 |
| Αδάμ Σμιθ (1723-1790) |
«Ο μισθός της εργασίας εξαρτάται παντού από τη σύμβαση, η οποία συνήθως συνάπτεται ανάμεσα στις δυο πλευρές, τα συμφέροντα των οποίων δεν συμπίπτουν κατά κανένα τρόπο. Οι εργαζόμενοι θέλουν να παίρνουν όσο περισσότερο μισθό γίνεται, ενώ οι εργοδότες θέλουν να δίνουν όσο λιγότερο μισθό γίνεται. Οι μεν συνενώνονται για ν’ αυξηθούν οι μισθοί, οι δε για να μειωθούν.
Παρ' όλα αυτά δεν είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς ποια από τις δυο πλευρές θα έχει, συνήθως, το πάνω χέρι σε αυτή τη διαμάχη και θα αναγκάσει την άλλη να συμμορφωθεί με τους όρους της. Τα αφεντικά, καθώς είναι λιγότερα σε αριθμό, μπορούν να συμμαχήσουν μεταξύ τους πολύ πιο εύκολα. Άλλωστε και η νομοθεσία επιτρέπει, ή τελοσπάντων δεν απαγορεύει, την ένωσή τους, ενώ την ίδια στιγμή απαγορεύει τις εργατικές ενώσεις. Δεν έχουμε κοινοβουλευτικούς νόμους κατά της μείωσης της τιμής της εργασίας. Έχουμε όμως πάρα πολλούς εναντίον της συνένωσης με σκοπό την αύξησή της.
Σε όλες αυτές τις διαμάχες, τα αφεντικά μπορούν να αντέξουν και θ’ αντέξουν πολύ περισσότερο. Ένας γαιοκτήμονας, ένας κτηματίας, ένας βιοτέχνης, ένας έμπορος, μπορούν σε γενικές γραμμές να επιβιώσουν για ένα ή και δυο χρόνια χωρίς να έχουν κανένα στη δούλεψή τους, απλώς και μόνο στηριζόμενοι στις αποταμιεύσεις και τ’ αποθέματά τους. Ενώ οι περισσότεροι εργαζόμενοι δεν μπορούν να επιβιώσουν [χωρίς μισθό] πάνω από μια βδομάδα, κάποιοι το πολύ ένα μήνα και ελαχιστότατοι χωρίς καθόλου δουλειά»
Άνταμ Σμιθ, Μια έρευνα πάνω στη φύση και τα αίτια του πλούτου των εθνών (1776),
Βιβλίο Ι, Κεφ. 8, σ. 84
11 σχόλια:
Που σημαίνει, βάρδα και μην απεργήσουν τα αφεντικά....
ή μήπως αυτό το λέμε κρίση?
Σωστός Εργάτη#8,
αυτό το λέμε κρίση!
Έκανα μια διόρθωση στο Κεφ. του βιβλίου, είχα βάλει 10 ενώ είναι το 8 - και πρόσθεσα το σύνδεσμο, για όποιον θάθελε να το διαβάσει στ' αγγλικά.
Σοφές, διαχρονικές παρατηρήσεις, που, όμως, νομίζω, εν μέρει συνάδουν με τη ζοφερή πραγματικότητά μας.
Αγνοείται ο παράγοντας - ρόλος του κράτους ή/και των δια-(υπερ-)κρατικών θεσμών, που, σύμφωνα με μια λιγότερο παλιά σκέψη, αποτελούν συμπύκνωση στο πολιτικό επίπεδο τής αντίθεσης στην οποία αναφέρεται το χωρίο του Σμιθ.
Όσο για το ποιος θα έχει το πάνω χέρι, νομίζω η ιστορία απέδειξε ότι όσο διατηρείται η σχέση/αντίθεση - σύγκρουση συμφερόντων, προϋποτίθεται ότι το πάνω χέρι το έχουν τ' αφεντικά.
Tamistas,
νομίζω αναφέρεται στο κράτος (βλ. "νομοθεσία", "κοινοβουλευτικοί νόμοι") - είναι και κοντά 240 χρόνια πριν.
Συμφωνώ με το συμπέρασμά σου!
Πράγματι, πάνε πολλά χρόνια. Σήμερα ζούμε το να απαιτείται η μείωση μισθών όχι από αυτούς που τους καταβάλλουν, αλλά από κέντρα εξωτερικά αυτής της σχέσης - αντίθεσης. Ή μήπως η απαίτηση προοιωνίζεται νέες επενδύσεις μη ελληνικών κεφαλαίων που θα προτιμούσαν να δίνουν ακόμα χαμηλότερους μισθούς;
Σίγουρα θέλουν να φτιάξουν "ειδικές οικονομικές ζώνες" παντού.
Δεδομένου ότι:
ο καπιταλισμός είναι πρώτα ένα σύστημα κυριαρχίας και μετά ένα σύστημα εκμετάλλευσης,
και ότι:
τείνει να γίνει μόνο ένα σύστημα κυριαρχίας μέσω της αντικατάστασης του ανθρώπου από την νεκρή εργασία.
Μήπως τελικά πρέπει να γυρίσουμε σε ακόμα βαθύτερες ρίζες, στον Σπινόζα, που επιμένει «στην προτεραιότητα της επιθυμίας στη ζωή μας, στο φαινόμενο της παραίτησης από την δουλεία, στην χαρά της συμμετοχής σε αυτό, μέσω της κινητοποίησης του συναισθήματος και της υποκειμενικότητας, προκειμένου να λάβουμε ικανοποίηση και επιβράβευση ως αντιστάθμισμα αυτής της απώλειας της εξουσίας πάνω στη ζωή μας».
Αν δούμε τι είναι νέο στα κινήματα που αναπτύσσονται σε όλο τον κόσμο είναι αυτό ακριβώς το στοιχείο της «υποκειμενοποίησης» του αγώνα από ανθρώπους που συγκεντρώνονται χωρίς προδιαμορφωμένες θέσεις σε μια προσπάθεια συλλογικής κατασκευής του νοήματος. Πάνω σε αυτό πρέπει να «δουλέψουμε» και να μάθουμε από αυτό. Βρισκόμαστε μπροστά σε μια νέα μορφή πολιτικοποίησης.
Σε σχέση με το ζήτημα των μισθών:
Εγώ δεν συμφωνώ ότι είναι ακριβώς έτσι τα πράγματα.
Το να μιλάμε απλώς για εκμετάλλευση εξωραΐζουμε την κατάσταση. Πιστεύω ότι αντιμετωπίζουμε μια παγκόσμια κρίση αναπαραγωγής η οποία στην Ελλάδα έχει πάρει κ ο λ ο σ ι α ί ε ς διαστάσεις.
Θα προσπαθήσω κάπως επιγραμματικά να εξηγήσω την άποψή μου.
Πρέπει να έχουμε πάντα στη σκέψη μας ότι το κεφάλαιο είναι πάνω απ’ όλα μια κοινωνική σχέση, μια σχέση εξάρτησης.
Οι μεγάλες κρίσεις του καπιταλισμού συνοδεύτηκαν με βαθιές αλλαγές στο επίπεδο αυτό. (μετά το 30 τειλορισμός, φορντισμός, μετά το 70 τοϋοταϊσμός).
Το 70 ξεκίνησε προοδευτικά μια διαδικασία αντικατάστασης της ζωντανής εργασίας στην παραγωγή μέσω της κυριαρχίας της νεκρής εργασίας. Αυτή η διαδικασία έχει μια αντίφαση γιατί συμβαδίζει με μια διαδικασία γενίκευσης της μισθωτής σχέσης, έχουμε δηλαδή «μια απόσυρση της ζωντανής εργασίας πάνω στην ίδια της τη βάση, πάνω στην μισθωτή σχέση».
Η ζωντανή εργασία χάνει προοδευτικά την «ουσία» της ως δύναμη μετασχηματισμού του κόσμου, έχουμε μια «αποουσιαστικοποίηση της εργασίας». (…το γρανάζι γυρνάει χωρίς τον εργάτη).
Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο η μισθωτή σχέση λειτουργεί περισσότερο σαν μηχανισμός π ε ι θ ά ρ χ η σ η ς και κοινωνικοποίησης.
Οι μισθοί είναι περισσότερο μια παράμετρος σε ένα «σύστημα» κατανομής εισοδημάτων. (πέρα από το ζήτημα της σχέσης «αξία – εργασία» πλέον είναι θολό και το ζήτημα «εργασία – παραγωγικότητα»). Το «πουλημένη ΓΣΕΕ» δεν είναι αρκετό αν δεν αναγνωρίσουμε το γεγονός ότι ουσιαστικά μόνο σε αυτό το επίπεδο (των συνομοσπονδιών) μπορεί να γίνει ουσιαστική διαπραγμάτευση. Δεν μιλάμε πλέον για διαπραγμάτευση στο επίπεδο της παραγωγής αλλά στο επίπεδο της αναπαραγωγής.
Αυτό που κάνει την κρίση να έχει πάρει εκρηκτκές διαστάσεις στην Ελλάδα είναι το γεγονός ότι έχουμε την προσπάθεια να επιβληθεί η γενίκευση της μισθωτής σχέσης σε μια χώρα που σχεδόν οι μισοί εργαζόμενοι είναι αυτοαπασχολούμενοι (στην ευρωζώνη είναι λίγο πάνω από 10%) με την παράλληλη προσπάθεια να οργανωθούν και όσα βρίσκονται εκτός εργασίας σύμφωνα με αυτό το μοντέλο της «εργασίας – απασχόλησης» (δια βίου εκπαίδευση, ανασφάλεια κλπ.). Δεν μιλάμε για εφεδρικό στρατό, δομική ανεργία κλπ. αλλά για απόλυτο πληθισμιακό πλεόνασμα.
Αυτό είναι προφανές ότι δεν μπορεί να γίνει, πέρα από τις θεσμικές αλλαγές (κλειστά επαγγέλματα κλπ.), χωρίς την επιβολή μιας οικονομικής ασφυξίας. Σ’ αυτή την προσπάθεια θα είναι αμείλικτοι και δεν πρέπει να τρέφουμε Κεϋνσιανές αυταπάτες.
«Στην μετάβαση από μια οικονομία της υπεραξίας σε μια πολιτική της σύλληψης, πρέπει να διευκρινιστεί η φύση αυτού που συλλαμβάνεται. Μια Σπινόζιας εμπνευσης απάντηση θα ήταν: η δύναμη να δράσουν»
Frédéric Lordon “Καπιταλισμός, επιθυμία και υποτέλεια. Μαρξ και Σπινόζα”
Παναγιώτη,
δεν νομίζω πως η επιθυμία και η υποκειμενικότητα μπορούν να αποτελέσουν βάση για ένα ριζικό μετασχηματισμό - αυτό προσπάθησε η "δεκαετία του 1960" και απέτυχε διότι αφενός η επιθυμία δεν είναι ελεύθερη (εδώ πρέπει να μελετηθεί ο Ρενέ Ζιράρ) και αφετέρου αυτή η οπτική είναι βαθιά α-πολίτικη (όπως και κάθε ουτοπισμός, του μαρξιστικού συμπεριλαμβανόμενου).
Συμφωνώ και παρασυμφωνώ με την υπόλοιπη ανάλυσή σου!
Γιάννη,
την δεκαετία του 60 υπήρχε ισχυρότατη ταξική συγκρότηση και συνδικάτα που απεργούσαν όποτε γούσταραν, κάνανε καταλήψεις, σαμποτάζ στην παραγωγή κλπ.. Η τάξη ήταν ο κυρίαρχος πόλος συγκρότησης.
Η επιθυμία έχεις δίκιο ότι δεν αρκεί και μοιάζει απολίτικη, αλλά είναι αυτή που πρωτίστως κινητοποιεί τους ανθρώπους και όχι η βαθειά πολιτική γνώση ή οι ηθικές κατηγορίες (δίκιο, άδικο κλπ.)
Όσο για το στοιχείο της υποκειμενικότητας είναι μια πραγματικότητα την οποία δεν μπορούμε να αγνοήσουμε σ' αυτή την κινητοποίηση των ανθρώπων χωρίς κοινή αφετηρία, χωρίς κοινά συμφέροντα, χωρίς προηγούμενη πολιτική εμπειρία κλπ.. Το πως από αυτή την κατάσταση θα προκύψει μια νέα πολιτικοποίηση,... δεν έχω την απάντηση αλλά πιστεύω ότι δεν είμαστε στο μηδέν.
Δημοσίευση σχολίου