26 Μαΐου 2015

Ο Γκυ Ντεμπόρ σκηνοθέτης | Ομιλία Hollowsky στο Cinemarian


«Κυρίες και Κύριοι, η ταινία που σας προβάλλουμε απόψε, είναι μια ταινία βαθιά ερωτική∙ μια ταινία πρωτόγνωρης έως σήμερα τόλμης που θα μείνει στην ιστορία του κινηματογράφου!»
Με αυτά τα λόγια ξεκίνησε την παρουσίαση της δεύτερης προβολής των Ουρλιαχτών ο φίλος του Ντεμπόρ, ο δαιμόνιος Σερζ Μπερνά, εκείνο το μακρυνό έτος 1952. Τι το επακολούθησε θα το πούμε, κι ίσως ως ένα βαθμό θα το δούμε, αργότερα.

Αυτό που θα προσπαθήσω τώρα, είναι να τοποθετήσω τις τρεις πρώτες, κι αγαπημένες μου, ταινίες του Γκυ Ντεμπόρ στο πλαίσιο μες από το οποίο γεννήθηκαν, ώστε να πάρουμε μια μικρή έστω αίσθηση της ατμόσφαιρας και των προσδοκιών που τις συνόδευσαν −ατμόσφαιρα και προσδοκίες που ίσως ακόμα σήμερα τις συνοδεύουν και τις κάνουν ταινίες πραγματικά, και όχι «μουσειακά», ενδιαφέρουσες και για εμάς.

Πρέπει ευθύς εξαρχής να τονίσω ότι, σε αντίθεση με τις ταινίες που γύρισε μετά το 1973, αυτές οι τρεις πρώτες ταινίες του Γκυ Ντεμπόρ −Ουρλιαχτά (1952), Για το Πέρασμα μερικών Προσώπων μέσα από μια Αρκετά Σύντομη Χρονική Μονάδα (1959) και Κριτική του Διαχωρισμού (1961)− είναι έκδηλα ταινίες ενός ξεχωριστού ανθρώπου, ο οποίος μετείχε ενεργά σε ένα συλλογικό επαναστατικό ρεύμα και το ενδιαφέρον του ήταν περισσότερο να συμβάλλει στον εμπλουτισμό αυτού του ρεύματος παρά στην ανάδειξη ενός ατομικού έργου του, στην υπεράσπισή του, ή στο νοσταλγικό απολογισμό κάποιων σπουδαίων στιγμών του παρελθόντος του, όπως συμβαίνει κατά κύριο λόγο με τις επόμενες.

Επομένως, οφείλουμε −του το οφείλουμε, θα έλεγα− να δούμε τις ταινίες αυτές όχι μόνο σαν καρπούς του οπωσδήποτε εξαιρετικού προσωπικού ταλέντου του Ντεμπόρ (θα το κάνουμε και αυτό παρακάτω), αλλά και σε συνάρτηση με το ρεύμα στο οποίο αφιέρωσε ολόψυχα και γενναιόδωρα τα πρώτα σαράντα χρόνια της ζωής του.

Εκείνο το ανατρεπτικο ρεύμα, που περνώντας από διάφορα μονοπάτια έφτασε μέσα από το «Φαντασιακό Μπαουχάους» του Άσγκερ Γιόρν και τους «Λετριστές» του Ισίδωρου Ιζού στην «Καταστασιακή Διεθνή» το 1957, συγκροτήθηκε βήμα-βήμα σε όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 1950, δηλαδή στο ξεκίνημα μιας εποχής που, ενώ σημαδεύτηκε από τη λεγόμενη οικονομική ανοικοδόμηση του Μεταπόλεμου, στο βάθος της ήταν μια καταρρεύσεων, το παροξυστικό αποκορύφωμα της οποίας μπορούμε να πούμε ότι ζούμε σήμερα.

Πιο συγκεκριμένα, με την επικράτηση του ναζισμού στους κόλπους ενός από τους πιο καλλιεργημένους και πολιτικοποιημένους λαούς της Ευρώπης, είχε καταρρεύσει τόσο η προσφιλής ιδέα των μοντέρνων καιρών, σύμφωνα με την οποία η «φωτισμένη συνείδηση» και η «εργαλειακή λογική» αρκούν για να ξεπεραστεί οριστικά η βαρβαρότητα και το συλλογικό κακό, όσο και η ρομαντική ιδέα μιας απεριόριστης εμπιστοσύνης στον «πλούτο» της ψυχικής ενδοχώρας του σύγχρονου ανθρώπου. Με την έκρηξη της ατομικής βόμβας στη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι είχε καταρρεύσει η έως τότε σχεδόν τυφλή πίστη, δεξιά και αριστερά της κυρίαρχης ιδεολογίας, στην τεχνολογία ως φορέα καθαρού απελευθερωτικού δυναμισμού και η ιδέα ότι αρκούσε η Τεχνική ν’ αλλάξει χέρια και αυτόματα θα υπηρετούσε το κοινωνικό καλό. Με την αποτυχία της προσπάθειας εύρεσης κοινού πεδίου μεταξύ των σουρεαλιστών και των κομμουνιστών, είχε καταρρρεύσει η ελπίδα μιας συμπόρευσης μεταξύ της πρωτοποριακής «αντί-αστικής» τέχνης και της «εργατίστικης» πολιτικής∙ και, μαζί με αυτήν, έμπαινε και πάλι ένα μεγάλο ερωτηματικό  για τις σχέσεις μεταξύ της πνευματικής πρωτοπορίας και της λαϊκής βάσης των σύγχρονων κοινωνιών. Με την ουγγαρέζικη επανάσταση τέλος, ένα χρόνο πριν από την ίδρυση της Κ.Δ., το 1956, θα κατέρρεαν και οι τελευταίες ψευδαισθήσεις για τη επαναστατική φύση και το ρόλο της Ε.Σ.Σ.Δ. ως «αντίπαλου δέους» της κεφαλαιοκρατικής Δύσης ―κάτι που σήμαινε, πως οι επαναστατικοί αγώνες των δυτικών λαών δεν θα είχαν πλέον να υπολογίζουν παρά στον εαυτό τους.

Τούτη η μαζική κατάρρευση τόσων μετώπων μέσα σε δυο δεκαετίες έθετε εκ των πραγμάτων κάθε ευαίσθητο άνθρωπο μπροστά ένα συγκλονιστικό σταυροδρόμι:


Από τη μια μεριά, η παράδοση στο μηδενισμό: «Όλες οι αξίες αποδείχτηκαν κίβδηλες, τέρμα οι αξίες! Ζόφος!». Όμως ο Ντεμπόρ, έπειτα ίσως από ένα σύντομο φλερτ με αυτό το μονοπάτι, ήταν από εκείνους που αντιτάχτηκαν σφοδρά σε αυτή την αδιέξοδη προοπτική. Το 1953 καλεί τους συντρόφους του να τελειώνουν «με τη μηδενιστική άνεση», τονίζοντας:
Το κόκκινο κρασί κι η άρνηση μέσα στα καφενεία, οι πρώτες αλήθειες της απόγνωσης, δεν θα είναι η κατάληξη τούτων των ζωών, που είναι τόσο δύσκολο να τις υπερασπιστεί κανείς ενάντια στις παγίδες της σιωπής, τους εκατό τρόπους να μπεις στη σειρά. Πέρα από αυτή την έλλειψη που είναι συνεχώς αισθητή, πέρ’ από την αναπόφευκτη και ασυγχώρητη απώλεια όλων όσα αγαπήσαμε, το παιχνίδι ακόμα παίζεται. Είμαστε εδώ. (…) Οφείλουμε να προωθήσουμε μια εξέγερση που να μας αφορά (…) ν’ αποδείξουμε μια ορισμένη άποψη της ευτυχίας, παρ’ όλο που την είδαμε να χάνει το παιχνίδι, άποψη με την οποία θα πρέπει να συντονιστεί ευθύς εξαρχής κάθε επαναστατικό πρόγραμμα. («Για να τελειώνουμε με τη μηδενιστική άνεση», Internationale Lettriste τχ 3, στο Το Αισθητικό και το Πολιτικό, εκδ. Ελεύθερος Τύπος). 
Ο Ντεμπόρ παίρνει λοιπόν, και θα ακολουθήσει με τη μεγαλύτερη συνέπεια, το άλλο μονοπάτι που άνοιξε εκείνη η εποχή καταρρεύσεων … στις οποίες, ας το πούμε, πρέπει να προστεθεί και η οικονομική κατάρρευση της οικογένειάς του. Το μονοπάτι που, απέναντι στη συνολική κατάρρευση, διεκδικεί μια εξίσου συνολική ανασυγκρότηση τόσο του στοχασμού όσο και της έκφρασης και της δράσης πάνω στα πράγματα.

Αλλά σε τι θα μπορούσε να υπολογίζει πια ο μεταπολεμικός μοντέρνος άνθρωπος, που έχασε την πίστη του στη «φωτισμένη συνείδηση» και στον πλούτο της «ψυχικής ενδοχώρας» του; Πώς θα μπορούσε η «ιστορική δράση» να είναι απάντηση σε αυτό το ερώτημα, τη στιγμή που γινόταν πλέον φανερό πως η «πνευματική» και η «λαϊκή» συνιστώσα της αδυνατούσαν να συμπορευθούν; Ποιο θα μπορούσε να είναι από εδώ και πέρα το νόημα της καλλιτεχνικής δραστηριότητας αλλά και ποιο, επίσης, της πολιτικής, με δεδομένο πλέον ότι από μια λαϊκή και εργατική επανάσταση μπορεί να προκύψει ένα τυρανικό καθεστώς;

Είναι φανερό πως πάνω στους ώμους του Ντεμπόρ και της παρέας του, όπως και όλων όσοι είχαν την ευαισθησία να οσφρανθούν το πρόβλημα, έπεφτε μεγάλο βάρος. Η ιστορία καλούσε σε μια ανασυγκρότηση όχι μόνο πολιτική αλλά και φιλοσοφική. Όχι μόνο στις πρακτικές αλλά και στον τρόπο σκέψης.

Όπως θα δούμε κι από τις ταινίες που ακολουθούν, οι άνθρωποι αυτοί δεν αρνήθηκαν να σηκώσουν, όσο κι όπως μπορούσαν καλύτερα, αυτό το βάρος. Απάντησαν στην πρόκληση των καιρών. Στηριγμένοι βέβαια, εκτός από τους «κλασσικούς» (Μαρξ, Χέγκελ), και σε διάλογο συχνά ζωντανό με ένα πλήθος στοχαστών, που είχαν λίγο πριν επισημάνει τις καταρρεύσεις που προαναφέραμε (Καρλ Κορς, Κώστας Παπαϊωάννου, Λιούις Μάμφορντ, Ζακ Ελλύλ, Γκύντερ Άντερς, Ανρί Λεφέβρ, κ.α.), και λογαριάζοντας στο πάθος τους για ζωή, συγκρότησαν ένα συγκεκριμένο ρεύμα που, χωρίς να του λείπουν τα πρωτότυπα ή έστω ενδιαφέροντα έργα, υπήρξε ιδιαίτερα ζωντανό κι ελπιδοφόρο κυρίως κατά το γεγονός ότι θέλησε συνειδητά να είναι ο τόπος συνάντησης και ενδεχομένως σύντηξης των πιο ριζοσπαστικών απαιτήσεων τριών μεγάλων ιστορικών ρευμάτων της ανθρώπινης δραστηριότητας.

Συγκεκριμένα:

  1. του ρεύματος της Πολιτικής ως ενδιαφέροντος, όχι για απλή διαχείριση αλλά για πρακτική επίδραση πάνω στην ιστορία με την απαίτησης για κατάργηση της διαχωρισμένης εξουσίας∙
  2. του ρεύματος της Τέχνης και της απαίτησης για άμεσο ποιοτικό μετασχηματισμό της ζωής ευρύτερα, και όχι για παραγωγή ιδιωτικών έργων προς κατανάλωση∙ και
  3. του ρεύματος του στοχασμού πάνω στην Ύπαρξη και της απαίτησης για μια ενότητα μεταξύ του άμεσου βιώματος και της αναπαράστασής του με την ηθική ευθύνη απέναντι στα πράγματα που αυτό συνεπάγεται −γι’ αυτό, ας το επισημάνω ξανά (για περισσότερα βλ. το Χρόνος και Υποκείμενο στον Γκυ Ντεμπόρ), είναι αδιανόητο να προσεγγίζει κανείς ανθρώπους που αυτό-ονομάστηκαν καταστασιακοί αγνοώντας ή υποβιβάζοντας τον υπαρξιακό στοχασμό, στον οποίον οφείλουμε την ίδια την έννοια της «κατάστασης», σύμφωνα με την οποία εκείνο που πρωτεύει είναι το «πώς είναι κάποιος σε ένα δεδομένο χώρο και χρόνο» και όχι οι αφηρημένες ιστορικές δυνάμεις.

Με αυτά τα δεδομένα θα πρέπει ακόμα να υπογραμμίσουμε τη ευφυΐα των πρώτων καταστασιακών, στο βαθμό που έδωσαν σ’   αυτή τη βούλησή τους και στη δράση τους μια συγκεκριμένη αιχμή, την «κριτική της καθημερινής ζωής» – δηλαδή, όπως διευκρινίζουν, την «κριτική και αδιάκοπη αναδημιουργία της ολότητας της καθημερινής ζωής (…) μέσα στις συνθήκες της σημερινής καταπίεσης, με στόχο την εμηδένιση αυτών των συνθηκών» (I.S., τχ 6, 1961, στο Ξεπέρασμα της Τέχνης, εκδ. Ύψιλον/βιβλία).

Όλες αυτές οι κατακτήσεις, τα ερωτηματικά και οι αγωνίες «φωνάζουν» μέσα από τις ταινίες του Ντεμπόρ που πρόκειται να απολαύσουμε. Όπως όμως συμβαίνει στην πραγματική ζωή, δεν είναι πράγματα που κερδήθηκαν από τη μια μέρια στην άλλη. Ούτε και βήμα-βήμα, άλλωστε. Κερδήθηκαν μέσα από μια σειρά μικρών ποιοτικών αλμάτων, αρχικά στο πεδίο της καλλιτεχνικής έκφρασης −που αποτελούσε το αγαπημένο πεδίο δράσης στα πρώτα βήματα του Ντεμπόρ και της παρέας του.

Να ’μαστε λοιπόν στα Ουρλιαχτά για χάρη του Σαντ, μια ταινία γνωστή σαν «ταινία χωρίς εικόνες».

Όμως εδώ θα πρέπει να διευκρινήσουμε κάτι έχει τη σημασία του και μάλλον διέφυγε από ορισμένους υμνογράφους του Ντεμπόρ. Τα Ουρλιαχτά δεν ήταν η πρώτη ταινία χωρίς εικόνες. Κυρίως: ο Ντεμπόρ δεν τα είχε εξαρχής συλλάβει σαν μια ταινία χωρίς εικόνες. Πράγματι, στην πρώτη βερσιόν του σεναρίου τους, που παρουσίασε ο Ντεμπόρ στο πρώτο και μοναδικό τεύχος της επιθεώρησης Ιon στις 23 Απριλίου του 1952, βλέπουμε ότι τα Ουρλιαχτά προβλέπονταν να έχουν εικόνες. Τι μεσολάβησε και τελικά γύρισε την ταινία όπως θα τη δούμε;

Λίγο καιρό νωρίτερα, το Σεπτέμβριο του 1951, ο στενός τότε σύντροφος του Ντεμπόρ, Ζιλ Βολμάν, είχε ολοκληρώσει την μάλλον πρώτη πραγματικά ταινία χωρίς εικόνες με τον τίτλο LAnticoncept, Η Αντί-Έννοια. Κινούμενος στο πνεύμα του πνευματικού πατέρα τους, Ισίδωρου Ιζού −ο οποίος με την ταινία του Πραγματεία Σάλιου και Αιωνιότητας (1950-1951) θέλησε να σπάσει τη σχέση εικόνας-λόγου στον κινηματογράφο ούτως ώστε να μην «υπνωτίζεται» το κοινό από τον βομβαρδισμό ενός λόγου-υπηρέτη εικόνων−, ο Βολμάν έκανε ένα μικρό άλμα παραπέρα: κατάργησε εντελώς τις εικόνες.

Πατώντας βέβαια στον Ανεμικό (από το άνεμος) Κινηματογράφο (1926) του Μαρσέλ Ντυσάν, η Αντί-Έννοια προβάλλει επί 70 λεπτά πάνω σ’ ένα μετεωρολογικό μπαλόνι διαμέτρου 2 μέτρων φουσκωμένο με ήλιον μια ανελέητη διαδοχή μαύρων και λευκών κύκλων ενώ, έπειτα από μια σύντομη εισαγωγή όπου ο Βολμάν διαβάζει με άτονη φωνή ένα καταιγιστικό κείμενο για τον κινηματογράφο, ο μόνος ήχος είναι «μεγαπνοϊκές» απαγγελίες, δηλαδή περίπου: φωνές και λαρυγγισμοί.

Με αυτή την ταινία, ο Βολμάν ξεκαθαρίζει το αισθητικό πλαίσιο, πάνω στο οποίο χτίστηκαν λίγο αργότερα και τα Ουρλιαχτά. Στο κείμενό του Γιατί οι Θεατές θα Ουρλιάξουν κατά την Προβολή της Αντι-Έννοιας, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Cinema το Μάιο του 1952, εξηγεί αναλυτικά αυτό που θα είναι ο σκελετός και των Ουρλιαχτών:

  1. Η ιστορία απελευθερώνεται από τη φωνή μέσω μιας άτονης αφήγησης∙
  2. Η φωνή μιλάει χωρίς να καθοδηγείται αναγκαστικά από τις δράσεις κι έτσι φαίνεται σημαντική (όπως η Όπερα)∙
  3. Οι δράσεις σπάνε πριν ολοκληρωθούν και συμπληρώνονται από ένα «αχρονικό» κείμενο, όπου ολοκληρώνεται ο τόνος.
Όπως μπορεί να υποψιαστεί κανείς, οι θεατές άρχισαν πράγματι να ουρλιάζουν κατά την πρώτη προβολή της Αντί-Έννοιας, που έγινε το Φεβρουάριο του 1952 στην κινηματογραφική λέσχη «Αβανγκάρντ 52»∙ και δυο μήνες αργότερα, στις 2 Απριλίου του 1952, η εθνική Επιτροπή Ελέγχου των Κινηματογραφικών Έργων (ναι!) απαγόρευσε την προβολή της.

Καταλαβαίνουμε τώρα γιατί, συμπαραστεκόμενος στον φίλο του, ο Ντεμπόρ όχι μόνο του αφιέρωσε τα Ουρλιαχτά, αλλά και τα γύρισε τελικά σαν μια ταινία χωρίς εικόνες, προβάλλοντάς τα μάλιστα, 30 Ιουνίου του 1952 στην ίδια αίθουσα, την «Αβανγκάρντ 52», όπου 3 μήνες νωρίτερα είχε προβληθεί η Αντί-Έννοια. Τούτη τη φορά ωστόσο, οι υπεύθυνοι της λέσχης … «Πρωτοπορία», δεν περίμεναν τα ουρλιαχτά των θεατών. Στα 20 περίπου λεπτά της προβολής, έκοψαν πολύ απλά το ρεύμα.

Στη δεύτερη βέβαια προβολή των Ουρλιαχτών, που θα γίνει τον Οκτώβριο του ίδιου χρόνου, ο Ντεμπόρ και η παρέα του έρχονται προετοιμασμένοι −κι αξίζει να πούμε δυο λόγια πάνω σ’ αυτό, μιας και δείχνει ανάγλυφα τα όσα είπαμε για το «ανατρεπτικό ρεύμα».

Πριν από την προβολή, εισαγωγή κάνει ένας υποτίθεται «διακεκριμένος Ελβετός καθηγητής κινηματογραφολογίας», που δεν είναι άλλος από τον Σερζ Μπερνά∙ και όπως είπαμε, αναγγέλλει στους ανύποπτους θεατές ότι θα παρακολουθήσουν μια «μοναδική και άκρως τολμηρή ερωτική ταινία». Τα φώτα σβήνουν, ο χρόνος περνάε, τίποτα. Ο κόσμος αρχίζει να δυσανασχετεί όταν ξαφνικά, από τη γαλαρία όπου είναι μαζεμένοι οι νεαροί Λετριστές, η Μισέλ Μπερνστάιν, σύντροφος του Ντεμπόρ, αφήνει μια παρατεραμένη διαπεραστική κραυγή. Τα φώτα ανάβουν ξανά. Αμηχανία, γκρίνιες. Ξάφνου ορμάει στην αίθουσα ο Ντεμπόρ με τις μπομπίνες της ταινίας παραμάσχαλα. Ανεβαίνει στο θάλαμο προβολής. Τα φώτα ξανασβήνουν. Γύρω στο μισάωρο, το κοινό αρχίζει να γιουχάρει. «Πού είναι οι ερωτικές σκηνές;», αναφωνεί κάποιος∙ για να του απαντήσουν οι Λετριστές: «Στην αίθουσα αν τολμάς!». «Και ο ντε  Σαντ που είναι;», διαμαρτύρεται ένας άλλος, για να του απαντήσει ο Μπερνά: «Ποιος ντε Σαντ; Δεν εννοούσε άνθρωπέ μου τον μαρκήσιο αλλά τον κύριο Ερνέστ Σαντ, επαγγελματία πορνοβοσκό στην οδό Νικολά Φλαμέλ!». Και πάνω στο χαμό, οι Λεττριστές από τη γαλαρία αρχίζουν να πετάνε στον κόσμο σακούλες με αλεύρι...

Αν όμως τα Ουρλιαχτά δεν πρωτοτύπησαν μορφικά, σίγουρα ως προς το περιεχόμενο έκαναν ένα βήμα παραπέρα από την Αντί-Έννοια. Διότι, στη θέση των «μεγαπνοϊκών» βρυχηθμών, έβαλαν λόγο. Ένα λόγο που χωρίς να ξεδιπλώνεται με την κλασική διαδοχή «αρχή-μέση-τέλος» −είπαμε: ζητούμενο είναι να μην τοποθετηθεί ο θεατής στην παθητική θέση του καταναλωτή εικονογραφημένων ιστοριών−, στροβιλίζεται γύρω από ένα «θέμα»: με διάθεση προκλητική και μ’ ένα «ασύντακτο» μοντάζ, εκδιπλώνει ένα σχεδόν θεωρητικό σχόλιο γύρω από την καταστολή, τον έρωτα και το δύσκολο πάθος για ζωή σ’ εκείνους τους καιρούς κατάρρευσης.

Πιστεύω πως αρκεί και μόνο η φράση με την οποία κλείνει η ταινία για να αισθανθούμε όλο τον κραδασμό της και την ίδια τη θέση του Γκυ Ντεμπόρ απέναντι στο έργο, που έπρεπε ν’ αναλάβει ο ίδιος και η παρέα του:
«Ζούμε σαν χαμένα παιδιά τις ανολοκλήρωτες περιπέτειές μας»∙
όπου «χαμένα παιδιά» ονομάζονταν οι αποστολές αυτοκτονίας μέσα στις γραμμές του εχθρού κατά στον πόλεμο.

Πανέμορφος αυτοπροσδιορισμός εκείνου του ανατρεπτικού ρεύματος, αλήθεια…

Όμως δεν πρέπει να μας διαφύγει η γνώμη του ίδιου του Ντεμπόρ για την ταινία του αυτή. Με ένα ύφος σχεδόν «μπλαζέ», έκδηλα αποστασιοποιημένο, γράφει το 1957, αναφερόμενος στην προβολή της ταινίας στο Λονδίνο:
Τον περασμένο Ιούνιο, προέκυψε το αναμενόμενο σκάνδαλο με την παρουσίαση στο Λονδίνο ενός φίλμ που είχα κάνει το 1952 και που δεν είναι μια παραπλάνηση, πολύ δε λιγότερο μια ταινία καταστασιακή, αλλά σχετίζεται με τις πολυσύνθετες λετριστικές επιρροές εκείνης της εποχής […] και επομένως μετέχει πλήρως στη φάση της αποσύνθεσης, και μάλιστα στην πιο ακραία μορφή της, χωρίς να έχει καν τη θέληση, πέρα από μερικούς προγραμματικούς υπαινιγμούς, για θετικές εξελίξεις […] Οι παθητικοί καταναλωτές της κουλτούρας […] μπορούν να γουστάρουν οποιαδήποτε εκδήλωση της αποσύνθεσης […] Πιστεύω μάλιστα ότι θα φτάσουν στο σημείο να αγαπούν το φιλμ μου και τη ζωγραφική των πιθήκων (άλλο καταστασικό πείραμα αυτό, σ.τ. Γ.Δ.Ι.) μέσα σε πέντε μ’ έξι χρόνια από τώρα […] («Ακόμα μια προσπάθεια αν θέλετε να είστε καταστασιακοί», Potlach, τχ 29, στο Τι είναι ο Λετρισμός, εκδ. Ελεύθερος Τύπος).
Μήπως ο Ντεμπόρ είχε πάψει ν’ αγαπάει την πρώτη του ταινία; Όχι βέβαια. Όμως, αποχαιρετώντας την με τούτα τα λόγια, προανάγγειλε το επόμενο άλμα της δημιουργικής του πορείας, που θα έρθει, σε ό,τι αφορά τον κινηματογράφο του, με τα επόμενα δύο φίλμ. Και πράγματι, με Το Πέρασμα μερικών προσώπων μέσω μιας αρκετά σύντομης χρονικής μονάδας (1959), ο Ντεμπόρ αφήνει πίσω του τον κινηματογράφο του Ιζού και του Βολμάν, και κάνει το βήμα του πατώντας πλέον … σε ποιον άραγε;  Αξίζει να το επισημάνουμε. Θα άρεσε κιόλας, πιστεύω, στον Ντεμπόρ, που λάτρευε τα αινίγματα, την κρυπτικότητα και τις αποκωδικοποιήσεις.

Είναι γνωστό λοιπόν ότι σε μια κρίσιμη αλληλογραφία του με τον τότε φίλο και σύντροφό του, Τζιανφράνκο Σανγκουινέτι την ταραγμένη ιταλική δεκαετία του 1970, ο Ντεμπόρ υπέγραφε ως «Καβαλκάντι». Όλοι νόμιζαν βέβαια πως, απευθυνόμενος στον Τοσκανέζο φίλο του, υπονοούσε με το ψευδώνυμό του τον Φλωρεντίνο ποιητή Γκουίντο Καβαλκάντι. Λάθος! −όπως μας επισήμανε ο φίλος μας Υβ Λε Μανάκ, σύντροφος του Ντεμπόρ και της παρέας του το Μάη του ’68 και εξίσου δεινός στις αποκωδικοποιήσεις.

Υπογράφοντας «Καβαλκάντι» ο Ντεμπόρ απέτιε κρυφά φόρο τιμής στον πρωτοπόρο Βραζιλιάνο σκηνοθέτη Αλμπέρτο Καβαλκάντι (1897-1982), ο οποίος, κατά τη διαμονή του στο Παρίσι, γύρισε το 1926 την εκπληκτική ταινία Rien que des heures −μια πανέμορφη ποιητική ταινία με θέμα-σκηνικό το Παρίσι, που ξεκινάει με την εξής διακήρυξη:
Αυτή η ταινία είναι μια ταινία χωρίς υπόθεση. Δεν είναι παρά μια ακολουθία εντυπώσεων πάνω στο πέρασμα του χρόνου.
Βλέποντας το Πέρασμα μερικών Προσώπων μέσα από μια αρκετά σύντομη Μονάδα Χρόνο εύκολα θα καταλάβετε ότι, πράγματι, αυτόν τον Καβαλκάντι εννοούσε ο Ντεμπόρ.

Βέβαια και πάλι ας προσεχθεί, πως το «δάνειο» στο επίπεδο της μορφής, του ύφους και της ατμόσφαιρας της ταινίας, δεν εμπορίζει ούτε αναιρεί καθόλου την εξαιρετική πρωτοτυπία στο επίπεδο του λόγου των ταινιών του Ντεμπόρ.

Υπάρχει πράγματι μια ριζική διαφοροποίηση του Περάσματος και της Κριτικής, όπως και όλων των επόμενων ταινιών του, από τα Ουρλιαχτά στο γεγονός ότι, πλέον, όχι μόνο η οθόνη δεν είναι κενή αλλά επιχειρείται ένας σαφής και ευκρινής διάλογος του λόγου με την εικόνα. Διάλογος, και πάλι, όχι με την έννοια του ομιλούντος κινηματογράφου αλλά μ’ ένα τρόπο, που επιχειρεί −και κατά τη γνώμη μου το πετυχαίνει απόλυτα− μέσα από διαρκείς ρήξεις στη ροή του λόγου και των εικόνων, στη συμπαράθεση ομιλίας με γραπτές διακηρύξεις, κι ένα εκπληκτικό μοντάζ, να κρατάει σε επαγρύπνηση τη συνείδηση και τη διάθεση του θεατή.

Κι ακόμα: γίνεται τώρα, ξεκινώντας από το Πέρασμα, ακόμα πιο σαφής, πέρα από την υπεράσπιση της ψυχής της παρέας του, η κριτική στάση του Ντεμπόρ απέναντί της, η κριτική του για τον εγκλωβισμό της σ’ ένα μικρόκοσμο εξέγερσης που δεν του αρκούσε, και το κάλεσμά του για το άνοιγμα εκείνο, που οδήγησε στην επιχείρηση Καταστασιακή Διεθνής:

Όταν ασκείται μέσα σ’ ένα κλειστό κύκλωμα, η ελευθερία υποβιβάζεται σε όνειρο, γίνεται απλή αναπαράσταση του εαυτού της. […]
Αυτό που έπρεπε να καταργηθεί, συνεχίζεται∙ και μαζί και η φθορά μας. Μας καταστρέφουν. Μας διαχωρίζουν. Τα χρόνια κυλούν και δεν αλλάξαμε τίποτα. […]
τονίζει στο Πέρασμα μερικών Προσώπων…

Ήρθε όμως η ώρα να αφήσουμε τις ίδιες τις ταινίες να μας μιλήσουν −και σίγουρα θα πουν στον καθένα μας πολλά, και ίσως διαφορετικά απ’ όσα είπαν σε μένα, αλλά εξαιρετικά ζωντανά πράγματα, πιστεύω.

Να σημειώσω μόνο, σαν μια τελευταία νύξη της όλης ατμόσφαιρας γύρω από αυτές, ότι και στις δυο επόμενες ταινίες του, στη μέση των γυρισμάτων ο Ντεμπόρ χρειάστηκε να διακόψει για να πάρει μέρος στις παλλόμενες, τότε, Συνδιασκέψεις της Καταστασιακής Διεθνούς: του Μονάχου (Απρίλιος 1959) και του Λονδίνου (1960).


Μάιος 2015
Γιάννης Hollowsky Ιωαννίδης


Σημ. HS  Όποιος ενδιαφέρεται για περισσότερα, μπορεί να βρει εδώ μια συγκροτημένη κριτική της ντεμπορικής θεωρίας του θεάματος.



2 σχόλια:

Otto Nückel είπε...

Θέλαμε να πούμε σαν καλλιτέχνες που είμαστε(που τελικά εκδιώχθηκαν από την ΚΔ)πως τα καλλιτεχνικά έργα του Ντεμπόρ και της παρέας του, έθεσαν εκ νέου το ζήτημα της πρωτοπορίας , αλλά ως φάρσα, κι αυτό γιατί όσοι έχουμε βγάλει τη ριμάδα την ΑΣΚΤ γνωρίζουμε ότι τα καλλιτεχνικά πεπραγμένα των καταστασιακών μέσα σε αυτή την αμφιλεγόμενη "ιστορία της τέχνης" καταλαμβάνουν όλα μαζί ένα υποεκατοστό από ένα μέτριας αναγνωρισιμότητας έργο για παράδειγμα του Μάλεβιτς, ή του Ντυσαν ή κάποιου Frans Masereel ...τέλος πάντων οι οπαδοί των καταστασιακών οι καταστασιασμένοι έχουν πατήσει τη πεπονόφλουδα της έκλαμψης για τα καλά, όπως όλοι οι ρομαντικογενείς τουτου του κόσμου...
Σας ευχαριστούμε για το κατατοπιστικό σας πρόλογο.

HollowSky είπε...

@ Otto,
νομίζω ότι οι καταστασιακοί (και οι αριστεροί λετριστές πριν απ' αυτούς) δεν ανήκουν, ή τελοσπάντων δεν μπορούν να ειδωθούν σαν υποκεφάλαιο (ή υποσημείωση, αν προτιμάς) στην Ιστορία της Τέχνης. Ακόμα και όσοι από αυτούς ήταν (και) καλλιτέχνες. Θέλω να πω, ότι το όποιο έργο έκανε οποιοσδήποτε από αυτούς ως καταστασιακός, δηλαδή στο πλαίσιο και τους στόχους αυτού του οργανωμένου ρεύματος, δεν ήταν, δεν μπορεί να θεωρηθεί ως "έργο τέχνης" με την έννοια του ατομικού καλλιτεχνικού επιτεύγματος. Γι' αυτό το λόγο προσπάθησα, στην ομιλία αυτή, να τοποθετήσω τα συγκεκριμένα έργα -διαχωρίζοντάς τα από τις 3 επόμενες ταινίες του Ντεμπόρ- μεσα στο πλαίσιο αυτού του ρεύματος και να μην τα δω απλώς σαν "έργα τέχνης", αλλά σαν έργα που στόχος τους ήταν ο εμπλουτισμός κι η διεύρυνσή του.
Σ' ευχαριστώ κι εγώ για το σχόλιο.

Related Posts Plugin for WordPress, Blogger...

Ετικέτες

1000 ρέγγες (7) 1100 (1) 1789 (2) 1837 (1) 1846 (1) 1848 (1) 1850 (1) 1871 (1) 1900 (2) 1907 (1) 190cm (4) 1917 (12) 1919 (1) 1936 (2) 1939 (1) 1940 (1) 1943 (2) 1944 (1) 1946 (1) 1947 (1) 1950 (2) 1952 (1) 1957 (1) 1965 (3) 1967 (1) 1968 (5) 1969 (1) 1978 (2) 1980 (1) 1983 (1) 2003 (1) 2006 (1) 2008 (9) 2015 (1) Α. Μπορντίγκα/A. Bordiga (1) Α. Σβιατόγκορ/А. Святогор (1) Α.Ι. (7) Α.Κέννυ/A. Kenny (1) Α.Κοντ/A.Comte (1) Α.Ντ.Μονκρετιέν/A.de Montchretien (1) αγάπη (5) Αγγλία (3) Αγία Πετρούπολη (1) Αδάμ Σμιθ/Adam Smith (9) Αθήνα (13) Αιδ. Μπίλι/Rev Billy (1) Άινσταϊν (1) Αισχύλος (1) Άκης Πάνου (1) Ακρόπολη (2) Αλαίν Καγιέ/Alain Caillé (1) Άλαν Τιούρινγκ/Alan Turing (2) Άλασνταιρ Μακιντάιρ/Alasdair MacIntyre (1) Αλβέρτος ο Μέγας (1) Αλέκα Παπαρήγα (1) Αλέξανδρος Κοζέβ/Alexandre Kojève (2) Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης (1) Αλέξανδρος Σμέμαν/Александр Шмеман (1) Αλέξανδρος Σοκούροφ/Алекса́ндр Соку́ров (1) Αλέξανδρος Τομπάζης (1) Αλέξανδρος Τρόκκι/Alexander Trocchi (1) Αλεξάντερ Μπέρκμαν/Александр Беркман (3) Αλέξης Ασλάνογλου (2) Αλέξης Καλοφωλιάς (1) Αλέξης ντε Τοκβίλ/Alexis deTocqueville (3) αλήθεια (27) Αληthεια (2) Αλκιβιάδης (1) αλλοτρίωση (61) Αλμπέρ Καμύ/Albert Camus (2) Άλμπερτ Σπέερ/Albert Speer (2) Άλμπερτ Φίνεϊ/Albert Finney (1) Αλμπέρτο Καβαλκάντι/Alberto Cavalcanti (2) Άλμπρεχτ Ντύρερ/Albrecht Duhrer (1) Άλντους Χάξλεϊ/Aldus Haxley (1) Αλταμίρα (6) Αλφειός (1) Αναξίμανδρος (1) ανάπτυξη (17) αναρχισμός (10) Ανδρέας Εμπειρίκος (1) Ανδρέας Παπανδρέου (1) ανθρώπινα πιράνχας (32) ανθρωπολογία (1) Άννα Άρεντ/Hannah Arendt (8) Άννα Ιβάνοβνα Μπελιάι/Анна Ивановна Беляй (1) Άννα Κοκκίνου (1) Ανρί Ντεμπριγιώ/Henry Debrillaut (1) Ανρί Λεφέβρ/Henri Lefebre (4) Ανρί Μισώ/Henry Michaux (2) Άνσελμ Γιάπε/Anselm Jappe (1) Άνταμ Κέρτις/Adam Curtis (1) Αντίνοος (1) Αντουάν ντε Σαιντ-Εξυπερύ/Antoine de Saint-Exupéry (1) Αντρέ Κερτέζ/André Kertész (1) Αντρέ Ορλεάν/André Orléan (5) Άντυ Γουώρχολ/Andy Warhol (2) Αντώνης Κουτρουμπής (1) αξία (13) Άρβο Περτ/Arvo Pärt (2) Αργυριάδης-Καλούμενος-Μπάτσης (1) Άρης Αλεξάνδρου (3) Άρης Κωνσταντινίδης (1) Άρης Μπερλής (1) Άρθουρ Λένινγκ/Arthur Lehning (1) Αρθούρος Σοπενχάουερ/Arthur Schopenhauer (3) Αριστοτέλης (14) Άσγκερ Γιόρν/Asger Jorn (21) Άυν Ραντ/Ayn Rand (3) Αφρική (2) Β. Γκ. Ζέμπαλντ/W. G. Sebald (2) Β.Α. Μότσαρτ/W.A/ Mozart (1) Βαγγέλης Αρτέμης (2) Βαλεντίν Βολόσινοφ/Валенти́н Воло́шинов (1) Βάλτερ Μπένγιαμιν/Walter Benjamin (6) Βανς Πάκαρντ/Vance Packard (2) Βασίλης Ηλιακόπουλος (2) Βασίλης Στρατιώτης (1) Βενετιά (1) Βενσάν Ντεκόμπ/Vincent (1) Βενσάν Ντεκόμπ/Vincent Descombes (16) Βέρνερ Χέρτσογκ/Werner Herzog (1) Βερολίνο (3) βία (20) Βιετνάμ (2) Βίκτωρ Μπούλλα/Виктор Буллаa (1) Βίκτωρ Ουγκώ/Victor Hugo (1) Βίκτωρ Σερζ/Ви́ктор Киба́льчич (1) Βίκτωρ Σκλόφκσι/Ви́ктор Шкло́вский (3) Βίκτωρ Φρανκλ/Victor Frankl (2) Βίλεμ Φλούσερ/Vilem Flusser (1) Βίνσεντ Μπράουν/Vincent Browne (1) βιοτεχνολογία (6) Βλαδίμιρος Λένιν/Влади́мир Ле́нин (6) Βλαντίμιρ Μαγιακόφκι/Влади́мир Маяко́вский (2) βοηθήματα μνήμης (11) Γαλλία (8) Γένεσις (1) Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος (4) Γερμανία (9) Γιάννηδες (1) Γιάννης Γρηγοριάδης (9) Γιάννης Ισιδώρου (4) Γιάννης Κάτρης (1) Γιάννης Πεδιώτης (3) Γιάννης Ρίτσος (3) Γιάννης Σκαρίμπας (3) Γιάννης Τσέγκος (1) Γιόζεφ Μπλοχ/Joseph Bloch (1) Γιόζεφ Ντίτζγκεν/Josef Dietzgen (1) γιορτή (18) Γιούργκεν Χάμπερμας/Jurgen Habermas (2) Γιόχαν Γκριμονπρέ/Johan Grimonprez (1) Γιόχαν Χουιζίνγκα/Johan Huizinga (3) Γιώργος Γαϊτάνος (1) Γιώργος Μακρής (1) Γιώργος Νικολαΐδης (1) Γιώργος Σεφέρης (2) Γιώργος Χαντζής (1) Γκ. Κ. Τσέστερτον/G.K. Chesterton (5) Γκ. Ράιλ/G. Ryle (1) Γκαίτε/Goethe (1) Γκέοργκ Ζίμελ/Georg Simmel (4) Γκετζ Άλυ/Götz Aly (1) Γκι Αμπέιγ/Guy Abeille (1) Γκίλμπερτ Ράιλ/Gilbert Ryle (2) Γκιόργκι Λίγκετι/György Ligeti (1) Γκιόργκι Λούκατς/György Lukács (4) Γκουίντο Καβαλκάντι/Guido Cavalcanti (1) Γκυ Ντεμπόρ/Guy Debord (23) Γκύντερ Άντερς/Günther Anders (9) γλώσσα (21) Γουάλας Στήβενς/Wallace Stevens (1) Γουδή (1) Γουίλιαμ Ήγγλετον/William Eggleton (1) Γουίλιαμ Μπάροους/William Burroughs (2) Γουίλιαμ Σαίξπηρ/William Shakespeare (3) Γούντι Άλλεν/Woody Allen (1) Γρηγόρης Βαλτινός (1) Δανία του Βορρά (2) Δανία του Νότου (5) Δελφοί (1) Δέσποινα Ζευκιλή (1) Δημήτρης Δημητριάδης (1) Δημήτρης Καραγιάννης (1) Δημήτρις Βεργέτης (1) δημιουργικότητα (8) Διεθνής (1) δικαιοσύνη (12) δοκιμασίες (3) Δουβλίνο (1) Δραπετσώνα (1) δυσφορία (30) Ε. Άνσκομπ/E. Anscombe (4) Ε. Βιλ/E. Will (1) Έ. Λ. Μάστερς / Ε. L. Masters (1) Ε.Ε. Κάμινγκς/E.E. Cummings (1) Ε.Χ. Γονατάς (1) Έζρα Πάουντ/Ezdra Pound (1) εικονική δημόσια σφαίρα (5) εικονογραφημένα κείμενα (10) εκπομπές (58) Ελβετία (1) Έλεν Κέλλερ/Helen Keller (1) Ελένη Ηλιοπούλου (1) Ελένη Μπέλλου (1) Ελευθερία (42) Ελευθεριακός (1) Ελίας Κανέττι/Elias Canetti (1) Εμίλ Μπενβενίστ/Emile Beneveniste (1) Εμίλ Ντυρκέμ/Emile Durkheim (1) Εμίλ Σιοράν/Emil Cioran (1) Έμιλυ Ντίκινσον/Emily Dickinson (2) Εμμανουήλ Καντ/Emmanuel Kant (2) Εμμανουήλ Λεβινάς/Emmanuel Levinas (3) Εμμανουήλ Μουνιέ/Emmanuel Mounier (1) Έντσο Τραβέρσο/Enzo Traverso (1) εξατομίκευση (45) εξέγερση (10) εξουσία (38) επανάσταση (25) επαναστατικός χαρτοπολτός (4) επιβίωση (5) επιστήμη (23) Έρασμος/Erasmus (1) εργασία (23) Ερίκ Σατί/Eric Satie (1) Έρικ Χομπσμπάουμ/Eric Hobsbaum (1) Έρνεστ Γκέλνερ/Ernest Gellner (1) Ερνστ Γιούνγκερ/Ernst Junger (2) Ερνστ Κασσίρερ/Ernst Cassirer (3) Ερνστ Μπλοχ/Ernst Bloch (1) ΕΡΩΔΙΟΣ (1) ΕΣΗΕΑ (2) ΕΣΣΔ (1) Ετιέν Ντε λα Μποεσί/Etien De la Boetie (1) Ευγένιος Ενρικέζ/Eugène Enriquez (1) Ευγένιος Ζαμιάτιν/Евге́ний Замя́тинn (1) Ευγένιος Ιονέσκο/Eugene Ionesco (1) ευρωπαϊκή προοπτική (49) ευτυχία (11) Ζ.-Ζ. Ρουσσώ/J.-J. Rousseau (1) Ζ.-Π. Βουαγιέ/J.-P. Voyer (5) Ζ.-Π. Ντιτέιγ/J.-P. Duteuil (1) Ζ.-Π. Ντυπουΐ/J.-P. Dupuy (1) Ζ.-Π. Σαρτρ/J.-P. Sartre (2) Ζακ Ελλύλ/Jacques Ellul (29) Ζακ Λακάν/Jacques Lacan (6) Ζακ Μπουβρές/Jacques Bouveresse (2) Ζακ Ντεριντά/Jacques Derrida (2) Ζακ Πρεβέρ/Jacques Prévert (2) Ζακ Σαπίρ/Jacques Sapir (2) Ζαν Ιτάρ/Jean Itard (1) Ζαν Μορώ/Jeanne Moreau (1) Ζαν Μπωντριγιάρ/Jean Baudrillard (1) Ζαν-Λυκ Γκοντάρ/Jean Luc Godard (3) Ζαν-Πιέρ Βερνάν/Jean Pierre Vernant (1) Ζαπατίστας (1) Ζάχα Χαντίντ/Zahā Ḥadīd (1) Ζάχος Παπαζαχαρίου (1) Ζεράρ Νταβί/Gerard Davy (1) Ζερμαίν Γκρηρ/Germaine Greer (1) Ζήσης Κοτιώνης (2) Ζήσης Σαρίκας (5) Ζιλ Ντελέζ/Gilles Deleuze (2) Ζιλ Ντωβέ/Gilles Dauve (1) Ζορ Βον/Zohr Vaughan (1) Ζύγκμουντ Μπάουμαν/Zygmunt Bauman (3) Ζυλ Ντωβέ/Gilles Dauvé (3) ζωή (45) Ζωρζ Μπατάιγ/Georges Bataille (1) ηθική (34) ΗΠΑ (19) Θανάσης Σβώλος (1) Θάτσερ/Thatcher (1) θέαμα/spectacle (13) Θένια Κουτρουμπή (1) Θεολόγος Βοσταντζόγλου (1) Θεός (16) Θεοφάνης Μελάς (2) Θεσσαλονίκη (2) Θήοντορ Ρόζακ/Theodore Roszak (1) θλίψη (12) Θοδωρής Χιώτης (1) Θόδωρος Ζιάκας (1) Θουκυδίδης (2) Ι.Θ. Κακριδής (1) Ίαν Χάκινγκ/Ian Hacking (2) Ιβάν Παβλόφ/Ива́н Па́влов (1) Ιβάν Τουργκένιεφ/Иван Тургенев (1) Ίγγα Κρεστενσεν/Inger Christensen (1) ιδρύματα τέχνης (7) ικέτες και ξένιοι (6) Ιλιάδα (1) Ιράν (1) Ισαάκ Μπ. Σίνγκερ/Isaac B. Singer (1) Ισπανία (1) Ισπαχάν (1) ιστορία (41) ισχύς (22) Ιχάμπ Χασσάν/Ihab Hassan (1) Ιωάννα Τσιβάκου (1) Ιωάννης ο Θεολόγος (1) Ιωσήφ Στάλιν/Ио́сиф Ста́лин (2) Κ.Π. Καβάφης (3) Κ.Σ. Λιούις/C.S. Lewis (4) Κάθλην Ρέιν/Kathleen Raine (1) καλλιτέχνες (24) Καλοκαίρι (8) Κάρελ Φουνκ/Karel Funk (1) Κάρεν Κίλιμνικ/Karen Kilimnik (1) Καρλ Γκέοργκ Μπύχνερ/Karl Georg Büchner (1) Καρλ Κορς/Karl Korsch (3) Καρλ Κράους/Karl Kraus (3) Καρλ Μαρξ/Karl Marx (33) Καρλ Πολάνυι/Karl Polanyi (2) Καρλ Σμιτ/Karl Schmidt (1) Καρλομάγνος (1) Κάρολος Δαρβίνος/Charles Darwin (1) Καρτέσιος/Descartes (7) Καταστασιακή Διεθνής/Internationale Situationniste (9) καταστασιακοί/situationnistes (20) Κατερίνα Αθανασίου (1) Κατερίνα Ηλιοπούλου (8) Κέβιν Κέλι/Kevin Kelly (2) Κεν Λόουτς/Ken Loach (1) Κεν Ρόμπινσον/Ken Robinson (1) Κένεθ Γκέργκεν/Kenneth Gergen (1) κενό (18) κεφαλαιοκρατία (37) Κίνα (1) Κλάους Κάρστενσον/Claus Carstensen (1) Κλερ Οζιάς/Claire Auzias (1) Κλωντ Λεβί-Στρώς/Claude Lévi-Strauss (4) Κομμούνα (1) κομμουνισμός (10) Κόνσταντ/Constant Niewenhuys (1) Κοπεγχάγη (1) Κόρα Ντάιαμοντ/Cora Diamond (1) Κορνήλιος Καστοριάδης (9) Κουρτ Βάιλ/Kurt Weil (1) Κουρτ Σβίττερς/Kurt Schwitters (1) κράτος (14) κρίση (32) Κριστιάν Ντελακαμπάιν/Christiane Delacampaigne (1) Κριστίν Λαγκάρντ/Christine Laguarde (1) Κριστόφ Κισλόφσκι/Krzysztof Kieslowski (1) Κρίστοφερ Λας/Christopher Lasch (4) Κροστάνδη (1) κυριαρχία (13) Κωνσταντίνος Καραμανλής (1) Κωνσταντίνος Ματσούκας (1) Κώστας Βάρναλης (1) Κώστας Δεσποινιάδης (4) Κώστας Κολημένος (1) Κώστας Παπαϊωάννου (7) Κώστας Χριστοδούλου (1) Κωστής Βελόνης (1) Κωστής Παπαγιώργης (2) Λ. Βίττγκενσταϊν/L. Wittgenstein (17) Λα Μετρί/ La Mettrie (1) Λάζαρος Αρσενίου (3) Λάκι Λουτσιάνο/Lucky Luciano (1) Λάμπρος Κωνσταντάρας (1) Λάο Τσε/老子 (1) Λαρς φον Τρίερ/Lars von Trier (1) λενινισμός (6) Λεξικό Κριαρά (1) Λεξικό Liddell-Scott (2) Λέο Στράους/Leo Strauss (1) Λεόν Βαλράς/Léon Walras (2) Λέσχη Φιλελεύθερης Ανάγνωσης (1) Λετονία (1) Λετριστές/Lettristes (1) Λέων Σεστώφ/Лев Шесто́в (2) Λέων Τρότσκι/Лев Тро́цкий (3) Λιούις Μάμφορντ/Lewis Mumford (10) λογική (3) Λογιόλα/Loyola (1) Λόγος (26) λογοτεχνία (25) Λονδίνο (3) Λουί Αραγκόν/Louis Aragon (1) Λουί Μαλ/Louis Mal (1) Λουΐ ντε Σαιν Ζυστ/Louis de Saint Juste (1) Λουί Ντυμόν/Louis Dumont (6) Λουίς Αλτουσέρ/Louis Althusser (1) Λουίς Μπουνιουέλ/Louis Buñuel (3) Λουσιέν Μαλζόν/Lucien Malson (1) Λουσίντα και Ντέιβις Μάτλοκ/L & D Matlock (1) Λυγκέας (2) Λωτρεαμόν/Lautréamont (7) Μ. Γκωσέ/M. Gauchet (1) Μάης '68 (1) Μάικ Κέλυ/Mike Kelley (1) Μάικλ Χάρντ/Michael Hardt (1) Μάκης Μηλάτος (1) Μακιαβέλλι/Machiavelli (4) Μάλκολμ Λόουρι/Malcolm Lowry (1) Μάλκολμ Χ/Malcolm X (1) μανιφέστα (65) Μανόλης Λαμπρίδης (1) Μανώλης Αναγνωστάκης (3) Μαξ Βέμπερ/Max Weber (2) Μαξ Ήστμαν/Max Eastman (1) Μαρακές (1) Μάρθα Γκέλχορν/Martha Gellhorn (1) Μαρί ντε Ενζέλ/Marie de Hennezel (1) Μαρίνα Τσβετάγιεβα/Мари́на Цвета́ева (3) Μάρσαλ Σάλινς/Marshall Sahlins (5) Μαρσέλ Μαριέν/Marcel Mariën (1) Μαρσέλ Μως/Marcel Mauss (1) Μαρσέλ Ντυσάν/Marcel Duchamp (1) Μάρτζορι Πέρλοφ/Marjorie Perloff (1) Μάρτζορι Ρόουλινγκ/Marjorie Rowling (1) Μάρτιν Λούθερ Κινγκ/M.L. King (1) Μάρτιν Μπούμπερ/Martin Buber (1) Μάρτιν Χάιντεγγερ/Martin Heidegger (5) μελαγχολία (5) Μελούνα (1) Μέριλυν (1) Μεσαίωνας (7) Μέση Ανατολή (1) μεταμοντέρνο (10) μεταμορφωτική δύναμη (34) μηδέν (11) μηδενισμός (35) Μηνάς Εμμανουήλ (1) Μίλτος Θεοδοσίου (2) Μίλτος Σαχτούρης (2) Μίλτων Φρίντμαν/Milton Friedmann (1) Μιριέλ Μπαρμπερί/Muriel Barbery (1) Μισέλ Αλιετά/Michel Aglietta (1) Μισέλ Ουελμπέκ/Michel Houellebecq (3) Μισέλ Πικολί/Michel Piccoli (1) Μισέλ Σερ/Michel Serres (1) Μισέλ Τουρνιέ/Michel Tournier (2) Μισέλ Φουκώ/Michel Foucault (11) ΜΙΤ (1) Μίχαελ Λέβι/Michael Loewy (2) Μιχαήλ Θερβάντες/Miguel Cervantes (1) Μιχαήλ Μπακούνιν/Михаил Бакунин (2) Μιχαήλ Μπαχτίν/Михаи́л Бахти́н (1) Μιχαηλάγγελος Αντονιόνι/Michelangelo Antonioni (2) Μιχάλης Πάγκαλος (1) Μόμπυ Ντικ (1) Μόρις Ντρούρι/Maurice Drury (1) μουσική (36) Μουσταφά Καγιάτι/Mustafa Khayati (1) μοφερισμός/mofferism (6) Μπαρούχ Σπινόζα/Baruch Spinoza (1) Μπάρυ Άνσγουωρθ/Barry Unsworth (1) Μπέλα Ταρ/Béla Tarr (1) Μπέρναρντ Μάντεβιλ/Bernard Mandeville (1) Μπέρτολντ Μπρεχτ/Bertold Brecht (3) Μπίφο Μπεράρντι/Bifo Berardi (2) Μπλεζ Πασκάλ/Blaise Pascal (1) Μπομπ Ντύλαν/Bon Dylan (1) Μπρέτον Γουντς (1) Μπριζίτ Μπαρντό/Brigitte Bardot (2) Μύκονος (1) μυστικισμός (1) Μωρίς Μερλώ-Ποντύ/Maurice Merleau-Ponty (2) Ν.Α. Μπερντγιάεφ/ Н/ А. Бердя́ев (1) Ν.Γ. Πεντζίκης (1) ναζιστοφασισμός (29) ναρκισσισμός (10) Νασρεντίν Χότζας (1) ναυαγοί (2) Νέα Ζηλανδία (1) Νέα Υόρκη (2) Νεάντερταλ (1) νεοφιλελευθερισμός (12) Νίκος Εγγονόπουλος (3) Νίκος Ζαχαριάδης (2) Νίκος Καρούζος (4) Νίκος Μπελογιάννης (1) Νίκος Σκοπλάκης (1) Νίκος Buccanier Κούρκουλος (6) Νόαμ Τσόμσκι/Noam Chomsky (1) Νόρμπερτ Ελίας/Norbert Elias (1) νους (24) Νούτσιο Όρντινε/Nuccio Ordine (1) Ντ. Ουίγκινς/D. Wiggins (2) Ντ. Χάνκοκ/D. Hancock (1) Ντέιβιντ Λυντς/David Lynch (3) Ντέιβιντ Μπομ/David Bohm (1) Ντέιβιντ Ρικάρντο/David Ricardo (4) Ντέιβιντ Χιούμ/David Hume (4) Ντέσμοντ Μόρις/Desmont Morris (1) Ντμίτρι Πρίγκοφ/Дми́трий При́гов (1) Ντον Ντελίλο/Don Delillo (2) Ντόναλντ Γουίνικοτ/Donald Winnicott (2) Ντονέλα Μήντοους/Donella Meadows (1) Ξενοδοχείο των Ξένων (2) Ξενοφών (3) ξεψάρωμα (3) Ο. Σ. Βίκτορ/H. St Victor (1) Οδύσσεια (2) οικονομία (52) Οκτάβιο Πας/Octavio Paz (2) Όλγα Γερογιαννάκη (1) όλεθρος (29) Όμηρος (1) ομιλίες (13) ΟΟΣΑ (1) Ορφέας Απέργης (2) Όσκαρ Ουάιλντ/Oskar Wilde (2) Ουίσταν Ώντεν/Wystan Auden (3) Ουόλτ Ουΐτμαν/Walt Whitman (1) Π.Α.Ρενουάρ/P.A.Renoir (1) Π.Μ.Σ. Χάκερ/P.M.S. Hacker (6) παιδεία (7) παιχνίδι (7) Παναγιώτης Κονδύλης (10) Παπάγος (1) παπαρολογία (7) παράδοση (4) παραμύθιασμα (2) Παρίσι (1) Πάρνηθα (1) Πασκάλ Ενζέλ/Pascal Engel (1) Πάσχος Μανδραβέλης (3) Πέδρο Ματέο/Pedro Mateo (1) Πέπη Ρηγοπούλου (1) περιπέτεια (3) Πέτρος Αρτάνης (1) Πέτρος Κορνήλιος/Pierre Corneille (1) Πέτρος Παπαθανασίου (1) Πήτερ Γκητς/P.T. Geach (2) Πήτερ Κρηφτ/Peter Kreeft (1) Πήτερ Μπρουκ/Peter Brook (1) Πήτερ Ουίντς/Peter Winch (2) Πήτερ Ουότκινς/Peter Watkins (1) Πιέρ Μανάν/Pierre Manent (1) Πιέρ Μπουρντιέ/Pierre Bourdieu (1) Πιέρ-Ζοζέφ Προυντόν/Pierre-Joseph Proudhon (1) Πλαστήρας (2) Πλάτωνας (4) πλουραλισμός (1) ποίηση (67) πολεμικά κείμενα (11) πόλεμος (26) πόλη (25) πολιτική (47) Ποτάμι (1) προαίρεση (1) προεκλογικά μηνύματα (9) προλεταριάτο (47) Προμηθέας (1) προπαγάνδα (57) Πωλ Βιριλιό/Paul Virilio (1) Πωλ Βαλερύ/Paul Valery (1) Πωλ Ζοριόν/Paul Jorion (1) Πωλ Ζωγραφάκης (1) Πωλ Λαφάργκ/Paul Lafargue (2) Πωλ Ρικέρ/Paul Ricoeur (2) Ρ. ΜακΝαμάρα/R. MacNamara (3) Ραούλ Βανεγκέμ/Raoul Vaneigem (6) Ραούλ Σουρίτα/Raul Zurita (1) Ρας Ρίις/Rush Rhees (1) Ράσελ Τζάκομπι/Russel Jacobi (3) Ρέι Μπράντμπερι/Ray Bradbury (1) Ρέιμοντ Κάρβερ/Raymond Carver (1) Ρενέ Ζιράρ/René Girard (10) Ρενέ Κλερ/ René Clair (1) Ρισελιέ/Richelieu (1) Ρίτα Γκαβέρα (1) Ρίτσαρντ Κόμπντεν/Richard Cobden (1) Ρίτσαρντ Μοράν/Richard Moran (1) Ρίτσαρντ Ρόρτι/Richard Rorty (7) Ροβεσπιέρος (1) Ρόζα Λούξεμπουργκ/Rosa Luxembourg (3) Ρόζενταλ-Γιούντιν (1) ρομαντισμός (4) Ρομπέρ Αντέλμ/Robert Antelme (1) Ρόμπερτ Οπενχάϊμερ/Robert Oppenheimer (1) Ρόμπερτ Ρέντφορντ/Robert Redford (1) Ρόμπερτ Φρανκ/Robert Frank (1) Ρόμπερτ Χας/Robert Hass (2) Ρομπέρτο Χουαρόθ/Roberto Juarroz (1) Ρουμανία (1) Ρωσία (3) Σ. Μπενβενούτο/S. Benvenuto (1) Σ. Πιρόν/S. Piron (1) Σαίξπηρ/Shakespeare (1) Σαν Φρανσίσκο (1) σαπουνόφουσκες (10) Σαρλ Μπωντλέρ/Charles Baudeilaire (1) Σαρλ Μπωντλέρ/Charles Baudeilaire (1) Σαρλ Πεγκί/Charles Péguy (1) Σαρλ Φουριέ/Charles Fourier (1) Σβετλάνα Αλεξίεβιτς/Светлана Алексиевич (1) Σέρεν Κίρκεγκωρ/Søren Kierkegaard (5) Σεσίλ Ιγγλέση Μαργέλου (1) Σέσιλ ντε Μιλ/Cecil DeMille (1) σθένος (4) Σιμόν Βέιλ/Simone Weil (6) Σιμόν Λέις/Simon Leys (1) σινεμά (44) Σίνεντ Ο'Κόνορ/Sinead O'Connor (1) Σίντνεϊ Λιουμέτ/Sidney Lumet (1) Σίσυφος (1) σκεπτικισμός (6) Σκιπίων ο Αφρικανός (1) σκουπιδοντενεκέδες (1) Σλαβόι Ζίζεκ/Slavoj Žižek (4) Σόνια (1) σοσιαλδημοκρατία (7) Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα (1) Σουηδία (3) Σουν Τζου/ 孫子 (1) σουρεαλισμός (7) σοφία (6) Σπύρος Κυριαζόπουλος (7) σταλινισμός (14) Σταμάτης Γονίδης (1) Σταμάτης Πολενάκης (1) Στάνλεϊ Κάβελ/Stanley Cavell (2) Στάνλεϊ Κιούμπρικ/Stanley Kubrick (1) Στάντις Λώουντερ/Standish Lawder (2) Στέλιος Κούλογλου (1) Στέλιος Ράμφος (1) Στεφάν Λαβινιότ/Stéphane Lavignotte (1) Στέφανος Λουπάσκο/Stephan Lupasco (4) Στέφανoς Ροζάνης (8) Στήβεν Πίνκερ/Steven Pinker (2) στρατόπεδα εργασίας (10) στρατόπερα αναψυχής (1) Σύλβια Πλαθ/Sylvia Plath (1) Σύλλογος Υπαλλήλων Βιβλίου-Χάρτου (3) Σύνταγμα (1) σχετικισμός (2) Σωκράτης (4) σώμα (3) Τ.Κ.Παπατσώνης (2) Τ.Σ. Έλλιοτ/T.S. Elliot (3) Τάκης Μίχας (2) Ταλίν (1) Τάλκοτ Πάρσονς/Talcott Parsons (1) Τάσος Λάγγης (2) Τέοντορ Αντόρνο/Theodor Adorno (1) τέχνη (71) τεχνικό σύστημα (40) τεχνοκρατία (28) τεχνολογικός μεσσιανισμός (41) τεχνοσάχλα (16) Τζ. Μπένθαμ/J. Bentham (1) Τζ. Ρ. Σάουλ/J. R. Saul (8) Τζ. Σενμπάουμσφελντ/G. Schönbaumsfeld (1) Τζ. Στ. Μιλλ/J. St. Mill (1) Τζ.Ρ.Ρ. Τόλκιν/J.R.R. Tolkien (1) Τζακ Α. Γκόλντστοουν/Jack A. Goldstone (1) Τζέημς Μπάλντουιν/James Baldwin (1) Τζέφρεϊ Χερφ/Jeffrey Herf (1) Τζον Γκρέι/John Gray (1) Τζον Κ. Γκαλμπρέιθ/John K. Galbraith (1) Τζον Λοκ/John Locke (3) Τζον Μ. Κούτσι/John M. Coetzee (2) Τζον Ρωλς/John Rawls (2) Τζον Σερλ/John Searle (6) Τζον Στάινμπεκ/John Steinbeck (1) Τζον Φ. Κέννεντυ/John F. Kennedy (3) Τζον Φόουλς/John Fowles (1) Τζον Χιούστον/John Houston (1) Τζον Ώστιν/John Austin (1) Τζορτζ Όργουελ/George Orwell (4) Τζορτζ Στάινερ/George Steiner (2) Τζόρτζιο Αγκάμπεν/Giorgio Agamben (4) Τζουζέπε Πίνοτ-Γκαλίτσιο/Giuseppe Pinot-Gallizio (1) Τζούλια Κρίστεβα/Julia Cristeva (1) Τομά Λεπετιέ/Thomas Lepeltier (1) Τομάς Ιμπάνιεθ/Tomás Ibáñez (1) Τόμας Πίντσον/ Thomas Pynchon (1) Τόμας Ρηντ/Thomas Reid (2) Τόμας Χομπς/Thomas Hobbes (4) Τόνι Νέγκρι/Toni Negri (2) Τόνι Σουάρτζ/Tony Schwartz (1) τραγωδία (10) Τρανσχιουμανισμός (1) Τριλεκτική (11) Τριστάν Τζαρά/Tristan Tzara (1) Τρόικα (21) Τσαρλς Ντέιβενπορτ/Charles Davenport (1) Τσαρλς Ράιτ Μιλλς/Charles Wright Mills (1) Τσαρλς Σ. Περς/Charles S. Peirce (1) Τσαρλς Τέιλορ/Charles Taylor (1) Τσαρλς Φορτ/Charles Fort (1) τυραννία (14) Υβ Λε Μανάκ/Yves Le Manach (9) Υβ Μισώ/Yves Michaud (1) υλισμός (13) υπαρξισμός (3) υποκείμενο (29) υπομονή (2) Φ. Ε. Ρεϊνάλ/F. E. Reynal (1) Φ. Σελίν/. Céline (1) Φ.Ντ. Πητ/F.D.Peat (1) Φαινομενολογία (1) Φελίξ Γκουαταρί/Félix Guattari (1) Φερνάντο Αρρραμπάλ/Fernando Arrabal (1) Φερνάντο Πεσσόα/Fernando Pessoa (2) Φθινόπωρο (1) Φίγκαρο (1) Φίλιπ Λάρκιν/Philip Larkin (1) Φιλοσοφία (76) Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι/Фёдор Достоевский (5) Φλαν Ο' Μπράϊαν/Flann O' Brien (1) Φουκουσίμα (3) Φρ. Ένγκελς/Fr. Engels (7) Φρ. Νίτσε/Fr. Nietsche (11) Φρ. Σιμιάν/Fr. Simiand (1) Φρ. Φουρκέ/Fr. Fourquet (1) Φράνσις Μπέικον/Francis Bacon (1) Φρανσουά Γκρουά/François Grua (1) Φρανσουά Καραντέκ/François Caradec (1) Φρανσουά Λυοτάρ/François Lyotard (1) Φρανσουά Φουρκέ/François Fourquet (1) Φραντς Κάφκα/Frantz Kafka (2) Φρέντερικ Τέιλορ/Frederick Taylor (1) Φρέντερικ Τζέιμσον/Frederick Jameson (1) Φρήντριχ Γιάκομπι/Friedrich Jacobi (1) Φρήντριχ Έμπερτ/Fredrich Ebert (1) Φρήντριχ Μουρνάου/Friedrich Murnau (1) Φρήντριχ Χάγιεκ/Friedriech Hayek (2) Φριτς Λάιστ/Fritz Leist (1) φρμκ (13) Φρόιντ/Freud (5) Φώτης Τερζάκης (1) Χ. Λ. Μπόρχες/J. L. Borges (2) Χ. Μ. Εντσενσμπέργκερ/H. M. Enzensberger (1) Χάιμε Σεμπρούν/Jaime Semprun (1) χαρά (5) Χάρβαρντ (1) Χάρης Βλαβιανός (1) Χάρι Χόλε (1) Χάρυ Γκουγκενχάιμ/Harry Guggenheim (1) Χάρυ Φράνκφουρτ/Harry Frankfurt (1) Χέγκελ/Hegel (12) Χέερτ Μακ/Geert Mak (3) Χένρικ Ίψεν/H. Ibsen (1) Χέρμαν Μέλβιλ/Herman Melville (1) Χέρμπερτ Μαρκούζε/Herbert Marcuse (2) Χιλή (1) Χίλντε ντε Μπράιν/Hilde de Bruijn (1) χιούμορ (29) Χιροσίμα (4) Χλόη Κολλύρη (1) Χουάλ Βίβες/Juan Vives (1) χρήμα (13) χρήμα και μαγεία (21) Χρήστος Βακαλόπουλος (1) Χριστός (3) χρόνος (10) ψυχή (12) ωφελιμισμός (13) A.I. (6) Ange S. Vlachos (1) Bar Beduin (1) Beatnics (1) beton7 (12) BHL (2) Biennale (2) Bloomberg (1) Bob Dylan (1) Bob Marley (1) Bodies (3) Bruce Springsteen (1) Cinemarian (3) CNN (1) dada (2) dangerfew (77) David Bowie (1) DAVOS (2) Descombes (1) DOCUMENTA (1) Einsatzgruppe D (1) EMAF (1) Frank Zappa (3) Gaston Bachelard/Γκαστόν Μπασλάρ (1) Happyfew (5) HighSpeedAcces (1) Hippies (1) Hollowsky (161) Iggy Pop (1) Il Consigliere (3) intothepill (2) izi (230) Janitoring (1) Jazz (2) Jeffrey Lee Pierce (1) Jimmy Cliff (1) Joe Strummer (1) Johnny Cash (2) Keith Richards (1) La Tribune (1) Malaguena (1) Mark Twain (1) Miles Davis (2) Monty Python (1) Muppet Show (1) nem68 (1) Nick Cave (1) Nosotros (1) psonia (4) RadioBubble (61) Renty (3) Ringo Star (1) RSA (1) Salon De Vortex (5) Scott Asheton (1) Serajevomag (1) sexbox (2) socialmedia (2) Tales from the Crypt (1) TESTS! (6) TwixtLab (1) UNICEF (1) urban hacking (13) Wall Street Journal (1) wobblies (2) Zακ Μπουβρές/Jacques Bouveresse (1) Zabriskie Point (1) zi (1) Zoviets (1)