"Το αληθινό πρόβλημα των φιλελεύθερων καπιταλιστικών κοινωνιών βρίσκεται στον κυρίαρχο σε αυτές μηδενισμό. Είναι ένας μηδενισμός αντίθετος από εκείνον για τον οποίο μίλησε ο Νίτσε. Δεν είναι πια μια κριτική απόρριψη των κατεστημένων αξιών, αλλά η αποσύνθεσή τους μέσα σε μια παθητική αδιαφορία. Ίσως αντί για μηδενισμό θα έπρεπε να μιλάμε για ηδονισμό. Διότι ο χαρακτήρας του μηδενιστή είναι τραγικός ενώ ο ηδονιστής είναι παραιτημένος. Ο σύγχρονος ηδονισμός είναι διαφορετικός από τον επικούρειο. Δεν τολμάει ν' αντιμετωπίσει το θάνατο καταπρόσωπο. Δεν είναι σωφροσύνη αλλά παραίτηση. Στο ένα άκρο του είναι κάτι σαν λαιμαργία, μια άπληστη αναζήτηση για περισσότερα, όλο και περισσότερα. Στο άλλο άκρο το είναι ένα κράμα εγκατάλειψης, παραίτησης, δειλίας μπροστά στη δυστυχία και το θάνατο. Παρά τη λατρεία των σπορ και της υγείας, η συμπεριφορά των δυτικών λαών μαρτυράει μια μείωση της ζωτικής ορμής. Ο ηδονισμός μας είναι ένας ηδονισμός κατάλληλος για ρομπότ και φαντάσματα."
- Octavio Pas (1983)
28 σχόλια:
Συνεχίζουμε εδω μετά το ωραιότατο απόσπασμα του -δεν θυμάμαι τώρα το νικ.
Ο Οκτάβιο έχει πει πολλά ενδιαφέροντα πράγματα, και από νωρίς, για το ζήτημα αυτό.
Μεταφράζω εδώ στα πρόχειρα λίγα αποσπάσματα από μια συνέντευξή του:
«[…] Όταν αυτή η νεωτερική έμφαση στο άτομο συνδυάζεται με τον αντί-ιστορικό χαρακτήρα ενός έθνους, που προσανατολίζεται ορμητικά στο μέλλον και προσπαθεί να λησμονήσει το παρελθόν, δημιουργεί στον πολιτισμό ένα είδος ναρκισσισμού του παρόντος, ο οποίος καταλήγει σε μια ιδιώτευση που είναι ταυτόχρονα ηδονιστική και απομονωτική. Αυτή η παθητική αδιαφορία προς τις αξίες είναι ίσως ο πραγματικός δαίμονας των φιλελεύθερων κοινωνιών. Είναι πραγματικά μια μορφή μηδενισμού.
[…] Αυτή η έμφαση στην άμεση ικανοποίηση και ανταμοιβή στο παρόν φανερώνει μια έλλειψη πίστης στο μέλλον. Η Αμερική έχει καταντήσει ένας ηδονιστικός πολιτισμός.
Δεν είμαι κατά του ηδονισμού. Είμαι κατά του ηδονισμού όταν παραβλέπει το θάνατο. […] Ο Επίκουρος δεν ήταν ένας ευτελής ηδονιστής. Καταλάβαινε ότι ο θάνατος είναι το όριο τη ζωής. Αυτό το αναστοχαστικό στοιχείο δεν το βλέπω στον αμεριάνικο ηδονισμό.
Μια ακόμα ένδειξη της απουσίας πίστης στο μέλλον είναι ο τρόπος με τον οποίον η εξέγερση μετακινήθηκε από μια εξέγερση στο όνομα γενικών αξιών σε μια εξέγερση στο όνομα επιμέρους ζητημάτων. Στο παρελθόν, οι επαναστάσεις της νεοτερικότητας σε όλο τον κόσμο γίνονταν στο όνομα παγκόσμιων ιδεών. Η μεγάλη προλεταριακή επανάσταση του μαρξισμού, που καλούσε στην ενότητα όλων των εργατών της γης, ήταν η τελευταία από αυτές. Τώρα οι μαύροι αμερικάνοι ξεσηκώνονται επειδή είναι μαύροι, οι ομοφυλόφιλοι επειδή είναι ομοφυλόφιλοι, οι γυναίκες επειδή είναι γυναίκες, οι μεξικάνοι επειδή είναι μεξικάνοι. Όταν τα επιμέρους γίνονται σημαντικότερα από τις γενικές ιδέες, αυτό σημαίνει πως τα συμφέροντα της στιγμής θεωρούνται σημαντικότερα από την πίστη σ’ ένα καλύτερο μέλλον.
[…] Επειδή οι ΗΠΑ είναι μια μοντέρνα χώρα με αντί-ιστορικό προσανατολισμό, ενσαρκώνει τις αντιφάσεις της Νεοτερικότητας. Από τη μια μεριά, το ναρκισσιστικό παρόν, το οποίο θεωρεί τη μνήμη και την ιστορία καταπιεστές της ελευθερίας, οδηγεί στο μηδενισμό. Παρόλα αυτά, με ένα τρόπο μεσιανικό, υπάρχει εκεί και πίστη σε ένα ξεχωριστό πεπρωμένο της χώρας, η οποία εξαιρεί την Αμερική από την ιστορία που δεσμεύει όλους τους άλλους.
[…] Όταν βλέπεις τα πράγματα μόνον από τη νεωτερική οπτική γωνία, είναι γενικά δύσκολο να τα βγάλεις πέρα με την ανθρωπότητα και την ιστορία, διότι αυτός ο αφηρημένος, ορθολογιστικός ηθικισμός αγνοεί τη φύση της πραγματικότητας, αγνοεί τα πάθη, αγνοεί τη σεξουαλικότητα, αγνοεί τη ζωή των ενστίκτων, τη ζωή των βιολογικών ενορμήσεων. Μόνο ένα νέο ήθος, που θα θεμελιώνεται στην αναγνώριση αυτών των ορμών, μπορεί να αντιμετωπίσει με όρους ηθικούς την ιστορική εμπειρία της ανθρωπότητας».
από http://www.digitalnpq.org/archive/1987_winter/border.html
Ωραίο θέμα ανοίξατε!
Ο Μεξικάνος είπε κι αυτό:
"Η τεχνολογία δεν είναι μια εικόνα του κόσμου αλλά ένας τρόπος δράσης πάνω στην πραγματικότητα. Ο μηδενισμός της τεχνολογίας δεν εντοπίζεται μόνο στο γεγονός ότι αυτή αποτελεί την τελειότερη έκφραση της θέλησης για ισχύ, αλλά και στο γεγονός ότι στερείται νοήματος".
υγ μήπως σωστότερο είναι να γράφετε Paz και όχι Pas;
συγχαρητήρια και για το ποστ και για το μπλογκ σας.
Διαβάζω και το φοβερό σαιτ σας και απορώ, πως τόσο καιρό δεν το γνώριζα (ενώ από ότι κατάλαβα αφού μίλησα με έναν δυο φίλους όλοι οι άλλοι μάλλον το χαίρονται από καιρό)
"Δεν είμαι κατά του ηδονισμού. Είμαι κατά του ηδονισμού όταν παραβλέπει το θάνατο. […] Ο Επίκουρος δεν ήταν ένας ευτελής ηδονιστής. Καταλάβαινε ότι ο θάνατος είναι το όριο τη ζωής. Αυτό το αναστοχαστικό στοιχείο δεν το βλέπω στον αμεριάνικο ηδονισμό.
"
ο επίκουρος δεν ήταν χριστιανός, η αμερική είναι χριστιανική, εκεί είναι η διαφορά στην αντίληψη των ορίων της ηδονής χάρη στο θάνατο. όπως τα λέει ο οκτάβιος, είναι σα να εννοεί ότι ο επικούρειος ηδονισμός ήταν "καλλίτερος" ή "μετρημένος". για το δεύτερο ας αμφιβάλλουμε πιστεύοντας τα σχετικά διασωθέντα, για το πρώτο με τι κριτήρια;
όσο για τη σχέση μεταξύ του νιτσεϊκού μηδενισμού και του σημερινού μηδενισμού, τους εμφανίζει ως αντίθετους. γιατί να μην είναι ο δεύτερος συνέπεια του νιτσεϊκού (αλλά όχι μόνο αυτού και με τίποτε κυρίως αυτού) μηδενισμού, όχι αναπόφευκτη αλλά δεδομένη;
@ fatefull,
σ' ευχαριστώ για τα καλά σου λόγια!
---
@ Γιάννη,
μάλλον με την έννοια του "καλύτερος" το έλεγε ο Οκτάβιο. Με ποιο κριτήριο; Δεν γνωρίζω. Έλεγε, ενδιάμεσα, το εξής: "Ο αληθινός ηδονιστής δεν είναι σκλάβος αλλά κύριος του χρόνου και του εαυτού του. Δίνει αξία στην ηδονή αλλά επίσης αντιλαμβάνεται ότι τα πάντα είναι πρόσκαιρα και στο τέλος υπάρχει ο θάνατος". Φαίνεται λοιπόν να πίστευε, πως μια τέτοια εαυτοκυριαρχική στάση είναι καλύτερη από την παθητική εγκατάλειψη στην ηδονή.
Για τους δυο μηδενισμούς, ίσως το αντίθετο δεν αποκλείει οπωσδήποτε να είναι το ένα απότοκος του άλλου ή στενά συνδεδεμένο με το άλλο. Εξαρτάται πού εντοπίζει κανείς την αντίθεση. Γι' αυτό και λέμε καμιά φορά για "αντίθετες όψεις του ίδιου νομίσματος".
Η αντίθεση πάντως που εντοπίζει ο Οκτάβιο, είναι, όπως έλεγε, μεταξύ μιας "κριτικής απόρριψης των κατεστημένων αξιών" και μιας "αποσύνθεσής τους μέσα στην αδιαφορία". Αυτή η αντίθεση δεν είναι, νομίζω, από εκείνες τις ριζικότερες αντιθέσεις, που αποκλείουν να είναι το ένα δεδομένο του άλλου.
Ο Επίκουρος πρέπει να είναι ο πλέον ηλίθιος φιλοσόφος που παρήγαγε ο αρχαίος κόσμος αν κρίνουμε από τους σημερινούς οπαδούς του και τη χρήση του.
(δεν εννοώ φυσικά τον Πας)
Υπάρχει άραγε κάποιος "ηδονιστής" που δεν είναι για τα πανηγύρια;
@ Γιάννη,
μια συμπληρωματική διευκρίνηση.
Έγραψα προηγουμένως: "Φαίνεται λοιπόν να πίστευε, πως μια τέτοια εαυτοκυριαρχική στάση είναι καλύτερη από την παθητική εγκατάλειψη στην ηδονή."
Συμπληρώνω: καλύτερη - κατά τον Οκτάβιο - από την άποψη της κοινωνικής θέσμισης, αν κρίνω το σύνολο της συνέντευξής του, στην οποία αρκετά κεντρική θέση έχει η ανάδειξη των (κατ' αυτόν) δυο κεντρικών αντιφάσεων των Ηπα, δηλ. το γεγονός ότι είναι ταυτόχρονα αυτοκρατορία και δημοκρατία, και το ότι θεμελιώθηκε στο διαχωρισμό δημόσιου και ιδιωτικού.
Γνωμοδότα,
"λέει ο Επίκουρος "να πράττεις το κάθε τι σαν να σε έβλεπε ο Επίκουρος"
έχεις δίκαιο, αν κρίνω από κάτι δημοφιλή ελληνικά βλογ επικουροκοινωνικοδαρβινιστών θετικισμός και οποιον πάρει ο χάρος.
oper εδει δειξαι
Εγώ ένα πράγμα δεν καταλαβαίνω.
Πώς γίνεται, μέσα σ' ένα κόσμο όπου βασιλεύει ο ηδονισμός (οποιουδήποτε είδους), οι άνθρωποι να ζούνε τόσο άσκημα;
Και το ότι ζούνε τόσο άσκημα (σκατά, πραγματικά) δεν το λέω μόνο εγώ, με τα ίσως αυθαίρετα κριτήριά μου, το λένε κι οι ίδιοι οι (κατά φαντασία;) "ηδονιστές".
Επίσης, δεν καταλαβαίνω πώς γίνεται, μέσα σ' ένα κόσμο όπου βασιλεύει ο μηδενισμός (οποιουδήποτε είδους), να εκδηλώνεται τόσο πολύ ο έμπρακτος σεβασμός απέναντι στις κυρίαρχες αξίες.
Bukanieros,
δεν μου φαίνεται τόσο πολύ παράξενο.
Ας πούμε, για το πρώτο, υποθέτω ότι γίνεται περίπου όπως όταν σ' ένα κόσμο που βασιλεύει η ατομική ιδιοκτησία και δοξάζεται η συσσώρευση κεφαλαίου, υπάρχουν τόσα εκατομμύρια πάμφτωχοι.
Για το δεύτερο πάλι, δεν βλέπω πώς το ένα αναιρεί το άλλο εάν δεχτούμε ότι κυρίαρχη αξία σήμερα είναι η ωφελιμιστική επιβίωση, πολύ πρόχειρα μισοσκεπασμένη πλέον από τα ράσα της Πανσέπτου Οικονομίας.
κυρίαρχη αξία μπορεί να είναι και η επιβίωση και η συναδέλφωση των λαών. έμπρακτα και λεκτικά, αντίστοιχα.
κάποιος που δεν έχει να φάει, δεν έχει κατά νου κάθε στιγμή τον ηδονισμό (μόνο ως απουσία πόνου ίσως), αλλά απλώς να φάει και αυτόν τον μήνα. όμως ο άνθρωπος δεν μπορεί να σταματήσει να στοχοθετεί όλο και ανώτερα επίπεδα πρόσβασης στο "αγαθό", όπως κι αν αυτό το αντιλαμβάνεται, οπότε όλοι είναι κατά μια έννοια ηδονιστές.
το να είσαι ηδονιστής, δηλαδή, δεν έχει να κάνει με την κατάστασή σου, αλλά με την επιδιωκόμενη κατάστασή σου ( : ηδονή συνέχεια ή και αυξανόμενη), και το ότι κάποιος κατά δήλωσή του ηδονιστής ζει καθ' ομολογία του "σκατά" δε συνεπάγεται πως αποδίδει την κατάσταση αυτή στον ηδονισμό, το αντίθετο, μέσω του ηδονισμού θεωρεί ότι θα την ξεπεράσει.
λέει ο οκτάβιος
"είναι γενικά δύσκολο να τα βγάλεις πέρα με την ανθρωπότητα και την ιστορία, διότι αυτός ο αφηρημένος, ορθολογιστικός ηθικισμός αγνοεί τη φύση της πραγματικότητας, αγνοεί τα πάθη, αγνοεί τη σεξουαλικότητα, αγνοεί τη ζωή των ενστίκτων, τη ζωή των βιολογικών ενορμήσεων. Μόνο ένα νέο ήθος, που θα θεμελιώνεται στην αναγνώριση αυτών των ορμών, μπορεί να αντιμετωπίσει με όρους ηθικούς την ιστορική εμπειρία της ανθρωπότητας."
δεν τα αγνοεί ο ορθολογισμός της νεωτερικότητας, απλά τα εντάσσει στην ηθική, είτε μέσω της παιδείας η οποία θα εξημερώσει τα πάθη και θα θα καθαρίσει την αγνή υφή τους από τις κακοήθειες της ιστορίας είτε μέσω της άποψης ότι το επιμέρους κακό συντελεί στο γενικό καλό. αυτά βέβαια είναι επί χάρτου (όχι ως προσπάθεια, ως πραγμάτωση), αλλά νομίζω αν παρακάτω επεξηγεί το νέο αυτό ήθος, πρέπει να παρατεθεί η συνέχεια των απόψεών του.
hollow sky,
πράγματι, μπορεί να προηγείται χρονικά (και έτσι νομίζω πως έγινε τους τελευταίους αιώνες) η "κριτική απόρριψη των κατεστημένων αξιών" και να έπεται η "αποσύνθεσή τους μέσα στην αδιαφορία". και απλώς να βρισκόμαστε στο δεύτερο στάδιο ως προς τις άλλοτε κατεστημένες αξίες. και το δεύτερο στάδιο ίσως δεν πάσχει από έλλειψη αυτοκυριαρχίας.
@ Γιάννη,
το δεύτερο στάδιο, αυτό στο οποίο γίνεται η αποσύνθεση των κατεστημένων αξιών μέσα στην αδιαφορία (αν κατάλαβα καλά) δεν πάσχει από έλλειψη αυτοκυριαρχίας;
αφού ο ηδονισμός είναι υποχρεωτικός μέχρι αναισθησίας και μέχρι θανάτου για μερικούς τουλάχιστον, οι άλλοι να τραβάνε κουπί. Αν μπορείς, σου λέει, μην απολαμβάνεις. Μπορούμε όμως να βγούμε από τον χώρο στον οποίο "δεν θα μπορεί να ζήσει κανείς χωρίς να αγοράσει ή να πουλήσει" και από τις επιρροές του; η δοκιμή τουλάχιστον είναι δωρεάν:)
paranoid android,
το βούλιαγμα στον ηδονισμό-αποσύνθεση των αξιών μέσα στην αδιαφορία ενδεχομένως να γίνεται με αυτοκυριαρχία, έπειτα από την κριτική αποδόμηση των αξιών στο πρώτο στάδιο και την ψύχραιμη διαπίστωση ότι δεν μπορούν πια να σταθούν αξίες αντικειμενικά, όπως άλλοτε (φάνταζαν ότι) στέκονταν, πριν από το πρώτο στάδιο.
γι' αυτό επειδή ο ηδονισμός είτε είναι ισχυρό ένστικτο για μερικούς είτε το πιο πρόχειρο αποκούμπι για όσους διαπίστωσαν το παραπάνω, ενισχύεται και, ασφαλώς, ακόμη κι οι μύγες μες στο γάλα συχνά-πυκνά δεν καταλαβαίνουν γιατί δε θα έπρεπε να βαφτούν άσπρες:)
πολύ καλή συζήτηση, αλλά το θέμα είναι που θα βρούμε σήμερα το 1... και όχι το άπειρο
Φίλοι,
νομίζω πως καίριο ρόλο στη σημερινή μορφή παθητικού μηδενισμού παίζει ο εξαιρετικές διερυμένος πλέον αποκλεισμός της μεγάλης πλειοψηφίας των ανθρώπων από τη συμμετοχή στη διαμόρφωση κοινών πεπρωμένων και κατ' επέκταση στη διαμόρφωση ενός προσωπικού σχεδίου ζωής, που θα υπερβαίνει τη σφαίρα της απλής επιβίωσης και της τετριμένης καθημερινότητας.
Η μέγιστη πλειοψηφία περνάει 10 ώρες τη μέρα στη δουλειά βαστώντας τη θέση του απλού εκτελεστή προειλημμένων αποφάσεων και με ένα ελάχιστο περιθώριο συνεργασίας.
Ένα μεγάλο μέρος της ζωής, το έχουν αναλάβει πλέον τα διάφορα τεχνικά υποσυστήματα: μπορείς π.χ. να μάθεις "τι συμβαίνει στον κόσμο" χωρίς να βγεις από το σπίτι σου (δεν εξετάζω εδώ τι όντως μαθαίνεις).
Η ίδια η πολιτική έχει γίνει τελάλης της Οικονομίας, η οποία (υποτίθεται ότι) επιτάσσει ετούτο ή εκείνο με όρους "αδήριτης ανάγκης", "επιστημονικά ελεγμένης", και κάντε όλοι τουμπεκί.
Η τεχνοεπιστήμη γενικότερα πλασάρεται σαν ο Μάγος της Φυλής, που έχει το γιατρικό για όλα και συμφέρει περισσότερο, γιατί απλά πατάς ένα κουμπάκι κι έγινε η δουλειά σου.
κ.τ.λ., κ.τ.λ.
Μιλάμε για τρομαχτικά απελπιστική κατάσταση ακινητοποίησης.
Είναι να μην το ρίξεις στο τσόντα και να τα γράψεςι όλα στα @@@ σου;
Κοινώς λάσπη.
:-(
hollow sky,
όλα αυτά για την κατάσταση στην/με την οικονομοποίηση της πολιτικής, την τεχνολογία, τη δουλειά, τη συμμετοχή στα κοινά είναι πολύ σωστά. αλλά έτσι δεν ήταν και παλιότερα; ας πούμε οι λαοθάλασσες των μεταπολιτευτικών προεκλογικών συγκεντρώσεων δεν συμμετείχαν στον καθορισμό της μοίρας τους παρά μόνο στη φαντασία τους (όπως η κοινότητα των βλόγερ σήμερα), η επιστήμη ήταν ή προιωνιζόταν ως ο μάγος της φυλής, η οικονομία ήταν επίσης το μέγα παμφάρμακο (με σοσιαλιστικά πρόσημα) ή, πολύ παλιότερα, οι άνθρωποι δούλευαν απ' το πρωί ώς το βράδι.
νομίζω ότι η διαφορά έγκειται όχι στην κατάσταση αλλά στην διαπίστωση (ψύχραιμη ή μη) ότι δεν υπάρχει διέξοδος από την κατάσταση. τέτοια διαπίστωση δεν είχε γίνει αισθητή και πλειοψηφική πριν 25-30 χρόνια.
Γιάννη,
απαντώ με μικρή χρονοκαθυστέρηση. Δεν έχεις πολύ άδικο, όμως νομίζω ότι ισχύει και εδώ ο γενικότερος κανόνας, ότι όσο δεν αλλάζεις (ή δεν ανανεώνεις) μια κατάσταση, αυτή "χειροτερεύει", δηλαδή εξελίσσεται στο δικό της δρόμο.
Μ' αυτή την έννοια, πιστεύω πως ο σημερινός ηδονιστικός μηδενισμός δεν είναι μόνο αποτέλεσμα απογοήτευσης και διαπίστωσης ότι η κατάσταση δεν αλλάζει, αλλά και "στάδιο εξέλιξης" της ίδιας αυτής κατάστασης.
hollow sky,
υπό τις παρούσες συνθήκες, λ.χ. επειδή διευρύνεται το χάσμα πλούσιων-φτωχών, όσο περνά ο καιρός η δυνατότητα αντίδρασης των φτωχών θα μειώνεται..
η απογοήτευση για την οποία έκανα λόγο δεν οφείλεται στην παραπάνω διεύρυνση του χάσματος, αλλά στο ότι παλιότερα υπήρχε η (ψευδ)αίσθηση ότι υπάρχει εναλλακτική δυνατότητα. νομίζω μετά το 1991 (ή και νωρίτερα) αυτή η αίσθηση εξαφανίστηκε. όπως θα εξαφανιστεί, αν δεν εξαφανίζεται ήδη, και η αίσθηση πως τουλάχιστον ο μονόδρομος που απέμεινε οδηγεί σε τόπο χλοερό.
Μου δημιουργείται η εντύπωση ότι άποψη του Γιάννη είναι, κατά κάποιο τρόπο, πολύ "μηδενιστική".
Πάντως, σε ό,τι έχει να κάνει με τη "μηδενιστολογία", δείτε και τον Φιλόξενο Μηδενισμό του Σεβαστάκη (με κάθε επιφύλαξη).
Γιάννη,
για να εξηγήσω καλύτερα τι εννοώ λέγοντας, ότι "ο σημερινός ηδονιστικός μηδενισμός [...] είναι [...] και στάδιο εξέλιξης της ίδιας αυτής κατάστασης", η αντίληψη που έχω για το όλο πράγμα, είναι χοντρικά η εξής.
Αυτό που λέμε "αξίες", δεν είναι απλά "ηθικολογικά δέοντα" αλλά τα σημεία ή οι άξονες αναφοράς γύρω από τους οποίους συντίθεται το συλλογικό. Φυσικά είναι σχετικοί και αλλάζουν από (ιστορική) εποχή σε εποχή, όμως δεν μπορεί να υπάρξει ανθρώπινη συλλογικότητα και κοινωνία χωρίς τέτοιους άξονες, δλδ χωρίς αξίες.
Η κριτική απόρριψη των αξιών είναι ένα μέσον ανασύνθεσης των κοινωνιών γύρω από άλλους τέτοιους άξονες. Εάν αυτό το μέσον γίνει σκοπός, εάν η κριτική απόρριψη των αξιών γίνει αξία καθεαυτή, τότε υπάρχει πρόβλημα, διότι η απόρριψη είναι μια αναλυτική/αποδομητική διαδικασία που δεν παράγει, αυτή, σύνθεση.
Ας προσθέσουμε τώρα σε αυτό και το γεγονός, ότι η συγχρονη εποχή έβαλε στο επίκεντρο των αξιών της το Άτομο, δλδ έθεσε το Άτομο ως εγγυητή και ταυτόχρονα φορέα παροχής "καυσίμων" των αξιών της.
Έχουμε λοιπόν μια ιστορική εποχή που περιστρέφεται γύρω από το προικισμένο με αναγνωρισμένη ικανότητα κριτικής απόρριψης των αξιών (=συλλογικών συνθέσεων) Άτομο. Πώς και από πού εξασφαλίζει αυτή η εποχή τη συλλογική της σύνθεση;
Τη διασφαλίζει, προφανώς, μόνο στο βαθμό που θεωρεί το άτομο όχι ως ιδιώτη αλλά ως Πολίτη και που θεωρεί ως αξία των αξιών της τη Δημοκρατία. Επομένως, στο βαθμό που αποτυγχάνει σε αυτά, στο βαθμό που καθηλώνει το άτομο στην κατάσταση του ιδιώτη, στο βαθμό που κάνει αυταξία την απόρριψη των αξιών, στο βαθμό που υποτάσσει την Πόλη στην Αγορά και τη δημοκρατία σε κάποια ολιγαρχική παραλλαγή, έχει πρόβλημα. Πρόσεξε: πρόβλημα όχι απλώς λόγω απογοήτευσης αλλά λειτουργικό πρόβλημα. Χάνει τις καύσιμες ύλες της.
Σε τούτη τη φάση περιπέφτει στον παθητικό μηδενισμό. Δεν μπορεί να πετύχει συλλογική σύνθεση. Εγκαταλείπει τη σφαίρα του συλλογικού στους αυτοματισμούς της αγοράς και της τεχνολογίας. Το άτομο αισθάνεται έρμαιό τους. Βρίσκει δικαίωση μόνο στην ιδιωτική σφαίρα. Καθίσταται ανίκανο να συνθέτει συλλογικότητα. Η πολιτική εκτεχνικεύεται και μαζί βιολογικοποιείται, κ.τ.τ.
---
Bukaniero,
δεν το έχω υπόψη μου. Θα το δω. Θενξ!
hollow sky,
νομίζω το ζήτημα έχει δύο επίπεδα, αυτό των αξιών-διακηρύξεων και αυτό της πράξης: εννοείται του να είναι το άτομο πολίτης, σε μια δημοκρατία κ.λπ. τέτοιες αξίες και διακηρύξεις δεν έπαυσαν ακούγονται ποτέ στα τελευταία 200 χρόνια ούτε και να κυριαρχούν τα τελευταία 60 χρόνια. ακόμη και η δυτική μεταπολεμική αποδόμηση και ο σχετικισμός των αξιών γίνονταν πάντα με την προϋπόθεση ότι πριν από αυτά προηγείτο ή μετά ακολουθούσε η δημόσια δήλωση πίστης στα ανθρώπινα δικαιώματα και στη δημοκρατία. (*)
αλλά, αν κοιτάξουμε καλά τις διακηρύξεις αυτές, θα δούμε ότι πάντοτε υποτασσόταν η πόλη στην αγορά-αυτόματο πιλότο που θα έφερνε την ευημερία και θα απέτρεπε τον πόλεμο(από βολταίρο, σμιθ, μαρξ έως μπακούνιν) και η δημοκρατία στην ολιγαρχία (έμμεση δημοκρατία, αρχικώς ψήφος για τους λίγους, μαζική δημοκρατία, αριστερές σέχτες και κλίκες ηγετών). τα τελευταία 200 χρόνια είναι γεμάτα από το μοντέλο "ολιγαρχία/ελιτισμός, οικονομισμός". δεν διακηρύχθηκαν τώρα, δεν εφαρμόστηκαν πρώτη φορά τώρα. μόνο που έως τώρα ήταν πιο διαδεδομένο ότι "δεν πειράζει" αφού "τρώμε και δεν έχει βασανιστήρια". τώρα, που το φαί ίσως τελειώνει ή δεν είναι τόσο εξασφαλισμένο, ανακαλύπτουμε ότι "πειράζει".
κατέρρευσε αρχικά το ένα σκέλος του μοντέλου, αλλά υπήρχε η ελπίδα ότι (παρά τον ολιγαρχισμό και οικονομισμό) το άλλο θα εκπλήρωνε την υπόσχεση. ενώ τώρα ενδεχομένως να έχει τρωθεί σημαντικά το άλλο σκέλος, και αυτή η υποψία ελλείψει εναλλακτικών προτάσεων οδηγεί στο "ό,τι φάμε κι ό,τι πιούμε".
αν δεν είχε καταρρεύσει το ένα σκέλος ή δεν είχε εξαπλωθεί η παραπάνω υποψία, αν ξεπεραστεί η κρίση, πιστέυω ότι πάλι θα εμπιστευτούν όλοι το ρομπότ που τυπώνει χρήματα και κάνει τις πέτρες ψωμιά.
δεν είναι, λοιπόν, η ολιγαρχία ή ο οικονομισμός ή η (στο χώρο των διανοουμένων άλλωστε μόνο κυρίαρχη και ασυνεπής επιπλέον) κριτική των αξιών οι αιτίες του ηδονιστικού μηδενισμού, αφού τα αίτια αυτά υπήρχαν και πιο πριν και μάλιστα παλιότερα είτε προσδοκιόταν να εξαλειφθούν μέσω των ιδίων (δηλ. μέσω του οικονομισμού να ζήσουμε στην παιδική χαρά ή της έμμεσης δημοκρατίας να επιτευχθεί η άμεση) είτε θεωρούνταν καλά αφού "έκαναν τη δουλειά τους".
(*) γι' αυτό και η κριτική των αξιών δεν ανακηρύχτηκε η υπέρτατη αξία, κοινωνικά τουλάχιστον.
Γιάννη,
δεν είπα ότι η ολιγαρχία και ο τεχνο-οικονομισμός διακηρύχτηκαν τώρα για πρώτη φορά` ίσα-ίσα.
Νομίζω όμως (όταν π.χ. λες πως έως τώρα επικρατούσε το "δεν πειράζει αφού τρώμε και δεν έχει βασανιστήρια"), πως παραβλέπεις τους αγώνες που δόθηκαν αυτά τα 200 χρόνια και τον ανανεωτικό ρόλο που έπαιξαν - αγώνες για τη διεύρυνση της δημοκρατίας τόσο ποσοτικά (αναγνώριση δικαιωμάτων π.χ. σε εργατική τάξη και γυναίκες) όσο και ποιοτικά (επαναπροσδιορισμοί των δικαιωμάτων).
Τούτοι οι αγώνες ανανέωναν τα "καύσιμα" της νεοτερικότητας, τόσο με την έννοια των ελπίδων όσο και με την έννοια του "αφοσιωμένου" προσωπικού αλλά και της μαζικότερης κατανάλωσης.
Αυτή η διεύρυνση των ιδρυτικών αξιών και η ανανέωση καυσίμων ήταν απαραίτητες, για την ιστορική επικράτηση, τη λειτουργία και την "ευζωία" της νεοτερικότητας.
Αλλά το αγωνιστικό φρόνημα, που ενέπνεε αυτούς τους αγώνες για τη ΜΕΤΟΧΗ στη νεοτερικότητα, έχει πια εκλείψει. Κυρίως στη μητρόπολη, τη "Δύση".
Και εξέλιπε, γιατί η μετοχή στη νεοτερικότητα προσδιορίζεται από τον ορίζοντα του τοπίου της.
Π.χ. η εργατική τάξη αγωνίστηκε για το σοσιαλισμό και πέτυχε την αναγνώριση των συνδικαλιστικών και κομματικών εκπροσώπων της στην κοινοβουλευτική ολιγαρχία ...
i pio kairia sizitisi pu eho petixi sta ellinika blogs, tha epaneltho otan tha eho xrono gia sxolio
@ bastet,
ευχαριστούμε θερμά και ελπίζουμε να επανέλθεις σύντομα.
Διάβασα τα περισσότερα σχόλια, πολλή καλή συζήτηση.
Θα ήθελα απλά να διευκρινιστεί ότι ο ηδονισμός είναι ένα ηθικό σύστημα, στο ερώτημα δηλαδή του τι είναι ηθικά ορθό, απαντά πως οι ηδονές είναι, και πρέπει να είναι ο απώτατος σκοπός, και όχι το μέσο για να επιτύχουμε κάτι άλλο.
Αντίθετα, εκλαμβάνεται τις αξίες ως μέσα κατάκτησης της ηδονής.
Αυτός ο ηδονισμός θεμελιώθηκε από τον Αρίστιππο, ο Επίκουρος όμως εισήγαγε τις έννοιες της "Αταραξίας της Ψυχής" και της "Γαλήνης", ενώ μίλησε για ευδαιμονία σε ολόκληρη τη ζωή που υπερβαίνει τις επιμέρους, παροδικές ηδονές.
Επίσης, ήταν ο θεμελιωτής της άποψης ότι οι πνευματικές είναι ανώτερες από τις σωματικές ηδονές.
Δημοσίευση σχολίου