Η νέα μοιρολατρία

 

 

Στα τυριά του σουπερμάρκετ. 50άρης, διαλέγοντας μια γραβιέρα, ψιλοδιαμαρτύρεται που «όλα ακριβαίνουν». Ο υπάλληλος, κόβοντας το τυρί: «Ναι, όλα πάνε στα ύψη αλλά κι εμείς δεν κάνουμε τίποτα γι’ αυτό». Τον συμπληρώνω: «Όλα πάνε στα ύψη εκτός από τους μισθούς και τις συντάξεις, έτσι;». Ο υπάλληλος συμφωνεί και επαυξάνει. Ο 50άρης με ύφος γνώστη των Οικονομικών: «Δεν υπάρχει τίποτα να κάνουμε. Αν δείτε τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες, θα καταλάβετε ότι εδώ οι τιμές ανεβαίνουν γιατί η Ελλάδα είναι μια μικρή αγορά, αυτό είναι όλο»!

Με έναν «τεχνικό» όρο («μικρή αγορά», «δείτε τις άλλες αγορές») ο άνθρωπος αυτός απέδωσε, κλασικά, ένα ανθρώπινο-κοινωνικό γεγονός (την κατάσταση των τιμών) σε ένα αίτιο τύπου «τυφώνας» ή καλύτερα «αόρατο χέρι», δηλαδή σε κάτι που δεν έχει τίποτε να κάνει με μια ανθρώπινη-κοινωνικοπολιτική δράση, σε κανέναν απολύτως ανθρώπινο δρώντα. Οπότε, στη σκέψη του, εφόσον δεν προκύπτει από κάποια ανθρώπινη-κοινωνικοπολιτική δράση, δεν μπορεί και να αλλάξει μέσα από κάποια ανθρώπινη-κοινωνικοπολιτική δράση −ούτε, επίσης, να υποδειχτούν κάποιοι ανθρώπινοι-κοινωνικοπολιτικοί δρώντες ως υπεύθυνοι για αυτό. Με δυο λόγια, δεν είναι κάτι στο οποίο αξίζει τον κόπο να αφιερώσουμε σκέψη, αφού απλά «συμβαίνει».

Έχουμε εδώ, για εκατομμυριοστή φορά, ένα παράδειγμα αυτού που ο ντεμοντέ σήμερα Κάρολος Μαρξ είχε με οξυδέρκεια διαγνώσει ως «φετιχισμό του εμπορεύματος», δηλαδή μια κατάσταση πλάνης στην οποία τα αποτελέσματα ανθρώπινων δράσεων παρουσιάζονται σαν «φυσικά», «εξω-ανθρώπινα» συμβάντα και οι σχέσεις μεταξύ προσώπων αποπροσωποποιούνται και παρουσιάζονται σαν σχέσεις μεταξύ πραγμάτων.

Τι άλλαξε από τότε; Ε, τότε οι πλανεμένοι το έλεγαν με μια πιο μεταφυσική εσάνς αποκαλώντας το «αόρατο χέρι», ενώ σήμερα το λένε με μια εσάνς τεχνικής αυθεντίας, «αγορές».