10 Ιανουαρίου 2012

Πώς γίναμε χρονοανταλλακτικά


Modulor 
«Ότι τα πράγματα διαρκούν και η διάρκεια αυτή είναι συμμετρική και ανεπανάληπτη, είναι η φοβερή έμπνευση της Ευρώπης. […] Η μηχανική διάταξη του χρόνου μετέβαλε την όψη του κόσμου, διότι κατ’ ουσίαν δεν επρόκειτο περί εισαγωγής μιας νέας τάξης στον κόσμο αλλά περί της εισόδου του κόσμου σε μια νέα τάξη. […]


Με το μηχανικό ρολόι ο Ευρωπαίος δάμασε τον κόσμο σαν χρόνο. Για να γίνει αυτό, έπρεπε ο κόσμος να χάσει την οντολογική του μορφή, να πάψει να είναι μια εχθρική ή φιλική, ευπειθής ή δύστροπη, σατανική ή εξαγνιζόμενη παρουσία, ή απλώς προβολή μιας αρχικής στάσης, και να γίνει μηχάνημα, μια κατ’ ανάγκη συμμετρική εξέλιξη. […]



Το έτος 1338 στη Φραγκφούρτη, ο γερμανός αυτοκράτορας Λουδοβίκος ο Δ΄ ο Βαυαρός καθορίζει ακριβώς το χρόνο εκδόσεως ενός διατάγματος: “Ώρα πρώτη δηλαδή 8 η ώρα”. Σιγά-σιγά το μηχανικό ρολόι τελειοποιείται, διαδίδεται και ρυθμίζει την πρακτική και επιστημονική ζωή. Το 1377 ο Κάρολος ο Ε΄ μεταφέρει στις περιοδείες του ένα “φορητό ρολόι”. Το 1389 οι καμπάνες χτυπούν τα τέταρτα της ώρας. Το 1478 εμφανίζεται ο λεπτοδείκτης. Το 1484 ο Μπέρναρντ Βάλτερ υπολογίζει την απόσταση του Ερμή από τον Ήλιο στη βάση του μηχανικού χρόνου. Το 1657 ο Κρίστιαν Χάιγκενς εισάγει στην Ευρώπη το δευτερόλεπτο με το εκκρεμές. Από τη στιγμή αυτή το ρολόι είναι η ενσάρκωση της ευρωπαϊκής ανησυχίας. […]


Ο άνθρωπος του ρολογιού δεν επανέρχεται αλλά επεκτείνεται∙ δεν σκέφτεται τι υπάρχει αλλά τι είναι δυνατόν να συμβεί∙ δεν ακολουθεί τη φύση αλλά την κατευθύνει μέσα από την υπακοή του σε μια τάξη, η οποία απουσιάζει από τη φύση. Ενώ προηγουμένως το φυσικό μέγεθος καθόριζε πότε θ’ αρχίσει και πότε θα τελειώσει τις εργασίες του, τώρα εντολοδότης του ανθρώπου γίνεται η τεχνική συσκευή. […]


Μέσα κι έξω από το εργοστάσιο ο άνθρωπος πρέπει να “συγχρονιστεί” προς το μηχάνημα. Το μηχάνημα όμως είναι μια τροποποίηση του ρολογιού, μια παραγωγική διάταξη του χρόνου, μια χρονική τάξη αντικειμενικών διαστάσεων. Το μηχανικό ρολόι είναι το πρότυπο όλων των τεχνικών διαρρυθμίσεων, με τις οποίες ο άνθρωπος επιβλήθηκε στη φύση έχοντας ο ίδιος προσαρμοστεί στο νέο ρυθμό. Βεβαίως τα πρώτα μηχανήματα ήταν προεκτάσεις των μελών του σώματος, ώστε να εντάσσονται στη φυσική διάθεση του ανθρώπου. Σήμερα όμως τα μηχανήματα τείνουν να μιμηθούν το ρολόι, να γίνουν αυτόματα, να επιβάλλουν στον άνθρωπο πότε και πώς ακριβώς πρέπει να ενεργήσει, πράγμα που συνήθως σημαίνει να παρακολουθήσει την κίνηση και να εφαρμόσει την υπόδειξη μιας άλλης διάταξης του χρόνου. Αρχίζει λοιπόν ο άνθρωπος να ζει μέσα από την προσαρμογή του στη μηχανή και μέσα από την αντικατάστασή του από τη μηχανή, ούτως ώστε “η εργασία του να μπορεί πια να οριστεί ως εκτέλεση εκείνων των κινήσεων, που απλώς δεν είναι ακόμα δυνατόν να εκτελεστούν από μηχανές”. […]


Η μηχανική δεν είναι μόνο συνείδηση της ευρωπαϊκής επιστήμης αλλά και κοινωνική απαίτηση, την οποία οφείλει να εκπληρώσει το επιστημονικό έργο. Ο,τιδήποτε διεξάγεται χάρη σε μηχανήματα, κρίνεται έκτοτε ως αντάξιο της γενικής προσδοκίας.»


Σπ. Κυριαζόπουλος, Η καταγωγή του τεχνικού πνεύματος (1962)



Σημ. HS. «Και ποιο είναι το πρόβλημα;», θα ρωτήσετε. Το πρόβλημα είναι, πως η μηχανή και, ριζικότερα ακόμα, η Τεχνική − και οι θεράποντές της, οι λεγόμενοι τεχνοκράτες − αντιλαμβάνεται τα πράγματα και κινείται αποκλειστικά με όρους αιτίου-αποτελέσματος και με την αρχή πως «οτιδήποτε είναι τεχνικά δυνατόν να γίνει, πρέπει να το κάνουμε», χωρίς να διαθέτει κανένα «τελικό αίτιο», δηλαδή χωρίς κανένα σφαιρικό σκοπό της όλης κίνησης, με βάση τον οποίον και μόνο είναι δυνατόν να υπάρξει διάκριση και επιλογή για την ίδια την κίνηση (εάν π.χ. θέλουμε ή όχι μια συγκεκριμένη παραγωγή, εάν θέλουμε ή όχι μια παραγωγή από τη στιγμή που οι συνέπειές της μάς παραμένουν εντελώς ασαφείς, εάν θέλουμε ή όχι μια παραγωγή εάν καλύπτει μεν ορισμένες επιμέρους ανάγκες αλλά με τίμημα σοβαρά πλήγματα στον κοινωνικό ιστό, κ.ο.κ.).

«Και πάλι, ποιο είναι το πρόβλημα;», θα πείτε. «Εφόσον μπορούμε να τις ελέγξουμε και να αποφασίζουμε εμείς τι θα παράγουν, οι μηχανές μάς παρέχουν χρήσιμα πράγματα, καλύπτουν πλήθος από ανάγκες μας και μάλιστα μας ελευθερώνουν χρόνο από τη δουλειά, τον οποίο μπορούμε να τον αφιερώσουμε σε πιο ενδιαφέρουσες κι ελεύθερες δραστηριότητες, περνώντας έτσι από το “βασίλειο της ανάγκης” στο “βασίλειο της ελευθερίας”».  Το πρόβλημα είναι, ότι δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι ο σημερινός άνθρωπος, που έχει διαπαιδαγωγηθεί με ιδανικό την «απεριόριστη πρόοδο», είναι σε θέση να ελέγξει τις μηχανές. Στο βαθμό που, από τη μια άκρη έως την άλλη του πολιτικού και ιδεολογικού φάσματος, έχει εγκολπωθεί το τεχνικό πνεύμα και λιβανίζει τον τεχνολογικό μεσσιανισμό, ο σημερινός άνθρωπος αποικιοκρατείται πλέον από την τεχνική λογική και αδυνατεί ολοένα και περισσότερο να σκεφτεί τις κινήσεις του με όρους σφαιρικού «τελικού» σκοπού, όρους που τους αισθάνεται μάλλον σαν κατασταλτικούς της πειραματικής ελευθερίας του παρά σαν αναγκαία συνθήκη διασφάλισης των όρων της από τον κίνδυνο του τυχοδιωκτισμού. Την ίδια στιγμή η αυξανόμενη διάβρωσή του από την τεχνική «ηθική», που τον κάνει να ταυτίζει την ελευθερία με την πραγμάτωση όλων όσων έχει τη δύναμη να κάνει (αδυνατώντας να δει, πως η ελευθερία βρίσκεται πολύ συχνά και στο να αρνηθεί να το κάνει!), τον καθιστά σε ακραίο βαθμό ευάλωτο στην τεχνική εντολή και υπονομεύει από τη ρίζα της κάθε προσπάθειά του να συντάξει ένα λόγο, που θα είναι σε θέση να την βλέπει από την απόσταση εκείνη, που είναι αναγκαία για να είναι κανείς σε θέση να αποφασίσει. Έτσι, οριακά μιλώντας, κινδυνεύει πραγματικά να μπερδεύει το ελευθεριακό όραμα ενός κόσμου όπου θα είναι «αφέντης δίχως σκλάβους» μ’ ένα κόσμο όπου θα είναι «σκλάβος χωρίς αφέντες».
 
«Πολύ μαύρα μας τα λες. Είσαι δηλαδή εναντίον των ρολογιών, των μηχανών και της αυτοματοποίησης;». Όχι! Είμαι εναντίον του τεχνολογικού μεσσιανισμού, δηλαδή της (κυρίαρχης) ιδέας, ότι όλα αυτά δεν κάνουν τίποτε άλλο από το να παράγουν πράγματα και να μας απελευθερώνουν από τη «σπάνη»∙ και ότι μπορούν να χρησιμοποιηθούν, εντελώς διαζευκτικά, είτε για καλό σκοπό, είτε για κακό, ανάλογα και μόνο με το ποιος ή ποιοι τα χρησιμοποιούν. Τα τεχνικά μέσα, εκτός από κάθε λογής και χρήσης πράγματα, παράγουν ταυτόχρονα καλά και κακά αποτελέσματα∙ και αν νομίζουμε πως είναι όπως το μαχαίρι, με το οποίο μπορούμε είτε να κόψουμε το ψωμί, είτε να σφάξουμε το γείτονά μας, μάλλον υποτιμάμε τη χαώδη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στο μαχαίρι κι ένα διηπειρωτικό πύραυλο − όχι μόνο από την άποψη της έκτασης των καταστροφών, που μπορούν να προκαλέσουν, ή από το ότι το να χτυπήσεις έναν άνθρωπο με μαχαίρι διαφέρει από το να πατήσεις ένα κουμπί για να εξοντώσεις μερικές εκατοντάδες ανθρώπους χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από εσένα, αλλά και από τον όγκο των προσπαθειών που απαιτούνται για την κατασκευή, άρα και για την ακύρωση εάν το θελήσουμε, του ενός και του άλλου.
 
«Δηλαδή συμφωνείς, ότι “ο χρόνος είναι πια το παν κι άνθρωπος δεν είναι τίποτα∙ το πολύ-πολύ ο σκελετός του χρόνου”;». Αν και όχι για το ίδιο σκεπτικό, η φράση αυτού του κλασσικού ποιητή είναι όμορφη και με βρίσκει σύμφωνο!
 
«Και τι προτείνεις δηλαδή;». Να μην ξεχνάμε με τι έχουμε να κάνουμε. Ώστε να μην παρασυρόμαστε και σβήσει κάθε απόσταση από αυτά.


69 σχόλια:

Ζακ Φελύλλ είπε...

Επειδή γίνεται λόγος για τον γενικό τύπο της αξίας, και απ' ότι καταλαβαίνω ζητείται ο μαθηματικός τύπος του νόμου της αξίας, σου τον δίνω. Πρώτα μια εισαγωγή.

Σχετικά με το νόμο της αξίας έχει διατυπωθεί ότι η εμπορευματική παραγωγή σαν μορφή οικονομίας υποτάσσεται στους δικούς της νόμους και πρώτα απ' όλα στο νόμο της αξίας. Ότι νόμος της αξίας, απαιτεί ορισμένη ποσότητα εργασίας μιας μορφής, να ανταλλάσσεται με την ίδια ποσότητα εργασίας άλλης μορφής. Ότι ο νόμος της αξίας συνίσταται στο ότι η ανταλλαγή των εμπορευμάτων συντελείται με βάση τον κοινωνικά αναγκαίο χρόνο εργασίας.

Στην αναπτυγμένη εμπορευματική παραγωγή η ανταλλαγή των εμπορευμάτων γίνεται ανάλογα με τις τιμές που διαμορφώνονται στην αγορά. Στη βάση των τιμών βρίσκεται η αξία και σε τελευταία ανάλυση ο κοινωνικά αναγκαίος χρόνος εργασίας.

Παράδειγμα: Ας υποθέσουμε ότι σε έναν κλάδο που παράγει κάποιο ομοειδές προϊόν υπάρχουν τρεις επιχειρήσεις με διαφορετικό τεχνικό επίπεδο και με διαφορετικό βαθμό οργάνωσης της παραγωγής και της εργασίας.

- Η πρώτη επιχείρηση (Α) είναι η πιο τέλεια από τεχνική άποψη και ξοδεύει 6 ώρες για ένα προϊόν.

- Η δεύτερη επιχείρηση (Β) είναι εκείνη η επιχείρηση που έχει μέσες συνθήκες παραγωγής και ξοδεύει 8 ώρες για ένα προϊόν , και

- Η τρίτη επιχείρηση (Γ) με τις χειρότερες συνθήκες παραγωγής, ξοδεύει 10 ώρες για ένα προϊόν,

με αμετάβλητους λοιπόν, όλους τους άλλους όρους, ο κοινωνικά αναγκαίος χρόνος εργασίας που καθορίζει το μέγεθος της αξίας του εμπορεύματος, με αυτά τα δεδομένα θα είναι 8 ώρες.

Από τα παραπάνω βγάζουμε και διατυπώνουμε τον παρακάτω γενικό τύπο του νόμου της αξίας.

Α + Χ = Γ - Χ, που σημαίνει (Α + Χ ) = Γ και ( Γ - Χ ) = Α, συνεπώς ο γενικός τύπος, του μέσου χρόνου εργασίας, ακόμα κι αν πρόκειται για 13, 17, 21 ομοειδής επιχειρήσεις, ο γενικός τύπος του κοινωνικά αναγκαίου χρόνου εργασίας, είναι Α + Γ : 2 = +_ Β.

Ο Α και ο Γ είναι πάντα οι ακραίοι χρόνοι παραγωγής.

Άντε να δούμε τι θα σου λύσει ο γενικός τύπος του νόμου της αξίας, που σου έφτιαξα.

izi είπε...

^
|
τυπικό δείγμα

Ανώνυμος είπε...

Μαρξιστικό παιγχνίδι με πασούλες στο κέντρο όπου προσπαθούν να μπαφιάσουν τον αντίπαλο.
(θα τα καταφέρουν?)

Rodney είπε...

Φελλυλ, σίγουρα διαβάζεις τον Μαρξ από την μεταφραση του Μαυρομματη του Παναγιώτη, ο οποίος είναι και από τους λίγους που έχει υποστηρίξει (στην Ελληνική γλώσσα) ότι ο Μαρξ(τον οποίο και μεταφραστικά κυριολεκτικά τον έχει χεσμένο μιας και μεταφράζει ότι θέλει) ήταν Λενινιστής!!!

HollowSky είπε...

@ Φελλύλ,

λες: Α + Χ = Γ - Χ, που σημαίνει (Α + Χ ) = Γ και ( Γ - Χ ) = Α,

Μπόιιιινγκ! Αν Α+Χ=Γ-Χ, τότε Α+2Χ=Γ, κ.λπ. Κάτι μπέρδεψες μάλλον εδώ.

Αλλά δεν έχει σημασία. Γιατί αυτό που πήγες να αποδείξεις, είναι πως εάν ξέρουμε τον πιο γρήγορο και τον πιο αργό χρόνο, τότε μπορούμε να υπολογίσουμε τον μέσο χρόνο ... με αμετάβλητους όλους τους άλλους όρους, όπως λες.

Όμως το ερώτημα όμως είναι:

1. Ο μέσος χρόνος είναι πράγματι ο "κοινωνικά αναγκαίος"; Αν ναι, γιατί; Με βάση ποιον ορισμό του "τι εστί κοινωνικά αναγκαίο"; Και για ποιο λόγο τότε ο παππούς δεν είπε κατευθείαν "ο μέσος χρόνος" και είπε "ο κοινωνικά αναγκαίος"; Δεν γνώριζε την πρόσθεση, την αφαίρεση και τη διαίρεση;

2. Είναι "ομοειδή προϊόντα" π.χ. ένα 1400άρι με 140hp, ένα 1400άρι με 95hp, ένα 1400άρι με 140hp, vvti και bluetooth κι ένα 1400άρι με 140hp σκέτο; Πώς κρίνουμε ποια είναι τα ομοειδή προϊόντα μέσα σε συνθήκες συνεχούς ανατροπής των παραγωγικών συνθηκών, όπως συμβαίνει με τον καπιταλισμό;

3. Και πώς μπορούμε, με δεδομένο ένα τέτοιο σύστημα, να λέμε "με αμετάβλητους όλους τους άλλους όρους";

Αλλά και πάλι, ΔΕΝ είναι εκεί το θέμα!

Εξαρχής κάνεις το "ρικαρντιανό" σφάλμα να αντιμετωπίζεις τον καπιταλισμό με όρους εμπορευματικής ανταλλαγής, ήτοι ανταλλαγής μεταξύ εμπορευμάτων, ενώ ο καπιταλισμός ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ μια τέτοια ανταλλαγή, ούτε καν "ανεπτυγμένη"!!!

Στον καπιταλισμό δεν ανταλλάσσεται εμπόρευμα με εμπόρευμα αλλά εμπόρευμα με χρήμα. Μόνο που ΤΟ ΧΡΗΜΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑ!

Γκαντέμ, αυτό το ήξερε ο παππούς επιτέλους! Ούτε αυτό δεν "έπιασες" από αυτόν;

Έτσι είναι λάθος να προσπαθεί κανείς να περιγράψει την καπιταλιστική ανταλλαγή σαν να ήταν ανταλλαγή μεταξύ εμπορευμάτων και να ψάχνει τι διάολο "κοινό" και "σύμμετρο" έχουν 1 κιλό πατάτες με 3 μεταλλικά κουμπιά, και να σκαρώνει όλη αυτή τη σαχλαμάρα με τον "αμπρακατάμπρα χρόνο" - μα τα γένια του Ποσειδώνα!

Όπως είναι, εννοείται, εντελώς λάθος να προσπαθεί να περιγράψει την ανταλλαγή ενός εμπορεύματος με χρήμα (τη λεγόμενη "τιμή" του) σαν να ήταν ανταλλαγή μεταξύ εμπορευμάτων και να ψάχνει να βρει τι "κοινό" και "σύμμετρο" έχουν ένα γαμμωκινητό τηλέφωνο με 49 ευρά, και να μπερδεύεται με σάχλες περί "αμπρακατάμπρα χρόνου" που χρειάστηκε να εξορυχθεί ένα κάποιο χρυσάφι, λέει, που αντιστοιχεί, λέει, στα 49 ευρά κι είναι ίδιος με αυτόν που "ενσωματώνει", λέει, το γαμμωτοκινητό - μα τους κεραυνούς της Βρέστης!

Το όλο "μυστικό" βρίσκεται στην ανταλλαγή μεταξύ εμπορευμάτων με κάτι που ΔΕΝ είναι εμπόρευμα και λέγεται χρήμα.... και είναι;;;

Γιάννης είπε...

Τα τεχνικά μέσα, εκτός από κάθε λογής και χρήσης πράγματα, παράγουν ταυτόχρονα καλά και κακά αποτελέσματα∙ και αν νομίζουμε πως είναι όπως το μαχαίρι, με το οποίο μπορούμε είτε να κόψουμε το ψωμί, είτε να σφάξουμε το γείτονά μας, μάλλον υποτιμάμε τη χαώδη διαφορά που υπάρχει ανάμεσα στο μαχαίρι κι ένα διηπειρωτικό πύραυλο − όχι μόνο από την άποψη της έκτασης των καταστροφών, που μπορούν να προκαλέσουν, ή από το ότι το να χτυπήσεις έναν άνθρωπο με μαχαίρι διαφέρει από το να πατήσεις ένα κουμπί για να εξοντώσεις μερικές εκατοντάδες ανθρώπους χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά από εσένα, αλλά και από τον όγκο των προσπαθειών που απαιτούνται για την κατασκευή, άρα και για την ακύρωση εάν το θελήσουμε, του ενός και του άλλου

Αυτά είναι επικεντρωμένα στην καταστροφική πλευρά της τεχνολογίας και ειδικότερα στην στρατιωτική. Αλλά η στρατιωτική τεχνική είναι φύσει καταστροφική για όσους την υφίστανται. Τα πιστόλια μπορούν να πετύχουν ξώφαλτσα και τα αδειανά όπλα σκοτώνουν.

Γιατί να μπορεί αυτή η παρατήρηση για την στρατιωτική τεχνική να επεκταθεί γενικότερα στην τεχνική;

Αλλά ακόμη κι ένας φούρνος μπορεί αντί να ψήσει ψωμί να κάψει ανθρώπους, δηλαδή η διάκριση καλή-κακή χρήση της μη στρατιωτικής τεχνικής υφίσταται.

Αν το πρόβλημα έγκειται στην απαιτούμενη εξειδίκευση (τον όγκο των προσπαθειών) για την κατασκευή και ακύρωση ενός μηχανήματος, τότε θα πρέπει να ζητήσεις ίση αμοιβή για όλους ή μάλλον εναλλαγή στις θέσεις εργασίας (χειρωνακτικές-διανοητικές, υπερεξειδικευμένες-απλές) ώστε όλοι να ξέρουν τα πάντα και ο έλεγχος της τεχνολογίας να είναι δημοκρατικότερος: όντας όλοι επιστήμονες θα μπορούν να αποφασίσουν για την υλοποίηση ή μη ενός τεχνικού προγράμματος έχοντας μια «ολιστική» προσέγγιση(*). Αλλά αυτό δεν γίνεται από την πλευρά του ανειδίκευτου, ενώ από την πλευρά του εξειδικευμένου θεωρητικά γίνεται αλλά πρακτικά ο χειρούργος που θα πήγαινε στα χωράφια, δεν θα ήταν μετά για χειρουργείο.


(*) Αν ήταν τεχνολογικά ανίδεοι, όπως σήμερα, τότε για ποια «σοφία» μιλάμε, η οποία θα τους καθιστούσε ικανούς (όλους κι όχι μια μειονότητα) να ελέγχουν την χρήση της τεχνικής;

Γιάννης είπε...

Στον καπιταλισμό δεν ανταλλάσσεται εμπόρευμα με εμπόρευμα αλλά εμπόρευμα με χρήμα. Μόνο που ΤΟ ΧΡΗΜΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑ!

τότε τι κάνουν στα χρηματιστήρια και τις χρηματαγορές εκτός από αυτό που ξέρουμε ότι κάνουν, να εμπορεύονται το χρήμα διατιμώντας το;

Ανώνυμος είπε...

@Γιάννη
Είναι έτσι τα πράγματα ώστε το χρήμα δεν μπορεί να δει τον εαυτό του. Στις χρηματαγορές αξιολογειται η συναλλαγή και όχι το χρήμα. Το χρήμα (και το χρηματιστήριο και η χρηματαγορα και το συνάλλαγμα κτλ.)"βλέπει" πάντα ένα προϊόν και την δυνατότητα της κυκλοφορίας του.

HollowSky είπε...

@ Γιάννη,

ως προς το πρώτο σχόλιό σου. Το θέμα ήταν το "τα τεχνικά μέσα παράγουν ταυτόχρονα καλά και κακά αποτελέσματα", δηλ. δεν παράγουν μόνο καλά, ούτε μόνο κακά. Ο τεχνολογικός μεσιανισμός το παραβλέπει αυτό, ή το υποτιμάει. "Ναρκώνει" έτσι την επαγρύπνησή μας απέναντί τους, προτείνοντας ότι τα τεχνικά μέσα παράγουν μόνο καλά αποτελέσματα, ή ότι τα κακά αποτελούν απλές και πλήρως ελέγξιμες παρενέργειες μιας κατά βάση και κατ' ουσίαν καλής χρήσης. Πράγμα που καθεαυτό δεν ισχύει. Αυτό, τώρα, πρέπει να ειδωθεί και σε συνάρτηση με το γεγονός ότι τα τεχνικά μέσα πολλαπλασιάζουν σε απίστευτο βαθμό την ισχύ του ανθρώπου: εφόσον τα τεχνικά μέσα παράγουν ταυτόχρονα και καλά και κακά αποτελέσματα πολλαπλασιάζοντας απίστευτα την ισχύ, είναι δυνατόν να προκαλέσουν τεράστια και ίσως ανεπανόρθωτα καταστρεπτικά αποτελέσματα, και να μην είμαστε σε θέση να τα "ανακαλέσουμε" (κι αυτό ήθελε να πει το παράδειγμα με το μαχαίρι και τον πύραυλο, όπου αν θέλεις βάλε τον πύραυλο που μας πάει στο Διάστημα και τον διηπειρωτικό που καταστρέφει μια πόλη).

Το της αμοιβής είναι άλλο θέμα.

Ως προς το δεύτερο σχόλιό σου: στο χρηματιστήριο και τις χρηματαγορές δεν εμπορεύονται χρήμα αλλά "τίτλους" προς χρήμα.

Γιάννης είπε...

"Ναρκώνει" έτσι την επαγρύπνησή μας απέναντί τους, προτείνοντας ότι τα τεχνικά μέσα παράγουν μόνο καλά αποτελέσματα, ή ότι τα κακά αποτελούν απλές και πλήρως ελέγξιμες παρενέργειες μιας κατά βάση και κατ' ουσίαν καλής χρήσης. Πράγμα που καθεαυτό δεν ισχύει.

Καλά, το πλήρως ελέγξιμες παρενέργειες δεν το λένε ούτε τα φάρμακα, που προειδοποιούν για παρενέργειες και συνιστούν προφυλάξεις. Ή δεν συμπεριλαμβάνονται τα φάρμακα σε αυτό το φαινόμενο της τεχνικής;


τα τεχνικά μέσα πολλαπλασιάζουν σε απίστευτο βαθμό την ισχύ του ανθρώπου: εφόσον τα τεχνικά μέσα παράγουν ταυτόχρονα και καλά και κακά αποτελέσματα πολλαπλασιάζοντας απίστευτα την ισχύ, είναι δυνατόν να προκαλέσουν τεράστια και ίσως ανεπανόρθωτα καταστρεπτικά αποτελέσματα, και να μην είμαστε σε θέση να τα "ανακαλέσουμε"

Αυτός ο πολλαπλασιασμός της ισχύος δια της τεχνικής συμβαίνει από την εποχή της ανακάλυψης του τροχού. Τα μεγέθη, βεβαίως, είναι διαφορετικά, αλλά η εξειδίκευση είναι αναπόφευκτη, όπως και η μαζικότητα της χρήσης της τεχνολογίας, και υπάρχουν οι εξής λύσεις
-σπας τα μηχανήματα του Σατανά
-κάποιοι εξουσιοδοτούνται να διδάσκουν την αρετή και το μέτρο στον όχλο και στους επιστήμονες, και να τους ελέγχουν.
-όλοι γίνονται επιστήμονες ή εναλλάσσονται στην θέση τους

panagiotis είπε...

Hollowsky,
Όπως ακριβώς το λες. (στο σχόλιο 12, 2012 11:37 πμ)
Με βάση την θεωρεία του νόμου της αξίας δεν μπορεί να υπάρξει καμία νομισματική θεωρία. Ο αμπρακατάμπρα «κοινωνικά αναγκαίος χρόνος εργασίας», προσπαθεί να καλύψει την έλλειψη χρονικότητας του νόμου της αξίας. Ο κεφαλαιοκράτης (όταν οι μεγαλύτεροι μέτοχοι των αυτοκινητοβιομηχανιών δεν ήταν τα ασφαλιστικά ταμεία των εργαζομένων), δεν λαμβάνει άμεσα κάποιο κέρδος (αξία) αλλά το προβλέπει, το ανακτά μέσω μιας διαδικασίας την οποία δεν ελέγχει ούτε αυτός ούτε φυσικά οι εργαζόμενοι.
Τα συμπεράσματα της θεωρίας του Μαρξ προσέγγιζαν την πραγματικότητα όσο το πλασματικό κεφάλαιο (το νόμισμα, το χρήμα) παρέμενε προκυκλικό (ενσωματωνόταν κυρίως στο πάγιο κεφάλαιο) και όσο ίσχυε ο κανόνας του χρυσού. Μετά την κρίση του 29 και τον κεϋνσιανισμό, το πλασματικό κεφάλαιο, το νόμισμα, που τροφοδοτούσε την κρίση της υπερπαραγωγής, έγινε το ομοιοπαθητικό φάρμακο για το ξεπέρασμά της, μια εξωκυκλική ένεση στην σφαίρα της κατανάλωσης και των επενδύσεων.
Σήμερα πιστεύω ότι το πλασματικό κεφάλαιο είναι ένα μέτρο της πρόβλεψης, ένα μέτρο της ρύθμισης της αναπαραγωγής της κοινωνικής σχέσης κυριαρχίας, ένα μέτρο της ιδιωτικοποίησης του νομίσματος. Υπό αυτή την έννοια η σημερινή «οικονομική κρίση», η αναδίπλωση του πλασματικού κεφαλαίου, είναι ένα εργαλείο, ένας ιδεολογικός μηχανισμός ξεπεράσματος της πραγματικής κρίσης, της κρίσης αναπαραγωγής της κοινωνικής σχέσης που είναι το κεφάλαιο.

HollowSky είπε...

@ Γιάννη,

1. Αρκεί να δεις ότι δεν γίνεται, από εκείνους που "συνιστούν προφυλάξεις", έρευνα πάνω στην ίδια τη λογική του συγκεκριμένου φάρμακου, η οποία θεωρείται θέσφατο και συνήθως κινείται με βάση την εξής εικόνα:

Αν εξετάσουμε μια τράπεζα την καθημερινή λειτουργία της, βλέπουμε ότι εντός της κινείται ένας α αριθμός δικαστικών κλητήρων. Αν αυτή η τράπεζα φαλιρίσει και την ξανακοιτάξουμε, θα δούμε τότε έναν υπερβολικά μεγαλύτερο αριθμό δικαστικών κλητήρων. Φυσικά θα ήταν ανόητο να θεωρήσουμε ότι η τράπεζα έπεσε έξω επειδή πολλαπλασιάστηκαν οι δικαστικοί κλητήρες και να προσπαθήσουμε να τη σώσουμε σκοτώνοντάς τους. Κι όμως κάπως έτσι σχεδιάζονται τα περισσότερα φάρμακα.

Αυτή η "αντίσταση" στην επανεξέταση της λογικής με την οποία παρήχθη κάτι, είναι ενδεικτική της νάρκωσης που προκαλεί ο τεχνολογικός μεσσιανισμός.

2. Τα μεγέθη είναι τόσο διαφορετικά, που ουσιαστικά δεν συγκρίνονται, δεν είναι πλέον μεγέθη ομοειδών πραγμάτων.

Όσο για τις λύσεις, ίσως να έρθουν όταν χαλαρώσει η "αντίσταση" ακόμα και στην ίδια την περιγραφή του προβλήματος.

HollowSky είπε...

@ Παναγιώτη,

ακριβώς: ο "ρικαρντιανισμός" απαγορεύει τη χρηματονομισματική θεωρία. Αλλά θεωρώ πως η "πλασματικότητα" - η "πίστη" ως μέσον ισχύος - είναι συστατική του ίδιου του χρήματος και, επομένως, στο μέγιστο βαθμό του ίδιου του κεφάλαιου. Η συζήτηση όμως συνεχίζεται - και σ' ευχαριστώ για τις καίριες παρεμβάσεις.

Ζακ Φελλύλ είπε...


Ο μέσος χρόνος είναι πράγματι ο "κοινωνικά αναγκαίος"; Αν ναι, γιατί; Με βάση ποιον ορισμό του "τι εστί κοινωνικά αναγκαίο"; Και για ποιο λόγο τότε ο παππούς δεν είπε κατευθείαν "ο μέσος χρόνος" και είπε "ο κοινωνικά αναγκαίος"; Δεν γνώριζε την πρόσθεση, την αφαίρεση και τη διαίρεση;


Η ατομική, η ξεχωριστή, αν μπορούμε να το πούμε έτσι, παραγωγικότητα της εργασίας μιας επιχείρησης, καθορίζεται από το μέσο χρόνο παραγωγής. Δηλαδή από το μέσο επίπεδο τεχνικής, με μέση επιδεξιότητα και εντατικότητα της εργασίας. Όπως όμως το μέγεθος της αξίας του εμπορεύματος, δεν καθορίζεται από τον ατομικό χρόνο εργασίας που ξοδεύεται για να παραχθεί το εμπόρευμα από τον χωριστό εμπορευματοπαραγωγό, αλλά από τον ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΑΝΑΓΚΑΙΟ ΧΡΟΝΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ, έτσι και η ξεχωριστή επιχείρηση, που παράγει μέσα στην κοινωνία και για την κοινωνία, συγχρόνως και σε σχέση με άλλες επιχειρήσεις - πως θα μπορούσε να συμβαίνει αλλιώς; - τα μεγέθη της αξίας των εμπορευμάτων, δεν καθορίζονται από τον μέσο χρόνο εργασίας της ξεχωριστής επιχείρησης που ξοδεύεται για να παραχθεί το εμπόρευμα, αλλά από τον Κοινωνικά Μέσο Χρόνο ή τον ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΑΝΑΓΚΑΙΟ ΧΡΟΝΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ.

Ζακ Φελλύλ είπε...

Είναι "ομοειδή προϊόντα" π.χ. ένα 1400άρι με 140hp, ένα 1400άρι με 95hp, ένα 1400άρι με 140hp”. Όχι, αλλά ένα 1400άρι με 140hp, είναι ίδιο με ένα άλλο 1400άρι με 140hp. Πώς κρίνουμε ποια είναι τα ομοειδή προϊόντα μέσα σε συνθήκες συνεχούς ανατροπής των παραγωγικών συνθηκών, όπως συμβαίνει με τον καπιταλισμό; Από τα όμοια στοιχεία που το χαρακτηρίζουν.

Και πώς μπορούμε, με δεδομένο ένα τέτοιο σύστημα, να λέμε "με αμετάβλητους όλους τους άλλους όρους";"

Με το ότι μιλάμε και συγκρίνουμε όμοια πράγματα, και όχι τις τυχόν ομοιότητες ενός 1400άρι με 140hp, με ένα 1400άρι με 95hp, επειδή είναι και τα δυό μηχανές (;)


"Αλλά και πάλι, ΔΕΝ είναι εκεί το θέμα!

“Εξαρχής κάνεις το "ρικαρντιανό" σφάλμα να αντιμετωπίζεις τον καπιταλισμό με όρους εμπορευματικής ανταλλαγής…”


Έτσι θέλεις να το καταλαβαίνεις. Εγώ θα σου έλεγα με όρους παραγωγής και ανταλλαγής. Διαφορετικά μαζί μιλάμε και χώρια καταλαβαίνουμε. Μιλάμε για τον καπιταλισμό.

Ζακ Φελλύλ είπε...

"Στον καπιταλισμό δεν ανταλλάσσεται εμπόρευμα με εμπόρευμα αλλά εμπόρευμα με χρήμα. Μόνο που ΤΟ ΧΡΗΜΑ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΕΜΠΟΡΕΥΜΑ!"

Και μ’ αυτό τι θέλεις να πεις; Άσε που δεν είναι ακριβώς έτσι.
«..Δεν κάνει το χρήμα σύμμετρα τα εμπορεύματα. Αντίστροφα. Επειδή όλα τα εμπορεύματα σαν αξίες είναι αντικειμενοποιημένη ανθρώπινη εργασία και επομένως αυτά καθαυτά είναι σύμμετρα, μπορούν να μετρούν τις αξίες τους από κοινού με το ίδιο ειδικό εμπόρευμα και να μετατρέπουν έτσι αυτό το εμπόρευμα σε κοινό τους μέτρο αξίας η σε χρήμα. Το χρήμα σαν μέτρο αξίας είναι η αναγκαία μορφή εμφάνισης του μέτρου της αξίας, του χρόνου εργασίας, που ενυπάρχει στα εμπορεύματα…» Κεφάλαιο, Ι τόμος, σελ.107.


“Έτσι είναι λάθος να προσπαθεί κανείς να περιγράψει την καπιταλιστική ανταλλαγή σαν να ήταν ανταλλαγή μεταξύ εμπορευμάτων και να ψάχνει τι διάολο "κοινό" και "σύμμετρο" έχουν 1 κιλό”.

Οι παραγωγοί ανταλλάσουν σε τελευταία ανάλυση στερεοποιημένο χρόνο εργασίας, δηλαδή το “χρόνο εργασίας, που ενυπάρχει στα εμπορεύματα”

Όπως είναι, εννοείται, εντελώς λάθος να προσπαθεί να περιγράψει την ανταλλαγή ενός εμπορεύματος με χρήμα (τη λεγόμενη "τιμή" του) σαν να ήταν ανταλλαγή μεταξύ εμπορευμάτων και να ψάχνει να βρει τι "κοινό" και "σύμμετρο" έχουν ένα γαμμωκινητό τηλέφωνο με 49 ευρά, και να μπερδεύεται με σάχλες περί "αμπρακατάμπρα χρόνου" που χρειάστηκε να εξορυχθεί ένα κάποιο χρυσάφι, λέει, που αντιστοιχεί, λέει, στα 49 ευρά κι είναι ίδιος με αυτόν που "ενσωματώνει", λέει, το γαμμωτοκινητό - μα τους κεραυνούς της Βρέστης!
Το όλο "μυστικό" βρίσκεται στην ανταλλαγή μεταξύ εμπορευμάτων με κάτι που ΔΕΝ είναι εμπόρευμα και λέγεται χρήμα.... και είναι;;;


Πέρα από την πλάκα και τα διαγωνίσματα, το χρήμα είναι το γενικό ισοδύναμο και μέτρο της αξίας, του χρόνου εργασίας, που ενυπάρχει στα εμπορεύματα…»

panagiotis είπε...

Hollowsky,
έχεις δίκιο, το πλασματικό κεφάλαιο είναι ο βαθμός επέκτασης του συνολικού κεφαλαίου στο χρόνο και όχι κάτι ποιοτικά διαφορετικό και διαχωρισμένο. Το κακό είναι ότι η ίδια η λέξη "πλασματικό" ευνοεί διάφορες ηθικολογίες περί πραγματικής οικονομίας, κακών αγορών κλπ. και συγκαλύπτει την πολιτικοποίηση των νομισματικών λειτουργιών και το ρόλο του κράτους.

izi είπε...

Ζακ, κι ας το πάμε όπως το θες σε ένα κόσμο στατικό που τα πράγματα έχει ένα νόημα να μετρηθούν*

Ο καπιταλιστής εκμεταλεύεται όλο το 24ωρο (η φαμπρικά φαμπρικα δεν σταματά, δουλεύει νυ-δουλεύει νύχτα μέρα)
Ο αφηρημένος εργάτης λοιπόν εργάζεται όλο το εικοσιτετράωρο στο εργοστάσιο.Το αφεντικό τον εκμεταλεύεται όλο το εικοσιτετράωρο.
Σε ρωτάω λοιπόν, πως το αφεντικό θα εκμεταλευτεί περισσότερο τον εργάτη ?
(εφόσον θεωρούμε δεδομένο το ότι τον αμοίβει εξαρχής στο μίνιμουμ και εφοσον η επαναστατικοποίηση του μέσου παραγωγής δεν αφορά τον ίδιο τον χρόνο του εργαζόμενου που είναι 24ω/ημέρα αλλά την παραγωγή)

Πως θα αυξηθεί ο χρόνος της εργασίας του εργαζόμενου εφόσον η ημέρα δεν έχει περισσότερες ώρες?
Πως θα τον κάνει να δουλέψει περισσότερο.
(σε σχέση με τον χρόνο δεν βγαίνει, δεν έχει αλλο χρόνο η μέρα τόπαμε)
Πως προκύπτει ο ανταγωνισμός?

Συνοψίζω:
εργασία 24 ωρες/ημέρα
μινιμουμ αμοιβή (δεν πάει πιο κάτω)
αυτοματισμοί τελευταίου τύπου (για ένα δεδομένο 24ωρο)

πως προκύπτει
α. ο ανταγωνισμός (εξαιρόντας τις τεχνολογικές καινοτομίες που τυχόν αναπαράγονται)
β.οι καθορισμοί των μεταβολών της αξίας

*εδώ βρίσκεται και το παράδοξο του μοντέρνου κόσμου, ενώ οι μετρήσεις δεν έχουν κανένα νόημα όλοι (εκτός από τους κυρίαρχους)μετράμε

panagiotis είπε...

[…]Προσπαθώντας να ανασυνθέσουμε την λογική αλυσίδα της σκέψης του Μαρξ: από την πλευρά του χρόνου εργασίας που είναι ταυτόχρονα μια διαδικασία αφαίρεσης των πραγματικών ιδιοτήτων των διαφόρων ανθρώπινων δραστηριοτήτων (αφηρημένη εργασία), αλλά επίσης και ο χρόνος αντικειμενοποίησης των δραστηριοτήτων του (εμπορεύματα) και η ταυτόχρονη εκχώρηση της ουσίας του παραγωγού (αλλοτρίωση).
Αφαίρεση, αντικειμενοποίηση και αλλοτρίωση είναι οι τρεις παράγοντες του χρόνου της διαδικασίας αντιστροφής του ρόλου μεταξύ υποκειμένων και αντικειμένων. Θα έπρεπε επομένως οι παραγωγοί να αποφασίζουν οι ίδιοι το χρόνο που θα αφιερώνουν για την παραγωγή διαφόρων αγαθών για να σταματήσουν την αναστροφή και να γίνουν πάλι κύριοι του αντικειμένου. Για τον Μαρξ, η ριζική μεταρρύθμιση θα ήταν να αλλάξει η διαχείριση του χρόνου, να τον υποβάλει σε χρηστικά κριτήρια ελεύθερα επιλεγμένα, αλλά όχι να καταργήσει αφαίρεση του και την αποστέρηση του παραγωγού. Μοιραζόμενος το όραμα της αστικής τάξης για το χρόνο - χρόνο ως μέτρο της αξίας - ο Μαρξ δεν αποστασιοποιείται από την μεταφορά του χρόνου ως πόρου, ως εκ τούτου, η δυσκολία του στη δημιουργία μιας πραγματικής κριτικής της εργασίας. Είναι αδιανόητο για ένα ορθολογικό στοχαστή ότι η αξία μπορεί να βρει μια άλλη βάση εκτός του αντικειμενικού χρόνου, και ότι οι κοινωνίες μπορούν να ξαναρχίσουν με μια μη-χρηστική αξιολογία, όπως οι «νέγροι μάγοι» για τους οποίους ο Χέγκελ έλεγε ότι δεν είχαν κανένα σεβασμό για τον εαυτό τους.[…]

Bernard Pasobrola

Διαφορετικά: ο χρόνος ως συσσώρευση και όχι ως εμπειρία….

HollowSky είπε...

@ Ζακ Φελλύλ,

ορίζεις λοιπόν ως "κοινωνικά αναγκαίο" τον "μέσο" χρόνο, που απαιτείται (="αναγκαίος") για να παραχθεί ένα προϊόν από όόόόόλες τις επιχειρήσεις, οι οποίες δραστηριοποιούνται στην κοινωνία (="κοινωνικά") μια δεδομένη στιγμή.
Δεν απαντάς βέβαια στο γιατί, αν είναι τόσο απλό, ο Μαρξ δεν τον είπε σταράτα "μέσο χρόνο" και κατέφυγε στον πιο αμπρακατάμπρα ορισμό "κοινωνικά αναγκαίος", αλλά δεν τρέχει τίποτα. Θα δεις πως, αντί να ξεμπερδέψεις το κουβάρι, το μπέρδεψες χειρότερα.

Πάμε βήμα-βήμα ... μην έχουμε ζαλάδες όπως με τους φίλους τους
Λ700άρηδες. :-)

α) Μια επιχείρηση λοιπόν εύκολα μπορεί να υπολογίσει, λες, το "μέσο χρόνο" της δικής της παραγωγής. ΟΚ. Για να βρεθεί όμως ο "μέσος χρόνος" στον οποίον παράγουν αυτό το "ομοειδές" προϊόν όόόόλεες οι επιχειρήσεις, ώστε να έχουμε τον "κοινωνικά μέσο" που λες, δεν αρκεί πρέπει προφανώς να γνωρίζει η καθεμιά το δικό της "μέσο χρόνο". Πρέπει κάποιος να γνωρίζει τους "μέσους χρόνους" όόόόλων αυτών των επιχειρήσεων. Ώστε να τους προσθέσει, να διαιρέσει δια το αριθμού των επιχειρήσεων και να βρει το ποθητό "μέσο".

Ερώτηση κρίσεως: Υπάρχει κανένας τέτοιος κάποιος στον καπιταλισμό; Υπάρχει κανείς, στον οποίον όόόόόλες οι επιχειρήσεις να δίνουν ή καθεμιά το "μέσο χρόνο" της παραγωγής της;

ΑΣΦΑΛΩΣ ΚΑΙ ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ! Τι σόι καπιταλιστικός ανταγωνισμός θα ήταν, αδερφέ μου, αν οι επιχειρήσεις φανέρωναν το "μέσο" επίπεδο της τεχνικής τους, της επιδεξιότητας, της εντατικότητας και του χρόνου της παραγωγής τους; Γίνονται αυτά; Πλάκα κάνουμε;

Κανένας λοιπόν δεν μπορεί να υπολογίσει τον "κοινωνικά μέσο χρόνο", που λες! Επομένως τίποτα δεν αποδεικνύει ότι η αξία των εμπορευμάτων έχει να κάνει με αυτόν τον παντελώς άγνωστο αριθμό! Πρόκειται για μια σκέτη θεωρητική υπόθεση, που δεν στηρίζεται σε κανένα πραγματικό δεδομένο - παρά μόνο στο αναπόδεικτο αξίωμα, ότι η αξία εξαρτάται από το χρόνο εργασίας.

(συνέχεια από κάτω)

HollowSky είπε...

(συνέχεια)

β) Ας δεχτούμε παρολαυτά, πως υπάρχει κάποιος, ένα "κέντρο" έξω και πάνω από όόόόλες τις καπιταλιστικές επιχειρήσεις, που είναι επιφορτισμένος να μετράει τον "κοινωνικά μέσο χρόνο". Ας δεχτούμε δηλαδή πως οι καπιτάλες έχουν δεχτεί να παρέχουν αυτό το πολύτιμο μυστικό τους σε κάποιο "κέντρο", που τους έχει εγγυηθεί ότι δεν θα το ξεράσει παραέξω βάζοντας μπουρλότο στην αγορά, δλδ στον ανταγωνισμό.

Ερώτηση κρίσεως: Με δεδομένο ότι ο καπιταλιστισμός χαρακτηρίζεται από τον ότι διαρκώς ανατρέπει τις τεχνικές συνθήκες παραγωγής, πώς θα μπορούσε αυτό το "κέντρο"-φάντασμα να μετρήσει τον "κοινωνικά μέσο" χρόνο τους; Σαφώς δεν μπορεί! Σαφώς η δυνατότητα υπλογισμού ενός τέτοιου "μέσου χρόνου" προϋποθέτει μια τεχνολογικώς στατική παραγωγή, που σίγουρα δεν είναι αυτό που ξέρουμε ως καπιταλιστική!

Πάπαλα λοιπόν, νομίζω, με τον "κοινωνικά μέσο" χρόνο-φάντασμα.

Πάμε παρακάτω.

Εάν βρεις έστω και ΕΝΑΝ αγοραστή στον πλανήτη, που θα τον ψήσεις και θα δεχτεί ότι ένα 1400άρι 95hp είναι "ομοειδές" με ένα 1400άρι 140hp, επειδή λέει είναι και τα δυο "μηχανές", θα πρέπει να παρατήσεις αμέσως τη δουλειά που κάνεις και να γίνεις πωλητής αυτοκινήτων στο Τέξας! Θα θησαυρίσεις! :-)

Το τσιτάτο από το ΚΕΦΑΛΑΙΟ, που πααθέτεις, είναι από τα πιο ρικαρντιανά κουκουρούκου του Μαρξ. Ψάξε καλύτερα εκεί που λέει ότι "το χρήμα δεν έχει τιμή, είναι η τιμή". Από εκεί βγάζει σε πιο στρωτό δρόμο...

Ζακ είπε...

izi
"Ο αφηρημένος εργάτης λοιπόν εργάζεται όλο το εικοσιτετράωρο στο εργοστάσιο".

Ο εργάτης βεβαίως δεν είναι αφηρημένος, (κίνδυνος δυστυχήματος) εννοείς αφηρημένη εργασία.

"Το αφεντικό τον εκμεταλλεύεται όλο το εικοσιτετράωρο"

...την εκμεταλλεύεται όλο το εικοσιτετράωρο.

"Σε ρωτάω λοιπόν, πως το αφεντικό θα εκμεταλλευτεί περισσότερο τον εργάτη ?"

Με την εντατικοποίηση της εργασίας. Κάτι τέτοιο μπορεί να γίνει με διάφορους τρόπους.


"Πως θα αυξηθεί ο χρόνος της εργασίας του εργαζόμενου εφόσον η ημέρα δεν έχει περισσότερες ώρες?"

Είναι αυτονόητο ότι κάτι τέτοιο δεν μπορεί να γίνει. Γιαυτό, κάνουν εκείνο που μπορεί να γίνει. Αυξάνουν την παραγωγικότητα, μειώνοντας έτσι τον χρόνο παραγωγής των εμπορευμάτων. Σε ένα 8ωρο ένα πλυντήριο Ρίτσος. Με την βελτίωση της παραγωγικότητας, στον ίδιο χρόνο, 10 ίδια πλυντήρια Ρίτσος.

"Πως προκύπτει ο ανταγωνισμός?"

Εννοείται ο κοινωνικός ανταγωνισμός. Από τον ταξικό διαχωρισμό της κοινωνίας. Μέσα από τον κοινωνικό ανταγωνισμό, εκφράζονται οι αντιθέσεις και τα συγκρουόμενα συμφέροντα των εχθρικών τάξεων.

Πως προκύπτουν "οι καθορισμοί των μεταβολών της αξίας"

Από την αύξηση ή τη μείωση της παραγωγικότητας, που έχει σαν συνέπεια την μεταβολή του χρόνου παραγωγής.

izi είπε...

"ξέχασες" να βάλεις την παρένθεση που είχα ως υπόθεση εργασίας.
Σε ρωτάω λοιπόν, πως το αφεντικό θα εκμεταλλευτεί περισσότερο τον εργάτη ?(εφόσον θεωρούμε δεδομένο το ότι αμείβεται εξαρχής στο μίνιμουμ και εφόσον η επαναστατικοποίηση του μέσου παραγωγής δεν αφορά τον ίδιο τον χρόνο του εργαζόμενου που είναι 24ω/ημέρα αλλά την παραγωγή)
Στα πλαίσια αυτά της "υπόθεσης εργασίας" άλλωστε είναι και το "αφηρημένος"=ιδεατός εργάτης.
Το αφηρημένος εννοείται είναι αστεία διατύπωση που αφορά στην "αφηρημένη" εργασία.
Σε καμία από τις απαντήσεις σου δεν περιλαμβάνεται, δεν γίνεται άλλωστε να περιληφθεί ο χρόνος του εργαζόμενου.
Το πως, με ποιον τρόπο θα παράξει δεν σχετίζεται με τον χρόνο του τον οποίο τον εκμεταεύεται εξ ολοκλήρου το αφεντικό του εργοστασίου.

Νικ είπε...

όπα,
αν οι αξίες προκύπτουν "Από την αύξηση ή τη μείωση της παραγωγικότητας, που έχει σαν συνέπεια την μεταβολή του χρόνου παραγωγής", αρα από τον χρόνο παραγωγής???
δηλαδη όχι από τον χρόνο εργασίας.
Ρωτάω γιατί κάτι μπορεί να παραχθεί γρηγορότερα,ακόμη και με λιγότερο χρόνο εργασίας, αλλάζοντας τις χωροταξίκές σχέσεις της

ζακ για δέστο κι αυτό

Ζακ είπε...

Ιζι
Φαίνεται ότι δεν πέρασα τις εξετάσεις. Σε πρώτη ανάγνωση νομίζω ότι σου έχω απαντήσει. Με την εντατικοποίηση. Με τη δεύτερη ανάγνωση, νομίζω ότι η ερώτησή σου, αναζητά πάνου - κάτου, σε κοινωνικό πλέον επίπεδο και όχι σε ατομικό, πως αφού όλοι οι κοινωνικοί όροι παραγωγής είναι δεδομένοι, οι καπιταλιστές συνολικά θα μπορούσαν να ξεζουμίσουν ακόμη περισσότερο την εργατική τάξη;

Αν αυτό είναι το ζητούμενο της ερώτησής σου, υποτίθεται ότι στη δοσμένη στιγμή, με δεδομένους τους όρους παραγωγής, δεν μπορεί παρά να έχει εξαντλήσει (η ληστρική τάξη) τα όρια της εκμετάλλευσης.
Το δεδομένο όμως είναι, ότι στην πραγματικότητα οι όροι παραγωγής είναι διαρκώς μεταβαλλόμενοι, σε κίνηση. Είναι διαφορετικό πράγμα το να θέλουμε, να εξετάσουμε, να βρούμε τις σχέσεις των όρων παραγωγής, τις συνάρτήσεις τους. Τότε είμαστε υποχρεωμένοι, θεωρητικά, να σταματήσουμε αυτή την διαρκή κίνηση των όρων παραγωγής, σε μια δοσμένη χρονική στιγμή.
«…είναι πιο εύκολο να μελετήσεις το διαμορφωμένο σώμα παρά το κύτταρο του σώματος. Εκτός απ’ αυτό, στην ανάλυση των οικονομικών μορφών δεν μπορούν να μας εξυπηρετήσουν ούτε το μικροσκόπιο, ούτε τα χημικά αντιδραστήρια. Και τα δυο πρέπει να τ’ αντικαταστήσει η δύναμη της αφαίρεσης.»
Και αυτό γιατί «Για την αστική κοινωνία η εμπορευματική μορφή του προϊόντος της εργασίας ή η αξιακή μορφή του εμπορεύματος είναι η οικονομική κυτταρική μορφή….»( Κεφάλαιο, σελ. 12)

Ζακ είπε...

"Όσο τεράστια μέσα παραγωγής κι αν φέρει στο πεδίο της μάχης ο κεφαλαιοκράτης, ο ανταγωνισμός θα τα γενικεύσει αυτά τα μέσα παραγωγής, και από τη στιγμή που θα τα γενικεύσει... Ο καταμερισμός της εργασίας και η χρησιμοποίηση των μηχανών θα ξαναρχίσουν, λοιπόν, από την αρχή σε ασύγκριτα μεγαλύτερη κλίμακα...Ο μεγαλύτερος καταμερισμός της εργασίας κάνει ικανό έναν εργάτη να κάνει δουλειά 5, 10, 20 εργατών:... και ο καταμερισμός της εργασίας,...που διαρκώς μεγαλώνει, αναγκάζει τους εργάτες (Δες τους Χαλυβουργούς, απεργούν στον Ασπρόπυργο σχεδόν τρεις μήνες, ενώ οι συνάδελφοί τους, δουλεύουν υπερωρίες στον Βόλο).να ανταγωνίζονται μεταξύ τους... "Μισθωτή εργασία και κεφάλαιο", σελ. 56 - 58) ΕΔΩ http://bhxospan.blogspot.com/2011/10/blog-post_9328.html ... θα βρεις απαντήσεις στα ερωτήματά σου. διαβάζεται εύκολα, σχεδόν ευχάριστα, και στο "Μισθός, τιμή και κέρδος"http://revmarx.blogspot.com/2009/08/blog-post_1422.html.

Ζακ είπε...

Νικ, δικαιολογημένη η παρατήρησή σου. Το ερώτημα όμως, έτσι το κατάλαβα, είναι: «Πως προκύπτουν "οι καθορισμοί των μεταβολών της αξίας"» των εμπορευμάτων.
Σ’ αυτή την περίπτωση ανταποκρίνεται η απάντησή μου. Και όχι τι είναι η Αξία. Άλλο πράγμα η Αξία και άλλο πράγμα η Τιμή της Αξίας του Εμπορεύματος.
Η Αξία έτσι κι αλλιώς δεν “προκύπτει” από τον “χρόνο εργασίας”

Αξία είναι η κοινωνική εργασία των εμπορευματοπαραγωγών που είναι ενσαρκωμένη και υλοποιημένη στο εμπόρευμα. Αυτή η κοινωνική εργασία αποτελεί τη βάση της ισότητας των ανταλλασσόμενων εμπορευμάτων που τα κάνει συγκρίσιμα. Κατά την ανταλλαγή, ανταλλάσσονται, σε τελευταία ανάλυση, διαφορετικά είδη συγκεκριμένης εργασίας, τα οποία χαρακτηρίζει κάτι το γενικό, το ότι όλα τους, είναι αποτέλεσμα ανθρώπινης εργασίας γενικά, αφηρημένης εργασίας, δηλαδή ξόδεμα ανθρώπινης ζωτικότητας, κοινωνικής εργασιακής (εργατικής) δύναμης, όπως αρέσει , στον αγαπητό Hollow Sky. Η αφηρημένη εργασία σχηματίζει την αξία των εμπορευμάτων. Ο χρόνος παραγωγής, την φυσική, την πραγματική τιμή των εμπορευμάτων.

Αυτά για τώρα. Αναμείνατε τα άλλα.

Ανώνυμος είπε...

**και στον Μαρξ το "εργασιακής" άρεσε μη κοιτάς που.....

Νικος είπε...

Ζακ αυτό που λές είναι σωστό αλλά έιναι αδύνατο να συγκροτήσει "νόμο".
Είναι μια σκέτη προφάνεια συντεταγμένη επιθετικά με το άρωμα της αυθεντίας. Σα να πεις "ο νόμος της αξίας είναι πως τα εμπορεύματα είναι αποτέλεσμα ανθρώπινης εργασίας η οποία για να γίνει χρειάζεται κάποιο χρόνο και επ αυτού του χρόνου δύο τάξεις τρώνε τα μουστάκια τους κτλ. κτλ."

Αυτό μπορεί να εφαρμοστεί σε οποιαδήποτε περίπτωση.Είναι δηλαδή λιγάκι εύκολο.

Το ότι όλα τα εμπορεύματα, είναι αποτέλεσμα ανθρώπινης εργασίας γενικά, μπορεί να μας πάει πολύ πίσω και πολύ μπροστα. Ίσως να επανέλθω.

Σωστά λοιπόν όλα αυτά που λέτε Hollow,-παναγιώτη και izi-, ας πούμε πως ο zak έχει βυθιστεί στις αφαιρέσεις της ιδεολογίας και τώρα δα χτυπάει τα πόδια του στον πάτο και ξεκινά την ανάδυση.
Δεν πρέπει να πούμε στον Ζακ, από που προέρχεται το κέρδος σε έναν κόσμό που αυτό έχει έναν τόοοσο κεντρικό ρόλο?
Ή μήπως το κρατάς για έκπληξη?

Eriugena είπε...

Αναρωτιέμαι τόσες μέρες γιατί κανείς δεν αναφέρεται στον Γιώργο Σταμάτη, έναν παγκόσμιας εμβέλειας μαρξιστή "οικονομολόγο" που έχει αντιμετωπίσει με στέρεα επιχειρηματολογία το θέμα που σας απασχολεί. Ο υπαινιγμός (Φ)ελλύλ, για την αντικατάσταση της "εργατικής" δύναμης απο την "εργασιακή" δείχνει σε μένα πόσο πόνεσε ο Σταμάτης τους μαρξιστές "παλαιάς" κοπής. Λές και έχει διαφορά..Η μάλλον έχει και είναι ιδεολογικής φύσεως. Έχει να κάνει με την αρχαία-μαρξική ταύτιση της "παραγωγικής" εργασίας με τον "εργάτη", και συγκεκριμένα τον βιομηχανικό εργάτη. Όμως ο Γ.Σταμάτης τα έχει τελειώσει αυτά, στην διεθνή κουβέντα. Βέβαια έκανε το λάθος ο άνθρωπος και γύρισε στο χωριό του. Εδώ δεν "αρέσει" στους "μαρξιστές" οι οποίοι μάλιστα έχουν σπέιρει την "βρώμα" γιαυτόν και τον μαθητή του Θ.Μαριόλη ότι είναι σραφιανοί, νεορικαρντιανοί, ενώ ακριβώς αυτό δεν είναι, αφού αποκαθαίρουν τον μαρξισμό απο τις ρικαρντιανές σκουριές

Findecop είπε...

Φίλε Ζακ μην προσπαθείς να υπολογίσεις τον χαμένο χρόνο διότι δεν υπολογίζεται.
Η μαρξική διατύπωση είναι μια διατύπωση της κεντρικής ιδεολογίαςπου επικράτησε από τον 18ο αιώνα.
Της επιστήμης.

α) Η αφηρημένη εργασία (και συνεπώς ο εν γένει χρόνος εργασίας) δεν
αποτελεί μια άμεση (εμπειρικά διαπιστώσιμη) ιδιότητα της εργασίας, αλλά μια «αφαίρεση», δηλαδή μία έννοια που επιτρέπει την κατανόηση της διαδικασίας κοινωνικής ομογενοποίησης της εργασίας στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής: «Ο εν γένει χρόνος εργασίας είναι καθ’ αυτόν μια αφαίρεση, που σαν τέτοια δεν
υφίσταται για τα εμπορεύματα» (MEGA 1980-α: 122-23).
Αυτό που εμπειρικά
υφίσταται είναι μόνο τα συγκεκριμένα εμπορεύματα που πωλούνται και αγοράζονται
(και συνεπώς ανταλλάσσονται μεταξύ τους με τη διαμεσολάβηση του χρήματος) στην
αγορά.

β) Η αφηρημένη εργασία, ως έννοια που αποδίδει τον ειδικά κοινωνικό
(καπιταλιστικό) χαρακτήρα της εργασιακής διαδικασίας, δεν αφορά τη μεμονωμένη
διαδικασία παραγωγής, αλλά την κοινωνική αλληλοσυσχέτιση όλων των, θεσμικά
ανεξάρτητων μεταξύ τους, επιμέρους καπιταλιστικών διαδικασιών παραγωγής, η
οποία εκδηλώνεται στην αγορά:
«Ο κοινωνικός χρόνος εργασίας υπάρχει, ούτως ειπείν, μόνο σε λανθάνουσα κατάσταση σε αυτά τα εμπορεύματα και εκδηλώνεται
κατά πρώτον στη διαδικασία ανταλλαγής τους (...) Η εν γένει κοινωνική εργασία δεν
είναι επομένως έτοιμη προϋπόθεση, αλλά δημιουργούμενο αποτέλεσμα»
(MEGA
1980-α: 123).

Με λίγα λόγια ο Νόμος της αξίας δεν διατυπώνεται σε έναν τύπο.
Η σχέση ανταλλαγής
αποτελεί τη μοναδική εμπειρικώς απτή ύπαρξη (μορφή εμφάνισης) της αξίας


κι εσύ φίλε Χολοου...μας έσκασες με την πλακίτσα. Πες το να τελειώνουμε.

Eriugena είπε...

Findecop
Αν η κεντρική ιδεολογία του 19 αιώνα ήταν η "επιστήμη", ή μάλλον ο "επιστημονισμός", κεντρική ιδεολογία του 20 ήταν ο "αντεπιστημονισμός":
Βιταλισμός-υπαρξισμός-νιτσεϊσμός-μπερξονισμός-σχετικισμός, μεταφρασμένο σε "απτότητα":βολονταρισμός-σεχταρισμός-ακραίος "ατομικός" και "συλλογικός" υποκειμενισμός..
Δεν ξέρω ποιός αιώνας είχε περισσότερα θύματα...μάλλον ο 20ος.
Και η "μορφή εμφάνισης" δεν είναι "μοναδική απτή ύπαρξη"(της αξίας)..
(ή κάθε "ουσίας")

Findecop είπε...

Eriugena, ή θεωρείς ότι η ατομική βόμβα έσκασε το 1845 στην Χιροσίμα, ή θεωρείς ότι έσκασε το 1945 και ήταν το αποκορύφωμα του "αντεπιστημονισμού.
Διαφωνώ και στις δύο περιπτώσεις.
Πιστεύω ότι η Χιροσίμα βομβαρδίστηκε το 1945, και πως μαζί με τα στρατόπεδα συγκέντρωσης αποτελούν το αποκορύφωμα του επιστημονισμού. (που παρεμπιπτόντως είναι η επιστήμη ως ιδεολογία, όπως και είπα)
Τέλος όσον αφορά το μέτρο πολιτισμού που χρησιμοποιείς-τα θύματα- κι εδώ ας έχουμε τις επιφυλάξεις μας γιατί ο κόσμος των υπεραιωνόβιων σκλάβων δεν είναι μακριά...(και ο καιάδας επίσης)

(σχετικά με την ένστασή σου επί της παρενθέσεως δεν έχω να προσθέσω κάτι
ίσως οι συγγραφείς του βιβλίου από όπου και το απόσπασμα βλ. λινκ)

Eriugena είπε...

Τα είπες λίγο όλα μαζί. Αλλά ας διευκρινήσουμε λίγο τα πράγματα.
Όσον αφορά τον καιάδα, παρα την απέχθειά μου πρός την αρχαία Σπάρτη, θα έλεγα να ψάξεις καλύτερα τι γίνονταν στον καιάδα, ως τόπο εκτέλεσης, παρά τους μύθους(δεν εκτελούνταν τα χωλά παιδιά αλλά οι δυστυχείς αιχμάλωτοι και εξεγερμένοι είλωτες. Η ναζιστική ευγονική χρησιμοποίησε την ιστορία του καιάδα, για να κατασκευάσει το μύθο της αρχαίας ευγονικής)...Η αρχαία σκλαβιά επίσης ως μαζικό φαινόμενο, δεν ξέρω γιατί αναφέρεται. Εκτός αν θεωρείς ότι ήταν θυματα του επιστημονισμού. Μάλλον θα αναφέρεσαι στην συμπάθειά μου στους αρχ.φιλοσόφους. Ίσως να έχεις δίκιο για τον Αριστοτέλη, που ενώνει τον "επιστημονισμό" με την οντολογικοποίηση της δουλείας και της υποτιθέμενης "κατωτερότητας" της γυναίκας και του παιδιού στα "Πολιτικά". Τα παραπονά σου θα έλεγα να τα κάνεις στον Αριστοτελισμό, αφού θα έλεγα, χωρίς να καταργώ όλα τα "θετικά", πως ο Αριστοτέλης είναι ο αρχ.φιλόσοφος που αντιπαθώ, για τους ίδιους λόγους που μάλλον αντιπαθείς και σύ τον "επιστημονισμό". Άλλη συζήτηση όμως.
Όσον αφορά την Χιροσίμα, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης κ.τ.λ, θα έλεγα πως δεν κρίνονται μόνον απο το "μέγεθος" του πληθυσμού των θυμάτων,αλλά απο την συστηματική-τεχνολογική τους "αφομοίωση" στο πεδίο της εξόντωσης. Με λίγα λόγια, κανένας Τσεγκις χαν, η δουλοκτήτης δεν έφτασε ποτέ σε εκείνο το αίσχος της "τεχνικής" εξόντωσης-αφομοίωσης πληθυσμών ως "μονάδων" εντός ενός "παραγωγικού χωρο-χρόνου". Μέχρι εδώ ίσως να συμφωνούμε, και σαφώς υπάρχει έρεισμα στον "επιστημονισμό" του 19ου αιώνα, αλλά μάλλον και σε κάθε "επιστημονισμό", ακόμα και στην αρχαιότητα(Αριστοτέλης και όχι Πλάτων, παρά τα ολοκληρωτικά στοιχεία και σ'αυτόν). Όμως δεν θα υπήρχαν τα εξοντωτικά "αποτελέσματα" του 20αιώνα χωρίς την διαμεσολάβηση των ιδεολογιών που σου προανέφερα, θεμελιακό στοιχείο των οποίων είναι μάλλον, παρα αυτά που λέει ο Hollowsky, η διαστροφή της επιστήμης απο την ιδεολογία της εμμένειας και της "ύπαρξης", του "εδώ και τώρα", του κυνισμού και του σχετικισμού, που έχει μολύνει όλα τα πολιτικά στρατόπεδα (λ.χ μεσοπόλεμος)
Αν εννοείς τον ορθολογισμο εν γένει ως ιδεολογικό ρεύμα, μπορεί και να συμφωνούσα, αλλά ο ορθολογισμός δεν ταυτίζεται με την επιστήμη, η οποία τον περιέχει ως μια στιγμή της ως αναγκαίο στοιχειο της.

HollowSky είπε...

@ Findecop,

έπεσες, βλέπω, πολύ κοντά αλλά όχι διάνα! ;-)

Σαν σοβαρός μελετητής του Μαρξ, ο Μηλιός (γνώστης του Σταμάτη) έχει μεν επίγνωση του "ρικαρντιανισμού" του παππού αλλά το μαχαίρ του δεν φτάνει ίσαμε το κόκκαλο.

Το πρόβλημα βρίσκεται στο ίδιο το κεντρικό αξίωμα - κι ακόμα περισσότερο όσο δεν γίνεται κατανοητό ότι πρόκειται για αξίωμα -, που λέει πως η αξία είναι ένα μέγεθος των εμπορευμάτων και έχει να κάνει με την εργασία.

Το θρίλερ όμως συνεχίζεται...

;-)

panagiotis είπε...

Νίκο και Findecop,
μην είστε ανυπόμονοι, ο Γιάννης έχει τον ρυθμό του, δεν χολοσκάει (Αγγλικά: Hollowsky), άσε που θα γεμίσει το ποστ με σχόλια με βιντεάκια με κινέζους που μοντάρουν διακόπτες.

panagiotis είπε...

Hollowsky,
την πατησα, με διέψευσες την ώρα που το έγραφα.

Eriugena είπε...

Γιατί όμως Hollow, είναι τόσο δογματικό να θεωρείται ότι έχει σχέση η αξια-τιμή με ποσότητες εργασίας?
Απο την μιά πολικότητα (σούπερ-ντουπερ μαρξισμός-φαραωνισμός) στην άλλη (ο νόμος της αξίας, δεν είναι τίποτα, παρά μια μαγγανεία). Δεν μπορούμε να αφομοιώσουμε τα προβλήματα του "οικονομικού" μαρξισμού, σε μια ανώτερη επιστημονική οικονομική αντίληψη, χωρίς να κατηγορηθούμε ως επιστημονιστές, ή δογματικοί?
Δε θέλω να ανοίξω το τεράστιο θέμα, ΠΟΥ κανείς μαρξιστής δεν αγγίζει, και το θρίλλερ θα γίνει πιά κόλαση:
Αξία της εργασιακής δύναμης=σύνολο των μέσων που χρειάζονται για την (κοινωνική..ωχ) αναπαραγωγή της..
Ενώ ο Καστορ, εντοπίζει ορθά το αόριστον της σχέσης υλικο-βιολογικού της "αναπαραγωγής", και την μη μετρησιμότητά της όσον αφορά τα "μέσα αναπαραγωγής", άρα και το αόριστον της έννοιας "εργασιακής δύναμης", δεν εντοπίζει το περίεργο να ορίζεται στα υλικά προιόντα το ¨"μέτρο της αξίας" ως το μέγεθος της εργασίας που χρειάστηκε για την παραγωγή τους, ενώ στο "ον" εργασιακή δύναμη μιλά για μέσα αναγκαία για την "ανα-παραγωγή" της. Εδω έρχεται ο Σράφφα, μάλλον, τον οποίο δεν έχω δυστυχώς διαβάσει παρά μόνο μεσω Σταμάτη, που απ'οτι έχω καταλάβει, θέτει με άλλο τρόπο το θέμα "εργασιακή δύναμη"..
Πως να μετρήσεις αυτό που έχεις ορίσει ως μέτρο?? κάνεις λοιπον την μετατροπή του εμπορεύματος-εργασία σε εμπόρευμα-εργασιακή δύναμη..αλλά το αδιέξοδο παραμένει.
Αλλά το πρόβλημα, σε μια καστοριαδικής έμπνευσης θεωρία της αξίας, στηριζόμενη στην έννοια της "δημιουργικής Δύναμης", που ο Καστοριάδης έχει υφαρπάξει απο τον Ρομαντισμό, θα ετίθετο αλλιώς, αλλά θα ετίθετο όμως, χωρίς να αποκλείεται και κάποιου είδους "ποσοτική" θεωρία..

Eriugena είπε...

Συμπλ. Ο Μάρξ μιλά για "ανα-παραγωγή" της εργασιακής δύναμης, όχι ο Κάστορ, όπως φαίνεται στο σχόλιό μου

Eriugena είπε...

Και για να το θέσω πιό ανοιχτά, στους πολέμιους της "θεωρίας της αξίας":
Αν είναι αποτυχημένη η μέτρηση του Μάρξ ( η μέθοδος μέτρησης), αυτό σημαίνει πως θα αντικαταστήσουμε την "ποσότητα" (η οποία έχει συγκεκριμένο ποιοτικο-μορφικό τροπισμό που την "καθορίζει") με τον ποιοτισμό μιας κάποιας "κοινωνικής" ουσίας, απροσδιόριστης ποσοτικά?
Αν όμως αγαπητοί Hollowsky, izi, ο Μάρξ, μεταξύ επιστήμης και αλχημείας έχει λάθέψει ως πρώτος τοξοβόλος της επιστημονικής αντίληψης της επανάστασης, και εξ αυτού τον κατατάσετε ευκόλως, όπου προσπαθεί να "ποσοτικοποιήσει" σε μάγο-αλχημιστη, αυτό δεν σημαίνει πως εσείς με τον "ποιοτισμό" σας ανήκετε σε διαφορετική κατηγορία. Η μάλλον, ανηκετε σε άλλη κατηγορία "αλχημιστών" που αποδέχεται την αλχημεία ως μοίρα της θεωρίας, χωρίς ελπίδα για επιστημονική-επιστημονικότερη αντίληψη.. Η προσπάθεια ποσοτικοποίησης και συνεπαγωγικά μαθηματικοποίησης της σκέψης, όμως διαχωρίζει την επιστήμη της νεώτερης εποχής απο την αρχαια και ειδικά αριστοτελική "επιστήμη" της "ποιότητας". Αν θεωρούμε τις πρώτες προσπαθειες "ποσοτικοποίησης" ως μαγγανείες, ή το κάνουμε απο την σκοπιά μιας ορθότερης "ποσοτικοποίησης" η απο τη σκοπιά του σοφού της Σαλαμάνκα, που έλεγε και ο Έκο..το μπροστα απο τον μαρξισμό, ,μπορεί έτσι να σημαίνει πολύ πίσω..

HollowSky είπε...

@ Eriugena,

ας μη βιαζόμαστε να βγούμε από τη μυγοπαγίδα. Ας δούμε πρώτα αυτό που υφαίνει τον ιστό της, δηλαδή το αξίωμα της μαρξικής-ρικαρντιανής θεωρίας της αξίας, ότι η αξία είναι (1) μέγεθος των εμπορευμάτων και (2) εξαρτάται από το "ποσόν" της εργασίας που είναι "ενσωματωμένο" σε αυτά κατά τον "κοινωνικά αναγκαίο χρόνο" για την παραγωγή τους.

Ο Μαρξ καταλαβαίνει ότι το πράγμα μπάζει και εισάγει την έννοια της "αφηρημένης απλής εργασίας". Οπότε λέει π.χ.:

"Η αξία του εμπορεύματος έκφράζει απλώς ανθρώπινη εργασία, ξόδεμα ανθρώπινης εργασίας γενικά. [...] Είναι ξόδεμα απλής εργασιακής δύναμης, που τη διαθέτει κατά μέσον όρο στον οργανισμό του σώματός του κάθε συνηθισμένος άνθρωπος χωρίς κατάρτιση. Είναι αλήθεια πως η απλή μέση εργασία αλλάζει το χαρακτήρα της σε διάφορες χώρες κι εποχές, όμως είναι καθορισμένη σε μια δεδομένη κοινωνία. Η συνθετότερη εργασία σημαίνει μόνο εργασία απλή ανυψωμένη σε δύναμη, ή καλύτερα πολλαπλασιασμένη απλή εργασία, έτσι που μια μικρότερη ποσότητα σύνθετης εργασίας να είναι ίση με μια μεγαλύτερη ποσότητα απλής εργασίας" (ΚΕΦΑΛΑΙΟ, τ. 1)

Ερώτηση κρίσεως: Είναι δυνατόν να θεωρήσουμε λογικά σκεπτόμενοι πως η εργασία ενός εφευρέτη, μέσα από την οποία ανατρέπεται ο παραγωγικός μηχανισμός, είναι απλώς "πολλαπλασιασμένη απλή εργασία", δηλαδή "πολλαπλασιασμένη" εργασία ανειδίκευτου εργάτη;

Μα η ίδια η διαλεκτική δεν λέει, πως από ένα σημείο ποσοτικής ανάπτυξης υπάρχει ποιοτικό άλμα, τέτοιο που αυτό που προκύπτει μετά δεν έχει καμιά σχέση με το πριν;

Γιατί ο οικονομολόγος Μαρξ αφήνει τον διαλεκτικό εαυτό του στο βεστιάριο;

:-)

Το θρίλερ συνεχίζεται...

Ζακ είπε...

"Φίλε Ζακ μην προσπαθείς να υπολογίσεις τον χαμένο χρόνο διότι δεν υπολογίζεται."

Fintecop, δεν μιλάμε για τον "χαμένο χρόνο", αλλά για τον χρόνο μονάδα μέτρησης της Αξίας. Αυτό νομίζω ότι θέλεις να πεις με το "χαμένο χρόνο".
Αν όμως η α ξ ί α, η οποία νομίζω ότι δεν διαφωνείς ότι υπάρχει, δεν "υπολογίζεται" με τον χρόνο, τότε με τι;

"Μια αξία χρήσης ή ένα αγαθό έχει αξία μόνο γιατί μέσα σ' αυτό έχει αντικειμενοποιηθεί αφηρημένη εργασία. "Πως μπορούμε να μετρήσουμε το μέγεθος της αξίας του; Με το ποσό εργασίας που περιέχεται σ' αυτό. Της ουσίας που δημιουργεί αξία. Η ποσότητα της ίδιας της εργασίας όμως μετριέται με τον χρόνο εργασίας, και ο χρόνος εργασίας έχει για μέτρο υποδιαιρέσεις του χρόνου, όπως την ώρα, την ημέρα κλπ....

...Επομένως το μέγεθος της αξίας μιας ορισμένης αξίας χρήσης καθορίζεται μόνο από την ποσότητα της κοινωνικά αναγκαίας εργασίας ή από το χρόνο εργασίας που είναι κοινωνικά αναγκαίος για την παραγωγή της. Κάθε ξεχωριστό εμπόρευμα λογαριάζεται εδώ απλώς σαν μέσο αντίτυπο του είδους του. Γιαυτό, τα εμπορεύματα που περιέχουν τις ίδιες ποσότητες εργασίας ή που παράγονται στο ίδιο χρόνο εργασίας έχουν το ίδιο μέγεθος αξίας.... Σαν αξίες τα εμπορεύματα είναι μόνο ορισμένη μάζα στερεοποιημένου χρόνου εργασίας" ("ΚΕΦΑΛΑΙΟ", Ι τόμος, σελ.53 - 54)

Ζακ είπε...

Φίλε Νίκο, γιατί λες, και μάλιστα με κατηγορηματικό τρόπο, είναι "αδύνατο να συγκροτήσει "νόμο"".

Λοιπόν, "νόμος" νοείται ως η εσωτερική ουσιώδης σύνδεση των φαινομένων που καθορίζουν την αναγκαία και νομοτελειακή τους εξέλιξη. Ο "νόμος" εκφράζει μια ορισμένη σειρά της αιτιώδους, αναγκαίας και σταθερής συνάρτησης ανάμεσα στα φαινόμενα, είτε ανάμεσα στις ιδιότητες των υλικών αντικειμένων, τις ουσιαστικές σχέσεις που επαναλαμβάνονται και σύμφωνα με τις οποίες η αλλαγή των φαινομένων προκαλεί μια εντελώς καθορισμένη αλλαγή άλλων.
Δεν διακρίνεις, ότι τα παρά πάνω, χαρακτηρίζουν, αυτό που λέμε "νόμο της αξίας"; Δηλαδή τον οικονομικό νόμο της εμπορευματικής παραγωγής που ρυθμίζει την ανταλλαγή εμπορευμάτων, σύμφωνα με την κοινωνική τους αξία, με την ποσότητα της κοινωνικά αναγκαίας εργασίας, η οποία ξοδεύτηκε για την παραγωγή τους, και τις άλλες συναρτώμενες σχέσεις των φαινομένων της εμπορευματικής παραγωγής;
Αν όχι, θα σου έλεγα ότι, αν εγώ δεν έτυχε να γνωρίζω τον φίλο σου τον Κώστα, τυχαίο το όνομα, δεν σημαίνει ότι ο Κώστας δεν υπάρχει.

"..ο Μαρξ εισήγαγε στο μεθοδολογικό επίπεδο τη θεωρία του των μορφών εμφάνισης των οικονομικών και κοινωνικών σχέσεων. Οι μορφές εμφάνισης διακρίνονται από τις εσωτερικές, κρυμμένες, αιτιακές κανονικότητες, (ή νόμους) οι οποίες ρυθμίζουν τις κοινωνικές σχέσεις (χωρίς εντούτοις να είναι άμεσα ορατές, στο επίπεδο των εμπειρικά παρατηρήσιμων φαινομένων). Όπως εξηγούσε ο Μαρξ..." ("ΘΕΣΕΙΣ", Τεύχος 68, περίοδος: Ιούλιος - Σεπτέμβριος 1999)

Ζακ είπε...

Hollow ρωτας"Είναι δυνατόν να θεωρήσουμε λογικά σκεπτόμενοι πως η εργασία ενός εφευρέτη, μέσα από την οποία ανατρέπεται ο παραγωγικός μηχανισμός, είναι απλώς "πολλαπλασιασμένη απλή εργασία", δηλαδή "πολλαπλασιασμένη" εργασία ανειδίκευτου εργάτη;"

Η απάντηση στην ερώτηση αν "η εργασία ενός εφευρέτη, είναι "πολλαπλασιασμένη απλή εργασία"
είναι ακριβώς αυτό. "πολλαπλασιασμένη απλή εργασία". Η διαφορά, της Αξίας, που υπονοείς ότι υπάρχει και βεβαίως υπάρχει, δεν βρίσκεται μεταξύ της απλής και της "πολλαπλασιασμένης" απλής εργασίας", αλλά μεταξύ του ειδικευμένου (εφευρέτης), και του ανειδίκευτου εργάτη. Και είναι η ίδια διαφορά, που έχει μια απλή χειροκίνητη μηχανή, από μια άλλη ίδιας χρήσης, αυτοματοποιημένη, δηλαδή πολαπλασιασμένων δυνατοτήτων μηχανή, με την οποία και πάλι, ανατρέπεται ο παραγωγικός μηχανισμός, Η ποιοτική διαφορά εκφράζεται στην τιμή της αξίας των μηχανών. Μιλάμε για καπιταλιστική παραγωγή. Μη το γυρίσουμε στα ηθικοπλαστικοχριστιανικά.

Η σύνθετη εργασία παράγει στη μονάδα του χρόνου αξία μεγαλύτερου μεγέθους, σε σύγκριση με την απλή εργασία. Στην αξία του εμπορεύματος που παράγεται από σύνθετη εργασία μπαίνει και μέρος της εργασίας που ξοδεύτηκε για την εκπαίδευση του εργαζόμενου ή του επιστήμονα (εφευρέτη κλπ.).

"...Εκτός απ’ αυτά, για να αναπτύξει την εργατική του δύναμη και για να αποκτήσει μια δοσμένη επιδεξιότητα, πρέπει να ξοδευτεί ένα άλλο ποσό από αξίες.…. Ωστόσο, πρέπει να επωφεληθώ από την ευκαιρία αυτή για να αναφέρω ότι, όπως διαφέρουν τα έξοδα παραγωγής της εργατικής δύναμης διαφορετικής ποιότητας, έτσι πρέπει να διαφέρουν και η αξίες της εργατικής δύναμης που χρησιμοποιούνται στους διάφορους κλάδους παραγωγής. ("Μισθός, τιμή και κέρδος" )

Eriugena είπε...

Hollowsky, ο Μάρξ μιλάει προφανώς για την μέθοδο υπολογισμού της αξίας της εργασιακής(εργατικής) δύναμης της ειδικευμένης εργασίας, όπως λέει ο Ζακ. Δεν αμφισβητείται απο τον Μάρξ η "ποιοτική" διαφορά των ειδών εργασίας, αλλά θεμελιώνεται ένα ενιαίο "μέτρο" της αξίας, ούτως ώστε να μπορούν να αναχθούν όλες οι αξιο-γενετικές μορφές εργασίας σε μιά κοινή ουσία. Το πρόβλημα που δεν εντοπίζει ο Ζακ, είναι κάποια περίεργη, ιδεολογικής φύσεως, αναγωγιστική "θεωρητική" πράξη του Μάρξ ακριβώς στην απλή εργασία. Νομιμοποιείται λογικά να υποθέσει την αναγωγή αυτή, αλλά η λογική νομιμοποίηση και συνέπεια δεν αποκλείει την ιδεολογική στρέβλωση. Ποια είναι η ρίζα της στρέβλωσης αυτής? κατα την γνώμη μου η προσπάθεια του Μάρξ να θεωρήσει την "παραγωγική κατανάλωση" ως επαρκή όρο της "ανα-παραγωγικής" διεργασίας σε όλες τις μορφές εργασίας. Και ενώ μπορεί κανείς να φανταστεί πως ο εργάτης, ο ανειδίκευτος προλετάριος, μπορεί να "αναπαράγει" την εργατική του δύναμη με την κατανάλωση των αναγκαίων μέσων, που τείνουν να είναι "κοντά" στην "βιολογική" αναπαραγωγή του(1η μορφή παραγωγικής κατανάλωσης), ο ειδικευμένος εργάτης τι πρέπει να καταναλώσει? καταναλώνει "εκπαιδευτικά" αγαθά, γνώσεις, συσσωρευμένη τεχνική εμπειρια κ.ο.κ
Αυτή η κατανάλωση είναι η 2η μορφή παραγωγικής κατανάλωσης. Ομως η παραγωγή αυτων των αγαθών, δεν μπορεί να αναχθεί στο άμεσο-παρελθόν, παρόν, παρά μόνον αν μιλήσουμε απο την σκοπιά της καπιταλιστικής παραγωγικής διαδικασίας, εμμένοντας στο χωρο-χρονικό ορίζοντα αυτής.
Η εργασία κατά τον Μάρξ, μπορεί και να ιδωθεί έτσι, ως κατάφαση δηλαδή μόνον σε σχέση με το κεφάλαιο. Γι αυτό πολύ ορθά και ο Γ.Σταμάτης, μας διδάσκει ότι στο "Κεφάλαιο" του Μάρξ, όταν ο Μάρξ εξετάζει τους όρους "εργασία-παραγωγική και μη παραγωγική, παραγωγή, παραγωγικές σχέσεις, τις εξετάζει υπο το καθεστώς της "μορφικής" κυριαρχιας του Κεφαλαίου-δηλαδή αντιρικαρντιανά. Για τον διαλεκτικό Μάρξ, λ.χ το "παραγωγικόν" ή μη, της εργασίας ορίζεται σε απόλυτη συνάφεια με την αναπαραγωγή του κεφαλαίου. Έτσι η εργασίας ενός εμπόρου ή ενός υπαλλήλου, είναι το ίδιο "παραγωγική" με αυτή ενός οικοδόμου. Ο άλλος "μισός" Μάρξ, όμως, επιφορτισμένος απο την ιστορία (η την ιδεολογία) να αποδείξει πως μόνον το προλεταριατο της "άμεσης παραγωγής", της οικοδομής του εργοστασίου κ.ο.κ είναι παραγωγικό, χρησιμοποιεί την "φιλελεύθερη" έννοια της παραγωγής, αυτήν που χοντρικά κληρονομείται απο τον Σμίθ και τον Ρικάρντο, για να αποδείξει πως εκτός απο τους "καθαρούς" εργάτες όλοι οι άλλοι είναι λίγο ως πολύ λ.χ "παρασιτικοί" μικροαστοί και αστοι μεταπράτες (ΩΩΩΧΧΧ!!!πάλι ο "μικροαστισμός")
Η πλευρά αυτή του Μάρξ ωστόσο είναι η λιγότερο ισχυρή, και φυσικά αυτήν ηγάπησαν όλοι οι "εργατιστές" απο τους αριστεριστές μέχρι και τους λενινιστές, τροτσκιστες, σταλινικούς. Παραδόξως και σε πολιτικό και σε καθημερινο επίπεδο, αυτές οι δυνάμεις έχουν μιαν "αχνή" συμμαχία ακόμα και με τους νεοφιλελεύθερους, κι ας βρίζονται κι ας σκοτώνονται. Τα "μεσαία" εργατικα στρώματα, διανοούμενοι, επιστήμονες, υπάλληλοι, ειδικευμένοι κ.α λίγο ως πολύ απέχουν παρασάγγας απο την παραγωγική βαρβατίλα των αστο-προλετάριων(οι τελευταίο κατα φαντασία...μάλλον διαννουμενοι είναι με ενοχές γιατί είναι διανοούμενοι, γι αυτό και αγωνιωδώς σπέυδουν να εκφράσουν το πούρο προλεταριάτο..ίσως και να είναι οι μελλοντικοί αφέντες του)
Για να επιστρέψουμε:
Το πρόβλημα είναι στην έννοια της "αναπαραγωγής" της εργατικής δύναμης και της "παραγωγής" της. Άραγε θα μπορούσε ένας μαρξιστής της παράδοσης, να ισχυριστεί με θάρρος ότι η εργατική (εργασιακή) δύναμη ΠΑΡΑΓΕΤΑΙ? και μάλιστα με την "παραγωγική" κατανάλωση των ειδικών "αγαθών" που χρειάζεται η "ειδικευμένη" εργασία? Ας το ισχυριστεί για να γελάσουμε τότε.

Eriugena είπε...

Και η "σύνθετη" εργασία δεν παράγει απλώς στην ίδια μονάδα χρόνου μεγαλύτερη ποσότητα αξίας, ή ακόμα και εμπορευμάτων προϊόντων, αλλά και μιάς άλλης "ποιότητας" (όχι απαραιτητα "αγαθής", λ.χ γνώση για πυρηνική ενέργεια, ή χημικά όπλα), που δεν ΑΠΟΤΙΜΩΝΤΑΙ μόνον ως ποσότητες, και δεν ΑΝΑΓΟΝΤΑΙ στην απλή εργασία. Η ΚΟΛΑΚΕΙΑ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΡΟΛΕΤΑΡΙΑΤΟ ΤΗΣ "ΑΠΛΗΣ" ΕΡΓΑΣΙΑΣ, αν στον Μάρξ εξέφρασε την ελπίδα του και την ΗΘΙΚΗ του, όχι χριατιανική αλλά ΗΘΙΚΗ-με παραβίαση της ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ-, στους επιγόνους απλά εκφράζει την ορμή τους να "ΑΝΤΙΠΡΟΣΩΠΕΥΣΟΥΝ" αυτό το προλεταριάτο. Και θα πω αυτό που είπε ο πατέρας μου, όντας βιομηχανικος εργάτης για δεκαετίες και κατεστραμμένος απο άποψη υγείας: "αυτοί που μας κολάκευαν και μας λέγανε πως είμαστε το άλας της γής(αριστεροί), ήταν ή άλλη όψη αυτών που μας κοιτάγανε σαν σκατά (δεξιοί)..εγώ αυτό που ξέρω είναι πως το να είσαι εργάτης είναι η εξαφάνισή σου...όποιος μπορεί φεύγει. Μην πιστεύεις κανέναν"

Findecop είπε...

Eriugena...συμφωνούμε
με ελάχιστες σημειώσεις επί της συμφωνίας. (Ο Αριστοτέλης δεν με έχει απασχολήσει και δεν έχω διαβάσει ούτε γραμμή από επιλογή-τον απέφυγα ακόμη και στις σπουδές μου είναι σαν να "τον έχω ακουστά")
Το ότι ο επιστημονισμός μπολιάζεται από όσα πολύ σωστά αναφέρεις σημαίνει ότι καθίσταται επιστημονισμός ντοπέ.
Τη βάψαμε δηλαδή....

Ζακ η δραστηριότητα του ανθρώπου που έχει ως αποτέλεσμα τα πράγματα που του χρησιμεύουν μπορεί να μετρηθεί εκτός από τον μέσο χρόνο, ο οποίος οπωσδήποτε "καταναλώνεται" για να παραχθούν και με άλλα χειροπιαστα μέτρα (πχ. χωρικά)αλλά και με "αφηρημένα".
Θεωρείς (μαζι με τον Μαρξ) τον μετρήσιμο χρόνο την βασική μορφή όπου περιέχεται ο κόσμος.
Δεν είναι ακριβώς έτσι.
Αλλά τέλος πάντων.
Ας περιμένουμε την συνέχεια του θρίλερ....

Ιζι (Ιανουάριος 13, 2012 7:15)
απάντηση στο θέμα που θέτεις δίνει (είναι λιγάκι φλου αν δίνει η δεν δίνει τελικά) ο Μαρξ στην παράγραφο του κεφαλαίου της οποίας τον τίτλο έχει "υπέροχα" μεταφράσει ο φοβερός μεταφραστής του ως "Το μέγεθος της ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ μέρας και η εντατικότητα της εργασίας παραμένουν σταθερά. Η παραγωγική δύναμη της εργασίας μεταβάλλεται" (σελ. 536 μετ. Μαυρομάτη εκδ. ΣΕ) οπότε και η απάντηση "με την εντατικοποίηση της παραγωγής" που σημειώνει ο Ζακ πραγματοποιεί την επιπλέον εκμετάλλευση (αν υποθέσουμε ότι αυτή συμβαίνει ακόμη-σε σχέση με τον εκμεταλλευόμενο-, γιατί με το βάθος στην γενεαλογία της αυτοματοποίησης κτλ κτλ.........)
Και πάλι ο χρόνος παραμένει κεντρική αναφορά

izi είπε...

Eriugena, ο μεγάλος άλλος ή μεγάλλος, πάντα παραμονεύει και πάντα θέλει να μας παραπλανήσει:-))

Findecop
ο ΖαΚ είπε "Με την εντατικοποίηση της εργασίας"
Έχουν τεθεί πολλά θέματα
Ας δούμε την συνέχεια του θρίλερ...
Μείνετε στις θέσεις σας

panagiotis είπε...

Φίλε Ζακ,
Ο χρόνος εργασίας είναι καθοριστικός στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής την περίοδο της τυπικής κυριαρχίας του κεφαλαίου.

«Στη μηχανή και ακόμα περισσότερο στο σύστημα των αυτόματων μηχανών, τα μέσα της εργασίας μεταμορφώνονται, ως την αξία χρήσης τους και τη φυσική τους υπόσταση, σε ένα τρόπο ύπαρξης που αντιστοιχεί στο πάγιο κεφάλαιο και το κεφάλαιο εν γένει (...). Η δραστηριότητα του εργαζομένου, μειώνεται σε μια απλή αφαίρεση και καθορίζεται με κάθε έννοια από τη συνολική κίνηση των μηχανημάτων? Το αντίθετο δεν είναι πλέον αληθινό (...). Ως εκ τούτου, η διαδικασία της παραγωγής παύει να είναι μια διαδικασία της εργασίας υπό την έννοια ότι η εργασία γίνεται μια ενότητα κυριαρχούμενη. Κατακερματισμένη, υπόκειται στην διαδικασία του συνόλου των μηχανών, δεν είναι πλέον παρά ένα στοιχείο του συστήματος, η ενότητα δεν βασίζεται πλέον στην ζωντανή εργασία αλλά στις ζωντανές (active) μηχανές (...). Η διαδικασία της εργασίας δεν είναι πλέον παρά ένα στοιχείο της διαδικασίας της αξιοποίησης, που πραγματοποιεί (...) μια μεταμόρφωση του εργαλείου της εργασίας σε μηχανές, και του εργαζόμενου σε ένα ζωντανό εξάρτημα αυτών, δεν είναι πλέον παρά ένα απλό μέσο για την δράση τους»(Marx, Fondements, Anthropos. t. II , p. 211-212.).

Ο Μαρξ από το βεστιάριο.

HollowSky είπε...

@ Ζακ,

η ερώτηδή μου δεν ήταν εάν η "σύνθετη" εργασία του εφευρέτη - η οποία δεν εκτελεί απλώς δεδομένες μηχανικές κινήσεις αλλά ανατρέπει όλη την τεχνική υποδομή της παραγωγικής διαδικασίας! - είναι "πολλαπλασιασμένη απλή εργασία", αλλά εάν είναι λογικό να το ισχυρίζεται κανείς αυτό.

Ξαναδιάβασε προσεκτικά αυτή την πρόταση και θα δεις, ότι είναι εντελώς άστοχη η αναλογία που έφερες με την απλή χειροκίνητη μηχανή και την αυτοματοποιημένη. Διότι τόσο η χειροκίνητη όσο κι η αυτοματοποιημένη απλώς εκτελούν προγραμματισμένες κινήσεις περισσότερο ή λιγότερο μηχανικές. Αυτό λοιπόν το κάνει μεν ο ανειδίκευτος εργάτης (ακόμα και ο ειδικευμένος), δεν το κάνει όμως κατά κανένα τρόπο ο εφευρέτης!

Επομένως η αναλογία της "σύνθετης εργασίας" του εφευρέτη προς την "απλή εργασία" του εργάτη ΔΕΝ είναι καθόλου όμοια με την αναλογία μεταξύ της αυτοματοποιημένης προς τη χειροκίνητη μηχανή. Ανάμεσα στη δουλειά του εφευρέτη κι αυτή του εργάτη υπάρχει λοιπόν ένα ΠΟΙΟΤΙΚΟ ΑΛΜΑ.

Το ερώτημα λοιπόν παραμένει:

- εφόσον σαφέστατα η εργασία του εφευρέτη ΔΕΝ είναι με τίποτα "πολλαπλασιασμένη απλή εργασία", και
- εφόσον (κατά Μαρξ) "η αξία είναι ξόδεμα απλής ή πολλαπλασιασμένης απλής εργασίας",
- τότε ποια είναι η αξία της δουλειάς του εφευρέτη, που δεν είναι ούτε απλή, ούτε πολλαπλασιασμένη απλή;

Σπαζοκεφαλιά μεν, αλλά δεν την έφτιαξα εγώ: προκύπτει από τα ίδια τα λεγόμενα του Μαρξ.

Eriugena είπε...

Και μια λίγο "άσχετη" σημείωση, που ενισχύει κάτι που είπε ο Rodney: η μετάφραση Μαυρομμάτη, δεν είναι απλά "γάμμησε τα κι αφησέ τα", αλλά μια συνειδητή και εξαχρειωτική δυσμετάφραση, "υπο το φως" του "εργατισμού" των (ψευδο-)"κομμουνιστων της ελλαδικής σταλινο-λαϊκης μπαρούφας

izi είπε...

@hollow
...όπου για να εξηγήσουμε την σπαζοκεφαλιά θα παρουσιάσουμε ακόμη μια αξίωση/παραδοχή και τσούπ θα βγεί το κουνέλι από το καπέλο

HollowSky είπε...

@ Eriugena et all,

παρολαυτά ο ρικαρντιανισμός του Μαρξ είναι δεδομένος και τον αναγνωρίζουν και μελετητές του, που δεν έχουν αρκεστεί στη μετάφραση του Μαυρομμάτη.

Το πρόβλημα, ξαναλέω, βρίσκεται στο ότι η αξία θεωρείται κάτι σαν "φυσικό μέγεθος" των εμπορευμάτων, όπως η μάζα ή το μήκος.

Η εξαρχής λαθεμένη σκέψη είναι η εξής:

"Γιατί 10 πήχες πανί και 1 καρέκλα
έχουν την ίδια τιμή; Κάποια ισοδυναμία πρέπει να υπάρχει ανάμεσά τους. Πού μπορεί να βρίσκεται η πηγή της ισοδυναμίας δυο τόσο άσχετων μεταξύ τους πραγμάτων; Στο μοναδικό κοινό που μπορεί να έχουν. Ποιο είναι αυτό; Ότι είναι προϊόντα της εργασίας. Όμως είναι άλλη η δουλειά του καρεκλά και τελείως άλλη του υφαντή. Τι κοινό μπορεί να έχουν αυτές ώστε να γίνει μέτρο της ισοδυναμίας; Προφανώς κάτι το αφηρημένο. Τι πιο αφηρημένο από το χρόνο εργασίας; Ναι αλλά οι χρόνοι ως διάρκειες διαφέρουν. Τότε να πούμε τον 'κοινωνικά αναγκαίο' χρόνο εργασίας κι άσε τους άλλους να ξύνονται. Μοιάζει ωραίο, στρογγυλό, ευκολοχώνευτο και με λούστρο επιστημοσύνης ... σαν το 3% του Μάαστριχτ! Ουφ, το δέσαμε!"


Αυτό το σκεπτικό δεν είναι μόνο λάθος αλλά, επιπλέον, είναι και ιδεολογικά στημένο έτσι ώστε να παρουσιάζει την εμπορευματική ανταλλαγή σαν αποτέλεσμα πολύ-πολύ λογικών διαδικασιών (μέτρηση χρονικής διάρκειας, μαθηματικοί τύποι, χρονόμετρα κι άγιος ο θεός). Λογικό να το βλέπεί έτσι ένας Ρικάρντο, λυπηρό που μάσησε ένας Μαρξ.

Γιατί όμως όλο αυτό το σκεπτικό είναι λάθος; Διότι βλέπει την ανταλλαγή σαν ανταλλαγή μεταξύ εμπορευμάτων (γι' αυτό και ψάχνει να δει τι κοινό έχουν), ενώ είναι ανταλλαγή εμπορεύματος με χρήμα.

Και το χρήμα, ξαναλέω, ΔΕΝ είναι εμπόρευμα!

Τι είναι λοιπόν το χρήμα; That iw the question ...

... and the thriller goes on!

Eriugena είπε...

Hollowsky,
Δεν τίθεται θέμα, να μην αποκαθάρουμε κάθε κριτική "οικονομική" σκέψη απο τις ρικαρντιανές και ευρύτερα "παραγωγίστικες" αντιλήψεις που κολακέυουν το "παραγωγικόν" ως μεταφυσική αξία, τόσο της αστικής τάξης(και έχει κάθε λόγο να έχει τέτοια "μεταφυσική"), όσο και των εργαζόμενων, μικροαστών και λοιπών δημοκρατικών δυνάμεων!!
Η αιτία όμως της αστοχίας να ανακαλυφθεί ως "ουσία" της τιμής, της αξίας, αλλά και κάθε οντότητας πάνω, κάτω και επέκεινα της γής, η "εργασία", η "παραγωγή", δεν εντοπίζεται μόνον στην ιδεολογία του παραγωγισμού, του εργατισμού, κ.ο.κ..αλλά και στην πρωϊμότητα της οικονομικής "επιστήμης"-αλχημείας-ιδεολογίας.
Η ατυχής προσπάθεια της μαρξιστικής σχολής και των παραδοσιακων φιλελεύθερων("κλασικών", όπως τους λένε τα ψυχοπαίδια), να ανασύρουν-αναδύσουν μια κοινή Ουσία, κάτω απο τα χαωτικά "φαινόμενα" των "ανταλλακτικών" διεργασιών σε μια ιδιωτικο-καπιταλιστική κοινωνία(ανεπτυγμένη), δεν μπορεί να πεταχτεί στα σκουπίδια, ούτε καν σαν ιδιαίτερη προσπάθεια. Έχει ένα έρεισμα, αν και μεθοδολογικά πάσχει προφανώς, στην μαζικότητα του φαινομένου της εργασίας-παραγωγής στην νεωτερική κοινωνία, ειδικά στην (κλασική)καπιταλιστική εγχρήματη-εμπορευματική μορφή της. Βέβαια, να βάζεις απο δω μια "ουσία" και απο κεί ένα "φαινόμενο-μορφή" και να τα ενώνεις τσάτρα πάτρα, με "έννοιες", δεν οδηγεί και στις καλύτερες καταστάσεις. Μερικά εκατομμύρια πειραματόζωα της μαρξιστικής "επιστήμης", θα είχαν πολλά να πούν..Απο την άλλη δεν είναι δυνατόν να προσχωρήσουμε στις νεο-κλασικές και νεο-κευνσιανές θεωρίες για την οικονομια, και τις "τιμές" και το χρήμα, αλλά ούτε σε μια "απομυθοποίηση" της "κυριαρχίας", με το σκεπτικό ότι τα πράγματα είναι πράξεις μιας κυρίαρχης βούλησης, που μας κάνει και πλάκα, κάτω απο τις σοβαροφανείς της "μορφές" της, αν και είναι ΚΑΙ έτσι..Κάτω απο τα χαωτικά, βουλητικά, εξουσιαστικά "φαινόμενα" κατασκευής, υπάρχουν γκρίζες αναγκαιότητες, στιλπνές και πυκνές κανονικότητες, που δεν είναι "άσχετες" απο την, εμπρόσωπη και απρόσωπη ,δομή παραγωγής κατανομής, όπως αυτή συγκροτείται σε ένα περίφρακτο χωροχρονικό "πλαίσιο", το οποίο δεν είναι και τόσο απομακρυσμένο απο την εικόνα της "νομοτέλειας". Οι "τιμές" δεν μπορεί να είναι τελικά άσχετες με αυτό το σύμπλεγμα δομών.

Eriugena είπε...

Βέβαια το ερώτημα, είναι όπως λές, τι είναι το χρήμα. Τί είναι όμως το χρήμα,αν δεν το εξετάσεις εκτός απο την ιστορική του "ανάπτυξη", δεν μπορεί να αποκοπεί απο την "ανταλλακτική" διαδικάσία. Το χρήμα δεν έρχεται "μετά" απο αυτήν, όπως ίσως εξηγούν οι μυωπικοί αναγνώστες του Μάρξ του Κεφαλαίου, ως ένα απλώς γενικό ισοδύναμο που "παράγεται" μετά την "ολοκλήρωση" της διαλεκτικής των "μορφών" της (ανταλλακτικής)αξίας.
Απο την άλλη η θεσμική-βουλητική, εν τέλει "κρατική" ίδρυση του χρήματος, άρα η ενδογένεια της εξουσιαστικής μορφής "μέσα" στην ανταλλακτική-διανεμητική, άρα παραγωγική διαδικασία, δεν σημαίνει πως έρχεται την "ίδια" (διαλεκτική) στιγμή. Η ευρύτερη διαδικασία της σχέσης παραγωγης-κατανομής-ανταλλαγής, ακόμα και την εποχή της ξεκάθαρης εμφάνισης του "Κράτους"(νεωτερικότητα), υπερκαθορίζει την θεσμική δράση. Σε τελική ανάλυση, και το Κράτος είναι μια μορφη παραγωγής. Να μην περιαυτολογήσω, αλλά και εγώ και το μπλογκ "Τάξεις και ηθική" έχουμε επιχειρηματολογήσει καλά για την ουσια του κράτους ως παραγωγικής δύναμης, και το λάθος να θεωρείται αυτό ως "εποικοδόμημα".
Και η "τιμή-χρήμα" μπορει έτσι πάλι να σχετιστεί με την παραγωγική "ουσία".

HollowSky είπε...

@ Eriugena,

ακριβώς: το χρήμα δεν μπορεί να αποκοπεί από την ανταλλακτική διαδικασία. Που σημαίνει ότι...;

Να το πάρει το ποτάμι λοιπόν: Το χρήμα όχι μόνο δεν μπορεί να αποκοπεί από την ανταλλακτική διαδικασία αλλά είναι ιστορικό προϊόν της ίδιας της ανταλλακτικής διαδικασίας και όχι της εργασίας.

Τι είδους προϊόντα όμως παράγει η ίδια η ανταλλακτική διαδικασία;;;

Eriugena είπε...

Θα μπορούσε όμως κάποιος να σου πεί πάλι, πως η ανταλλακτική διεργασία είναι προϊον της εργασίας!
Εξάλλου μια κάπως σχηματική περιγραφή της "αξίας" θα μπορούσε να είναι:
χρήμα>ανταλλακτική αξία>αξιά> όπου ουσια της χρήματος είναι η ανταλλακτική αξία, ουσία της ανταλλακτικής αξίας ή αξία και ουσία της αξίας=εργασία.Όπου η ουσία όλων των ουσιών, είναι η εργασία, άρα είναι η ουσια όχι μονον της αξιάς, αλλά και της ανταλλακτικής αξίας, άρα καιτου χρήματος.
Άν μόνον ανταλλακτική αξία-χρημα υπάρχει, τότε έχουμε την παραλλαγή:
ανταλλακτική αξία-χρήμα>εργασίας, όπου ουσία της ανταλλ.αξίας είναι η εργασία (εννοούμε η ανάγγκη να ανταλλάσονται τα προίοντα διαφορετικών εργασιών, άρα εργασίες). Μάλιστα η συσχέτιση ανταλλακτικής αξίας-χρήματος, είναι πιό άμεση με την εργασία, αφού δεν μεσολαβούν οι ενδιάμεσες "ουσιακές" βαθμίδες! Μπορεί ο Μάρξ να τα έπαιξε με τις ουσίες των ουσιών ω ουσία, αλλά προσπάθησε ακριβώς να δεχτεί την πολλαπλότητα των επιπέδων, που παρεπιπτόντως πριέχει και την όχι και τόσο αμελητέα μορφή=εμπόρευμα.
Τι λές?

Ανώνυμος είπε...

η φάκα ήταν Μαρξιστική

HollowSky είπε...

@ Eriugena,

αν είναι να το χέσουμε στις ουσίες, γιατί δεν λέμε τότε απλά πως ουσία όλων αυτών είναι ... ο άνθρωπος, να τελειώνουμε!

Όπως καταλαβαίνεις, αυτή η "ουσιολογική" είναι εντελώς κικιρίκου και κατατάσσεται στη "μαύρη νύχτα του νου όπου όλες οι αγελάδες είναι μαύρες".

Οφείλουμε λοιπόν να διακρίνουμε ποιες δραστηριότητες δημιουργούν τι - και η ανταλλακτική διαδικασία (άρα και η αξία) ΔΕΝ είναι δημιούργημα της εργασίας, αφού υπάρχει ιστορικά εργασία που δεν έμπαινε στην ανταλλακτική διαδικασία, ίσα-ίσα η επέκταση της ανταλλακτικής διαδικασίας είναι αυτή που κατέλαβε και μετασχημάτισε την εργασία σε αυτό που ο Μαρξ αποκαλεί "αφηρημένη".

Ζακ είπε...

"Ο χρόνος εργασίας είναι καθοριστικός στον καπιταλιστικό τρόπο παραγωγής την περίοδο της τυπικής κυριαρχίας του κεφαλαίου". Φίλε Παναγιώτη, Συμφωνώ με το σχόλιό σου, "έτσι είναι δυστυχώς" που έλεγε κι ένα τραγούδι...

Φίλε Hollow, γεια σου, απάντησα στην ερώτησή σου ανάμεσα στ' άλλα ότι ... "Η ποιοτική διαφορά εκφράζεται στην τιμή της αξίας των μηχανών". Δηλαδή. ότι είναι λογικό. Λογικό βέβαια, για κείνον που εξετάζει τις σχέσεις και τις συναρτήσεις της εμπορευματικής παραγωγής. Ιδιαιτερότητα που φαίνεται ότι δεν λείπει από την εξαιρετική παρέα των συνομιλητών μας. Λοιπόν, αν δεν πάρουμε υπ' όψη μας αυτή την προϋπόθεση, θά σου έλεγα, ότι πράγματι φαίνεται παράδοξο, να συγκρίνει κανείς τον εφευρέτη (εργασία) με τον ανειδίκευτο εργάτη (εργασία).

"Η επιστημονική αλήθεια είναι πάντα παράδοξη όταν κρίνεται με με την καθημερινή πείρα που συλλαμβάνει μονάχα την απατηλή εξωτερική όψη των πραγμάτων" ("Μισθός, Τιμή & Κέρδος" σελ. 45).

Σου έφερα ένα παράδειγμα, με τις μηχανές παραγωγής, για να υποστηρίξω την απάντησή μου, στο ερώτημά σου. Έκανα την παρομοίωση, αν και υπάρχουν δυο βασικές διαφορές και τις ξέρεις, θα αναφερθώ πάρα κάτω για τη μία, για να γίνει φανερό ακριβώς, ότι η ποιοτική διαφορά, και στις δυο περιπτώσεις (μηχανές, άνθρωποι) εκφράζεται στο κόστος παραγωγής τους.

Με την βασική διαφορά, αυτή είναι η μία, ότι η προπληρωμένη αξία των μηχανών, δηλ. το δαπανημένο κεφάλαιο, αναπαράγεται επιβαρύνοντας ως κόστος, την τιμή των παραγόμενων εμπορευμάτων απ' αυτές, δηλαδή συμμετέχοντας όχι μόνο στην παραγωγή αλλά και στο σχηματισμό της εμπορευματικής τιμής, ως κόστος αναπαραγωγής του δαπανημένου κεφαλαίου. (Απόσβεση). Ενώ αντίθετα, όχι μόνο η εργασία αλλά και το "κόστος παραγωγής" (από δω και η πολλαπλασιασμένη απλή εργασία) των δυο (στην περίπτωσή μας του ενός), διαφορετικών ειδικοτήτων, ανθρώπων, συμμετέχει στην παραγωγή των εμπορευμάτων και στο σχηματισμό της τιμής ως δημιουργός της αξίας. (χρήσης και ανταλλακτικής (μ+υ). Με αυτές τις προϋποθέσεις, μένοντας δηλαδή αυστηρά στο πεδίο της παραγωγής, το θεωρώ λογικό.

Πάμε πάρα κάτω...

HollowSky είπε...

@ Ζακ,

το ότι "Η επιστημονική αλήθεια είναι πάντα παράδοξη όταν κρίνεται με με την καθημερινή πείρα που συλλαμβάνει μονάχα την απατηλή εξωτερική όψη των πραγμάτων", μπορεί να είναι κι ένα ωραίο πυροτέχνημα για να ψαρώσουμε το κοινό μας - και ο Μαρξ δεν ήταν παρθένα σε αυτά τα κόλπα.

Αν δεν ψαρώσει όμως κανείς, μπορεί να θέσει την απλή ερώτηση: Εάν είναι αλήθεια ότι η καθημερινή πείρα συλλαμβάνει "μονάχα" την "απατηλή, [!] εξωτερική όψη" των πραγμάτων και οι επιστημονικές αλήθειες της φαίνονται "πάντοτε" παράδοξες, τότε όταν καθόμαστε κάτω από τη μηλιά και τρώμε μήλα στο κεφάλι, αυτόματα το θεωρούμε αυτό σαν κάτι το "απατηλό" και μας φαίνεται "πάντοτε παράδοξο" όταν κάποιος έρχεται και μας εξηγεί ότι η πτώση αυτή έχει να κάνει με τη βαρύτητα, δηλαδή με την έλξη που ασκεί η Γη στα σώματα.

Αλήθεια, τι λες; Έτσι συμβαίνει στους ανθρώπους;;; Ασφαλώς όχι! Ποτέ δεν συνέβαινε κάτι τέτοιο. Πάντοτε ξεκινούσαν από πραγματικά δεδομένα και ακριβώς επειδή δεν τα θεωρούσαν "απατηλά", γι' αυτό και έψαχναν να εξηγήσουν την αιτία τους - την οποία εξήγηση έκριναν παράδοξη, και πολύ λογικά, εάν και εφόσον δεν αποδεικνυόταν σταθερά από τα πράγματα.

"Παράδοξη" λοιπόν, και λογικά, θα έβρισκαν οι άνθρωποι την εξήγηση δια του νόμου της βαρύτητας στην περίπτωση που στα 5 μήλα που ξεκόλλαγαν από το κλαδί, τα 2 πέφταν στο κεφάλι τους, το 1 έφευγε για τα σύννεφα και τ' άλλα 2 έκαναν ζιγκ-ζαγκ και χάνονταν ευτυχισμένα στον ορίζοντα. Όχι στην περίπτωση που στα 5 μήλα έτρωγαν κατακέφαλα και τα 5.

Κοντολογίς, ούτε ότι η "όψη των πραγμάτων" είναι ντε και καλά "απατηλή" (αυτό κι αν θα ήταν πλατωνική μεταφυσική ανακατεμένη με ... βουδισμό!), ούτε ότι μια ερμηνεία είναι ντε και καλά επιστημονική επειδή φαίνεται παράδοξη. Αυτό που κάνουν τα μήλα, είναι πάντοτε το κριτήριο που θα μας πει αν η θεωρία μας για τις κινήσεις τους είναι σωστή, λάθος ή θέλει διορθώσεις!

Στο πεδίο της οικονομίας λοιπόν, οι τιμές είναι τα μήλα που τρώμε κατακέφαλα (ή πάνε στα σύννεφα και κάνουν γυροβολιές). Πώς επομένως επαληθεύεται από τις τιμές η θεωρία που λέει ότι η αξιακή διαφορά ανάμεσα στη δουλειά του εφευρέτη και αυτή του ανειδίκευτου εργάτη οφείλεται στο ότι η πρώτη, ως "σύνθετη εργασία", είναι "από την ουσία της" ένα "πολλαπλάσιο" της δεύτερης, που είναι η "απλή";

Το ΜΟΝΟ που μπορούμε λογικά να πούμε, είναι ότι αποδεικνύεται από το ότι η τιμή της πρώτης (μισθός του εφευρέτη) είναι "πολλαπλάσια" της τιμής της δεύτερης (μισθός του ανειδίκευτου).

ΟΜΩΣ πρόσεξε: Γιατί να πρέπει να εξηγήσουμε αυτή τη διαφορά τιμής με τη βοήθεια μιας "ουσιολογίας" της εργασίας (με τα άπειρα επιστημονικά και φιλοσοφικά προβλήματα που έχει), ενώ μπορούμε να την εξηγήσουμε πολύ πιο απλά και πολύ πιο λογικά λέγοντας ότι ο κεφαλαιοκράτης είναι αναγκασμένος να πληρώνει καλύτερα κάποιον που δεν μπορεί εύκολα να τον αντικαταστήσει (τον εφευρέτη) από κάποιον που εύκολα μπορεί ν' αντικαταστήσει (τον ανειδίκευτο);

Αυτή η ερμηνεία, πέρα από το ότι μας γλυτώνει από τη μεταφυσική της "ουσιολογίας της εργασίας" - με την προσκύνηση του τεχνολογικού μεσσιανισμού που κουβαλάει μαζί της -, δεν αναδεικνύει και πολύ πιο άμεσα και καθαρά την τιμή ως αποτέλεσμα συχετισμού κοινωνικών δυνάμεων, ΟΠΩΣ ΠΡΑΓΜΑΤΙ ΕΙΝΑΙ, και όχι ουδέτερων μαθηματικών υπολογισμών και χρονομετρήσεων, όπως υποδεικνύει η ουσιολογική θεωρία της αξίας;

Ναι, έτσι είναι. Οπότε; Ποια από τις δυο θεωρητικές ερμηνείες και αποδίδει καλύτερα την πραγματικότητα αλλά και είναι πιο σύμφωνη με την αντιθετική υφή της;

Eriugena είπε...

Hollowsky,
Όλο αυτό το ατυχές σχήμα με τις ουσίες, δεν είναι όμως παρά η προσπάθεια του Μάρξ, (σε μια εποχή που η "συστημική" θεωρία ήταν στα δόκανα τύπων όπως ο Κομτ, ή ο Σπένσερ)(τους οποίους παρατάυτα κάπου χρησιμοποιεί, μόνο για τον Κόμτ ξέρω..), να δομηθεί ένα "σύστημα" επιπέδων, που να συναρθρώνονται εν τη αυτονομία τους σε ένα όλον. Οπότε, αν και κωμικό ίσως, "ουσιολογικό" μπαρόκ, είναι στα σπάργανα ένα πολύ νεωτερικό "σύστημα". Αυτό φαίνεται και στο γεγονός, πως αντίθετα απ΄ότι λες δεν έχουμε "απολυτοκρατικό" μονισμό τύπου Schelling που ειρωνεύεται ο Hegel, και παραθέτεις, αλλά ένα κάπως άτσαλο σύστημα "διαφορών", έναν δηλαδή άτσαλο εγελιανισμό, μαζί με αριστοτελισμό του "δυνάμει" και του "ένυλου" είδους. Εξάλλου ο Μάρξ, λάτρευε τον Αριστοτέλη, και του μοιαζε σαν μια ευφυέστατη χοντροκεφάλα που ήταν και οι δυό τους.

Ζακ είπε...

Φίλε Hollow Sky, ειλικρινά νομίζω ότι κάτι δεν πάει καλά. Ή μας δοκιμάζεις, αυτό αν συμβαίνει, να το ξέρεις, δεν είναι σωστό ή ο νους σου κυριαρχείται από φαντάσματα.

Έτσι τουλάχιστον φαίνεται από τον τρόπο με τον οποίο θέτεις το ζήτημα, σχετικά με το τι τελικά ανταλλάσσεται με τι, και ποιο είναι το μέσο ανταλλαγής!

Δεν μπορείς να μη παραδεχθείς ότι χρειάζεται ένα μέσο ανταλλαγής, γιατί αυτό είναι κάτι που κραυγάζει. Αφού λοιπόν δέχεσαι ότι ένα μέσο ανταλλαγής είναι αναγκαίο, ψάχνεις και βρίσκεις το καλύτερο μέσο, και το προσαρμόζεις έτσι που να ικανοποιείται το φάντασμα του νου σου. Το καλύτερο. Ένα μέσο όπως το ζητάει το Hollowσκάκι φαντασμα. Αυτονομημένο, το έξω και πάνω από τις παραγωγικές σχέσεις, το μη κομματικό, το αποϊδεολογικοποιημένο, και σαν τέτοιο δεν γνωρίζεις άλλο μέσο ανταλλαγής, από το χρήμα. Άρατε πύλας!!
Καλά δεν βλέπεις γύρω σου; Δεν μπορείς να διακρίνεις ότι ένα πλοίο, ένας σιδηρόδρομος, ένα αεροπλάνο, ένα φορτηγό κλπ., είναι επίσης μέσα ανταλλαγής;
Έτσι όπως το θέτεις, μιλάς όχι για οποιοδήποτε μέσο ανταλλαγής, αλλά για το χρήμα ειδικά, την "ανακάλυψή" σου. Και αφού το φαντασματάκι, δεν σου επιτρέπει να δεις άλλα μέσα ανταλλαγής, είναι σίγουρο ότι θα ήτανε εξοργιστικό για αυτό,να του πεις ότι με αυτόν τον ισχυρισμό του, εισάγονται υποχρεωτικά και όλοι οι άλλοι προσδιορισμοί του χρήματος, ότι δηλαδή είναι καθολικής πέρασης και κυκλοφορίας μέσο ανταλλαγής, ότι είναι αυτό που διατηρεί την κάθε ιδιοκτησία σε κίνηση κλπ., γιατί τότε, γίνεται "χειροπιαστό" ότι εισάγονται και οι οικονομικοί προσδιορισμοί, που συνθέτουν επακριβώς το χρήμα, και μαζί μ' αυτούς, όλη η παρούσα κατάσταση, η ταξική οικονομία, η κυριαρχία της αστικής τάξης, κλπ.


"Στη δύναμη του χρήματος, στην αυτονόμηση του γενικού μέσου ανταλλαγής, τόσο απέναντι στην κοινωνία όσο και απέναντι στα άτομα, φανερώνεται με τον καθαρότερο τρόπο η αυτονόμηση των σχέσεων παραγωγής". Γερμ. Ιδεολ., τόμος ΙΙ, σελ. 136)

Το χρήμα δεν είναι πράγμα, είναι κοινωνική σχέση. Γιατί οι χρηματική σχέση είναι παραγωγική σχέση, όπως κάθε άλλη παραγωγική σχέση. Και αυτή η σχέση είναι ένας κρίκος στην αλυσίδα που αντιστοιχεί στο σημερινό τρόπο παραγωγής. Εσύ τι κάνεις; Αποσπάς το χρήμα από το σύνολο του σημερινού τρόπου παραγωγής, και το επαναφέρεις στην ανταλλαγή, για να αποδείξεις μετά, ότι η αξία είναι κάτι το αυθόρμητο, που σχηματίζεται από τις υποδιαιρέσεις του χρήματος κατά την ανταλλαγή. Κάπως έτσι. Οπότε καθαρίσαμε ή μάλλον αποδείξαμε ότι η εμπορευματική αξία σχηματίζεται κατά την ανταλλαγή.

Τι κοινωνικός χρόνος εργασίας και ποιά εκμετάλλευση;

σιγα μην τελείωσα>>>>>

Ζακ είπε...

Αν δεν είχε τόση έξαψη η φαντασία σου, θα είχες την ευκαιρία να παρατηρήσεις ότι το μεγαλύτερο μέρος των μέσων κυκλοφορίας αποτελείται από συναλλαγματικές, επιταγές, κρατικά χρεόγραφα, μετοχές κλπ., ενώ το χαρτονόμισμα δεν αποτελεί παρά ένα σχετικά πολύ μικρό μέρος τους. Και το μεταλλικό νόμισμα, ένα πολύ μικρότερο. Ενώ το ίδιο, το μεταλλικό νόμισμα, καθορίζεται απόλυτα από τα έξοδα παραγωγής του. Δηλαδή από εργασία. Είναι δηλαδή ένα ιδιόμορφο εμπόρευμα, και σαν τέτοιο είναι το γενικό ισοδύναμο των εμπορευμάτων. Άραγε πως να μετριέται η αξία του μεταλλικού νομίσματος; Τι μορφή να έχουν σήμερα τα 1.000 τρις δολάρια δανείσιμο κεφάλαιο που έχουν στα χέρια τους 600 θεσμικοί επενδυτές, και που;

Αν, όπως υποστηρίζεις, εσύ δεν βλέπεις να γίνεται ανταλλαγή μεταξύ εμπορευμάτων, αλλά ανταλλάσσονται τα εμπορεύματα μόνο με χρήμα, τότε το χρήμα πως γίνεται κεφάλαιο; Δηλαδή πως αυξάνεται, για τον καπιταλιστή το προκαταβεβλημένο κεφάλαιο, κατά την ανταλλαγή; Αν εσύ (ο καπιταλιστής) έχεις ένα εμπόρευμα και το πουλάς στη τιμή των 100 ευρώ. Εγώ, ο αγοραστής (Ιδιώτης ή καπιταλιστής δεν έχει σημασία), σου δίνω 100 ευρώ και το αγοράζω. Χωρίς παζάρια, Μπαμ και κάτω.
Για μια αξία 100 ευρώ πλήρωσα 100 ευρώ. Δηλαδή αγόρασα ένα εμπόρευμα με μια ισόποση χρηματική αξία. Είμαστε μια η άλλη. Πως τότε το χρήμα που είναι το μοναδικό μέσο ανταλλαγής, που δεν είναι εμπόρευμα, που είναι αταξικό, αποιδεολογικοποιημένο, έξω και πάνω από τις παραγωγικές σχέσεις, γίνεται κεφάλαιο, δηλαδή επιστρέφει στον πωλητή - καπιταλιστή, αυξημένο;
Που και πως αυξήθηκε το κεφάλαιο αφού ανταλλάχτηκαν ίσες αξίες;
Διώξε το φάντασμα από το μυαλό σου, γιατί μοιάζεις με τους οικονομολόγους που «..παίρνουνε πάντα την τιμή της εργασίας τη στιγμή που ανταλλάσσεται μ’ άλλα εμπορεύματα. Αφήνουν όμως ολότελα κατά μέρος τη στιγμή όπου η εργασία πραγματοποιεί την ανταλλαγή της με το κεφάλαιο. (Αθλιότητα, σελ. 196)

Μη ξεχνάς μιλάμε για καπιταλιστική παραγωγή... Μιλάμε για την αξία, δηλαδή την αφηρημένη εργασία, όχι αφηρημένα, αλλά για να συμφωνήσουμε από που προκύπτει το κέρδος του καπιταλιστικού λησταρχείου.

Σε χαιρετώ.

panagiotis είπε...

Φίλε Ζακ,
Την ποιοτική διαφορά που προκύπτει με την τεχνολογία και τις αυτόματες μηχανές στην περίοδο της πραγματικής κυριαρχίας του κεφαλαίου (εδώ και περίπου 120 χρόνια) την αναγνωρίζει και την περιγράφει σωστά και ο Μαρξ:

[…]Αυτή (η άμεση εργασία) μειώνεται ποσοτικά σε μικροσκοπικές διαστάσεις και ποιοτικά, σε ένα ρόλο βέβαια αναγκαίο, αλλά υποδεέστερο σε σχέση με την επιστημονική δραστηριότητα γενικά, την τεχνολογική εφαρμογή των φυσικών επιστημών και την παραγωγική δύναμη που προκύπτει από την κοινωνική οργάνωση της παραγωγής […] (Μαρξ, Fondements, τόμος 2 σελ. 215.)

[…]Παράλληλα με την αύξηση του καθαρού προϊόντος, το ιδανικό της καπιταλιστικής παραγωγής είναι να μειώσει όσο το δυνατόν περισσότερο τον αριθμό των ατόμων που ζουν από το μισθό και να αυξήσει όσο το δυνατό περισσότερο τον αριθμό αυτών που ζουν από το καθαρό προϊόν […] (αδημοσίευτο Κεφ.).

Με βάση τα παραπάνω προκύπτουν τα εξής:
1. απεμπλέκεται η καπιταλιστική κοινωνική σχέση από οποιοδήποτε προσδιορισμό με βάση τον χρόνο εργασίας.
2. Το σημαντικότερο, όταν μιλάμε για τεχνολογική εφαρμογή των φυσικών επιστημών σημαίνει ότι ο κυρίαρχος πόλος της κοινωνικής σχέσης κεφάλαιο επιλέγει και αναπτύσσει τις τεχνολογίες και την παραγωγή που εξυπηρετούν την συνέχιση της κυριαρχίας του. Δηλαδή η ίδια η παραγωγή είναι όλο και περισσότερο αυτά τα 120 χρόνια
α ν α π α ρ α γ ω γ ι κ ή.

Eriugena είπε...

Διαβάζοντας και αυτό που είπε ο Ζακ, θα έλεγα:
1) η προυπαρξη της εργασίας χωρίς (γενικευμένη, με όποια έννοια ή απλή "συγκυριακή" ανταλλαγή) δεν αποδεικνύει την ύπαρξη συμπλέγματος "παραγωγή-ανταλλάγή" ως νομοτελειακού συμπλέγματος, όπου η παραγωγή ως άμεση παραγωγή κάποια στιγμή δημιουργεί περίσσευμα, με την εντός της ανάπτυξη των τεχνικών μέσων και "αντιστροφα", αναπτύσσεται τεχνικά και οργανώνεται σε βαθύτερο καταμερισμό λόγω και της επίδρασης του ανταλλακτικού "προτσές" (ωχ,).
Βέβαια θα ήθελες να ισχύσει μόνο το δεύτερο!
2) η ίδια η ανταλλαγή, είναι με την ευρεία έννοια μια μορφή παραγωγής, μια εργασία, με την αυτονομία της αλλά και την γενικότερη υπαγωγή της στην καθολικότερη "έννοια" παραγωγής. Τα χειρόγραφα σύντροφοι: ενότητα και διαφορά των προσδιορισμών "παραγωγή-κατανομή-ανταλλάγή" σε μία μη ταυτιστική αλλά παρ'ολα αυτα ενιαία οντότητα=Παραγωγή.
Το απόσπασμα που παραθέτει ο Ζακ, είναι πολύ καλό, και τον ευχαριστούμε που το εντόπισε. Η "αυτονομία" της ανταλλακτικής διαδικασίας, έχει ιστορικό χαρακτήρα, και αίρεται ίσως στην μεταβατική-μετακαπιταλιστική κοινωνία, αν και άγνωστο πως. Η πρώτη προσπάθεια ήταν τραγική, αλλά παρ'ολα αυτα, περιόρισε ίσως και άτσαλα, την αυτονομία της ανταλλακτικής διεργασίας και την "εμπορευματική" της μορφή.
Η δυναμική των αυτονομημένων επιπέδων της νεωτερικής κατάστασης, είτε με σοσιαλιστικο-κομμουνιστικό, είτε με κλασικα αστικό πρόσημο, είναι ένα θέμα. Σαφώς υπάρχει, σαφώς φανερώνεται και ως "κληρονομημένη" σε μεγάλο βαθμό απο το παρελθόν, αλλά δεν πάυει να πλέκεται με την εργασιακή βάση, που είναι, τι να κάνωμεν, η "ουσία" τους. Το ότι δεν υπάρχει στο "φαινόμενο" τιμή ή αξία εκδήλωση της ουσίας ταύτης, με τον ακριβή τρόπο που περιέγραψε ο Μάρξ, δεν σημαίνει πως το παιχνίδι τελείωσε.

Eriugena είπε...

ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΔΙΟΡΘΩΣΗ : "δεν αποδεικνύει την ΜΗ-ΥΠΑΡΞΗ συμπλέγματος....

HollowSky είπε...

@ Αγαπητέ μου Ζακ,

1. Αυτό που ισχυρίζεσαι, ότι όλα τα εμπορεύματα (σιδηρόδρομοι, αεροπλάνα, φορτηγά, κ.ο.κ.) είναι ταυτόχρονα και μέσα ανταλλαγής, συνιστά μια τόσο απίστευτα χοντρή παρερμηνεία του Μαρξ - και της καπιταλιστικής πραγματικότητας -, που ειλικρινά σηκώνω τα χέρια!

2. Πουθενά λοιπόν δεν λέει ο Μαρξ ότι στον καπιταλισμό έχουμε ανταλλαγή μεταξύ εμπορευμάτων (δηλαδή Ε-Ε) και θα ήταν τρελός αν το έλεγε! Διαρκώς βάζει αυτό το ρημάδι το Χ (χρήμα) ανάμεσα στα Ε (εμπορεύματα) και φυσικά κάνει πολύ σωστά.

3. Και μάλιστα διακρίνει καθαρά την "απλή εμπορευματική ανταλλαγή", την Ε-Χ-Ε, όπου το χρήμα είναι απλό μέσον "για ένα τελικό σκοπό που βρίσκεται έξω από την κυκλοφορία και είναι η ιδιοποίηση αξιών χρήσης, η ικανοποίηση αναγκών",...

... από την "ολοκληρωμένη εμπορευματική ανταλλαγή", όπου ισχύει ο γενικός τύπος Χ-Ε-Χ', που είναι "στην πραγματικότητα ο γενικός τύπος του κεφαλαίου, όπως εμφανίζεται άμεσα στη σφαίρα της κυκλοφορίας" (ΚΕΦΑΛΑΙΟ, Ι, Η μετατροπή του χρήματος σε κεφάλαιο).

4. Καθόλου δεν αποσπώ το χρήμα από την παραγωγή! Λέω απλά ότι το χρήμα δεν είναι εμπόρευμα, κάτι που λέει και ο ίδιος ο Μαρξ
όταν διευκρινίζει πως το χρήμα προκύπτει από ένα (τέως) εμπόρευμα που "το έχουν ξεχωρίσει από όλα τα άλλα" και "έχει αποκλειστεί από τον κόσμο των εμπορευμάτων" γι' αυτό και "δεν έχει τιμή" (όπως συμβαίνει με τα εμπορεύματα), κι ας ήταν αρχικά εμπόρευμα και αυτό (ΚΕΦΑΛΑΙΟ, Ι, Εμπόρευμα και χρήμα).


Παρενθετικά: Βέβαια έχει τρομερή πλάκα, που ο Μαρξ βάζει τα εμπορεύματα να έχουν ... μάτια και το πανί να "βλέπει" το σακάκι, ή να προσπαθούν να "εκφράσουν το δικό τους μέγεθος αξίας", ή "να μιμηθούν το ένα το άλλο" καθώς "εκφράζουν την αξία τους ως προς το γενικό ισοδύναμο", κ.ο.κ. - ενώ όλες αυτές τις δουλειές δεν τις κάνουν βέβαια τα εμπορεύματα αλλά η δραστηριότητα των εμπόρων/καπιταλιστών! Αυτά παθαίνει όμως όποιος πέφτει στη μεταφυσική, που φαντάζεται πως "τα εμπορεύματα είναι καθεαυτά [!!!!!!!] σύμμετρα" (ΚΕΦΑΛΑΙΟ, Ι).

5. Εννοείται πως όταν μιλάω για χρήμα δεν εννοώ μόνο το νόμισμα! Και βέβαια, εννοείται πως το μεταλλικό νόμισμα ΔΕΝ "καθορίζεται απόλυτα από τα έξοδα παραγωγής του" - είπαμε, δεν είναι εμπόρευμα.

6. Όχι μόνο δεν βλέπω το χρήμα σαν πράγμα, όχι μόνο δεν το έχω κάνει αταξικό, όπως λες, όχι μόνο το βλέπω σαν κοινωνικές σχέσεις, αλλά έχω πει πολύ συγκεκριμένα ότι το βλέπω σαν έκφραση κοινωνικού συχετισμού δυνάμεων.

7 και τέλος: Όχι μόνο δεν έχω αποσπάσει το χρήμα από την παραγωγή, όπως λες, αλλά απεναντίας έχω πει ότι στον καπιταλισμό το χρήμα ως κεφάλαιο έχει καθυποτάξει την παραγωγή, όλη την παραγωγή και όχι ένα μέρος της.

izi είπε...

Φίλοι μας, καλύτερα να συνεχίσουμε την κουβέντα σύντομα σε νέα αναρτηση

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...

Ετικέτες

1000 ρέγγες (7) 1100 (1) 1789 (2) 1837 (1) 1846 (1) 1848 (1) 1850 (1) 1871 (1) 1900 (2) 1907 (1) 190cm (4) 1917 (12) 1919 (1) 1936 (2) 1939 (1) 1940 (1) 1943 (2) 1944 (1) 1946 (1) 1947 (1) 1950 (2) 1952 (1) 1957 (1) 1965 (3) 1967 (1) 1968 (5) 1969 (1) 1978 (2) 1980 (1) 1983 (1) 2003 (1) 2006 (1) 2008 (9) 2015 (1) Α. Μπορντίγκα/A. Bordiga (1) Α. Σβιατόγκορ/А. Святогор (1) Α.Ι. (7) Α.Κέννυ/A. Kenny (1) Α.Κοντ/A.Comte (1) Α.Ντ.Μονκρετιέν/A.de Montchretien (1) αγάπη (5) Αγγλία (3) Αγία Πετρούπολη (1) Αδάμ Σμιθ/Adam Smith (9) Αθήνα (13) Αιδ. Μπίλι/Rev Billy (1) Άινσταϊν (1) Αισχύλος (1) Άκης Πάνου (1) Ακρόπολη (2) Αλαίν Καγιέ/Alain Caillé (1) Άλαν Τιούρινγκ/Alan Turing (2) Άλασνταιρ Μακιντάιρ/Alasdair MacIntyre (1) Αλβέρτος ο Μέγας (1) Αλέκα Παπαρήγα (1) Αλέξανδρος Κοζέβ/Alexandre Kojève (2) Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1) Αλέξανδρος Σμέμαν/Александр Шмеман (1) Αλέξανδρος Σοκούροφ/Алекса́ндр Соку́ров (1) Αλέξανδρος Τομπάζης (1) Αλέξανδρος Τρόκκι/Alexander Trocchi (1) Αλεξάντερ Μπέρκμαν/Александр Беркман (3) Αλέξης Ασλάνογλου (2) Αλέξης Καλοφωλιάς (1) Αλέξης ντε Τοκβίλ/Alexis deTocqueville (3) αλήθεια (27) Αληthεια (2) Αλκιβιάδης (1) αλλοτρίωση (61) Αλμπέρ Καμύ/Albert Camus (2) Άλμπερτ Σπέερ/Albert Speer (2) Άλμπερτ Φίνεϊ/Albert Finney (1) Αλμπέρτο Καβαλκάντι/Alberto Cavalcanti (2) Άλμπρεχτ Ντύρερ/Albrecht Duhrer (1) Άλντους Χάξλεϊ/Aldus Haxley (1) Αλταμίρα (6) Αλφειός (1) Αναξίμανδρος (1) ανάπτυξη (17) αναρχισμός (10) Ανδρέας Εμπειρίκος (1) Ανδρέας Παπανδρέου (1) ανθρώπινα πιράνχας (32) ανθρωπολογία (1) Άννα Άρεντ/Hannah Arendt (8) Άννα Ιβάνοβνα Μπελιάι/Анна Ивановна Беляй (1) Άννα Κοκκίνου (1) Ανρί Ντεμπριγιώ/Henry Debrillaut (1) Ανρί Λεφέβρ/Henri Lefebre (4) Ανρί Μισώ/Henry Michaux (2) Άνσελμ Γιάπε/Anselm Jappe (1) Άνταμ Κέρτις/Adam Curtis (1) Αντίνοος (1) Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ/Antoine de Saint-Exupéry (1) Αντρέ Κερτέζ/André Kertész (1) Αντρέ Ορλεάν/André Orléan (5) Άντυ Γουώρχολ/Andy Warhol (2) Αντώνης Κουτρουμπής (1) αξία (13) Άρβο Περτ/Arvo Pärt (2) Αργυριάδης-Καλούμενος-Μπάτσης (1) Άρης Αλεξάνδρου (3) Άρης Κωνσταντινίδης (1) Άρης Μπερλής (1) Άρθουρ Λένινγκ/Arthur Lehning (1) Αρθούρος Σοπενχάουερ/Arthur Schopenhauer (3) Αριστοτέλης (14) Άσγκερ Γιόρν/Asger Jorn (21) Άυν Ραντ/Ayn Rand (3) Αφρική (2) Β. Γκ. Ζέμπαλντ/W. G. Sebald (2) Β.Α. Μότσαρτ/W.A/ Mozart (1) Βαγγέλης Αρτέμης (2) Βαλεντίν Βολόσινοφ/Валенти́н Воло́шинов (1) Βάλτερ Μπένγιαμιν/Walter Benjamin (6) Βανς Πάκαρντ/Vance Packard (2) Βασίλης Ηλιακόπουλος (2) Βασίλης Στρατιώτης (1) Βενετιά (1) Βενσάν Ντεκόμπ/Vincent (1) Βενσάν Ντεκόμπ/Vincent Descombes (16) Βέρνερ Χέρτσογκ/Werner Herzog (1) Βερολίνο (3) βία (20) Βιετνάμ (2) Βίκτωρ Μπούλλα/Виктор Буллаa (1) Βίκτωρ Ουγκώ/Victor Hugo (1) Βίκτωρ Σερζ/Ви́ктор Киба́льчич (1) Βίκτωρ Σκλόφκσι/Ви́ктор Шкло́вский (3) Βίκτωρ Φρανκλ/Victor Frankl (2) Βίλεμ Φλούσερ/Vilem Flusser (1) Βίνσεντ Μπράουν/Vincent Browne (1) βιοτεχνολογία (6) Βλαδίμιρος Λένιν/Влади́мир Ле́нин (6) Βλαντίμιρ Μαγιακόφκι/Влади́мир Маяко́вский (2) βοηθήματα μνήμης (11) Γαλλία (8) Γένεσις (1) Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος (4) Γερμανία (9) Γιάννηδες (1) Γιάννης Γρηγοριάδης (9) Γιάννης Ισιδώρου (4) Γιάννης Κάτρης (1) Γιάννης Πεδιώτης (3) Γιάννης Ρίτσος (3) Γιάννης Σκαρίμπας (3) Γιάννης Τσέγκος (1) Γιόζεφ Μπλοχ/Joseph Bloch (1) Γιόζεφ Ντίτζγκεν/Josef Dietzgen (1) γιορτή (18) Γιούργκεν Χάμπερμας/Jurgen Habermas (2) Γιόχαν Γκριμονπρέ/Johan Grimonprez (1) Γιόχαν Χουιζίνγκα/Johan Huizinga (3) Γιώργος Γαϊτάνος (1) Γιώργος Μακρής (1) Γιώργος Νικολαΐδης (1) Γιώργος Σεφέρης (2) Γιώργος Χαντζής (1) Γκ. Κ. Τσέστερτον/G.K. Chesterton (5) Γκ. Ράιλ/G. Ryle (1) Γκαίτε/Goethe (1) Γκέοργκ Ζίμελ/Georg Simmel (4) Γκετζ Άλυ/Götz Aly (1) Γκι Αμπέιγ/Guy Abeille (1) Γκίλμπερτ Ράιλ/Gilbert Ryle (2) Γκιόργκι Λίγκετι/György Ligeti (1) Γκιόργκι Λούκατς/György Lukács (4) Γκουίντο Καβαλκάντι/Guido Cavalcanti (1) Γκυ Ντεμπόρ/Guy Debord (23) Γκύντερ Άντερς/Günther Anders (9) γλώσσα (21) Γουάλας Στήβενς/Wallace Stevens (1) Γουδή (1) Γουίλιαμ Ήγγλετον/William Eggleton (1) Γουίλιαμ Μπάροους/William Burroughs (2) Γουίλιαμ Σαίξπηρ/William Shakespeare (3) Γούντι Άλλεν/Woody Allen (1) Γρηγόρης Βαλτινός (1) Δανία του Βορρά (2) Δανία του Νότου (5) Δελφοί (1) Δέσποινα Ζευκιλή (1) Δημήτρης Δημητριάδης (1) Δημήτρης Καραγιάννης (1) Δημήτρις Βεργέτης (1) δημιουργικότητα (8) Διεθνής (1) δικαιοσύνη (12) δοκιμασίες (3) Δουβλίνο (1) Δραπετσώνα (1) δυσφορία (30) Ε. Άνσκομπ/E. Anscombe (4) Ε. Βιλ/E. Will (1) Έ. Λ. Μάστερς / Ε. L. Masters (1) Ε.Ε. Κάμινγκς/E.E. Cummings (1) Ε.Χ. Γονατάς (1) Έζρα Πάουντ/Ezdra Pound (1) εικονική δημόσια σφαίρα (5) εικονογραφημένα κείμενα (10) εκπομπές (58) Ελβετία (1) Έλεν Κέλλερ/Helen Keller (1) Ελένη Ηλιοπούλου (1) Ελένη Μπέλλου (1) Ελευθερία (42) Ελευθεριακός (1) Ελίας Κανέττι/Elias Canetti (1) Εμίλ Μπενβενίστ/Emile Beneveniste (1) Εμίλ Ντυρκέμ/Emile Durkheim (1) Εμίλ Σιοράν/Emil Cioran (1) Έμιλυ Ντίκινσον/Emily Dickinson (2) Εμμανουήλ Καντ/Emmanuel Kant (2) Εμμανουήλ Λεβινάς/Emmanuel Levinas (3) Εμμανουήλ Μουνιέ/Emmanuel Mounier (1) Έντσο Τραβέρσο/Enzo Traverso (1) εξατομίκευση (45) εξέγερση (10) εξουσία (38) επανάσταση (25) επαναστατικός χαρτοπολτός (4) επιβίωση (5) επιστήμη (23) Έρασμος/Erasmus (1) εργασία (23) Ερίκ Σατί/Eric Satie (1) Έρικ Χομπσμπάουμ/Eric Hobsbaum (1) Έρνεστ Γκέλνερ/Ernest Gellner (1) Ερνστ Γιούνγκερ/Ernst Junger (2) Ερνστ Κασσίρερ/Ernst Cassirer (3) Ερνστ Μπλοχ/Ernst Bloch (1) ΕΡΩΔΙΟΣ (1) ΕΣΗΕΑ (2) ΕΣΣΔ (1) Ετιέν Ντε λα Μποεσί/Etien De la Boetie (1) Ευγένιος Ενρικέζ/Eugène Enriquez (1) Ευγένιος Ζαμιάτιν/Евге́ний Замя́тинn (1) Ευγένιος Ιονέσκο/Eugene Ionesco (1) ευρωπαϊκή προοπτική (49) ευτυχία (11) Ζ.-Ζ. Ρουσσώ/J.-J. Rousseau (1) Ζ.-Π. Βουαγιέ/J.-P. Voyer (5) Ζ.-Π. Ντιτέιγ/J.-P. Duteuil (1) Ζ.-Π. Ντυπουΐ/J.-P. Dupuy (1) Ζ.-Π. Σαρτρ/J.-P. Sartre (2) Ζακ Ελλύλ/Jacques Ellul (29) Ζακ Λακάν/Jacques Lacan (6) Ζακ Μπουβρές/Jacques Bouveresse (2) Ζακ Ντεριντά/Jacques Derrida (2) Ζακ Πρεβέρ/Jacques Prévert (2) Ζακ Σαπίρ/Jacques Sapir (2) Ζαν Ιτάρ/Jean Itard (1) Ζαν Μορώ/Jeanne Moreau (1) Ζαν Μπωντριγιάρ/Jean Baudrillard (1) Ζαν-Λυκ Γκοντάρ/Jean Luc Godard (3) Ζαν-Πιέρ Βερνάν/Jean Pierre Vernant (1) Ζαπατίστας (1) Ζάχα Χαντίντ/Zahā Ḥadīd (1) Ζάχος Παπαζαχαρίου (1) Ζεράρ Νταβί/Gerard Davy (1) Ζερμαίν Γκρηρ/Germaine Greer (1) Ζήσης Κοτιώνης (2) Ζήσης Σαρίκας (5) Ζιλ Ντελέζ/Gilles Deleuze (2) Ζιλ Ντωβέ/Gilles Dauve (1) Ζορ Βον/Zohr Vaughan (1) Ζύγκμουντ Μπάουμαν/Zygmunt Bauman (3) Ζυλ Ντωβέ/Gilles Dauvé (3) ζωή (45) Ζωρζ Μπατάιγ/Georges Bataille (1) ηθική (34) ΗΠΑ (19) Θανάσης Σβώλος (1) Θάτσερ/Thatcher (1) θέαμα/spectacle (13) Θένια Κουτρουμπή (1) Θεολόγος Βοσταντζόγλου (1) Θεός (16) Θεοφάνης Μελάς (2) Θεσσαλονίκη (2) Θήοντορ Ρόζακ/Theodore Roszak (1) θλίψη (12) Θοδωρής Χιώτης (1) Θόδωρος Ζιάκας (1) Θουκυδίδης (2) Ι.Θ. Κακριδής (1) Ίαν Χάκινγκ/Ian Hacking (2) Ιβάν Παβλόφ/Ива́н Па́влов (1) Ιβάν Τουργκένιεφ/Иван Тургенев (1) Ίγγα Κρεστενσεν/Inger Christensen (1) ιδρύματα τέχνης (7) ικέτες και ξένιοι (6) Ιλιάδα (1) Ιράν (1) Ισαάκ Μπ. Σίνγκερ/Isaac B. Singer (1) Ισπανία (1) Ισπαχάν (1) ιστορία (41) ισχύς (22) Ιχάμπ Χασσάν/Ihab Hassan (1) Ιωάννα Τσιβάκου (1) Ιωάννης ο Θεολόγος (1) Ιωσήφ Στάλιν/Ио́сиф Ста́лин (2) Κ.Π. Καβάφης (3) Κ.Σ. Λιούις/C.S. Lewis (4) Κάθλην Ρέιν/Kathleen Raine (1) καλλιτέχνες (24) Καλοκαίρι (8) Κάρελ Φουνκ/Karel Funk (1) Κάρεν Κίλιμνικ/Karen Kilimnik (1) Καρλ Γκέοργκ Μπύχνερ/Karl Georg Büchner (1) Καρλ Κορς/Karl Korsch (3) Καρλ Κράους/Karl Kraus (3) Καρλ Μαρξ/Karl Marx (33) Καρλ Πολάνυι/Karl Polanyi (2) Καρλ Σμιτ/Karl Schmidt (1) Καρλομάγνος (1) Κάρολος Δαρβίνος/Charles Darwin (1) Καρτέσιος/Descartes (7) Καταστασιακή Διεθνής/Internationale Situationniste (9) καταστασιακοί/situationnistes (20) Κατερίνα Αθανασίου (1) Κατερίνα Ηλιοπούλου (8) Κέβιν Κέλι/Kevin Kelly (2) Κεν Λόουτς/Ken Loach (1) Κεν Ρόμπινσον/Ken Robinson (1) Κένεθ Γκέργκεν/Kenneth Gergen (1) κενό (18) κεφαλαιοκρατία (37) Κίνα (1) Κλάους Κάρστενσον/Claus Carstensen (1) Κλερ Οζιάς/Claire Auzias (1) Κλωντ Λεβί-Στρώς/Claude Lévi-Strauss (4) Κομμούνα (1) κομμουνισμός (10) Κόνσταντ/Constant Niewenhuys (1) Κοπεγχάγη (1) Κόρα Ντάιαμοντ/Cora Diamond (1) Κορνήλιος Καστοριάδης (9) Κουρτ Βάιλ/Kurt Weil (1) Κουρτ Σβίττερς/Kurt Schwitters (1) κράτος (14) κρίση (32) Κριστιάν Ντελακαμπάιν/Christiane Delacampaigne (1) Κριστίν Λαγκάρντ/Christine Laguarde (1) Κριστόφ Κισλόφσκι/Krzysztof Kieslowski (1) Κρίστοφερ Λας/Christopher Lasch (4) Κροστάνδη (1) κυριαρχία (13) Κωνσταντίνος Καραμανλής (1) Κωνσταντίνος Ματσούκας (1) Κώστας Βάρναλης (1) Κώστας Δεσποινιάδης (4) Κώστας Κολημένος (1) Κώστας Παπαϊωάννου (7) Κώστας Χριστοδούλου (1) Κωστής Βελόνης (1) Κωστής Παπαγιώργης (2) Λ. Βίττγκενσταϊν/L. Wittgenstein (17) Λα Μετρί/ La Mettrie (1) Λάζαρος Αρσενίου (3) Λάκι Λουτσιάνο/Lucky Luciano (1) Λάμπρος Κωνσταντάρας (1) Λάο Τσε/老子 (1) Λαρς φον Τρίερ/Lars von Trier (1) λενινισμός (6) Λεξικό Κριαρά (1) Λεξικό Liddell-Scott (2) Λέο Στράους/Leo Strauss (1) Λεόν Βαλράς/Léon Walras (2) Λέσχη Φιλελεύθερης Ανάγνωσης (1) Λετονία (1) Λετριστές/Lettristes (1) Λέων Σεστώφ/Лев Шесто́в (2) Λέων Τρότσκι/Лев Тро́цкий (3) Λιούις Μάμφορντ/Lewis Mumford (10) λογική (3) Λογιόλα/Loyola (1) Λόγος (26) λογοτεχνία (25) Λονδίνο (3) Λουί Αραγκόν/Louis Aragon (1) Λουί Μαλ/Louis Mal (1) Λουΐ ντε Σαιν Ζυστ/Louis de Saint Juste (1) Λουί Ντυμόν/Louis Dumont (6) Λουίς Αλτουσέρ/Louis Althusser (1) Λουίς Μπουνιουέλ/Louis Buñuel (3) Λουσιέν Μαλζόν/Lucien Malson (1) Λουσίντα και Ντέιβις Μάτλοκ/L & D Matlock (1) Λυγκέας (2) Λωτρεαμόν/Lautréamont (7) Μ. Γκωσέ/M. Gauchet (1) Μάης '68 (1) Μάικ Κέλυ/Mike Kelley (1) Μάικλ Χάρντ/Michael Hardt (1) Μάκης Μηλάτος (1) Μακιαβέλλι/Machiavelli (4) Μάλκολμ Λόουρι/Malcolm Lowry (1) Μάλκολμ Χ/Malcolm X (1) μανιφέστα (65) Μανόλης Λαμπρίδης (1) Μανώλης Αναγνωστάκης (3) Μαξ Βέμπερ/Max Weber (2) Μαξ Ήστμαν/Max Eastman (1) Μαρακές (1) Μάρθα Γκέλχορν/Martha Gellhorn (1) Μαρί ντε Ενζέλ/Marie de Hennezel (1) Μαρίνα Τσβετάγιεβα/Мари́на Цвета́ева (3) Μάρσαλ Σάλινς/Marshall Sahlins (5) Μαρσέλ Μαριέν/Marcel Mariën (1) Μαρσέλ Μως/Marcel Mauss (1) Μαρσέλ Ντυσάν/Marcel Duchamp (1) Μάρτζορι Πέρλοφ/Marjorie Perloff (1) Μάρτζορι Ρόουλινγκ/Marjorie Rowling (1) Μάρτιν Λούθερ Κινγκ/M.L. King (1) Μάρτιν Μπούμπερ/Martin Buber (1) Μάρτιν Χάιντεγγερ/Martin Heidegger (5) μελαγχολία (5) Μελούνα (1) Μέριλυν (1) Μεσαίωνας (7) Μέση Ανατολή (1) μεταμοντέρνο (10) μεταμορφωτική δύναμη (34) μηδέν (11) μηδενισμός (35) Μηνάς Εμμανουήλ (1) Μίλτος Θεοδοσίου (2) Μίλτος Σαχτούρης (2) Μίλτων Φρίντμαν/Milton Friedmann (1) Μιριέλ Μπαρμπερί/Muriel Barbery (1) Μισέλ Αλιετά/Michel Aglietta (1) Μισέλ Ουελμπέκ/Michel Houellebecq (3) Μισέλ Πικολί/Michel Piccoli (1) Μισέλ Σερ/Michel Serres (1) Μισέλ Τουρνιέ/Michel Tournier (2) Μισέλ Φουκώ/Michel Foucault (11) ΜΙΤ (1) Μίχαελ Λέβι/Michael Loewy (2) Μιχαήλ Θερβάντες/Miguel Cervantes (1) Μιχαήλ Μπακούνιν/Михаил Бакунин (2) Μιχαήλ Μπαχτίν/Михаи́л Бахти́н (1) Μιχαηλάγγελος Αντονιόνι/Michelangelo Antonioni (2) Μιχάλης Πάγκαλος (1) Μόμπυ Ντικ (1) Μόρις Ντρούρι/Maurice Drury (1) μουσική (36) Μουσταφά Καγιάτι/Mustafa Khayati (1) μοφερισμός/mofferism (6) Μπαρούχ Σπινόζα/Baruch Spinoza (1) Μπάρυ Άνσγουωρθ/Barry Unsworth (1) Μπέλα Ταρ/Béla Tarr (1) Μπέρναρντ Μάντεβιλ/Bernard Mandeville (1) Μπέρτολντ Μπρεχτ/Bertold Brecht (3) Μπίφο Μπεράρντι/Bifo Berardi (2) Μπλεζ Πασκάλ/Blaise Pascal (1) Μπομπ Ντύλαν/Bon Dylan (1) Μπρέτον Γουντς (1) Μπριζίτ Μπαρντό/Brigitte Bardot (2) Μύκονος (1) μυστικισμός (1) Μωρίς Μερλώ-Ποντύ/Maurice Merleau-Ponty (2) Ν.Α. Μπερντγιάεφ/ Н/ А. Бердя́ев (1) Ν.Γ. Πεντζίκης (1) ναζιστοφασισμός (29) ναρκισσισμός (10) Νασρεντίν Χότζας (1) ναυαγοί (2) Νέα Ζηλανδία (1) Νέα Υόρκη (2) Νεάντερταλ (1) νεοφιλελευθερισμός (12) Νίκος Εγγονόπουλος (3) Νίκος Ζαχαριάδης (2) Νίκος Καρούζος (4) Νίκος Μπελογιάννης (1) Νίκος Σκοπλάκης (1) Νίκος Buccanier Κούρκουλος (6) Νόαμ Τσόμσκι/Noam Chomsky (1) Νόρμπερτ Ελίας/Norbert Elias (1) νους (24) Νούτσιο Όρντινε/Nuccio Ordine (1) Ντ. Ουίγκινς/D. Wiggins (2) Ντ. Χάνκοκ/D. Hancock (1) Ντέιβιντ Λυντς/David Lynch (3) Ντέιβιντ Μπομ/David Bohm (1) Ντέιβιντ Ρικάρντο/David Ricardo (4) Ντέιβιντ Χιούμ/David Hume (4) Ντέσμοντ Μόρις/Desmont Morris (1) Ντμίτρι Πρίγκοφ/Дми́трий При́гов (1) Ντον Ντελίλο/Don Delillo (2) Ντόναλντ Γουίνικοτ/Donald Winnicott (2) Ντονέλα Μήντοους/Donella Meadows (1) Ξενοδοχείο των Ξένων (2) Ξενοφών (3) ξεψάρωμα (3) Ο. Σ. Βίκτορ/H. St Victor (1) Οδύσσεια (2) οικονομία (52) Οκτάβιο Πας/Octavio Paz (2) Όλγα Γερογιαννάκη (1) όλεθρος (29) Όμηρος (1) ομιλίες (13) ΟΟΣΑ (1) Ορφέας Απέργης (2) Όσκαρ Ουάιλντ/Oskar Wilde (2) Ουίσταν Ώντεν/Wystan Auden (3) Ουόλτ Ουΐτμαν/Walt Whitman (1) Π.Α.Ρενουάρ/P.A.Renoir (1) Π.Μ.Σ. Χάκερ/P.M.S. Hacker (6) παιδεία (7) παιχνίδι (7) Παναγιώτης Κονδύλης (10) Παπάγος (1) παπαρολογία (7) παράδοση (4) παραμύθιασμα (2) Παρίσι (1) Πάρνηθα (1) Πασκάλ Ενζέλ/Pascal Engel (1) Πάσχος Μανδραβέλης (3) Πέδρο Ματέο/Pedro Mateo (1) Πέπη Ρηγοπούλου (1) περιπέτεια (3) Πέτρος Αρτάνης (1) Πέτρος Κορνήλιος/Pierre Corneille (1) Πέτρος Παπαθανασίου (1) Πήτερ Γκητς/P.T. Geach (2) Πήτερ Κρηφτ/Peter Kreeft (1) Πήτερ Μπρουκ/Peter Brook (1) Πήτερ Ουίντς/Peter Winch (2) Πήτερ Ουότκινς/Peter Watkins (1) Πιέρ Μανάν/Pierre Manent (1) Πιέρ Μπουρντιέ/Pierre Bourdieu (1) Πιέρ-Ζοζέφ Προυντόν/Pierre-Joseph Proudhon (1) Πλαστήρας (2) Πλάτωνας (4) πλουραλισμός (1) ποίηση (67) πολεμικά κείμενα (11) πόλεμος (26) πόλη (25) πολιτική (47) Ποτάμι (1) προαίρεση (1) προεκλογικά μηνύματα (9) προλεταριάτο (47) Προμηθέας (1) προπαγάνδα (57) Πωλ Βιριλιό/Paul Virilio (1) Πωλ Βαλερύ/Paul Valery (1) Πωλ Ζοριόν/Paul Jorion (1) Πωλ Ζωγραφάκης (1) Πωλ Λαφάργκ/Paul Lafargue (2) Πωλ Ρικέρ/Paul Ricoeur (2) Ρ. ΜακΝαμάρα/R. MacNamara (3) Ραούλ Βανεγκέμ/Raoul Vaneigem (6) Ραούλ Σουρίτα/Raul Zurita (1) Ρας Ρίις/Rush Rhees (1) Ράσελ Τζάκομπι/Russel Jacobi (3) Ρέι Μπράντμπερι/Ray Bradbury (1) Ρέιμοντ Κάρβερ/Raymond Carver (1) Ρενέ Ζιράρ/René Girard (10) Ρενέ Κλερ/ René Clair (1) Ρισελιέ/Richelieu (1) Ρίτα Γκαβέρα (1) Ρίτσαρντ Κόμπντεν/Richard Cobden (1) Ρίτσαρντ Μοράν/Richard Moran (1) Ρίτσαρντ Ρόρτι/Richard Rorty (7) Ροβεσπιέρος (1) Ρόζα Λούξεμπουργκ/Rosa Luxembourg (3) Ρόζενταλ-Γιούντιν (1) ρομαντισμός (4) Ρομπέρ Αντέλμ/Robert Antelme (1) Ρόμπερτ Οπενχάϊμερ/Robert Oppenheimer (1) Ρόμπερτ Ρέντφορντ/Robert Redford (1) Ρόμπερτ Φρανκ/Robert Frank (1) Ρόμπερτ Χας/Robert Hass (2) Ρομπέρτο Χουαρόθ/Roberto Juarroz (1) Ρουμανία (1) Ρωσία (3) Σ. Μπενβενούτο/S. Benvenuto (1) Σ. Πιρόν/S. Piron (1) Σαίξπηρ/Shakespeare (1) Σαν Φρανσίσκο (1) σαπουνόφουσκες (10) Σαρλ Μπωντλέρ/Charles Baudeilaire (1) Σαρλ Μπωντλέρ/Charles Baudeilaire (1) Σαρλ Πεγκί/Charles Péguy (1) Σαρλ Φουριέ/Charles Fourier (1) Σβετλάνα Αλεξίεβιτς/Светлана Алексиевич (1) Σέρεν Κίρκεγκωρ/Søren Kierkegaard (5) Σεσίλ Ιγγλέση Μαργέλου (1) Σέσιλ ντε Μιλ/Cecil DeMille (1) σθένος (4) Σιμόν Βέιλ/Simone Weil (6) Σιμόν Λέις/Simon Leys (1) σινεμά (44) Σίνεντ Ο'Κόνορ/Sinead O'Connor (1) Σίντνεϊ Λιουμέτ/Sidney Lumet (1) Σίσυφος (1) σκεπτικισμός (6) Σκιπίων ο Αφρικανός (1) σκουπιδοντενεκέδες (1) Σλαβόι Ζίζεκ/Slavoj Žižek (4) Σόνια (1) σοσιαλδημοκρατία (7) Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα (1) Σουηδία (3) Σουν Τζου/ 孫子 (1) σουρεαλισμός (7) σοφία (6) Σπύρος Κυριαζόπουλος (7) σταλινισμός (14) Σταμάτης Γονίδης (1) Σταμάτης Πολενάκης (1) Στάνλεϊ Κάβελ/Stanley Cavell (2) Στάνλεϊ Κιούμπρικ/Stanley Kubrick (1) Στάντις Λώουντερ/Standish Lawder (2) Στέλιος Κούλογλου (1) Στέλιος Ράμφος (1) Στεφάν Λαβινιότ/Stéphane Lavignotte (1) Στέφανος Λουπάσκο/Stephan Lupasco (4) Στέφανoς Ροζάνης (8) Στήβεν Πίνκερ/Steven Pinker (2) στρατόπεδα εργασίας (10) στρατόπερα αναψυχής (1) Σύλβια Πλαθ/Sylvia Plath (1) Σύλλογος Υπαλλήλων Βιβλίου-Χάρτου (3) Σύνταγμα (1) σχετικισμός (2) Σωκράτης (4) σώμα (3) Τ.Κ.Παπατσώνης (2) Τ.Σ. Έλλιοτ/T.S. Elliot (3) Τάκης Μίχας (2) Ταλίν (1) Τάλκοτ Πάρσονς/Talcott Parsons (1) Τάσος Λάγγης (2) Τέοντορ Αντόρνο/Theodor Adorno (1) τέχνη (71) τεχνικό σύστημα (40) τεχνοκρατία (28) τεχνολογικός μεσσιανισμός (41) τεχνοσάχλα (16) Τζ. Μπένθαμ/J. Bentham (1) Τζ. Ρ. Σάουλ/J. R. Saul (8) Τζ. Σενμπάουμσφελντ/G. Schönbaumsfeld (1) Τζ. Στ. Μιλλ/J. St. Mill (1) Τζ.Ρ.Ρ. Τόλκιν/J.R.R. Tolkien (1) Τζακ Α. Γκόλντστοουν/Jack A. Goldstone (1) Τζέημς Μπάλντουιν/James Baldwin (1) Τζέφρεϊ Χερφ/Jeffrey Herf (1) Τζον Γκρέι/John Gray (1) Τζον Κ. Γκαλμπρέιθ/John K. Galbraith (1) Τζον Λοκ/John Locke (3) Τζον Μ. Κούτσι/John M. Coetzee (2) Τζον Ρωλς/John Rawls (2) Τζον Σερλ/John Searle (6) Τζον Στάινμπεκ/John Steinbeck (1) Τζον Φ. Κέννεντυ/John F. Kennedy (3) Τζον Φόουλς/John Fowles (1) Τζον Χιούστον/John Houston (1) Τζον Ώστιν/John Austin (1) Τζορτζ Όργουελ/George Orwell (4) Τζορτζ Στάινερ/George Steiner (2) Τζόρτζιο Αγκάμπεν/Giorgio Agamben (4) Τζουζέπε Πίνοτ-Γκαλίτσιο/Giuseppe Pinot-Gallizio (1) Τζούλια Κρίστεβα/Julia Cristeva (1) Τομά Λεπετιέ/Thomas Lepeltier (1) Τομάς Ιμπάνιεθ/Tomás Ibáñez (1) Τόμας Πίντσον/ Thomas Pynchon (1) Τόμας Ρηντ/Thomas Reid (2) Τόμας Χομπς/Thomas Hobbes (4) Τόνι Νέγκρι/Toni Negri (2) Τόνι Σουάρτζ/Tony Schwartz (1) τραγωδία (10) Τρανσχιουμανισμός (1) Τριλεκτική (11) Τριστάν Τζαρά/Tristan Tzara (1) Τρόικα (21) Τσαρλς Ντέιβενπορτ/Charles Davenport (1) Τσαρλς Ράιτ Μιλλς/Charles Wright Mills (1) Τσαρλς Σ. Περς/Charles S. Peirce (1) Τσαρλς Τέιλορ/Charles Taylor (1) Τσαρλς Φορτ/Charles Fort (1) τυραννία (14) Υβ Λε Μανάκ/Yves Le Manach (9) Υβ Μισώ/Yves Michaud (1) υλισμός (13) υπαρξισμός (3) υποκείμενο (29) υπομονή (2) Φ. Ε. Ρεϊνάλ/F. E. Reynal (1) Φ. Σελίν/. Céline (1) Φ.Ντ. Πητ/F.D.Peat (1) Φαινομενολογία (1) Φελίξ Γκουαταρί/Félix Guattari (1) Φερνάντο Αρρραμπάλ/Fernando Arrabal (1) Φερνάντο Πεσσόα/Fernando Pessoa (2) Φθινόπωρο (1) Φίγκαρο (1) Φίλιπ Λάρκιν/Philip Larkin (1) Φιλοσοφία (76) Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι/Фёдор Достоевский (5) Φλαν Ο' Μπράϊαν/Flann O' Brien (1) Φουκουσίμα (3) Φρ. Ένγκελς/Fr. Engels (7) Φρ. Νίτσε/Fr. Nietsche (11) Φρ. Σιμιάν/Fr. Simiand (1) Φρ. Φουρκέ/Fr. Fourquet (1) Φράνσις Μπέικον/Francis Bacon (1) Φρανσουά Γκρουά/François Grua (1) Φρανσουά Καραντέκ/François Caradec (1) Φρανσουά Λυοτάρ/François Lyotard (1) Φρανσουά Φουρκέ/François Fourquet (1) Φραντς Κάφκα/Frantz Kafka (2) Φρέντερικ Τέιλορ/Frederick Taylor (1) Φρέντερικ Τζέιμσον/Frederick Jameson (1) Φρήντριχ Γιάκομπι/Friedrich Jacobi (1) Φρήντριχ Έμπερτ/Fredrich Ebert (1) Φρήντριχ Μουρνάου/Friedrich Murnau (1) Φρήντριχ Χάγιεκ/Friedriech Hayek (2) Φριτς Λάιστ/Fritz Leist (1) φρμκ (13) Φρόιντ/Freud (5) Φώτης Τερζάκης (1) Χ. Λ. Μπόρχες/J. L. Borges (2) Χ. Μ. Εντσενσμπέργκερ/H. M. Enzensberger (1) Χάιμε Σεμπρούν/Jaime Semprun (1) χαρά (5) Χάρβαρντ (1) Χάρης Βλαβιανός (1) Χάρι Χόλε (1) Χάρυ Γκουγκενχάιμ/Harry Guggenheim (1) Χάρυ Φράνκφουρτ/Harry Frankfurt (1) Χέγκελ/Hegel (12) Χέερτ Μακ/Geert Mak (3) Χένρικ Ίψεν/H. Ibsen (1) Χέρμαν Μέλβιλ/Herman Melville (1) Χέρμπερτ Μαρκούζε/Herbert Marcuse (2) Χιλή (1) Χίλντε ντε Μπράιν/Hilde de Bruijn (1) χιούμορ (29) Χιροσίμα (4) Χλόη Κολλύρη (1) Χουάλ Βίβες/Juan Vives (1) χρήμα (13) χρήμα και μαγεία (21) Χρήστος Βακαλόπουλος (1) Χριστός (3) χρόνος (10) ψυχή (12) ωφελιμισμός (13) A.I. (6) Ange S. Vlachos (1) Bar Beduin (1) Beatnics (1) beton7 (12) BHL (2) Biennale (2) Bloomberg (1) Bob Dylan (1) Bob Marley (1) Bodies (3) Bruce Springsteen (1) Cinemarian (3) CNN (1) dada (2) dangerfew (77) David Bowie (1) DAVOS (2) Descombes (1) DOCUMENTA (1) Einsatzgruppe D (1) EMAF (1) Frank Zappa (3) Gaston Bachelard/Γκαστόν Μπασλάρ (1) Happyfew (5) HighSpeedAcces (1) Hippies (1) Hollowsky (161) Iggy Pop (1) Il Consigliere (3) intothepill (2) izi (230) Janitoring (1) Jazz (2) Jeffrey Lee Pierce (1) Jimmy Cliff (1) Joe Strummer (1) Johnny Cash (2) Keith Richards (1) La Tribune (1) Malaguena (1) Mark Twain (1) Miles Davis (2) Monty Python (1) Muppet Show (1) nem68 (1) Nick Cave (1) Nosotros (1) psonia (4) RadioBubble (61) Renty (3) Ringo Star (1) RSA (1) Salon De Vortex (5) Scott Asheton (1) Serajevomag (1) sexbox (2) socialmedia (2) Tales from the Crypt (1) TESTS! (6) TwixtLab (1) UNICEF (1) urban hacking (13) Wall Street Journal (1) wobblies (2) Zακ Μπουβρές/Jacques Bouveresse (1) Zabriskie Point (1) zi (1) Zoviets (1)