03 Ιουλίου 2019

Φόρος τιμής στον τριδιαλεκτικό Στέφανο Λουπάσκο

 
Stéphane Lupasco (1900-1988)
Σημ. HS. - Για όσους μπήκαν στον κόπο να μελετήσουν το βιβλίο  του Άσγκερ Γιόρν Αγριότητα, Βαρβαρότητα και Πολιτισμός (εκδ. Αλήστου Μνήμης, 2003) και ίσως βρήκαν αξιόλογη την «τριλεκτική μέθοδο» του, νομίζω ότι έχει ενδιαφέρον μια γνωριμία με την «τριδιαλεκτική» σκέψη του Γαλλορουμάνου φιλόσοφου της επιστήμης Stéphane Lupasco (1900-1988), που υπήρξε μια από τις πηγές του θαυμαστού Δανού. Την παρουσιάζω λοιπόν εδώ πολύ συνοπτικά στηριγμένος κυρίως στο βιβλίο του L’ Univers Psychique. La Fin de la Psychanalyse (Το Ψυχικό Σύμπαν. Το τέλος της ψυχανάλυσης, εκδ. Denoel/Gonthier, 1978).   Το κείμενο που ακολουθεί πρωτοδημοσιεύτηκε το 2002 στην ιστοσελίδα happyfew.
 
*

Τα τρία σύμπαντα και η «τριδιαλεκτική» τους

Ο Λουπάσκο μελέτησε το πρόβλημα της ύλης και της ενέργειας από τη δεκαετία του  1950 και οδηγήθηκε να διακρίνει τρία «σύμπαντα». Το μακροφυσικό, το μικροφυσικό και το νευροψυχικό.

Κατ’ αυτόν, η εντροπία και το β΄ θερμοδυναμικό αξίωμα (το κατά κάποιο τρόπο αξίωμα του  «θανάτου» κάθε κλειστού συστήματος ενεργείας) ισχύουν κυρίως στο μακροφυσικό σύμπαν. Εδώ, λέει, παρατηρούμε την τάση για διαρκή ανταλλαγή και μετασχηματισμό των μορφών της ενέργειας, μια διαδικασία μες από την οποία κάθε φορά ένα ορισμένο ποσό ενέργειας εκπίπτει ποιοτικά στην κατάσταση της θερμικής ενέργειας οδηγώντας προοδευτικά σε μια ενεργειακή ομοιογένεια, ισοδύναμη με τον «θάνατο».

Ωστόσο στο μικροφυσικό κόσμο, τον κόσμο του ατόμου και των ηλεκτρονίων, ισχύει κυρίως το αντίθετο αξίωμα. Με εξαίρεση τα φωτόνια, τα ηλεκτρόνια ανθίστανται σθεναρά σε οποιαδήποτε ενεργειακή ανταλλαγή. Εδώ φαίνεται πράγματι να ισχύει το λεγόμενο αξίωμα του «αποκλεισμού», ή αξίωμα του Pauli: το ηλεκτρόνιο (και άλλα ηλεκτρικά σωματίδια όπως το πρωτόνιο) αποκλείει κάθε άλλο ηλεκτρόνιο από την κβαντική ενεργειακή κατάστασή του μέσα σ’ ένα πυρήνα. Έτσι, ενώ στο μακροφυσικό σύμπαν οδηγούμαστε σε μια ενεργειακή ομοιογένεια, στο μικροφυσικό σύμπαν έχουμε μια αντίσταση σ’ αυτήν και μια εμμονή στην ενεργειακή ετερογένεια, ή «αντί-εντροπία».

Συνεπώς υπάρχουν, κατά τον Λουπάσκο, δύο ανταγωνιστικά αξιώματα μέσα στη συστηματοποιό φύση της ενέργειας: το αξίωμα της ενεργειακής ομοιογενοποίησης και το αξίωμα της ενεργειακής ετερογενοποίησης
 
Γι’ αυτό το λόγο θεωρεί πως οι γενετιστές βιολόγοι ερμηνεύουν λανθασμένα  τους μηχανισμούς εμφάνισης και γένεσης της ζωής όταν τους θεωρούν ως προϊόντα αποκλειστικά και μόνο ενός νόμου ομοιογενοποίησης (ανατύπωση και αναπαραγωγή του  «ίδιου», δηλαδή της  «κλωνικής ταυτότητας»). Όπως εξηγεί, αυτοί οι επιστήμονες παραμένουν στην κλασική μακροφυσική οπτική νομίζοντας ότι μόνο αυτή ισχύει για όλα τα φαινόμενα, και γι’ αυτό το λόγο οδηγούνται στο σφάλμα να αποδίδουν όλη την εκπληκτική ετερογένεια της  ζωντανής ή βιολογικής ύλης σε τυχαίες μεταλλάξεις, ενώ δεν πρόκειται για «τυχαίο» αλλά για εκδήλωση του ανταγωνισμού που μόλις περιγράψαμε.

Έχουμε λοιπόν, κατά τον Λουπάσκο, δύο είδη ανταγωνισμών, δύο διαλεκτικές, στο εσωτερικό της σύνολης ενέργειας: τη μακροφυσική διαλεκτική και τη μικροφυσική διαλεκτική. Η πρώτη αφορά στο σύνολο των ανταγωνισμών που συγκροτούν το μακροφυσικό σύμπαν, ενώ η δεύτερη το σύνολο των ανταγωνισμών που συγκροτούν το μικροφυσικό σύμπαν. Επιπλέον, αυτές οι δυο διαλεκτικές βρίσκονται σε ανταγωνισμό και μεταξύ τους.

Έτσι, ο Λουπάσκο εντοπίζει και μια τρίτη διαλεκτική. Είναι η αντίθεση μεταξύ του φυσικού κόσμου και του  βιολογικού κόσμου. Όπως εξηγεί, στο βιολογικό κόσμο, στον οποίο εκδηλώνεται το φαινόμενο της ζωής, όλοι οι διαμοριακοί ανταγωνισμοί που συνιστούν τη ζωντανή ύλη των ιστολογικών συστημάτων και των οργάνων που φτιάχνουν αυτοί οι ιστοί, όπως και επίσης και οι ηλεκτροχημικοί, ενζυματικοί, γενετικοί, ορμονικοί, κ.λπ. ανταγωνισμοί στους οποίους στηρίζεται το φαινόμενο της   ζωής, υπακούουν σε ένα βιολογικό σύστημα ετερογενοποίησης δηλαδή πληθωρικής διαφοροποίησης ή αντί-εντροπίας, το οποίο αντιτίθεται και αντιστέκεται στη φυσική ομοιογενοποίηση (το «θάνατο» λόγω αύξησης της   εντροπίας). Μάλιστα εδώ οφείλονται, κατά τον Λουπάσκο αναφέρει τα χαρακτηριστικά προβλήματα που προκύπτουν κατά τις μεταμοσχεύσεις και τα πορίσματα της   ανοσολογίας, τα οποία φαίνεται να τον επιβεβαιώνουν.

Αυτή η αντίθεση και διαπάλη μεταξύ βιολογικού και φυσικού κόσμου ορίζει μια κατάσταση διαρκούς δισυμμετρίας ή σταθερής ανισορροπίας μεταξύ τους όπου, στην πορεία τόσο της φυλογένεσης όσο και της οντογένεσης, οι δυνάμεις της ετερογενοποίησης οφείλουν διαρκώς να κυριαρχούν πάνω στις δυνάμεις της ομοιογενοποίησης προκειμένου να υπάρχει ζωή –ενώ την ίδια στιγμή, το ομοιογενές τείνει να κυριαρχήσει πάνω στο ετερογενές, οδηγώντας το ζωντανό ον στο θάνατο.

Το νευροψυχικό σύμπαν

Πέρα από αυτές τις συστημικές αντιθέσεις στις οποίες, όπως σημειώνει εμφατικά ασκώντας κριτική στη χεγκελιανή και μαρξιστική διαλεκτική, «δεν υπάρχει τελική σύνθεση», ο Λουπάσκο πρότεινε ότι μπορούμε να διαπιστώσουμε την ύπαρξη και ενός συστήματος τρίτου τύπου, δηλαδή μιας τρίτης διαλεκτικής σειράς ανταγωνισμών, η οποία αναπτύσσεται, εκδηλώνεται και ισχύει στα έμβια είδη και κυρίως στον άνθρωπο. Αυτή είναι η νευροψυχική διαλεκτική, εντελώς διάφορη και από τη μακροφυσική και από τη μικροφυσική, και από τη φυσική και από τη βιολογική, η οποία συνιστά ένα τρίτο κόσμο ή σύμπαν, το νευροψυχικό σύμπαν.

Εδώ πρέπει να κάνω μια μικρή παράκαμψη. Ο Λουπάσκο υπογραμμίζει ότι αυτή η τρίτη διαλεκτική διέφυγε της  προσοχής όλων των έως σήμερα διαλεκτικών σκέψεων, από την Αρχαιότητα ίσαμε τους Μοντέρνους καιρούς και από το ταοϊστικό Γιν-Γιάνγκ έως τη διαλεκτική των Χέγκελ και Μαρξ. Έτσι, για να προσεγγίσουμε τη σκέψη του εδώ, πρέπει να εξετάσουμε μια επιπλέον διαλεκτική αντίθεση, πέρα από την αντίθεση μεταξύ ομοιογενοποίησης και ετερογενοποίησης. Πρόκειται για την, με αριστοτελικούς όρους, αντίθεση μεταξύ ενεργού πραγματικότητας (actuality) και δυνητικής πραγματικότητας (potentiality ή virtuality), άρα και μεταξύ ενεργοποίησης (actualisation) και δυνητικοποίησης (potentialisation ή virtualisation).

Το δυνάμει και το ενεργεία (potential, actual)

Ο Λουπάσκο, ακολουθώντας εδώ τον αριστοτελικό συλλογισμό, διακρίνει λοιπόν μεταξύ δυνητικού (potentiel ή virtuel) και πιθανού ή δυνατού (possible)[i]. Να ένα απλό παράδειγμα. Ο Α και ο Β, που κατοικούν στην ίδια πόλη, είναι πιθανόν να συναντηθούν κάποια στιγμή, ακριβώς επειδή ζουν στην ίδια πόλη. Εάν όμως έχουν κανονίσει να συναντηθούν μια ορισμένη ώρα σ’ ένα ορισμένο σημείο, τότε η συνάντησή τους δεν θα είναι πλέον πιθανή αλλά δυνητική. Θα εγγράφεται δηλαδή ως δυνητική πραγματικότητα στη σχέση τους ήδη πριν συναντηθούν ενεργά, και μάλιστα ως δυνητική πραγματικότητα θα κατευθύνει την ενεργό πραγματικότητα καθενός όπως αυτή έχει πριν από το ραντεβού τους (ο καθένας θα έχει την έγνοια ή συνείδηση αυτής της   ορισμένης συνάντησης). Μόνον εντελώς τυχαίοι ή απρόσμενοι παράγοντες μπορούν να ακυρώσουν την ενεργοποίηση αυτής της   δυνητικής πραγματικότητας, δηλαδή του  ραντεβού. Επιπλέον, όταν αυτή η δυνητική πραγματικότητα γίνει ενεργή (όταν δηλαδή συναντηθούν), τότε παύει να είναι δυνητική πραγματικότητα και, σε ό,τι αφορά το επίπεδο της συνείδησης, περνάει πλέον στη μη-συνείδηση.

Συνείδηση

Πρέπει να υπογραμμιστεί εδώ, ότι ο Λ. προσέχει να μην χρησιμοποιεί τον όρο «ασυνείδητο». Ο υπότιτλος άλλωστε το βιβλίου του αυτού είναι Το τέλος της   ψυχανάλυσης. Τι εννοεί;

Ας ανατρέξουμε στο προηγούμενο παράδειγμα. Σε αυτό είναι φανερό πως αυτό που λέμε «συνείδηση» είναι έγνοια, προαίρεση, πρόθεση και κατά κάποιον τρόπο οργανωτική αρχή. Έγνοια για κάτι που δεν έχει ακόμα πραγματωθεί ενεργά, αλλά έχει τεθεί ως δυνάμει πραγματικότητα, δηλαδή ως υπόσχεση (ή πρόθεση, ή προαίρεση, θα λέγαμε σε άλλο φιλοσοφικό λεξιλόγιο) να πραγματωθεί ενεργά. Όταν το ραντεβού μεταξύ Α και Β πραγματωθεί ενεργά, τότε παύει να υφίσταται αυτή η συνείδηση-έγνοια του. Ωστόσο δεν γίνεται κάτι το εντελώς «ασυνείδητο» με την κλασσική ψυχαναλυτική έννοια του  όρου. Αποτελεί μια «γνώση», η οποία φεύγει μεν από το προσκήνιο της   συνείδησης αλλά μπορεί να ενεργοποιηθεί σε μια επόμενη φορά (εν όψει ενός άλλου ραντεβού με τον ίδιο ή και με άλλους ανθρώπους).

Ο Άσγκερ Γιόρν έγραφε το 1964, ότι μπορούμε να θεωρήσουμε το «ασυνείδητο» όχι σαν αυτή την ά-λογη και ανοργάνωτη φροϋδική «ζούγκλα» των ενορμήσεων, αλλά μάλλον ως τη δεξαμενή έλλογων προσπαθειών και γνώσεων, οι οποίες υπήρξαν προηγουμένως ως έγνοια του  ζωντανού όντος και έπαψαν να υφίστανται ως έγνοια άπαξ και επιτεύχθηκε (έγινε από δυνάμει, ενεργεία) ο στόχος εκείνων των προσπαθειών. Π.χ. όταν μαθαίνω να οδηγώ ποδήλατο, σκέφτομαι μια σειρά κινήσεων που δεν γνωρίζω αλλά οφείλω να μάθω. Μόλις μάθω, δεν τις ξανασκέφτομαι. Περνούν στο «ασυνείδητο» ή το «μη-συνειδητό». Αλλά, αν έχω πάμπολλα χρόνια να κάνω ποδήλατο και το έχω κάπως ξεχάσει, όταν το ξαναεπιχειρήσω τότε θα διαπιστώσω μια ανάσυρση εκείνων των σκέψεων-προσπαθειών από τη «μη-συνείδηση».

Η σχέση μεταξύ δυνάμει και ενεργεία πραγματικότητας

Έτσι, η σχέση αντίθεσης μεταξύ φυσικού και βιολογικού σύμπαντος (όπως και μεταξύ μακροφυσικού και μικροφυσικού κόσμου), την οποία εντοπίζει ο Λουπάσκο, είναι τέτοια ώστε η ενεργοποίηση της μίας πλευράς δυνητικοποιεί την άλλη. Όσο τείνει να πραγματώνεται π.χ. η αρχή της  ομοιογενοποίησης (του β’ θερμοδυναμικού αξιώματος), τόσο τείνει να περνά σε κατάσταση δυνητικής πραγματικότητας η αρχή του «αποκλεισμού» ή της   αντί-εντροπίας∙ και αντίστροφα.

Είναι σημαντικό εδώ να προσεχθούν δύο επισημάνσεις του Λουπάσκο:

1.  Η ενεργοποίηση της μιας πλευράς δεν μηδενίζει την άλλη, αλλά την κάνει δυνητική.
2.  Σε συνάρτηση με αυτό, δεν μπορεί να υπάρξει ποτέ απόλυτη ενεργοποίηση, ούτε απόλυτη δυνητικοποίηση. Εάν λ.χ. η φυσική τάση ομοιογενοποίησης ενεργοποιούνταν πλήρως, εάν επικρατούσε ολοσχερώς το β’ θερμοδυναμικό αξίωμα, τότε η ενέργεια θα έπαυε να υφίσταται, και μαζί της το σύμπαν εν γένει. Διότι η ενέργεια, δηλαδή τα ενεργειακά συμβάντα, υφίσταται μόνον εφόσον υφίστανται αντιθέσεις, αντιφάσεις, όπως η αντίθεση μεταξύ ομοιογενοποίησης-ετερογενοποίησης ή μεταξύ ενεργοποίησης-δυνητικοποίησης.

Το νευροψυχικό σύμπαν ως «περιοχή Τ»[ii]

Από όλες αυτές τις σκέψεις, ο Λουπάσκο οδηγείται στη σύλληψη του  νευροψυχικού σύμπαντος ως εξής. Επειδή δεν μπορεί να υπάρξει ολοσχερής ενεργοποίηση (αλλά μόνο «ημι-ενεργοποίηση») ούτε ολοσχερής δυνητικοποίηση (αλλά μόνο «ημι-δυνητικοποίηση»), γι’ αυτό το λόγο, εκτός της διαλεκτικής της ενεργοποίησης και της διαλεκτικής της δυνητικοποίησης υπάρχει και μια τρίτη διαλεκτική, η οποία εγγράφεται στην ίδια τη λογική της ενέργειας.

Συγκεκριμένα: κάθε ενέργεια, κάθε δυναμική διεργασία, περνώντας από την κατάσταση της δυνητικότητας σε αυτήν της   ενεργού πραγμάτωσης (και αντίστροφα) διέρχεται από ένα στάδιο όπου βρίσκεται κατά κάποιον τρόπο «στα μισά του  δρόμου». Αυτό το στάδιο προσδιορίζει την «περιοχή Τ», όπου εκδηλώνεται η διαλεκτική σχέση μεταξύ ημι-ενεργοποίησης και ημι-δυνητικοποίησης της ενέργειας —μια ειδική σχέση που χαρακτηρίζει το ίδιο το νευροψυχικό φαινόμενο.

Δεν μπορώ να μπω εδώ σε περισσότερες λεπτομέρειες. Ο Λουπάσκο εξετάζει ενδελεχώς τη συγκρότηση του  νευροψυχικού μας συστήματος ως «περιοχή Τ». Εξετάζει το νευρικό κύτταρο με  τους ηλεκτροστατικούς ανταγωνισμούς που το συγκροτούν∙ το νευρικό «ρου»∙ τις συνάψεις∙ τη διαλεκτική του  εισφορητικού (afferent) και του  αγωγού (efferent) συστήματος, μέσω των οποίων προσλαμβάνουμε τα ερεθίσματα και κινητοποιούμαι δράσεις∙ και την αντιληπτική και μυοκινητική διαλεκτική.

Μέσα από αυτή την έρευνα, οδηγείται στην εξέταση του  νευροψυχικού συστήματος ως συστήματος «ελέγχου» και «διαλεκτικής Τ», και από εκεί στις τρείς συνειδήσεις και μνήμες, και τις τρείς μη-συνειδήσεις και «αμνημοσύνες» (μία για την ομοιογένεια, μία για την ετερογένεια και η τρίτη του  «ελέγχου» τους), συμπεραίνοντας ότι το νευροψυχικό σύστημα ή σύμπαν ως «περιοχή Τ» είναι η διαλεκτική που ελέγχει-οργανώνει τις άλλες δύο (μακροφυσική-μικροφυσική) και θεμελιώνει:

1.  την ίδια την έννοια του  νοητικού ελέγχου και της νοητικής οργανωτικότητας·
2.  την έννοια μιας συνείδησης της συνείδησης (δηλαδή της συνείδησης ότι συνειδητοποιώ)· και
3.  την έννοια μιας γνώσης της γνώσης (της γνώσης ότι γνωρίζω).

Το «νευροψυχικό σύμπαν» ως τόπος ελευθερίας

Ας προσέξουμε εδώ ότι, ο έλεγχος για τον οποίο μιλά ο Λ., δεν συνταυτίζεται με την καταστολή της ελευθερίας. Έχει να κάνει με μια παρακολούθηση των  ομοιογενοποιητικών και των ετερογενοποιητικών λειτουργιών, η οποία «ελέγχει» την πιθανή πτώση του ζώντος είτε προς τη μια είτε προς την άλλη πλευρά.

Με αυτή την έννοια, δεν πρόκειται για κάποιον έλεγχο της ελευθερίας, αλλά για ένα είδος επαγρύπνησης, ή νήψης, ή παραφύλαξης με σκοπό την προφύλαξη του ζωντανού από την ανελευθερία που εκπροσωπεί η πτώση στη μια ή την άλλη πλευρά έναντι τής ζωής. Ίσως θα μπορούσε εδώ να διαβάσει κανείς, μεταφερμένους στο ανθρώπινο κοινωνικό και ιστορικό πεδίο, τον όρο «μακροφυσική ομοιογενοποίηση» ως κολεκτιβιστικός όχλος και τον όρο «μικροφυσική ετερογενοποίηση» ως νεωτερικός ατομικισμός. Ή πάλι, αντίστοιχα, σαν μια προθυμία για απόλυτη κοινωνική ενσωμάτωση και σαν μια πλήρη απροθυμία για ουσιαστική κοινωνική συνύπαρξη, όπου και οι δυο είναι περιοχές ριζικής ανελευθερίας, παρά τον μεταξύ τους ανταγωνισμό.

Θάνατος και αθανασία

Έχει ενδιαφέρον ότι ο Λουπάσκο εφαρμόζει αυτή την «τριδιαλεκτική» σύλληψη του και στο φαινόμενο του θανάτου. Λέει στο L’ Univers Psychique:
(…) Εξαιτίας της   ίδιας της   λογικής της   ενέργειας, ο θάνατος ως ολοσχερής εκμηδένιση ενός συστήματος, μιας αλυσίδας συστημάτων ή και ενός απλού στοιχείου ή συμβάντος, φαίνεται πως είναι αδύνατος. Βέβαια, είναι δύσκολο να φανταστούμε και να πιστέψουμε πως το σύστημα μιας μύγας, μιας πεταλούδας ή ενός απλού βλασταριού παραμένει οπωσδήποτε σε μια κατάσταση δυνητικής πραγματικότητας αφ’ ης στιγμής εξαφανιστεί και περισταλεί σε ορισμένα μόρια, που σύντομα τα καταπίνει η γη και τα φυσικά συστήματά της (…)
Φαίνεται ότι το σύστημα του  ανθρώπου, όπως κάθε σύστημα, επιστρέφει και αυτό στα φυσικά συστήματα. Αυτό είναι βεβαίως ακριβές, όμως είναι ακριβές μόνο στα πλαίσια της επιστήμης που καθοδηγείται από την κλασσική λογική της αυστηρής μη-αντίφασης, η οποία αποκλείει τις ανταγωνιστικές και αντιφατικές διεργασίες των ενεργοποιήσεων και των δυνητικοποιήσεων.
Έτσι, μια ορισμένη συνείδηση της συνείδησης του  κεντρικού νευρικού συστήματος του ανθρώπου, αποκάλυψε στον άνθρωπο πως κάτι τι πρέπει να διατηρείται, ότι δεν μπορεί να εξαφανιστεί ολοσχερώς· κάτι τι που δεν παρουσιάζεται ως φυσικό τι, που δεν το βλέπουμε, που το μαντεύουμε ή διαισθανόμαστε πέραν της άμεσης εμπειρίας· κάτι που το ονομάσαμε ‘ψυχή’, ένα είδος άυλης πραγματικότητας, δηλαδή υπερφυσικής και μεταφυσικής πραγματικότητας, η οποία επιβλήθηκε με κάποια δύναμη σε πάμπολλα ανθρώπινα όντα από τους αρχαιότατους έως τους σημερινούς χρόνους, τόσο μέσα στον ατομικό φιλοσοφικό στοχασμό όσο και στις ευρύτατες και πολυποίκιλες θρησκευτικές κοινωνίες.
Πρόκειται για ένα είδος μυθικής ενόρασης των δυνατοτήτων δυνητικοποίησης, οι οποίες δεν είναι δυνατόν να εκμηδενιστούν, μια ενόραση την οποία γεννά επακριβώς ο ψυχικός παράγων δια της   συνείδησης της συνείδησης και της γνώσης της γνώσης, τις οποίες επιτρέπει και αναπτύσσει. (...) 
Η θέση του άλλωστε, ήδη από το βιβλίο του Les trois matières (Οι τρεις ύλες, 1960), είναι: «H αντίφαση είναι ο φύλακας της   αιωνιότητας».  Εννοεί δηλαδή ότι, φύλακας της   αιωνιότητας είναι η τρίτη διαλεκτική, του  νευροψυχικού σύμπαντος, η διαλεκτική της «περιοχής Τ» μεταξύ ομοιογενούς-ετερογενούς, μακροφυσικού-μικροφυσικού, φυσικού-βιολογικού, ενεργού-δυνητικού.

Πολιτικές προεκτάσεις

Αξίζει εδώ να επισημάνω ότι η σκέψη του Λουπάσκο προεκτείνεται και στο ιστορικό και πολιτικό πεδίο, όπου θεωρεί ότι η αρχαία ελληνική δημοκρατία αποτελεί μια εξαιρετική περίπτωση όπου, κατά κάποιον τρόπο, υπήρξε κοινωνική υλοποίηση του  νευροψυχικού σύμπαντος ή της «περιοχής Τ» που προανέφερα. Λέει:
(…) Εκεί σχηματίστηκε μια εξαιρετική κοινωνικότητα σαν ένα κεντρικό νευρικό σύστημα και ένας συλλογικός νευροψυχισμός, μέσω ετερογενοποιητικών ενεργοποιήσεων οι οποίες παρακωλύονταν διαρκώς από ομοιογενοποιητικές ενργοποιήσεις τείνοντας έτσι προς την κατάσταση Τ.
Πράγματι, δεν είναι λίγοι οι μελετητές που θεωρούν ότι το ζήτημα της  «ασταθούς ισορροπίας» μεταξύ Ατόμου (ετερογένεια) και Πόλης (ομοιογένεια), Ελευθερίας και Νόμου, Θεών και Ανθρώπων, μάς έρχεται από την αρχαία ελληνική δημοκρατία. Ο Λουπάσκο τελειώνει το βιβλίο του με τις εξής φράσεις:
(…) Ίδιον του  νευροψυχικού σύμπαντος είναι η εσώτατη ψυχική αισθηματικότητα (affectivité), που καταλαμβάνει ταυτόχρονα αυτό που ονομάζουμε «σώμα» και «πνεύμα» δίνοντάς τους, με τη διαύγειά της, το απροϋπόθετό της και της   ελευθερίας της «γνώσης της γνώσης», το είναι τους και το οντολογικό τους βάθος.
Έτσι λοιπόν δεν είναι καθόλου παράξενο το γεγονός ότι, με κάποιου είδους ανθρωπομορφική θρησκευτική ενόραση, αποδώσαμε στο Θεό την έννοια του  προσώπου· και ταυτόχρονα, την έννοια μιας ουσιώδους αγάπης, όσο αναρίθμητες κι αν είναι οι αποχρώσεις της μέσα στη θεμελιώδη ευρύτητά της. Αν η υπόθεση ενός τρίτου σύμπαντος, του  ψυχικού σύμπαντος, αποδειχτεί όχι μόνο δυνατή αλλά και πραγματική, τότε αυτό το σύμπαν θα ήταν, μεταξύ των δύο άλλων, το σύμπαν της   ίδιας της θεότητας, η οποία τα συνδέει και τα διατάσσει μέσα στο θάλλον και υπερπεπερασμένο (transfini) τριπλό γίγνεσθαί τους, χωρίς ποτέ να σταματά να δημιουργεί.


Γιάννης Δ. Ιωαννίδης
Ιανουάριος 2002




[i] Την οποία είχε επισημάνει το 1964 και ο Άσγκερ Γιόρν (βλ. το άρθρο μου «Η Δύση ως συμπαιγνία…»).
[ii] Ο όρος «Τ» είναι παρμένος από την κατά Κουρτ Μάλερ (1903-1988) ταξινόμηση των υπερβατικών αριθμών, που ονομάστηκαν έτσι από τον Όυλερ, διότι «υπερβαίνουν τη δύναμη των αλγεβρικών μεθόδων». Τέτοιος είναι ο αριθμός «π». 


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...

Ετικέτες

1000 ρέγγες (7) 1100 (1) 1789 (2) 1837 (1) 1846 (1) 1848 (1) 1850 (1) 1871 (1) 1900 (2) 1907 (1) 190cm (4) 1917 (12) 1919 (1) 1936 (2) 1939 (1) 1940 (1) 1943 (2) 1944 (1) 1946 (1) 1947 (1) 1950 (2) 1952 (1) 1957 (1) 1965 (3) 1967 (1) 1968 (5) 1969 (1) 1978 (2) 1980 (1) 1983 (1) 2003 (1) 2006 (1) 2008 (9) 2015 (1) Α. Μπορντίγκα/A. Bordiga (1) Α. Σβιατόγκορ/А. Святогор (1) Α.Ι. (7) Α.Κέννυ/A. Kenny (1) Α.Κοντ/A.Comte (1) Α.Ντ.Μονκρετιέν/A.de Montchretien (1) αγάπη (5) Αγγλία (3) Αγία Πετρούπολη (1) Αδάμ Σμιθ/Adam Smith (9) Αθήνα (13) Αιδ. Μπίλι/Rev Billy (1) Άινσταϊν (1) Αισχύλος (1) Άκης Πάνου (1) Ακρόπολη (2) Αλαίν Καγιέ/Alain Caillé (1) Άλαν Τιούρινγκ/Alan Turing (2) Άλασνταιρ Μακιντάιρ/Alasdair MacIntyre (1) Αλβέρτος ο Μέγας (1) Αλέκα Παπαρήγα (1) Αλέξανδρος Κοζέβ/Alexandre Kojève (2) Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1) Αλέξανδρος Σμέμαν/Александр Шмеман (1) Αλέξανδρος Σοκούροφ/Алекса́ндр Соку́ров (1) Αλέξανδρος Τομπάζης (1) Αλέξανδρος Τρόκκι/Alexander Trocchi (1) Αλεξάντερ Μπέρκμαν/Александр Беркман (3) Αλέξης Ασλάνογλου (2) Αλέξης Καλοφωλιάς (1) Αλέξης ντε Τοκβίλ/Alexis deTocqueville (3) αλήθεια (27) Αληthεια (2) Αλκιβιάδης (1) αλλοτρίωση (61) Αλμπέρ Καμύ/Albert Camus (2) Άλμπερτ Σπέερ/Albert Speer (2) Άλμπερτ Φίνεϊ/Albert Finney (1) Αλμπέρτο Καβαλκάντι/Alberto Cavalcanti (2) Άλμπρεχτ Ντύρερ/Albrecht Duhrer (1) Άλντους Χάξλεϊ/Aldus Haxley (1) Αλταμίρα (6) Αλφειός (1) Αναξίμανδρος (1) ανάπτυξη (17) αναρχισμός (11) Ανδρέας Εμπειρίκος (1) Ανδρέας Παπανδρέου (1) ανθρώπινα πιράνχας (33) ανθρωπολογία (3) Άννα Άρεντ/Hannah Arendt (8) Άννα Ιβάνοβνα Μπελιάι/Анна Ивановна Беляй (1) Άννα Κοκκίνου (1) Ανρί Ντεμπριγιώ/Henry Debrillaut (1) Ανρί Λεφέβρ/Henri Lefebre (4) Ανρί Μισώ/Henry Michaux (2) Άνσελμ Γιάπε/Anselm Jappe (1) Άνταμ Κέρτις/Adam Curtis (1) Αντίνοος (1) Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ/Antoine de Saint-Exupéry (1) Αντρέ Κερτέζ/André Kertész (1) Αντρέ Ορλεάν/André Orléan (5) Άντυ Γουώρχολ/Andy Warhol (2) Αντώνης Κουτρουμπής (1) αξία (13) Άρβο Περτ/Arvo Pärt (2) Αργυριάδης-Καλούμενος-Μπάτσης (1) Άρης Αλεξάνδρου (3) Άρης Κωνσταντινίδης (1) Άρης Μπερλής (1) Άρθουρ Λένινγκ/Arthur Lehning (1) Αρθούρος Σοπενχάουερ/Arthur Schopenhauer (3) Αριστοτέλης (14) Άσγκερ Γιόρν/Asger Jorn (22) Άυν Ραντ/Ayn Rand (3) Αφρική (2) Β. Γκ. Ζέμπαλντ/W. G. Sebald (2) Β.Α. Μότσαρτ/W.A/ Mozart (1) Βαγγέλης Αρτέμης (2) Βαλεντίν Βολόσινοφ/Валенти́н Воло́шинов (1) Βάλτερ Μπένγιαμιν/Walter Benjamin (6) Βανς Πάκαρντ/Vance Packard (2) Βασίλης Ηλιακόπουλος (2) Βασίλης Στρατιώτης (1) Βενετιά (1) Βενσάν Ντεκόμπ/Vincent (1) Βενσάν Ντεκόμπ/Vincent Descombes (17) Βέρνερ Χέρτσογκ/Werner Herzog (1) Βερολίνο (3) βία (20) Βιετνάμ (2) Βίκτωρ Μπούλλα/Виктор Буллаa (1) Βίκτωρ Ουγκώ/Victor Hugo (1) Βίκτωρ Σερζ/Ви́ктор Киба́льчич (1) Βίκτωρ Σκλόφκσι/Ви́ктор Шкло́вский (3) Βίκτωρ Φρανκλ/Victor Frankl (2) Βίλεμ Φλούσερ/Vilem Flusser (1) Βίνσεντ Μπράουν/Vincent Browne (1) βιοτεχνολογία (6) Βλαδίμιρος Λένιν/Влади́мир Ле́нин (6) Βλαντίμιρ Μαγιακόφκι/Влади́мир Маяко́вский (2) βοηθήματα μνήμης (11) Γαλλία (8) Γένεσις (1) Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος (4) Γερμανία (9) Γιάννηδες (1) Γιάννης Γρηγοριάδης (9) Γιάννης Ισιδώρου (4) Γιάννης Κάτρης (1) Γιάννης Πεδιώτης (3) Γιάννης Ρίτσος (3) Γιάννης Σκαρίμπας (3) Γιάννης Τσέγκος (1) Γιόζεφ Μπλοχ/Joseph Bloch (1) Γιόζεφ Ντίτζγκεν/Josef Dietzgen (1) γιορτή (18) Γιούργκεν Χάμπερμας/Jurgen Habermas (2) Γιόχαν Γκριμονπρέ/Johan Grimonprez (1) Γιόχαν Χουιζίνγκα/Johan Huizinga (3) Γιώργος Γαϊτάνος (1) Γιώργος Μακρής (1) Γιώργος Νικολαΐδης (1) Γιώργος Σεφέρης (2) Γιώργος Χαντζής (1) Γκ. Κ. Τσέστερτον/G.K. Chesterton (5) Γκ. Ράιλ/G. Ryle (1) Γκαίτε/Goethe (1) Γκέοργκ Ζίμελ/Georg Simmel (4) Γκετζ Άλυ/Götz Aly (1) Γκι Αμπέιγ/Guy Abeille (1) Γκίλμπερτ Ράιλ/Gilbert Ryle (2) Γκιόργκι Λίγκετι/György Ligeti (1) Γκιόργκι Λούκατς/György Lukács (4) Γκουίντο Καβαλκάντι/Guido Cavalcanti (1) Γκυ Ντεμπόρ/Guy Debord (23) Γκύντερ Άντερς/Günther Anders (9) γλώσσα (21) Γουάλας Στήβενς/Wallace Stevens (1) Γουδή (1) Γουίλιαμ Ήγγλετον/William Eggleton (1) Γουίλιαμ Μπάροους/William Burroughs (2) Γουίλιαμ Σαίξπηρ/William Shakespeare (3) Γούντι Άλλεν/Woody Allen (1) Γρηγόρης Βαλτινός (1) Δανία του Βορρά (2) Δανία του Νότου (5) Δελφοί (1) Δέσποινα Ζευκιλή (1) Δημήτρης Δημητριάδης (1) Δημήτρης Καραγιάννης (1) Δημήτρις Βεργέτης (1) δημιουργικότητα (8) Διεθνής (1) δικαιοσύνη (12) δοκιμασίες (3) Δουβλίνο (1) Δραπετσώνα (1) δυσφορία (30) Ε. Άνσκομπ/E. Anscombe (4) Ε. Βιλ/E. Will (1) Έ. Λ. Μάστερς / Ε. L. Masters (1) Ε.Ε. Κάμινγκς/E.E. Cummings (1) Ε.Χ. Γονατάς (1) Έζρα Πάουντ/Ezdra Pound (1) εικονική δημόσια σφαίρα (5) εικονογραφημένα κείμενα (10) εκπομπές (58) Ελβετία (1) Έλεν Κέλλερ/Helen Keller (1) Ελένη Ηλιοπούλου (1) Ελένη Μπέλλου (1) Ελευθερία (42) Ελευθεριακός (1) Ελίας Κανέττι/Elias Canetti (1) Εμίλ Μπενβενίστ/Emile Beneveniste (1) Εμίλ Ντυρκέμ/Emile Durkheim (1) Εμίλ Σιοράν/Emil Cioran (1) Έμιλυ Ντίκινσον/Emily Dickinson (2) Εμμανουήλ Καντ/Emmanuel Kant (2) Εμμανουήλ Λεβινάς/Emmanuel Levinas (3) Εμμανουήλ Μουνιέ/Emmanuel Mounier (1) Έντσο Τραβέρσο/Enzo Traverso (1) εξατομίκευση (46) εξέγερση (10) εξουσία (38) επανάσταση (25) επαναστατικός χαρτοπολτός (4) επιβίωση (5) επιστήμη (23) Έρασμος/Erasmus (1) εργασία (23) Ερίκ Σατί/Eric Satie (1) Έρικ Χομπσμπάουμ/Eric Hobsbaum (1) Έρνεστ Γκέλνερ/Ernest Gellner (1) Ερνστ Γιούνγκερ/Ernst Junger (2) Ερνστ Κασσίρερ/Ernst Cassirer (3) Ερνστ Μπλοχ/Ernst Bloch (1) ΕΡΩΔΙΟΣ (1) ΕΣΗΕΑ (2) ΕΣΣΔ (1) Ετιέν Ντε λα Μποεσί/Etien De la Boetie (1) Ευγένιος Ενρικέζ/Eugène Enriquez (1) Ευγένιος Ζαμιάτιν/Евге́ний Замя́тинn (1) Ευγένιος Ιονέσκο/Eugene Ionesco (1) ευρωπαϊκή προοπτική (49) ευτυχία (11) Ζ.-Ζ. Ρουσσώ/J.-J. Rousseau (1) Ζ.-Π. Βουαγιέ/J.-P. Voyer (5) Ζ.-Π. Ντιτέιγ/J.-P. Duteuil (1) Ζ.-Π. Ντυπουΐ/J.-P. Dupuy (1) Ζ.-Π. Σαρτρ/J.-P. Sartre (2) Ζακ Ελλύλ/Jacques Ellul (29) Ζακ Λακάν/Jacques Lacan (6) Ζακ Μπουβρές/Jacques Bouveresse (2) Ζακ Ντεριντά/Jacques Derrida (2) Ζακ Πρεβέρ/Jacques Prévert (2) Ζακ Σαπίρ/Jacques Sapir (2) Ζαν Ιτάρ/Jean Itard (1) Ζαν Μορώ/Jeanne Moreau (1) Ζαν Μπωντριγιάρ/Jean Baudrillard (1) Ζαν-Λυκ Γκοντάρ/Jean Luc Godard (3) Ζαν-Πιέρ Βερνάν/Jean Pierre Vernant (1) Ζαπατίστας (1) Ζάχα Χαντίντ/Zahā Ḥadīd (1) Ζάχος Παπαζαχαρίου (1) Ζεράρ Νταβί/Gerard Davy (1) Ζερμαίν Γκρηρ/Germaine Greer (1) Ζήσης Κοτιώνης (2) Ζήσης Σαρίκας (5) Ζιλ Ντελέζ/Gilles Deleuze (2) Ζιλ Ντωβέ/Gilles Dauve (1) Ζορ Βον/Zohr Vaughan (1) Ζύγκμουντ Μπάουμαν/Zygmunt Bauman (3) Ζυλ Ντωβέ/Gilles Dauvé (3) ζωή (46) Ζωρζ Μπατάιγ/Georges Bataille (1) ηθική (34) ΗΠΑ (19) Θανάσης Σβώλος (1) Θάτσερ/Thatcher (1) θέαμα/spectacle (14) Θένια Κουτρουμπή (1) Θεολόγος Βοσταντζόγλου (1) Θεός (16) Θεοφάνης Μελάς (2) Θεσσαλονίκη (2) Θήοντορ Ρόζακ/Theodore Roszak (1) θλίψη (12) Θοδωρής Χιώτης (1) Θόδωρος Ζιάκας (1) Θουκυδίδης (2) Ι.Θ. Κακριδής (1) Ίαν Χάκινγκ/Ian Hacking (3) Ιβάν Παβλόφ/Ива́н Па́влов (1) Ιβάν Τουργκένιεφ/Иван Тургенев (1) Ίγγα Κρεστενσεν/Inger Christensen (1) ιδρύματα τέχνης (7) ικέτες και ξένιοι (6) Ιλιάδα (1) Ιράν (1) Ισαάκ Μπ. Σίνγκερ/Isaac B. Singer (1) Ισπανία (1) Ισπαχάν (1) ιστορία (41) ισχύς (22) Ιχάμπ Χασσάν/Ihab Hassan (1) Ιωάννα Τσιβάκου (1) Ιωάννης ο Θεολόγος (1) Ιωσήφ Στάλιν/Ио́сиф Ста́лин (2) Κ.Π. Καβάφης (3) Κ.Σ. Λιούις/C.S. Lewis (4) Κάθλην Ρέιν/Kathleen Raine (1) καλλιτέχνες (24) Καλοκαίρι (8) Κάρελ Φουνκ/Karel Funk (1) Κάρεν Κίλιμνικ/Karen Kilimnik (1) Καρλ Γκέοργκ Μπύχνερ/Karl Georg Büchner (1) Καρλ Κορς/Karl Korsch (3) Καρλ Κράους/Karl Kraus (3) Καρλ Μαρξ/Karl Marx (33) Καρλ Πολάνυι/Karl Polanyi (2) Καρλ Σμιτ/Karl Schmidt (1) Καρλομάγνος (1) Κάρολος Δαρβίνος/Charles Darwin (1) Καρτέσιος/Descartes (7) Καταστασιακή Διεθνής/Internationale Situationniste (9) καταστασιακοί/situationnistes (20) Κατερίνα Αθανασίου (1) Κατερίνα Ηλιοπούλου (8) Κέβιν Κέλι/Kevin Kelly (2) Κεν Λόουτς/Ken Loach (1) Κεν Ρόμπινσον/Ken Robinson (1) Κένεθ Γκέργκεν/Kenneth Gergen (1) κενό (18) κεφαλαιοκρατία (38) Κίνα (1) Κλάους Κάρστενσον/Claus Carstensen (1) Κλερ Οζιάς/Claire Auzias (1) Κλωντ Λεβί-Στρώς/Claude Lévi-Strauss (4) Κομμούνα (1) κομμουνισμός (10) Κόνσταντ/Constant Niewenhuys (1) Κοπεγχάγη (1) Κόρα Ντάιαμοντ/Cora Diamond (1) Κορνήλιος Καστοριάδης (10) Κουρτ Βάιλ/Kurt Weil (1) Κουρτ Σβίττερς/Kurt Schwitters (1) κράτος (14) κρίση (33) Κριστιάν Ντελακαμπάιν/Christiane Delacampaigne (1) Κριστίν Λαγκάρντ/Christine Laguarde (1) Κριστόφ Κισλόφσκι/Krzysztof Kieslowski (1) Κρίστοφερ Λας/Christopher Lasch (4) Κροστάνδη (1) κυριαρχία (13) Κωνσταντίνος Καραμανλής (1) Κωνσταντίνος Ματσούκας (1) Κώστας Βάρναλης (1) Κώστας Δεσποινιάδης (4) Κώστας Κολημένος (1) Κώστας Παπαϊωάννου (7) Κώστας Χριστοδούλου (1) Κωστής Βελόνης (1) Κωστής Παπαγιώργης (2) Λ. Βίττγκενσταϊν/L. Wittgenstein (17) Λα Μετρί/ La Mettrie (1) Λάζαρος Αρσενίου (3) Λάκι Λουτσιάνο/Lucky Luciano (1) Λάμπρος Κωνσταντάρας (1) Λάο Τσε/老子 (1) Λαρς φον Τρίερ/Lars von Trier (1) λενινισμός (6) Λεξικό Κριαρά (1) Λεξικό Liddell-Scott (2) Λέο Στράους/Leo Strauss (1) Λεόν Βαλράς/Léon Walras (2) Λέσχη Φιλελεύθερης Ανάγνωσης (1) Λετονία (1) Λετριστές/Lettristes (1) Λέων Σεστώφ/Лев Шесто́в (2) Λέων Τρότσκι/Лев Тро́цкий (3) Λιούις Μάμφορντ/Lewis Mumford (10) λογική (3) Λογιόλα/Loyola (1) Λόγος (26) λογοτεχνία (25) Λονδίνο (3) Λουί Αραγκόν/Louis Aragon (1) Λουί Μαλ/Louis Mal (1) Λουΐ ντε Σαιν Ζυστ/Louis de Saint Juste (1) Λουί Ντυμόν/Louis Dumont (7) Λουίς Αλτουσέρ/Louis Althusser (1) Λουίς Μπουνιουέλ/Louis Buñuel (3) Λουσιέν Μαλζόν/Lucien Malson (1) Λουσίντα και Ντέιβις Μάτλοκ/L & D Matlock (1) Λυγκέας (2) Λωτρεαμόν/Lautréamont (7) Μ. Γκωσέ/M. Gauchet (1) Μάης '68 (1) Μάικ Κέλυ/Mike Kelley (1) Μάικλ Χάρντ/Michael Hardt (1) Μάκης Μηλάτος (1) Μακιαβέλλι/Machiavelli (4) Μάλκολμ Λόουρι/Malcolm Lowry (1) Μάλκολμ Χ/Malcolm X (1) μανιφέστα (65) Μανόλης Λαμπρίδης (1) Μανώλης Αναγνωστάκης (3) Μαξ Βέμπερ/Max Weber (2) Μαξ Ήστμαν/Max Eastman (1) Μαρακές (1) Μάρθα Γκέλχορν/Martha Gellhorn (1) Μαρί ντε Ενζέλ/Marie de Hennezel (1) Μαρίνα Τσβετάγιεβα/Мари́на Цвета́ева (3) Μάρσαλ Σάλινς/Marshall Sahlins (5) Μαρσέλ Μαριέν/Marcel Mariën (1) Μαρσέλ Μως/Marcel Mauss (1) Μαρσέλ Ντυσάν/Marcel Duchamp (1) Μάρτζορι Πέρλοφ/Marjorie Perloff (1) Μάρτζορι Ρόουλινγκ/Marjorie Rowling (1) Μάρτιν Λούθερ Κινγκ/M.L. King (1) Μάρτιν Μπούμπερ/Martin Buber (1) Μάρτιν Χάιντεγγερ/Martin Heidegger (5) μελαγχολία (5) Μελούνα (1) Μέριλυν (1) Μεσαίωνας (7) Μέση Ανατολή (1) μεταμοντέρνο (10) μεταμορφωτική δύναμη (34) μηδέν (11) μηδενισμός (35) Μηνάς Εμμανουήλ (1) Μίλτος Θεοδοσίου (2) Μίλτος Σαχτούρης (2) Μίλτων Φρίντμαν/Milton Friedmann (1) Μιριέλ Μπαρμπερί/Muriel Barbery (1) Μισέλ Αλιετά/Michel Aglietta (1) Μισέλ Ουελμπέκ/Michel Houellebecq (3) Μισέλ Πικολί/Michel Piccoli (1) Μισέλ Σερ/Michel Serres (1) Μισέλ Τουρνιέ/Michel Tournier (2) Μισέλ Φουκώ/Michel Foucault (12) ΜΙΤ (1) Μίχαελ Λέβι/Michael Loewy (2) Μιχαήλ Θερβάντες/Miguel Cervantes (1) Μιχαήλ Μπακούνιν/Михаил Бакунин (2) Μιχαήλ Μπαχτίν/Михаи́л Бахти́н (1) Μιχαηλάγγελος Αντονιόνι/Michelangelo Antonioni (2) Μιχάλης Πάγκαλος (1) Μόμπυ Ντικ (1) Μόρις Ντρούρι/Maurice Drury (1) μουσική (36) Μουσταφά Καγιάτι/Mustafa Khayati (1) μοφερισμός/mofferism (6) Μπαρούχ Σπινόζα/Baruch Spinoza (1) Μπάρυ Άνσγουωρθ/Barry Unsworth (1) Μπέλα Ταρ/Béla Tarr (1) Μπέρναρντ Μάντεβιλ/Bernard Mandeville (1) Μπέρτολντ Μπρεχτ/Bertold Brecht (3) Μπίφο Μπεράρντι/Bifo Berardi (2) Μπλεζ Πασκάλ/Blaise Pascal (1) Μπομπ Ντύλαν/Bon Dylan (1) Μπρέτον Γουντς (1) Μπριζίτ Μπαρντό/Brigitte Bardot (2) Μύκονος (1) μυστικισμός (1) Μωρίς Μερλώ-Ποντύ/Maurice Merleau-Ponty (2) Ν.Α. Μπερντγιάεφ/ Н/ А. Бердя́ев (1) Ν.Γ. Πεντζίκης (1) Ναζίμ Χικμέτ (1) ναζιστοφασισμός (29) ναρκισσισμός (10) Νασρεντίν Χότζας (1) ναυαγοί (2) Νέα Ζηλανδία (1) Νέα Υόρκη (2) Νεάντερταλ (1) νεοφιλελευθερισμός (12) Νίκος Εγγονόπουλος (3) Νίκος Ζαχαριάδης (2) Νίκος Καρούζος (4) Νίκος Μπελογιάννης (1) Νίκος Σκοπλάκης (1) Νίκος Buccanier Κούρκουλος (7) Νόαμ Τσόμσκι/Noam Chomsky (1) Νόρμπερτ Ελίας/Norbert Elias (1) νους (24) Νούτσιο Όρντινε/Nuccio Ordine (1) Ντ. Ουίγκινς/D. Wiggins (2) Ντ. Χάνκοκ/D. Hancock (1) Ντέιβιντ Λυντς/David Lynch (3) Ντέιβιντ Μπομ/David Bohm (1) Ντέιβιντ Ρικάρντο/David Ricardo (4) Ντέιβιντ Χιούμ/David Hume (4) Ντέσμοντ Μόρις/Desmont Morris (1) Ντμίτρι Πρίγκοφ/Дми́трий При́гов (1) Ντον Ντελίλο/Don Delillo (2) Ντόναλντ Γουίνικοτ/Donald Winnicott (2) Ντονέλα Μήντοους/Donella Meadows (1) Ξενοδοχείο των Ξένων (2) Ξενοφών (3) ξεψάρωμα (3) Ο. Σ. Βίκτορ/H. St Victor (1) Οδύσσεια (2) οικονομία (52) Οκτάβιο Πας/Octavio Paz (2) Όλγα Γερογιαννάκη (1) όλεθρος (29) Όμηρος (1) ομιλίες (13) ΟΟΣΑ (1) Ορφέας Απέργης (2) Όσκαρ Ουάιλντ/Oskar Wilde (2) Ουίσταν Ώντεν/Wystan Auden (3) Ουόλτ Ουΐτμαν/Walt Whitman (1) Π.Α.Ρενουάρ/P.A.Renoir (1) Π.Μ.Σ. Χάκερ/P.M.S. Hacker (6) παιδεία (7) παιχνίδι (7) Παναγιώτης Κονδύλης (10) Παπάγος (1) παπαρολογία (7) παράδοση (4) παραμύθιασμα (2) Παρίσι (1) Πάρνηθα (1) Πασκάλ Ενζέλ/Pascal Engel (1) Πάσχος Μανδραβέλης (3) Πέδρο Ματέο/Pedro Mateo (1) Πέπη Ρηγοπούλου (1) περιπέτεια (3) Πέτρος Αρτάνης (1) Πέτρος Κορνήλιος/Pierre Corneille (1) Πέτρος Παπαθανασίου (1) Πήτερ Γκητς/P.T. Geach (2) Πήτερ Κρηφτ/Peter Kreeft (1) Πήτερ Μπρουκ/Peter Brook (1) Πήτερ Ουίντς/Peter Winch (2) Πήτερ Ουότκινς/Peter Watkins (1) Πιέρ Μανάν/Pierre Manent (1) Πιέρ Μπουρντιέ/Pierre Bourdieu (1) Πιέρ-Ζοζέφ Προυντόν/Pierre-Joseph Proudhon (1) Πλαστήρας (2) Πλάτωνας (4) πλουραλισμός (1) ποίηση (68) πολεμικά κείμενα (11) πόλεμος (26) πόλη (25) πολιτική (49) Ποτάμι (1) προαίρεση (1) προεκλογικά μηνύματα (9) προλεταριάτο (47) Προμηθέας (1) προπαγάνδα (57) Πωλ Βιριλιό/Paul Virilio (1) Πωλ Βαλερύ/Paul Valery (1) Πωλ Ζοριόν/Paul Jorion (1) Πωλ Ζωγραφάκης (1) Πωλ Λαφάργκ/Paul Lafargue (2) Πωλ Ρικέρ/Paul Ricoeur (2) Ρ. ΜακΝαμάρα/R. MacNamara (3) Ραούλ Βανεγκέμ/Raoul Vaneigem (6) Ραούλ Σουρίτα/Raul Zurita (1) Ρας Ρίις/Rush Rhees (1) Ράσελ Τζάκομπι/Russel Jacobi (3) Ρέι Μπράντμπερι/Ray Bradbury (1) Ρέιμοντ Κάρβερ/Raymond Carver (1) Ρενέ Ζιράρ/René Girard (10) Ρενέ Κλερ/ René Clair (1) Ρισελιέ/Richelieu (1) Ρίτα Γκαβέρα (1) Ρίτσαρντ Κόμπντεν/Richard Cobden (1) Ρίτσαρντ Μοράν/Richard Moran (1) Ρίτσαρντ Ρόρτι/Richard Rorty (7) Ροβεσπιέρος (1) Ρόζα Λούξεμπουργκ/Rosa Luxembourg (3) Ρόζενταλ-Γιούντιν (1) ρομαντισμός (4) Ρομπέρ Αντέλμ/Robert Antelme (1) Ρόμπερτ Οπενχάϊμερ/Robert Oppenheimer (1) Ρόμπερτ Ρέντφορντ/Robert Redford (1) Ρόμπερτ Φρανκ/Robert Frank (1) Ρόμπερτ Χας/Robert Hass (2) Ρομπέρτο Χουαρόθ/Roberto Juarroz (1) Ρουμανία (1) Ρωσία (3) Σ. Μπενβενούτο/S. Benvenuto (1) Σ. Πιρόν/S. Piron (1) Σαίξπηρ/Shakespeare (1) Σαν Φρανσίσκο (1) σαπουνόφουσκες (10) Σαρλ Μπωντλέρ/Charles Baudeilaire (1) Σαρλ Μπωντλέρ/Charles Baudeilaire (1) Σαρλ Πεγκί/Charles Péguy (1) Σαρλ Φουριέ/Charles Fourier (1) Σβετλάνα Αλεξίεβιτς/Светлана Алексиевич (1) Σέρεν Κίρκεγκωρ/Søren Kierkegaard (5) Σεσίλ Ιγγλέση Μαργέλου (1) Σέσιλ ντε Μιλ/Cecil DeMille (1) σθένος (4) Σιμόν Βέιλ/Simone Weil (6) Σιμόν Λέις/Simon Leys (1) σινεμά (44) Σίνεντ Ο'Κόνορ/Sinead O'Connor (1) Σίντνεϊ Λιουμέτ/Sidney Lumet (1) Σίσυφος (1) σκεπτικισμός (6) Σκιπίων ο Αφρικανός (1) σκουπιδοντενεκέδες (1) Σλαβόι Ζίζεκ/Slavoj Žižek (4) Σόνια (1) σοσιαλδημοκρατία (7) Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα (1) Σουηδία (3) Σουν Τζου/ 孫子 (1) σουρεαλισμός (7) σοφία (6) Σπύρος Κυριαζόπουλος (7) σταλινισμός (14) Σταμάτης Γονίδης (1) Σταμάτης Πολενάκης (1) Στάνλεϊ Κάβελ/Stanley Cavell (2) Στάνλεϊ Κιούμπρικ/Stanley Kubrick (1) Στάντις Λώουντερ/Standish Lawder (2) Στέλιος Κούλογλου (1) Στέλιος Ράμφος (1) Στεφάν Λαβινιότ/Stéphane Lavignotte (1) Στέφανος Λουπάσκο/Stephan Lupasco (4) Στέφανoς Ροζάνης (8) Στήβεν Πίνκερ/Steven Pinker (2) στρατόπεδα εργασίας (10) στρατόπερα αναψυχής (1) Σύλβια Πλαθ/Sylvia Plath (1) Σύλλογος Υπαλλήλων Βιβλίου-Χάρτου (3) Σύνταγμα (1) σχετικισμός (2) Σωκράτης (4) σώμα (3) Τ.Κ.Παπατσώνης (2) Τ.Σ. Έλλιοτ/T.S. Elliot (3) Τάκης Μίχας (2) Ταλίν (1) Τάλκοτ Πάρσονς/Talcott Parsons (1) Τάσος Λάγγης (2) Τέοντορ Αντόρνο/Theodor Adorno (1) τέχνη (71) τεχνικό σύστημα (40) τεχνοκρατία (28) τεχνολογικός μεσσιανισμός (41) τεχνοσάχλα (16) Τζ. Μπένθαμ/J. Bentham (1) Τζ. Ρ. Σάουλ/J. R. Saul (8) Τζ. Σενμπάουμσφελντ/G. Schönbaumsfeld (1) Τζ. Στ. Μιλλ/J. St. Mill (1) Τζ.Ρ.Ρ. Τόλκιν/J.R.R. Tolkien (1) Τζακ Α. Γκόλντστοουν/Jack A. Goldstone (1) Τζέημς Μπάλντουιν/James Baldwin (1) Τζέφρεϊ Χερφ/Jeffrey Herf (1) Τζον Γκρέι/John Gray (1) Τζον Κ. Γκαλμπρέιθ/John K. Galbraith (1) Τζον Λοκ/John Locke (3) Τζον Μ. Κούτσι/John M. Coetzee (2) Τζον Ρωλς/John Rawls (2) Τζον Σερλ/John Searle (6) Τζον Στάινμπεκ/John Steinbeck (1) Τζον Φ. Κέννεντυ/John F. Kennedy (3) Τζον Φόουλς/John Fowles (1) Τζον Χιούστον/John Houston (1) Τζον Ώστιν/John Austin (1) Τζορτζ Όργουελ/George Orwell (4) Τζορτζ Στάινερ/George Steiner (2) Τζόρτζιο Αγκάμπεν/Giorgio Agamben (4) Τζουζέπε Πίνοτ-Γκαλίτσιο/Giuseppe Pinot-Gallizio (1) Τζούλια Κρίστεβα/Julia Cristeva (1) Τομά Λεπετιέ/Thomas Lepeltier (1) Τομάς Ιμπάνιεθ/Tomás Ibáñez (1) Τόμας Πίντσον/ Thomas Pynchon (1) Τόμας Ρηντ/Thomas Reid (2) Τόμας Χομπς/Thomas Hobbes (4) Τόνι Νέγκρι/Toni Negri (2) Τόνι Σουάρτζ/Tony Schwartz (1) τραγωδία (10) Τρανσχιουμανισμός (1) Τριλεκτική (11) Τριστάν Τζαρά/Tristan Tzara (1) Τρόικα (21) Τσαρλς Ντέιβενπορτ/Charles Davenport (1) Τσαρλς Ράιτ Μιλλς/Charles Wright Mills (1) Τσαρλς Σ. Περς/Charles S. Peirce (1) Τσαρλς Τέιλορ/Charles Taylor (1) Τσαρλς Φορτ/Charles Fort (1) τυραννία (14) Υβ Λε Μανάκ/Yves Le Manach (9) Υβ Μισώ/Yves Michaud (1) υλισμός (13) υπαρξισμός (3) υποκείμενο (29) υπομονή (2) Φ. Ε. Ρεϊνάλ/F. E. Reynal (1) Φ. Σελίν/. Céline (1) Φ.Ντ. Πητ/F.D.Peat (1) Φαινομενολογία (1) Φελίξ Γκουαταρί/Félix Guattari (1) Φερνάντο Αρρραμπάλ/Fernando Arrabal (1) Φερνάντο Πεσσόα/Fernando Pessoa (2) Φθινόπωρο (1) Φίγκαρο (1) Φίλιπ Λάρκιν/Philip Larkin (1) Φιλοσοφία (77) Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι/Фёдор Достоевский (5) Φλαν Ο' Μπράϊαν/Flann O' Brien (1) Φουκουσίμα (3) Φρ. Ένγκελς/Fr. Engels (7) Φρ. Νίτσε/Fr. Nietsche (11) Φρ. Σιμιάν/Fr. Simiand (1) Φρ. Φουρκέ/Fr. Fourquet (1) Φράνσις Μπέικον/Francis Bacon (1) Φρανσουά Γκρουά/François Grua (1) Φρανσουά Καραντέκ/François Caradec (1) Φρανσουά Λυοτάρ/François Lyotard (1) Φρανσουά Φουρκέ/François Fourquet (1) Φραντς Κάφκα/Frantz Kafka (2) Φρέντερικ Τέιλορ/Frederick Taylor (1) Φρέντερικ Τζέιμσον/Frederick Jameson (1) Φρήντριχ Γιάκομπι/Friedrich Jacobi (1) Φρήντριχ Έμπερτ/Fredrich Ebert (1) Φρήντριχ Μουρνάου/Friedrich Murnau (1) Φρήντριχ Χάγιεκ/Friedriech Hayek (2) Φριτς Λάιστ/Fritz Leist (1) φρμκ (13) Φρόιντ/Freud (5) Φώτης Τερζάκης (1) Χ. Λ. Μπόρχες/J. L. Borges (2) Χ. Μ. Εντσενσμπέργκερ/H. M. Enzensberger (1) Χάιμε Σεμπρούν/Jaime Semprun (1) χαρά (5) Χάρβαρντ (1) Χάρης Βλαβιανός (1) Χάρι Χόλε (1) Χάρυ Γκουγκενχάιμ/Harry Guggenheim (1) Χάρυ Φράνκφουρτ/Harry Frankfurt (1) Χέγκελ/Hegel (12) Χέερτ Μακ/Geert Mak (3) Χένρικ Ίψεν/H. Ibsen (1) Χέρμαν Μέλβιλ/Herman Melville (1) Χέρμπερτ Μαρκούζε/Herbert Marcuse (2) Χιλή (1) Χίλντε ντε Μπράιν/Hilde de Bruijn (1) χιούμορ (29) Χιροσίμα (4) Χλόη Κολλύρη (1) Χουάλ Βίβες/Juan Vives (1) χρήμα (14) χρήμα και μαγεία (21) Χρήστος Βακαλόπουλος (1) Χριστός (3) χρόνος (10) ψυχή (12) ωφελιμισμός (13) A.I. (6) Ange S. Vlachos (1) Bar Beduin (1) Beatnics (1) beton7 (12) BHL (2) Biennale (2) Bloomberg (1) Bob Dylan (1) Bob Marley (1) Bodies (3) Bruce Springsteen (1) Cinemarian (3) CNN (1) dada (2) dangerfew (77) David Bowie (1) DAVOS (2) Descombes (1) DOCUMENTA (1) Einsatzgruppe D (1) EMAF (1) Frank Zappa (3) Gaston Bachelard/Γκαστόν Μπασλάρ (1) Happyfew (5) HighSpeedAcces (1) Hippies (1) Hollowsky (163) Iggy Pop (1) Il Consigliere (3) intothepill (2) izi (231) Janitoring (1) Jazz (2) Jeffrey Lee Pierce (1) Jimmy Cliff (1) Joe Strummer (1) Johnny Cash (2) Keith Richards (1) La Tribune (1) Malaguena (1) Mark Twain (1) Miles Davis (2) Monty Python (1) Muppet Show (1) nem68 (1) Nick Cave (1) Nosotros (1) psonia (4) RadioBubble (61) Renty (3) Ringo Star (1) RSA (1) Salon De Vortex (5) Scott Asheton (1) Serajevomag (1) sexbox (2) socialmedia (2) Tales from the Crypt (1) TESTS! (6) TwixtLab (1) UNICEF (1) urban hacking (13) Wall Street Journal (1) wobblies (2) Zακ Μπουβρές/Jacques Bouveresse (1) Zabriskie Point (1) zi (1) Zoviets (1)