyre (1) Αλβέρτος ο Μέγας (1) Αλέκα Παπαρήγα (1) Αλέξανδρος Κοζέβ/Alexandre Kojève (2) Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1) Αλέξανδρος Σμέμαν/Александр Шмеман (1) Αλέξανδρος Σοκούροφ/Алекса́ндр Соку́ров (1) Αλέξανδρος Τομπάζης (1) Αλέξανδρος Τρόκκι/Alexander Trocchi (1) Αλεξάντερ Μπέρκμαν/Александр Беркман (3) Αλέξης Ασλάνογλου (2) Αλέξης Καλοφωλιάς (1) Αλέξης ντε Τοκβίλ/Alexis deTocqueville (3) αλήθεια (27) Αληthεια (2) Αλκιβιάδης (1) αλλοτρίωση (61) Αλμπέρ Καμύ/Albert Camus (2) Άλμπερτ Σπέερ/Albert Speer (2) Άλμπερτ Φίνεϊ/Albert Finney (1) Αλμπέρτο Καβαλκάντι/Alberto Cavalcanti (2) Άλμπρεχτ Ντύρερ/Albrecht Duhrer (1) Άλντους Χάξλεϊ/Aldus Haxley (1) Αλταμίρα (6) Αλφειός (1) Αναξίμανδρος (1) ανάπτυξη (17) αναρχισμός (10) Ανδρέας Εμπειρίκος (1) Ανδρέας Παπανδρέου (1) ανθρώπινα πιράνχας (32) ανθρωπολογία (1) Άννα Άρεντ/Hannah Arendt (8) Άννα Ιβάνοβνα Μπελιάι/Анна Ивановна Беляй (1) Άννα Κοκκίνου (1) Ανρί Ντεμπριγιώ/Henry Debrillaut (1) Ανρί Λεφέβρ/Henri Lefebre (4) Ανρί Μισώ/Henry Michaux (2) Άνσελμ Γιάπε/Anselm Jappe (1) Άνταμ Κέρτις/Adam Curtis (1) Αντίνοος (1) Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ/Antoine de Saint-Exupéry (1) Αντρέ Κερτέζ/André Kertész (1) Αντρέ Ορλεάν/André Orléan (5) Άντυ Γουώρχολ/Andy Warhol (2) Αντώνης Κουτρουμπής (1) αξία (13) Άρβο Περτ/Arvo Pärt (2) Αργυριάδης-Καλούμενος-Μπάτσης (1) Άρης Αλεξάνδρου (3) Άρης Κωνσταντινίδης (1) Άρης Μπερλής (1) Άρθουρ Λένινγκ/Arthur Lehning (1) Αρθούρος Σοπενχάουερ/Arthur Schopenhauer (3) Αριστοτέλης (14) Άσγκερ Γιόρν/Asger Jorn (21) Άυν Ραντ/Ayn Rand (3) Αφρική (2) Β. Γκ. Ζέμπαλντ/W. G. Sebald (2) Β.Α. Μότσαρτ/W.A/ Mozart (1) Βαγγέλης Αρτέμης (2) Βαλεντίν Βολόσινοφ/Валенти́н Воло́шинов (1) Βάλτερ Μπένγιαμιν/Walter Benjamin (6) Βανς Πάκαρντ/Vance Packard (2) Βασίλης Ηλιακόπουλος (2) Βασίλης Στρατιώτης (1) Βενετιά (1) Βενσάν Ντεκόμπ/Vincent (1) Βενσάν Ντεκόμπ/Vincent Descombes (16) Βέρνερ Χέρτσογκ/Werner Herzog (1) Βερολίνο (3) βία (20) Βιετνάμ (2) Βίκτωρ Μπούλλα/Виктор Буллаa (1) Βίκτωρ Ουγκώ/Victor Hugo (1) Βίκτωρ Σερζ/Ви́ктор Киба́льчич (1) Βίκτωρ Σκλόφκσι/Ви́ктор Шкло́вский (3) Βίκτωρ Φρανκλ/Victor Frankl (2) Βίλεμ Φλούσερ/Vilem Flusser (1) Βίνσεντ Μπράουν/Vincent Browne (1) βιοτεχνολογία (6) Βλαδίμιρος Λένιν/Влади́мир Ле́нин (6) Βλαντίμιρ Μαγιακόφκι/Влади́мир Маяко́вский (2) βοηθήματα μνήμης (11) Γαλλία (8) Γένεσις (1) Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος (4) Γερμανία (9) Γιάννηδες (1) Γιάννης Γρηγοριάδης (9) Γιάννης Ισιδώρου (4) Γιάννης Κάτρης (1) Γιάννης Πεδιώτης (3) Γιάννης Ρίτσος (3) Γιάννης Σκαρίμπας (3) Γιάννης Τσέγκος (1) Γιόζεφ Μπλοχ/Joseph Bloch (1) Γιόζεφ Ντίτζγκεν/Josef Dietzgen (1) γιορτή (18) Γιούργκεν Χάμπερμας/Jurgen Habermas (2) Γιόχαν Γκριμονπρέ/Johan Grimonprez (1) Γιόχαν Χουιζίνγκα/Johan Huizinga (3) Γιώργος Γαϊτάνος (1) Γιώργος Μακρής (1) Γιώργος Νικολαΐδης (1) Γιώργος Σεφέρης (2) Γιώργος Χαντζής (1) Γκ. Κ. Τσέστερτον/G.K. Chesterton (5) Γκ. Ράιλ/G. Ryle (1) Γκαίτε/Goethe (1) Γκέοργκ Ζίμελ/Georg Simmel (4) Γκετζ Άλυ/Götz Aly (1) Γκι Αμπέιγ/Guy Abeille (1) Γκίλμπερτ Ράιλ/Gilbert Ryle (2) Γκιόργκι Λίγκετι/György Ligeti (1) Γκιόργκι Λούκατς/György Lukács (4) Γκουίντο Καβαλκάντι/Guido Cavalcanti (1) Γκυ Ντεμπόρ/Guy Debord (23) Γκύντερ Άντερς/Günther Anders (9) γλώσσα (21) Γουάλας Στήβενς/Wallace Stevens (1) Γουδή (1) Γουίλιαμ Ήγγλετον/William Eggleton (1) Γουίλιαμ Μπάροους/William Burroughs (2) Γουίλιαμ Σαίξπηρ/William Shakespeare (3) Γούντι Άλλεν/Woody Allen (1) Γρηγόρης Βαλτινός (1) Δανία του Βορρά (2) Δανία του Νότου (5) Δελφοί (1) Δέσποινα Ζευκιλή (1) Δημήτρης Δημητριάδης (1) Δημήτρης Καραγιάννης (1) Δημήτρις Βεργέτης (1) δημιουργικότητα (8) Διεθνής (1) δικαιοσύνη (12) δοκιμασίες (3) Δουβλίνο (1) Δραπετσώνα (1) δυσφορία (30) Ε. Άνσκομπ/E. Anscombe (4) Ε. Βιλ/E. Will (1) Έ. Λ. Μάστερς / Ε. L. Masters (1) Ε.Ε. Κάμινγκς/E.E. Cummings (1) Ε.Χ. Γονατάς (1) Έζρα Πάουντ/Ezdra Pound (1) εικονική δημόσια σφαίρα (5) εικονογραφημένα κείμενα (10) εκπομπές (58) Ελβετία (1) Έλεν Κέλλερ/Helen Keller (1) Ελένη Ηλιοπούλου (1) Ελένη Μπέλλου (1) Ελευθερία (42) Ελευθεριακός (1) Ελίας Κανέττι/Elias Canetti (1) Εμίλ Μπενβενίστ/Emile Beneveniste (1) Εμίλ Ντυρκέμ/Emile Durkheim (1) Εμίλ Σιοράν/Emil Cioran (1) Έμιλυ Ντίκινσον/Emily Dickinson (2) Εμμανουήλ Καντ/Emmanuel Kant (2) Εμμανουήλ Λεβινάς/Emmanuel Levinas (3) Εμμανουήλ Μουνιέ/Emmanuel Mounier (1) Έντσο Τραβέρσο/Enzo Traverso (1) εξατομίκευση (45) εξέγερση (10) εξουσία (38) επανάσταση (25) επαναστατικός χαρτοπολτός (4) επιβίωση (5) επιστήμη (23) Έρασμος/Erasmus (1) εργασία (23) Ερίκ Σατί/Eric Satie (1) Έρικ Χομπσμπάουμ/Eric Hobsbaum (1) Έρνεστ Γκέλνερ/Ernest Gellner (1) Ερνστ Γιούνγκερ/Ernst Junger (2) Ερνστ Κασσίρερ/Ernst Cassirer (3) Ερνστ Μπλοχ/Ernst Bloch (1) ΕΡΩΔΙΟΣ (1) ΕΣΗΕΑ (2) ΕΣΣΔ (1) Ετιέν Ντε λα Μποεσί/Etien De la Boetie (1) Ευγένιος Ενρικέζ/Eugène Enriquez (1) Ευγένιος Ζαμιάτιν/Евге́ний Замя́тинn (1) Ευγένιος Ιονέσκο/Eugene Ionesco (1) ευρωπαϊκή προοπτική (49) ευτυχία (11) Ζ.-Ζ. Ρουσσώ/J.-J. Rousseau (1) Ζ.-Π. Βουαγιέ/J.-P. Voyer (5) Ζ.-Π. Ντιτέιγ/J.-P. Duteuil (1) Ζ.-Π. Ντυπουΐ/J.-P. Dupuy (1) Ζ.-Π. Σαρτρ/J.-P. Sartre (2) Ζακ Ελλύλ/Jacques Ellul (29) Ζακ Λακάν/Jacques Lacan (6) Ζακ Μπουβρές/Jacques Bouveresse (2) Ζακ Ντεριντά/Jacques Derrida (2) Ζακ Πρεβέρ/Jacques Prévert (2) Ζακ Σαπίρ/Jacques Sapir (2) Ζαν Ιτάρ/Jean Itard (1) Ζαν Μορώ/Jeanne Moreau (1) Ζαν Μπωντριγιάρ/Jean Baudrillard (1) Ζαν-Λυκ Γκοντάρ/Jean Luc Godard (3) Ζαν-Πιέρ Βερνάν/Jean Pierre Vernant (1) Ζαπατίστας (1) Ζάχα Χαντίντ/Zahā Ḥadīd (1) Ζάχος Παπαζαχαρίου (1) Ζεράρ Νταβί/Gerard Davy (1) Ζερμαίν Γκρηρ/Germaine Greer (1) Ζήσης Κοτιώνης (2) Ζήσης Σαρίκας (5) Ζιλ Ντελέζ/Gilles Deleuze (2) Ζιλ Ντωβέ/Gilles Dauve (1) Ζορ Βον/Zohr Vaughan (1) Ζύγκμουντ Μπάουμαν/Zygmunt Bauman (3) Ζυλ Ντωβέ/Gilles Dauvé (3) ζωή (45) Ζωρζ Μπατάιγ/Georges Bataille (1) ηθική (34) ΗΠΑ (19) Θανάσης Σβώλος (1) Θάτσερ/Thatcher (1) θέαμα/spectacle (13) Θένια Κουτρουμπή (1) Θεολόγος Βοσταντζόγλου (1) Θεός (16) Θεοφάνης Μελάς (2) Θεσσαλονίκη (2) Θήοντορ Ρόζακ/Theodore Roszak (1) θλίψη (12) Θοδωρής Χιώτης (1) Θόδωρος Ζιάκας (1) Θουκυδίδης (2) Ι.Θ. Κακριδής (1) Ίαν Χάκινγκ/Ian Hacking (2) Ιβάν Παβλόφ/Ива́н Па́влов (1) Ιβάν Τουργκένιεφ/Иван Тургенев (1) Ίγγα Κρεστενσεν/Inger Christensen (1) ιδρύματα τέχνης (7) ικέτες και ξένιοι (6) Ιλιάδα (1) Ιράν (1) Ισαάκ Μπ. Σίνγκερ/Isaac B. Singer (1) Ισπανία (1) Ισπαχάν (1) ιστορία (41) ισχύς (22) Ιχάμπ Χασσάν/Ihab Hassan (1) Ιωάννα Τσιβάκου (1) Ιωάννης ο Θεολόγος (1) Ιωσήφ Στάλιν/Ио́сиф Ста́лин (2) Κ.Π. Καβάφης (3) Κ.Σ. Λιούις/C.S. Lewis (4) Κάθλην Ρέιν/Kathleen Raine (1) καλλιτέχνες (24) Καλοκαίρι (8) Κάρελ Φουνκ/Karel Funk (1) Κάρεν Κίλιμνικ/Karen Kilimnik (1) Καρλ Γκέοργκ Μπύχνερ/Karl Georg Büchner (1) Καρλ Κορς/Karl Korsch (3) Καρλ Κράους/Karl Kraus (3) Καρλ Μαρξ/Karl Marx (33) Καρλ Πολάνυι/Karl Polanyi (2) Καρλ Σμιτ/Karl Schmidt (1) Καρλομάγνος (1) Κάρολος Δαρβίνος/Charles Darwin (1) Καρτέσιος/Descartes (7) Καταστασιακή Διεθνής/Internationale Situationniste (9) καταστασιακοί/situationnistes (20) Κατερίνα Αθανασίου (1) Κατερίνα Ηλιοπούλου (8) Κέβιν Κέλι/Kevin Kelly (2) Κεν Λόουτς/Ken Loach (1) Κεν Ρόμπινσον/Ken Robinson (1) Κένεθ Γκέργκεν/Kenneth Gergen (1) κενό (18) κεφαλαιοκρατία (37) Κίνα (1) Κλάους Κάρστενσον/Claus Carstensen (1) Κλερ Οζιάς/Claire Auzias (1) Κλωντ Λεβί-Στρώς/Claude Lévi-Strauss (4) Κομμούνα (1) κομμουνισμός (10) Κόνσταντ/Constant Niewenhuys (1) Κοπεγχάγη (1) Κόρα Ντάιαμοντ/Cora Diamond (1) Κορνήλιος Καστοριάδης (9) Κουρτ Βάιλ/Kurt Weil (1) Κουρτ Σβίττερς/Kurt Schwitters (1) κράτος (14) κρίση (32) Κριστιάν Ντελακαμπάιν/Christiane Delacampaigne (1) Κριστίν Λαγκάρντ/Christine Laguarde (1) Κριστόφ Κισλόφσκι/Krzysztof Kieslowski (1) Κρίστοφερ Λας/Christopher Lasch (4) Κροστάνδη (1) κυριαρχία (13) Κωνσταντίνος Καραμανλής (1) Κωνσταντίνος Ματσούκας (1) Κώστας Βάρναλης (1) Κώστας Δεσποινιάδης (4) Κώστας Κολημένος (1) Κώστας Παπαϊωάννου (7) Κώστας Χριστοδούλου (1) Κωστής Βελόνης (1) Κωστής Παπαγιώργης (2) Λ. Βίττγκενσταϊν/L. Wittgenstein (17) Λα Μετρί/ La Mettrie (1) Λάζαρος Αρσενίου (3) Λάκι Λουτσιάνο/Lucky Luciano (1) Λάμπρος Κωνσταντάρας (1) Λάο Τσε/老子 (1) Λαρς φον Τρίερ/Lars von Trier (1) λενινισμός (6) Λεξικό Κριαρά (1) Λεξικό Liddell-Scott (2) Λέο Στράους/Leo Strauss (1) Λεόν Βαλράς/Léon Walras (2) Λέσχη Φιλελεύθερης Ανάγνωσης (1) Λετονία (1) Λετριστές/Lettristes (1) Λέων Σεστώφ/Лев Шесто́в (2) Λέων Τρότσκι/Лев Тро́цкий (3) Λιούις Μάμφορντ/Lewis Mumford (10) λογική (3) Λογιόλα/Loyola (1) Λόγος (26) λογοτεχνία (25) Λονδίνο (3) Λουί Αραγκόν/Louis Aragon (1) Λουί Μαλ/Louis Mal (1) Λουΐ ντε Σαιν Ζυστ/Louis de Saint Juste (1) Λουί Ντυμόν/Louis Dumont (6) Λουίς Αλτουσέρ/Louis Althusser (1) Λουίς Μπουνιουέλ/Louis Buñuel (3) Λουσιέν Μαλζόν/Lucien Malson (1) Λουσίντα και Ντέιβις Μάτλοκ/L & D Matlock (1) Λυγκέας (2) Λωτρεαμόν/Lautréamont (7) Μ. Γκωσέ/M. Gauchet (1) Μάης '68 (1) Μάικ Κέλυ/Mike Kelley (1) Μάικλ Χάρντ/Michael Hardt (1) Μάκης Μηλάτος (1) Μακιαβέλλι/Machiavelli (4) Μάλκολμ Λόουρι/Malcolm Lowry (1) Μάλκολμ Χ/Malcolm X (1) μανιφέστα (65) Μανόλης Λαμπρίδης (1) Μανώλης Αναγνωστάκης (3) Μαξ Βέμπερ/Max Weber (2) Μαξ Ήστμαν/Max Eastman (1) Μαρακές (1) Μάρθα Γκέλχορν/Martha Gellhorn (1) Μαρί ντε Ενζέλ/Marie de Hennezel (1) Μαρίνα Τσβετάγιεβα/Мари́на Цвета́ева (3) Μάρσαλ Σάλινς/Marshall Sahlins (5) Μαρσέλ Μαριέν/Marcel Mariën (1) Μαρσέλ Μως/Marcel Mauss (1) Μαρσέλ Ντυσάν/Marcel Duchamp (1) Μάρτζορι Πέρλοφ/Marjorie Perloff (1) Μάρτζορι Ρόουλινγκ/Marjorie Rowling (1) Μάρτιν Λούθερ Κινγκ/M.L. King (1) Μάρτιν Μπούμπερ/Martin Buber (1) Μάρτιν Χάιντεγγερ/Martin Heidegger (5) μελαγχολία (5) Μελούνα (1) Μέριλυν (1) Μεσαίωνας (7) Μέση Ανατολή (1) μεταμοντέρνο (10) μεταμορφωτική δύναμη (34) μηδέν (11) μηδενισμός (35) Μηνάς Εμμανουήλ (1) Μίλτος Θεοδοσίου (2) Μίλτος Σαχτούρης (2) Μίλτων Φρίντμαν/Milton Friedmann (1) Μιριέλ Μπαρμπερί/Muriel Barbery (1) Μισέλ Αλιετά/Michel Aglietta (1) Μισέλ Ουελμπέκ/Michel Houellebecq (3) Μισέλ Πικολί/Michel Piccoli (1) Μισέλ Σερ/Michel Serres (1) Μισέλ Τουρνιέ/Michel Tournier (2) Μισέλ Φουκώ/Michel Foucault (11) ΜΙΤ (1) Μίχαελ Λέβι/Michael Loewy (2) Μιχαήλ Θερβάντες/Miguel Cervantes (1) Μιχαήλ Μπακούνιν/Михаил Бакунин (2) Μιχαήλ Μπαχτίν/Михаи́л Бахти́н (1) Μιχαηλάγγελος Αντονιόνι/Michelangelo Antonioni (2) Μιχάλης Πάγκαλος (1) Μόμπυ Ντικ (1) Μόρις Ντρούρι/Maurice Drury (1) μουσική (36) Μουσταφά Καγιάτι/Mustafa Khayati (1) μοφερισμός/mofferism (6) Μπαρούχ Σπινόζα/Baruch Spinoza (1) Μπάρυ Άνσγουωρθ/Barry Unsworth (1) Μπέλα Ταρ/Béla Tarr (1) Μπέρναρντ Μάντεβιλ/Bernard Mandeville (1) Μπέρτολντ Μπρεχτ/Bertold Brecht (3) Μπίφο Μπεράρντι/Bifo Berardi (2) Μπλεζ Πασκάλ/Blaise Pascal (1) Μπομπ Ντύλαν/Bon Dylan (1) Μπρέτον Γουντς (1) Μπριζίτ Μπαρντό/Brigitte Bardot (2) Μύκονος (1) μυστικισμός (1) Μωρίς Μερλώ-Ποντύ/Maurice Merleau-Ponty (2) Ν.Α. Μπερντγιάεφ/ Н/ А. Бердя́ев (1) Ν.Γ. Πεντζίκης (1) ναζιστοφασισμός (29) ναρκισσισμός (10) Νασρεντίν Χότζας (1) ναυαγοί (2) Νέα Ζηλανδία (1) Νέα Υόρκη (2) Νεάντερταλ (1) νεοφιλελευθερισμός (12) Νίκος Εγγονόπουλος (3) Νίκος Ζαχαριάδης (2) Νίκος Καρούζος (4) Νίκος Μπελογιάννης (1) Νίκος Σκοπλάκης (1) Νίκος Buccanier Κούρκουλος (6) Νόαμ Τσόμσκι/Noam Chomsky (1) Νόρμπερτ Ελίας/Norbert Elias (1) νους (24) Νούτσιο Όρντινε/Nuccio Ordine (1) Ντ. Ουίγκινς/D. Wiggins (2) Ντ. Χάνκοκ/D. Hancock (1) Ντέιβιντ Λυντς/David Lynch (3) Ντέιβιντ Μπομ/David Bohm (1) Ντέιβιντ Ρικάρντο/David Ricardo (4) Ντέιβιντ Χιούμ/David Hume (4) Ντέσμοντ Μόρις/Desmont Morris (1) Ντμίτρι Πρίγκοφ/Дми́трий При́гов (1) Ντον Ντελίλο/Don Delillo (2) Ντόναλντ Γουίνικοτ/Donald Winnicott (2) Ντονέλα Μήντοους/Donella Meadows (1) Ξενοδοχείο των Ξένων (2) Ξενοφών (3) ξεψάρωμα (3) Ο. Σ. Βίκτορ/H. St Victor (1) Οδύσσεια (2) οικονομία (52) Οκτάβιο Πας/Octavio Paz (2) Όλγα Γερογιαννάκη (1) όλεθρος (29) Όμηρος (1) ομιλίες (13) ΟΟΣΑ (1) Ορφέας Απέργης (2) Όσκαρ Ουάιλντ/Oskar Wilde (2) Ουίσταν Ώντεν/Wystan Auden (3) Ουόλτ Ουΐτμαν/Walt Whitman (1) Π.Α.Ρενουάρ/P.A.Renoir (1) Π.Μ.Σ. Χάκερ/P.M.S. Hacker (6) παιδεία (7) παιχνίδι (7) Παναγιώτης Κονδύλης (10) Παπάγος (1) παπαρολογία (7) παράδοση (4) παραμύθιασμα (2) Παρίσι (1) Πάρνηθα (1) Πασκάλ Ενζέλ/Pascal Engel (1) Πάσχος Μανδραβέλης (3) Πέδρο Ματέο/Pedro Mateo (1) Πέπη Ρηγοπούλου (1) περιπέτεια (3) Πέτρος Αρτάνης (1) Πέτρος Κορνήλιος/Pierre Corneille (1) Πέτρος Παπαθανασίου (1) Πήτερ Γκητς/P.T. Geach (2) Πήτερ Κρηφτ/Peter Kreeft (1) Πήτερ Μπρουκ/Peter Brook (1) Πήτερ Ουίντς/Peter Winch (2) Πήτερ Ουότκινς/Peter Watkins (1) Πιέρ Μανάν/Pierre Manent (1) Πιέρ Μπουρντιέ/Pierre Bourdieu (1) Πιέρ-Ζοζέφ Προυντόν/Pierre-Joseph Proudhon (1) Πλαστήρας (2) Πλάτωνας (4) πλουραλισμός (1) ποίηση (67) πολεμικά κείμενα (11) πόλεμος (26) πόλη (25) πολιτική (47) Ποτάμι (1) προαίρεση (1) προεκλογικά μηνύματα (9) προλεταριάτο (47) Προμηθέας (1) προπαγάνδα (57) Πωλ Βιριλιό/Paul Virilio (1) Πωλ Βαλερύ/Paul Valery (1) Πωλ Ζοριόν/Paul Jorion (1) Πωλ Ζωγραφάκης (1) Πωλ Λαφάργκ/Paul Lafargue (2) Πωλ Ρικέρ/Paul Ricoeur (2) Ρ. ΜακΝαμάρα/R. MacNamara (3) Ραούλ Βανεγκέμ/Raoul Vaneigem (6) Ραούλ Σουρίτα/Raul Zurita (1) Ρας Ρίις/Rush Rhees (1) Ράσελ Τζάκομπι/Russel Jacobi (3) Ρέι Μπράντμπερι/Ray Bradbury (1) Ρέιμοντ Κάρβερ/Raymond Carver (1) Ρενέ Ζιράρ/René Girard (10) Ρενέ Κλερ/ René Clair (1) Ρισελιέ/Richelieu (1) Ρίτα Γκαβέρα (1) Ρίτσαρντ Κόμπντεν/Richard Cobden (1) Ρίτσαρντ Μοράν/Richard Moran (1) Ρίτσαρντ Ρόρτι/Richard Rorty (7) Ροβεσπιέρος (1) Ρόζα Λούξεμπουργκ/Rosa Luxembourg (3) Ρόζενταλ-Γιούντιν (1) ρομαντισμός (4) Ρομπέρ Αντέλμ/Robert Antelme (1) Ρόμπερτ Οπενχάϊμερ/Robert Oppenheimer (1) Ρόμπερτ Ρέντφορντ/Robert Redford (1) Ρόμπερτ Φρανκ/Robert Frank (1) Ρόμπερτ Χας/Robert Hass (2) Ρομπέρτο Χουαρόθ/Roberto Juarroz (1) Ρουμανία (1) Ρωσία (3) Σ. Μπενβενούτο/S. Benvenuto (1) Σ. Πιρόν/S. Piron (1) Σαίξπηρ/Shakespeare (1) Σαν Φρανσίσκο (1) σαπουνόφουσκες (10) Σαρλ Μπωντλέρ/Charles Baudeilaire (1) Σαρλ Μπωντλέρ/Charles Baudeilaire (1) Σαρλ Πεγκί/Charles Péguy (1) Σαρλ Φουριέ/Charles Fourier (1) Σβετλάνα Αλεξίεβιτς/Светлана Алексиевич (1) Σέρεν Κίρκεγκωρ/Søren Kierkegaard (5) Σεσίλ Ιγγλέση Μαργέλου (1) Σέσιλ ντε Μιλ/Cecil DeMille (1) σθένος (4) Σιμόν Βέιλ/Simone Weil (6) Σιμόν Λέις/Simon Leys (1) σινεμά (44) Σίνεντ Ο'Κόνορ/Sinead O'Connor (1) Σίντνεϊ Λιουμέτ/Sidney Lumet (1) Σίσυφος (1) σκεπτικισμός (6) Σκιπίων ο Αφρικανός (1) σκουπιδοντενεκέδες (1) Σλαβόι Ζίζεκ/Slavoj Žižek (4) Σόνια (1) σοσιαλδημοκρατία (7) Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα (1) Σουηδία (3) Σουν Τζου/ 孫子 (1) σουρεαλισμός (7) σοφία (6) Σπύρος Κυριαζόπουλος (7) σταλινισμός (14) Σταμάτης Γονίδης (1) Σταμάτης Πολενάκης (1) Στάνλεϊ Κάβελ/Stanley Cavell (2) Στάνλεϊ Κιούμπρικ/Stanley Kubrick (1) Στάντις Λώουντερ/Standish Lawder (2) Στέλιος Κούλογλου (1) Στέλιος Ράμφος (1) Στεφάν Λαβινιότ/Stéphane Lavignotte (1) Στέφανος Λουπάσκο/Stephan Lupasco (4) Στέφανoς Ροζάνης (8) Στήβεν Πίνκερ/Steven Pinker (2) στρατόπεδα εργασίας (10) στρατόπερα αναψυχής (1) Σύλβια Πλαθ/Sylvia Plath (1) Σύλλογος Υπαλλήλων Βιβλίου-Χάρτου (3) Σύνταγμα (1) σχετικισμός (2) Σωκράτης (4) σώμα (3) Τ.Κ.Παπατσώνης (2) Τ.Σ. Έλλιοτ/T.S. Elliot (3) Τάκης Μίχας (2) Ταλίν (1) Τάλκοτ Πάρσονς/Talcott Parsons (1) Τάσος Λάγγης (2) Τέοντορ Αντόρνο/Theodor Adorno (1) τέχνη (71) τεχνικό σύστημα (40) τεχνοκρατία (28) τεχνολογικός μεσσιανισμός (41) τεχνοσάχλα (16) Τζ. Μπένθαμ/J. Bentham (1) Τζ. Ρ. Σάουλ/J. R. Saul (8) Τζ. Σενμπάουμσφελντ/G. Schönbaumsfeld (1) Τζ. Στ. Μιλλ/J. St. Mill (1) Τζ.Ρ.Ρ. Τόλκιν/J.R.R. Tolkien (1) Τζακ Α. Γκόλντστοουν/Jack A. Goldstone (1) Τζέημς Μπάλντουιν/James Baldwin (1) Τζέφρεϊ Χερφ/Jeffrey Herf (1) Τζον Γκρέι/John Gray (1) Τζον Κ. Γκαλμπρέιθ/John K. Galbraith (1) Τζον Λοκ/John Locke (3) Τζον Μ. Κούτσι/John M. Coetzee (2) Τζον Ρωλς/John Rawls (2) Τζον Σερλ/John Searle (6) Τζον Στάινμπεκ/John Steinbeck (1) Τζον Φ. Κέννεντυ/John F. Kennedy (3) Τζον Φόουλς/John Fowles (1) Τζον Χιούστον/John Houston (1) Τζον Ώστιν/John Austin (1) Τζορτζ Όργουελ/George Orwell (4) Τζορτζ Στάινερ/George Steiner (2) Τζόρτζιο Αγκάμπεν/Giorgio Agamben (4) Τζουζέπε Πίνοτ-Γκαλίτσιο/Giuseppe Pinot-Gallizio (1) Τζούλια Κρίστεβα/Julia Cristeva (1) Τομά Λεπετιέ/Thomas Lepeltier (1) Τομάς Ιμπάνιεθ/Tomás Ibáñez (1) Τόμας Πίντσον/ Thomas Pynchon (1) Τόμας Ρηντ/Thomas Reid (2) Τόμας Χομπς/Thomas Hobbes (4) Τόνι Νέγκρι/Toni Negri (2) Τόνι Σουάρτζ/Tony Schwartz (1) τραγωδία (10) Τρανσχιουμανισμός (1) Τριλεκτική (11) Τριστάν Τζαρά/Tristan Tzara (1) Τρόικα (21) Τσαρλς Ντέιβενπορτ/Charles Davenport (1) Τσαρλς Ράιτ Μιλλς/Charles Wright Mills (1) Τσαρλς Σ. Περς/Charles S. Peirce (1) Τσαρλς Τέιλορ/Charles Taylor (1) Τσαρλς Φορτ/Charles Fort (1) τυραννία (14) Υβ Λε Μανάκ/Yves Le Manach (9) Υβ Μισώ/Yves Michaud (1) υλισμός (13) υπαρξισμός (3) υποκείμενο (29) υπομονή (2) Φ. Ε. Ρεϊνάλ/F. E. Reynal (1) Φ. Σελίν/. Céline (1) Φ.Ντ. Πητ/F.D.Peat (1) Φαινομενολογία (1) Φελίξ Γκουαταρί/Félix Guattari (1) Φερνάντο Αρρραμπάλ/Fernando Arrabal (1) Φερνάντο Πεσσόα/Fernando Pessoa (2) Φθινόπωρο (1) Φίγκαρο (1) Φίλιπ Λάρκιν/Philip Larkin (1) Φιλοσοφία (76) Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι/Фёдор Достоевский (5) Φλαν Ο' Μπράϊαν/Flann O' Brien (1) Φουκουσίμα (3) Φρ. Ένγκελς/Fr. Engels (7) Φρ. Νίτσε/Fr. Nietsche (11) Φρ. Σιμιάν/Fr. Simiand (1) Φρ. Φουρκέ/Fr. Fourquet (1) Φράνσις Μπέικον/Francis Bacon (1) Φρανσουά Γκρουά/François Grua (1) Φρανσουά Καραντέκ/François Caradec (1) Φρανσουά Λυοτάρ/François Lyotard (1) Φρανσουά Φουρκέ/François Fourquet (1) Φραντς Κάφκα/Frantz Kafka (2) Φρέντερικ Τέιλορ/Frederick Taylor (1) Φρέντερικ Τζέιμσον/Frederick Jameson (1) Φρήντριχ Γιάκομπι/Friedrich Jacobi (1) Φρήντριχ Έμπερτ/Fredrich Ebert (1) Φρήντριχ Μουρνάου/Friedrich Murnau (1) Φρήντριχ Χάγιεκ/Friedriech Hayek (2) Φριτς Λάιστ/Fritz Leist (1) φρμκ (13) Φρόιντ/Freud (5) Φώτης Τερζάκης (1) Χ. Λ. Μπόρχες/J. L. Borges (2) Χ. Μ. Εντσενσμπέργκερ/H. M. Enzensberger (1) Χάιμε Σεμπρούν/Jaime Semprun (1) χαρά (5) Χάρβαρντ (1) Χάρης Βλαβιανός (1) Χάρι Χόλε (1) Χάρυ Γκουγκενχάιμ/Harry Guggenheim (1) Χάρυ Φράνκφουρτ/Harry Frankfurt (1) Χέγκελ/Hegel (12) Χέερτ Μακ/Geert Mak (3) Χένρικ Ίψεν/H. Ibsen (1) Χέρμαν Μέλβιλ/Herman Melville (1) Χέρμπερτ Μαρκούζε/Herbert Marcuse (2) Χιλή (1) Χίλντε ντε Μπράιν/Hilde de Bruijn (1) χιούμορ (29) Χιροσίμα (4) Χλόη Κολλύρη (1) Χουάλ Βίβες/Juan Vives (1) χρήμα (13) χρήμα και μαγεία (21) Χρήστος Βακαλόπουλος (1) Χριστός (3) χρόνος (10) ψυχή (12) ωφελιμισμός (13) A.I. (6) Ange S. Vlachos (1) Bar Beduin (1) Beatnics (1) beton7 (12) BHL (2) Biennale (2) Bloomberg (1) Bob Dylan (1) Bob Marley (1) Bodies (3) Bruce Springsteen (1) Cinemarian (3) CNN (1) dada (2) dangerfew (77) David Bowie (1) DAVOS (2) Descombes (1) DOCUMENTA (1) Einsatzgruppe D (1) EMAF (1) Frank Zappa (3) Gaston Bachelard/Γκαστόν Μπασλάρ (1) Happyfew (5) HighSpeedAcces (1) Hippies (1) Hollowsky (161) Iggy Pop (1) Il Consigliere (3) intothepill (2) izi (230) Janitoring (1) Jazz (2) Jeffrey Lee Pierce (1) Jimmy Cliff (1) Joe Strummer (1) Johnny Cash (2) Keith Richards (1) La Tribune (1) Malaguena (1) Mark Twain (1) Miles Davis (2) Monty Python (1) Muppet Show (1) nem68 (1) Nick Cave (1) Nosotros (1) psonia (4) RadioBubble (61) Renty (3) Ringo Star (1) RSA (1) Salon De Vortex (5) Scott Asheton (1) Serajevomag (1) sexbox (2) socialmedia (2) Tales from the Crypt (1) TESTS! (6) TwixtLab (1) UNICEF (1) urban hacking (13) Wall Street Journal (1) wobblies (2) Zακ Μπουβρές/Jacques Bouveresse (1) Zabriskie Point (1) zi (1) Zoviets (1)